Zagadnienia do egzaminu

z psychologii społecznej

2013/2014

Studia stacjonarne

Pedagogika specjalna

Zagadnienia omawiane na

wykładzie



Przedmiot zainteresowania psychologii
społecznej

(wykład1)



Podejścia teoretyczne w psychologii
społecznej (

wykład1)



Metody badawcze stosowane w
psychologii (

wykład1)

Tożsamość społeczna

(wykład 2)



Funkcje i rodzaje tożsamości społecznej



Źródła tożsamości społecznej



Teoria tożsamości społecznej H. Tajfela
(poznawcze, ewaluatywne i
behawioralne konsekwencje aktywizacji
tożsamości społecznej

Dysonans poznawczy

(wykład 3)



Na czym polega i kiedy pojawia się
dysonans poznawczy?



Sposoby redukcji dysonansu
poznawczego



Pojęcie autowaloryzacji,
samopotwierdzenia, autoafirmacji,
reaktancji i efektu bumerangowego

Autoprezentacje

(wykład 3)



Znaczenie funkcje i uwarunkowania
działań autoprezentacyjnych



Rodzaje taktyk asertywno-zdobywczych
i obronnych

Agresja interpersonalna

(wykład 4)



Teorie agresji



Typologia zachowań agresywnych



Wyznaczniki agresji

Zagadnienie do egzaminu



Pojęcie postawy (teoria dwutorowości perswazji)



Pojęcie atrybucji (znajomość 5 błędów
atrybucyjnych)



Prospołeczność (decyzyjny model interwencji
kryzysowej)



Pojęcie heurystyk i ich rodzaje



Wpływ społeczny (reguły i techniki wpływu
społecznego)



Pojęcie małej grupy społecznej (facylitacja,
hamowanie, próżniactwo społeczne)

Pojęcie postawy



Komponenta poznawcza czyli przekonanie o
charakterystycznych własnościach obiektu postawy

Jak dobry jest dany produkt



Komponenta afektywna czyli emocje, jakie
wywołuje obiekt postawy

Pozytywne bądź negatywne nastawienie wobec
danego produktu



Komponenta behawioralna czyli zachowania wobec
obiektu postawy

Intencja bądź zakup danego produktu

Teoria dwutorowości

perswazji



Centralny tor perswazji:

przetwarzanie
systematyczne
argumentów, duże
znaczenie siły i jakości
argumentów, ważna wiedza
początkowa odbiorcy i
motywacja do wysiłku
poznawczego



uformowana drogą
centralną postawa jest
odporna na
kontrpropagandę



Peryferyjny tor perswazji:

przetwarzanie heurystyczne
argumentów, polegające na
zwracaniu uwagi na
drugorzędne, towarzyszące
perswazji bodźce i formowaniu
na ich postawie postawy
wobec obiektu



przykład takich bodźców jest
wygląd nadawcy, długość
samego komunikatu
perswazyjnego



taka postawa jest gorszym
predyktorem zachowania,
mało odporna na
kontrpropagandę, nie wymaga
zrozumienia przekazu

CO

ktoś

mówi!!

KTO

i

JAK

mówi

Uwarunkowania przetwarzania

systematycznego i heurystycznego



Czym większa wiedza początkowa odbiorcy, tym
większa tendencja do przetwarzania
systematycznego



Czym większa motywacja odbiorcy, tym większa
tendencja do przetwarzania systematycznego



Czym więcej dystraktorów w otoczeniu, tym
większa tendencja do przetwarzania
heurystycznego

•

szybkość mówienia

•

deklarowanie postawy pod presją czasu

•

hałas

Uwarunkowania przetwarzania

systematycznego i heurystycznego



Czym lepszy nastrój odbiorcy, tym
większa tendencja do przetwarzania
heurystycznego; negatywny nastrój
odbiorcy pozytywnie koreluje z
przetwarzaniem systematycznym



Humor w przekazie odnoszący się do
przedmiotu perswazji stymuluje
przetwarzanie systematyczne; humor w
przekazie niepowiązany z tematem toruje
drogę przetwarzaniu heurystycznemu



Znaczenie różnic indywidualnych:
potrzeba poznania

Determinanty skuteczności

przekazu perswazyjnego



W torze centralnym: jakość
argumentacji



W torze peryferyjnym: wiarygodność
nadawcy, atrakcyjność fizyczna
nadawcy, podobieństwo do odbiorcy

EFEKT PRZESYPIANIA: zanik efektu
wiarygodności nadawcy, przejawiający się
w odroczonym wpływie jego komunikatu
perswazyjnego na postawę odbiorcy

Efekt przesypiania



Jak dochodzi do efektu przesypiania?



początkowa reakcja na komunikat pochodzący ze źródła
niewiarygodnego to niedowierzanie, prowadzące do znikomej
zmiany postawy odbiorcy



w miarę upływu czasu następuje zapominanie informacji
zawartych w komunikacie perswazyjnym, w pierwszej
kolejności dochodzi do zapominania informacji o
wiarygodności nadawcy



Kiedy dochodzi do efektu przesypiania?



argumentacja nadawcy musi opierać się na mocnych
argumentach



nadawca musi zachowań informacje o niskiej wiarygodności
własnej na koniec wystąpienia/prezentacji

Prospołeczność

(decyzyjny model

interwencji kryzysowej)

Dlaczego pomagamy

innym ludziom?

1.

Decyzyjny model interwencji kryzysowej

(Latané, Darley,

1970)



jakie czynniki osłabiają prawdopodobieństwo

udzielenia pomocy



jakie warunki muszą być spełnione, aby człowiek

podjął zachowanie pomocne



model wyjaśnia uwarunkowania jednorazowych aktów

pomocy

Pięć warunków
spełnionych=
interwencja

Jeden
warunek
nie
spełniony=
brak
interwencji

Dostrzeżenie zdarzenia

(pośpiech)

Osobista odpowiedzialność

(liczba świadków zdarzenia)

Ocena własnych kompetencji

(poczucie braku kompetencji)

Decyzja o podjęciu działania

(koszta pomocy)

Sytuacja kryzysowa?

(niejednoznaczność

sytuacji)

UDZIELENIE
POMOCY

NIE UDZIELENIE
POMOCY

NIE

NI
E

NIE

NIE

NIE

(Latané, Darley, 1970)

1. Dostrzeżenie

zdarzenia

Darley, Batson „Z Jerozolimy do Jerycha”, 1973

1.

Badanie wpływu zmiennych sytuacyjnych i
osobowościowych na prawdopodobieństwo
udzielenie pomocy w sytuacji kryzysowej



Zmienne sytuacyjne (niezależne):

dostępność

poznawcza kwestii religijnych i etycznych;
pośpiech



Zmienne osobowościowe:

religijność (religia jako

środek, jako cel)

2. Zinterpretowanie sytuacji

jako kryzysowej

Niewiedza wielu:

sytuacja, której świadkowie

danego zdarzenia stwierdzają, że nic się
nie stało na podstawie obserwacji swoich
własnych zachowań

PRZYKŁAD:

badani w poczekalni wypełniali formularz, gdy z otworu

wentylacyjnego zaczął wydobywać się biały dym, pompowany
tam przez eksperymentatora; gdy badani byli sami w poczekali
55% podjęła działanie w ciągu dwóch minut od zauważenia dymu,
a 75% w ciągu 5 minut; gdy w pokoju przebywało 3 uczestników
tylko 12% podjęło działania w ciągu 2 minut od rozpoznania dymu
(Latane i Darley’a,1970)

3. Przyjęcie osobistej

odpowiedzialności

Kitty Genovese
(1935-1964)

Zjawisko rozproszenia odpowiedzialności:

rozłożenie się odpowiedzialności na osoby
współobecne w danej sytuacji
kryzysowej osoby

WNIOSEK:

czym więcej świadków

zdarzenia tym mniejsze
prawdopodobieństwo udzielenia pomocy

Efektywne radzenie sobie:

wskazanie

konkretnej osoby, od której
oczekujemy pomocy

Decyzyjny model interwencji

kryzysowej (warunki końcowe)

4.

Ocena własnych kompetencji



czym wyższe poczucie kompetencji, tym

większe prawdopodobieństwo udzielenia

pomocy



znaczenie kursów udzielania pierwszej

pomocy

5.

Decyzja o podjęciu działania



zależy od kosztów działania, na które składa

się strach przed ośmieszeniem i podjęciem

błędnych działań



zostaje podjęta tym częściej, im bardziej

świadkowie zdarzenia znają się i/lub

uzgadniają ze sobą decyzje

Pojęcie heurystyk i ich

rodzaje

Heurystyki formułowania

sądów

Heurystyki



pozwalają na

sformułowanie sądów szybko

i efektywnie



uproszczone reguły

myślenia



oszczędzają czas i wysiłek



ich stosowanie nie wymaga

analizy dużej ilości informacji



opierają się na

doświadczeniu jednostki



są to reguły zawodne

Algorytmy



reguły czasochłonne



reguły wymagające

uwzględnienia

wszystkich dostępnych

informacji



reguły, które zawierają

opis wszystkich

koniecznych czynności

umożliwiających

sformułowanie sądu



reguły niezawodne

Heurystyki wydawania

sądów



Heurystyka dostępności

Wydawanie sądów na temat tego, jak często dochodzi do
określonego zdarzenia bądź jak prawdopodobne jest dane
zdarzenie w oparciu o dostępność poznawczą tych zdarzeń



Heurystyka reprezentatywności

Ustalanie przynależności danego człowieka do określonej
kategorii na podstawie jego podobieństwa do przypadku
typowego

Heurystyka zakotwiczenia

120$

144$

149,5$

119$
126$
125$

117$
122$
126$

119,9$
129,9$
139,9$

Oszacowanie wartości
domu

Cena
wywoławcza

przez studentów

przez agentów

nieruchomości

(Wojciszke, 2002 za Northcraft, Nepale, 1987)

Heurystyka zakotwiczenia

Badani poproszeni zostali o oszacowanie,
jaki procent krajów afrykańskich należy
do ONZ, mniejszy, czy większy od liczby
wskazanej przez ruletkę. Gdy ruletka
wskazała liczbę 10, badani oszacowali
liczbę krajów na 25%, gdy ruletka
wskazała liczbę 65,badani oceniali
liczbę krajów afrykańskich
przynależących do ONZ na 45%.

(Wojciszke, 2002 za Tverskiego i Kahnemana (1974),

Heurystyka zakotwiczenia

(podsumowanie)



Zakotwiczenie jest automatyczne i nie

wymaga myślenia; modyfikacje wymagają

uruchomienia procesów poznawczych



Efekty zakotwiczenia są tym większe, im

mniej mamy informacji o ocenianym

obiekcie i mniej motywacji, aby dokonać

modyfikacji



Kotwica wpływa na selektywne

przypominanie sobie przez człowieka

informacji, zgodnej kotwicą



Heurystyka zakotwiczenia odpowiada za

popełnianie podstawowego błędu atrybucji

Wpływ społeczny (reguły)



ZAANGAŻOWANIE: podjęcie działania bądź

samo zaplanowanie działanie sprawia, że je to

kontynuujemy bez względu na dodatkowe

koszta



podwyższenie psychicznej dostępności danego

sposobu zachowania



dążenie do uzasadnienia własnego wysiłku



pułapka utopionych kosztów, czyli motywacja

do odzyskania dóbr zainwestowanych w

dotychczasowe działanie



dążenie do bycia postrzeganym jako osoba

konsekwentna

Wpływ społeczny (reguły) cdn.



SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI:

uznawanie za słuszne tych zachowań i

poglądów, które akceptuje większość ludzi



LUBIENIE:

częstsze spełnianie próśb tych

ludzi, którzy budzą nasza sympatie (np. są

atrakcyjni fizycznie bądź podobni do nas)



WZAJENOŚĆ:

dążenie do zrewanżowania

się się tym ludziom, od których

uzyskaliśmy jakieś dobro



NIEDOSTĘPNOŚĆ:

wyższa atrakcyjności

tych dóbr, które zagrożone są deficytem

Techniki wpływu społecznego



STOPA W DRZWIACH: wzrost skłonności do
ulegania większej prośbie na skutek
spełnienia mniejszej prośby



prośby mogą pochodzić od dwóch różnych
osób



dopuszczalny odstęp czasowy między
pierwszą i drugą prośbą



zastosowany mechanizm zaangażowania



autopercepcja „ja” w kategoriach osoby
pomocnej

Techniki „niskiej piłki”



PUŁAPKA UKRYTYCH KOSZTÓW:

przekonanie człowieka do podjęcia
działania przed ujawnieniem
rzeczywistych kosztów (mechanizm
zaangażowania)



PUŁAPKA ZNIKAJĄCEJ PRZYNĘTY:

przekonanie człowieka do podjęcia
działania, obiecując zysk, po czym
obietnica ta zostaje nieoczekiwanie
wycofana

Drzwiami w twarz

(nieproszone ustępstwo)



DRZWIAMI W TWARZ:

skłonność do

ulegania drugiej prośbie na skutek
odrzucenia pierwszej, większej prośby



wymagany, niewielki odstęp czasowy
między dwoma prośbami



prośby pochodzą od tej samej osoby



zastosowany mechanizm wzajemności

Techniki wpływu cdn.



HUŚTAWKA EMOCJONALNA:

stan ulgi po

nagłym wycofaniu bodźców lękotwórczych;
stan ten doprowadza do małej odporności
na perswazję ze względu na poznawczą
demobilizacje organizmu



UWIKŁANIE W DIALOG:

wzrost tendencji

do ulegania prośbie poprzedzonej
niezobowiązującym dialogiem (mechanizm
zaangażowania i lubienia)

Mała grupa społeczna

Pojęcie małej grupy społecznej

Mała grupa społeczna to dwie lub więcej osób, które
charakteryzują się przynajmniej jednym z
następujących kryteriów:

Interakcje „twarzą w twarz”

Poczucie przynależności

do grupy

Cel grupowy

Normy grupowe

Struktura grupowa

Efektywność małej grupy

społecznej

Facylitacja społeczna



wzrost poziomu wykonania zadania pod
wpływem obecności innych ludzi



zjawisko, które występuje w zadaniach łatwych

Hamowanie społeczne



spadek poziomu wykonania zadania ze względu
na obecność innych ludzi



zjawisko, które występuje w zadaniach trudnych

Facylitacja i hamowanie w

eksperymencie Zajonca

Labiry
nt
prosty



badanie „efektu audytorium” na

karaluchach

(Zajonc, 1969)



Umieszczenie jasnego światła z

jednej strony labiryntu i pomiar
czasu przemieszczania się
karalucha na drugi kraniec
labiryntu w warunkach obecności
„innych” i bez obecności „innych”



Karaluch wykonywały zadanie

szybciej w warunkach obecności
„innych” niż bez obecności
„innych”

(efekt facylitacji)

Facylitacja i hamowanie w

eksperymencie Zajonca cdn.



W drugiej fazie karaluch

pokonywały złożony labirynt
w obecności i bez obecności
„innych”



Karaluch wykonywał

zadanie wolniej w obecności
„innych” niż
bez obecności „innych”

(efekt hamowania)

Labirynt złożony

Zjawisko próżniactwa

społecznego

Spadek wysiłku wkładanego przez
jednostkę w zadanie wykonywane
zespołowo

(Latane et al., 1979)

Czynniki modyfikujące efekt

próżniactwa społecznego



Możliwość identyfikacji wkładu jednostki



Ważność zadania



Ważność grupy



Niepowtarzalność wkładu jednostki



Wielkości grupy



Złożoność i trudność zadania



Płeć osób współtworzących grupę



Kultura