Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

1

Podstawy zarządzania

Część I
Dr A. Stańda
Katedra Teorii Organizacji i Zarządzania
[e-mail]

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

2

Literatura

Literatura podstawowa

• Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania, red.

K. Krzakiewicz, AE w Poznaniu, 2007/6 ( rozdz. 1-7,
9)

• J.A.F Stoner, R.E. Freeman, D. Gilbert, Kierowanie,

PWE, Warszawa 1998 ( do egzaminu rozdział 2)

• Literatura uzupełniająca

• R. W.Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004

• Strategor, Zarządzanie firmą, Strategie, struktury,

decyzje, tożsamość, PWE, Warszawa 1995

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

3

Zasady zaliczenia przedmiotu

•

Podstawą przystąpienia do egzaminu jest
zaliczenie ćwiczeń; do egzaminu przystępujemy z
wpisanym zaliczeniem do indeksu i karty
egzaminacyjnej

•

Usprawiedliwienie z nieobecności na egzaminie
należy przedłożyć w ciągu trzech dni od dnia
egzaminu

•

Egzamin pisemny o charakterze testu

•

Zakres egzaminu:

•

Tematyka zajęć ćwiczeniowych

•

Tematyka wykładów

•

Materiał z literatury

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

4

Część I

Istota współczesnej organizacji

• Pojęcie organizacji

• Cechy organizacji

• Zasoby organizacji

• Modele organizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

5

Organizacja to system, którego uporządkowanie polega na

tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części w zasadzie

współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie

całości jest istotnym warunkiem powodzenia części

(J.Zieleniewski, T.Kotarbiński- polscy prakseologowie)

•

Organizacje są systemami otwartymi

•

Organizacje są systemami celowymi

•

Organizacje są systemami szczególnie złożonymi

•

Organizacje systemami ustrukturyzowanymi

•

Organizacje są systemami hierarchicznymi

•

Organizacje są systemami generującymi synergię

•

Organizacje są systemami homeostatecznymi

•

Organizacje są systemami adaptacyjnymi

•

Organizacje są systemami z wbudowanym mechanizmem
samoregulacji

•

Organizacje są systemami o wysokiej spójności

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

6

Organizacja społeczna jest to system, którego

uporządkowanie polega na tym, że funkcjonalnie

zróżnicowane działania ludzkie wykorzystują,

przekształcają i zespalają w sposób celowy zasoby

kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając we

wzajemnym oddziaływaniu z innymi systemami

działalności ludzkiej i zasobami otoczenia (W.

Bakke)

•

W organizacjach zawsze ścierają się dwie tendencje :

1. Adaptacyjna /antycypacyjna 2. Konserwatywna

•

Organizacje cechuje ekwifinalność, czyli zdolność do
osiągania podobnych wyników w różny sposób, za pomocą
różnych procesów i struktur

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

7

Właściwości organizacji

• Celowość – istnienie celu lub celów przyjętych do

osiągnięcia przez całość

• Złożoność z dających się określić części,

powiązanych ze sobą i funkcjonalnych wobec
całości, aczkolwiek posiadających własne,
partykularne interesy

• Odrębność części i całości w stosunku do otoczenia,

a jednocześnie powiązanie tych części i całości ze
składnikami otoczenia

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

8

Organizacje są zespołami ludzi, rozmyślnie

tworzonymi, utrzymywanymi i zmienianymi dla

realizacji określonych celów (E. Etizioni)

Charakteryzują się:

•

Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji, które nie są
przypadkowe ani tradycyjne, lecz rozmyślnie zaplanowane, aby
służyły realizacji określonych celów,

•

Obecnością jednego

lub

więcej ośrodków

władzy,

które

kontrolują zgodne wysiłki organizacji

•

Substytucyjnością

personelu,

tzn.

osoby

niezadowalające

mogą zostać usunięte, a ich zadania powierzone innym,
przesunięcia personelu mogą się odbywać także przez awanse i
oferty innych stanowisk

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

9

Wieloznaczność pojęcia „organizacja”

• Atrybutowe rozumienia organizacji – organizacja

rozumiana w kategorii cech, jakie można jej
przypisać

• Rzeczowe rozumienie organizacji – wyodrębniona

fizykalnie całość

• Czynnościowe rozumienie organizacji – proces

tworzenia organizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

10

Sprawność organizacji

• Ujęcie prakseologiczne – postaci sprawnego

działania:

•

Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi do
skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod uwagę kosztu
działania, tylko skutki oceniane pozytywnie i przewidywane)

•

Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek między
wartością (cennością) wyniku użytecznego (W) i wartością
(cennością) kosztu (K) – W/K

•

Korzystność - różnica między wartością (cennością) wyniku
użytecznego (W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W-K

• Żadnego działania nie można nazwać

sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie jest co
najmniej minimalnie skuteczne

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

11

Sprawność organizacji

• Koncepcja sprawności P.Druckera

• Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy sposób”;

od menedżera oczekuje się, by osiągał wyniki
współmierne do nakładów zużytych na ich realizację

• Skuteczność – to umiejętność wyboru właściwych

celów

• Żaden stopień sprawności nie zrównoważy braku

skuteczności

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

12

Rzeczywista organizacja jest zbiorem zasobów o

bardzo zmiennej charakterystyce, zarówno o naturze

materialnej jak i niematerialnej, dynamicznej i pasywnej

•

Zasoby kapitałowe

•

Zasoby pracy wykonawczej

•

Zasoby menedżerskie (administracyjny i przedsiębiorczości)

•

Zasoby wiedzy

•

Zasoby niematerialne kumulacji wielkości i mocy ekonomicznej
organizacji

•

Zasoby opanowania stosunków handlowych, międzyludzkich,
przemysłowych, prawnych, politycznych

•

Zasoby naturalne

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

13

Zasoby mają swoistą charakterystykę dla każdej

organizacji i przez to tworzą konkretny potencjał i

ograniczenie jej aktywności

•

Rzadkość

zasobów

zmuszająca

do

racjonalnego

ich

użytkowania,

co

wymaga

prowadzenie

kalkulacji

ekonomicznej

•

Poliwalencja zasobów umożliwiająca różne wykorzystanie
konkretnego zbioru zasobów, co wymusza konieczność ich
różnej kombinacji

•

Kumulatywny

charakter

zasobów,

zasoby

przynoszą

profity dopiero wówczas, gdy posiadają co

najmniej

minimalną wielkość

Wniosek

W organizacji prowadzona jest swoista gra, której warunkami

brzegowymi pozostają, z jednej strony ograniczenia

(rzadkość zasobów i ryzyko decyzji) a z drugiej możliwości

(poliwalencja i okazje zewnętrzne)

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

14

Modele organizacji

Model H.J. Leavitta

•

Cele i zadania

(misja, wizja, cele,

strategia, zadania,...)

•

Ludzie

(postawy, kwalifikacje,

umiejętności, predyspozycje,
motywacja, stosunki międzyludzkie,
...)

•

Technologia

(know-how,

wytwarzanie, zatrudnianie,
gromadzenie informacji, ...)

•

Struktura

(hierarchia, schematy

organizacyjne, procedury, zakresy
czynności, instrukcje, ...)

cele

technologia

ludzie

struktura

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

15

Model organizacji 7 - S Mc Kinsey’a

Nowa fala w zarządzaniu - podejście sytuacyjne

•

Strategia (strategy)

•

Struktura (structure)

•

Sformalizowane procedury
(systems)

•

Pracownicy (staff)

•

Styl zarządzania (style)

•

Kwalifikacje menedżerów
(skills)

•

Podstawowe wartości
(superordinate goals)

Miejsce na rysunek

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

16

Model organizacji

7 - S

Mc Kinsey’a

Nowa fala w zarządzaniu - podejście sytuacyjne

• Strategia (strategy)
• Struktura (structure)
• Sformalizowane

procedury (systems)

• Pracownicy (staff)
• Styl zarządzania (style)
• Kwalifikacje

menedżerów (skills)

• Podstawowe wartości

(superordinate goals)

wartości

wartości

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

17

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności

Cykl działania zorganizowanego (H.Le Chatelier), jako

dyrektywa niealternatywna

• Uświadomienie celów

• Planowanie działania

• Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów

• Realizowanie planu

• Kontrola realizacji

Dr Andrzej Stańda - Podstawy

zarządzania

18

Wytyczne sprawnego działania –

dyrektywy sprawności cd.

Wytyczne alternatywne:

• Specjalizacja – uniwersalizacja

• Aktywizacja działania – minimalizacja interwencji

• Kunktacja – antycypacja

• Potencjalizacja – pełne wykorzystanie zasobów

• Koncentracja sił – dywersyfikacja działania