Europa w ruchu

Unia Europejska

Êrodowisko,
w którym warto ˝yç

Wk∏ad Unii Europejskiej

Niniejsza broszura oraz inne informacje dotyczàce Unii Europejskiej sà
dost´pne na stronie internetowej: europa.eu.int/comm/publications/

Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna ds. Prasy i Komunikacji
Publikacje
B-1049 Bruksela

Tekst ukoƒczono w paêdzierniku 2005 r.

Ilustracja na ok∏adce: Awili/Zefa/Corbis

Dane bibliograficzne zamieszczono na koƒcu publikacji.

Luksemburg: Urzàd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2006

ISBN 92-79-00376-3

© Wspólnoty Europejskie, 2006
Zezwala si´ na reprodukcj´ niniejszej broszury.

Printed in Belgium

D

RUK NA PAPIERZE BIELONYM BEZ U˚YCIA CHLORU

Êrodowisko,
w którym warto ˝yç

Wk∏ad Unii Europejskiej

2

Propagowanie zrównowa˝onego rozwoju

3

Podstawy dzia∏aƒ Unii Europejskiej

5

Problem zmian klimatycznych

8

Znaczenie przyrody i ró˝norodnoÊci biologicznej

11

Bezpieczne i zdrowe Êrodowisko

14

Gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami

15

Zaanga˝owanie UE na arenie mi´dzynarodowej

18

Finansowanie post´pów w dziedzinie Êrodowiska

20

Wnioski

22

Zalecane lektury

22

Spis treÊci

3

Propagowanie
zrównowa˝onego rozwoju

© ESA

Chmury zanieczyszczeƒ nad
najwi´kszymi obszarami
przemys∏owymi w Europie
widziane z przestrzeni
kosmicznej.

Zrównowa˝ony rozwój jest przedmio-
tem szczególnego zaanga˝owania Unii
Europejskiej. Jest to innymi s∏owy roz-
wój, który zapewni przysz∏ym pokole-
niom lepszà jakoÊç ˝ycia nie tylko
w Europie, lecz na ca∏ym Êwiecie.

Wymaga to jednak zachowania równo-
wagi pomi´dzy dobrobytem gospodar-
czym, sprawiedliwoÊcià spo∏ecznà
i zdrowym Êrodowiskiem. W rzeczywis-
toÊci cele te mogà si´ nawzajem
wzmacniaç, jeÊli si´ do nich dà˝y jedno-
czeÊnie. Polityka sprzyjajàca Êrodowis-
ku mo˝e wywieraç korzystny wp∏yw na
innowacyjnoÊç i konkurencyjnoÊç, które
z kolei sà si∏à nap´dowà wzrostu gos-
podarczego pe∏niàcego istotnà rol´
w osiàganiu celów spo∏ecznych.

Zrównowa˝ony rozwój obejmuje zatem
ochron´ i popraw´ jakoÊci Êrodowiska
naturalnego. W wymiarze Êwiatowym
oznacza to zapewnienie utrzymania
pe∏nej ró˝norodnoÊci form ˝ycia na
Ziemi oraz poszanowanie ograniczo-
nych zasobów naturalnych naszej pla-
nety.

Chroniàc Êrodowisko, Unia Europejska
nie tylko zajmuje si´ palàcymi proble-
mami, lecz tak˝e odpowiada na potrze-
by swych obywateli. Badania pokazujà
jednoznacznie, ˝e przewa˝ajàca wi´k-
szoÊç obywateli UE oczekuje od decy-
dentów politycznych poÊwi´cenia uwagi
polityce ochrony Êrodowiska w równym
stopniu co polityce gospodarczej lub
spo∏ecznej.

Oto dlaczego UE dok∏ada wszelkich
staraƒ, by decyzje zapadajàce w jed-
nym z trzech obszarów polityki,
jakimi sà gospodarka, spo∏eczeƒstwo
i Êrodowisko, nie wywiera∏y negatywne-
go wp∏ywu na pozosta∏e dwa obszary.
W∏aÊnie dlatego podczas podejmowa-
nia decyzji dotyczàcych rolnictwa, rybo-
∏ówstwa, transportu, energii, handlu,
rozwoju itp. rozwa˝any jest zawsze ich
potencjalny wp∏yw na Êrodowisko.

4

Podstawowe zasady

Decyzje UE w zakresie polityki ochrony
Êrodowiska podejmowane sà w oparciu
o szereg podstawowych zasad. Za-
pobieganie jest korzystniejsze od usu-
wania skutków, gdy˝ ∏atwiej jest zara-
dzaç zanieczyszczeniom u êród∏a ni˝
zwalczaç ich skutki. Zanieczyszczajàcy
muszà p∏aciç za szkody wyrzàdzone
w Êrodowisku, a jeÊli istniejà wyraêne
oznaki nowych problemów, dzia∏ania
zapobiegawcze sà podejmowane
nawet wobec braku jednoznacznego
potwierdzenia naukowego.

Obj´cie ca∏ej Unii Europejskiej spójnà
politykà ochrony Êrodowiska jest wska-
zane, poniewa˝ wszystkim obywatelom
UE przys∏uguje prawo do równego
poziomu ochrony Êrodowiska, nato-
miast przedsi´biorstwom prawo do pro-
wadzenia dzia∏alnoÊci na takich
samych, konkurencyjnych warunkach.
Jednak podstawowà zasadà jest
elastycznoÊç. Zgodnie z nià nale˝y
uwzgl´dniaç w najszerszym mo˝liwym
zakresie ró˝norodne uwarunkowania
w poszczególnych paƒstwach, a niektó-
re decyzje podejmowaç w miar´ mo˝li-
woÊci na szczeblu lokalnym.

Ponadto ˝adna z polityk UE ani ˝adne
propozycje przepisów prawnych nie sà
przedstawiane bez uprzednich konsul-
tacji z zainteresowanymi stronami, któ-
rymi sà organizacje pozarzàdowe, sto-
warzyszenia obywateli oraz eksperci.
Przed podj´ciem ostatecznej decyzji
propozycje Komisji Europejskiej sà sze-
roko dyskutowane przez demokratycz-
nie wybranych przedstawicieli spo∏e-
czeƒstwa w Parlamencie Europejskim
oraz przez Rad´ Ministrów UE.

Polityka ochrony Êrodowiska jest opra-
cowywana, realizowana i oceniana
przez instytucje UE (Parlament Eu-
ropejski, Rad´ i Komisj´) oraz przez
rzàdy poszczególnych paƒstw cz∏on-
kowskich. Podczas tego procesu mogà
one zwróciç si´ do Europejskiej Agencji
Ârodowiska w Kopenhadze o dostar-
czenie niezale˝nych informacji na
temat Êrodowiska. Agencja ta skupia
31 paƒstw: 25 paƒstw cz∏onkowskich
Unii Europejskiej oraz Bu∏gari´, Islan-
di´, Liechtenstein, Norwegi´, Rumuni´ i
Turcj´. W pracach agencji uczestniczà
równie˝ Szwajcaria i kraje Pó∏wyspu
Ba∏kaƒskiego.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

5

Unijna polityka ochrony Êrodowiska nie
jest nowym obszarem politycznym.
Realizowany obecnie program dzia∏aƒ
na rzecz ochrony Êrodowiska, którego
zakoƒczenie przewidziano na 2012 r.,
jest szóstym z kolei programem tego
rodzaju. Bazuje on na trzydziestu latach
doÊwiadczeƒ, które przynios∏y ju˝ wiele
korzyÊci, takich jak znaczna poprawa
czystoÊci powietrza i wody, powi´ksze-
nie obszaru chronionych siedlisk przy-
rodniczych, poprawa gospodarowania
odpadami, lepszy sposób uwzgl´dnia-
nia wp∏ywu na Êrodowisko przy podej-
mowaniu decyzji planistycznych oraz
opracowanie produktów przyjaznych
dla Êrodowiska. Stoimy jednak w dal-
szym ciàgu w obliczu powa˝nych
wyzwaƒ.

Szósty program dzia∏aƒ na rzecz ochro-
ny Êrodowiska okreÊla cztery prioryteto-
we kwestie:

•

zmiany klimatyczne,

•

przyroda i ró˝norodnoÊç biologiczna,

•

Êrodowisko naturalne i zdrowie oraz
jakoÊç ˝ycia,

•

zasoby naturalne i odpady.

Najwi´kszym wyzwaniem na bie˝àce
i kolejne dziesi´ciolecia jest kwestia zmian
klimatycznych. D∏ugoterminowym celem
UE jest zatrzymanie globalnego ocieple-
nia na poziomie dwóch stopni powy˝ej
poziomu z okresu przed poczàtkiem ery
przemys∏owej. Oznacza to, ˝e do 2050 r.
na ca∏ym Êwiecie nale˝y obni˝yç poziom
emisji gazów cieplarnianych o co naj-
mniej 15%, a prawdopodobnie znacznie
wi´cej, w porównaniu z poziomem
z 1990 r. Dotyczy to w szczególnoÊci
dwutlenku w´gla (CO

2

), który emitowany

jest w wyniku spalania paliw kopalnych,
takich jak w´giel kamienny, ropa naftowa
i gaz ziemny.

Ochrona przyrody i ró˝norodnoÊci bio-
logicznej jest kwestià istotnà nie tylko
ze wzgl´du na satysfakcj´, jakà mo-
˝emy czerpaç z obcowania z przyrodà,
lecz przede wszystkim z powodu
zagro˝enia naszych zasobów ˝ywnoÊ-
ciowych pustynnieniem obszarów rol-
nych, zanikaniem wielu gatunków roÊlin
i zwierzàt oraz ró˝norodnoÊci genetycz-
nej. Straty te zuba˝ajà równie˝ zasoby
naturalne wykorzystywane przez cz∏o-
wieka w wielu sektorach przemys∏u,

Podstawy dzia∏aƒ Unii Europejskiej

© Warwick University

Zu˝yte obudowy telefonów
komórkowych mogà od˝yç
na nowo jako kompost dla
s∏oneczników.

6

poczàwszy od budowlanego, a skoƒ-
czywszy na farmaceutycznym.

JakoÊç Êrodowiska naturalnego wywie-
ra bezpoÊredni wp∏yw na nasze zdrowie
i jakoÊç naszego ˝ycia. Liczba chorób
wywo∏ywanych przez czynniki Êrodo-
wiskowe stale roÊnie. Celem UE jest
zapewnienie stanu Êrodowiska nieza-
gra˝ajàcego zdrowiu i umo˝liwiajàcego
utrzymanie jakoÊci ˝ycia na obecnym
poziomie.

Wzrost gospodarczy wià˝e si´ ze zu˝y-
waniem zasobów naturalnych i wytwa-
rzaniem odpadów. Celem UE jest
zmniejszenie oddzia∏ywania na Êrodo-
wisko spowodowanego wykorzystywa-
niem zasobów oraz redukcja iloÊci
wytwarzanych odpadów przy jedno-
czesnym zachowaniu wzrostu gospo-
darczego. Oznacza to wykorzystywanie
odnawialnych zasobów (o ile korzysta
si´ z nich w sposób zrównowa˝ony),
stosowanie na wi´kszà skal´ recyklingu
oraz lepsze gospodarowanie odpadami
resztkowymi.

Niektóre z tych priorytetowych kwestii
podejmowane sà w ramach siedmiu
strategii tematycznych, które w sposób
kompleksowy zajmujà si´ ochronà
gleby, zachowaniem Êrodowiska mor-
skiego, zrównowa˝onym wykorzysta-
niem pestycydów, zanieczyszczeniem
powietrza, Êrodowiskiem miejskim,
zrównowa˝onym wykorzystaniem zaso-
bów i gospodarowaniem nimi oraz prze-
ciwdzia∏aniem powstawaniu odpadów
i recyklingiem.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

Technologie Êrodowiskowe jako atut przedsi´biorstw

Ekologiczne innowacje i technologie sprzyjajà nie tylko Êrodowisku. Otwierajà one równie˝ nowe mo˝liwoÊ-
ci dla wzrostu gospodarczego, stanowiàc atut przedsi´biorstw w UE i przyczyniajàc si´ do ich konkurencyj-
noÊci.

Âwiatowy rynek towarów i us∏ug zwiàzanych ze Êrodowiskiem w 2003 r. szacowany by∏ na ponad 500 mld
euro i tym samym jego rozmiar jest porównywalny do rozmiaru sektora lotniczego i farmaceutycznego.
Rynek ten, o stopie wzrostu wynoszàcej oko∏o 5% rocznie, roÊnie szybciej ni˝ gospodarka UE. Przyczynia
si´ on tak˝e do tworzenia nowych miejsc pracy.

Unia Europejska stara si´ wykorzystaç te mo˝liwoÊci w jak najlepszy sposób. Wiodàca rola Europy w za-
kresie technologii zwiàzanych z energià wiatrowà stawia jà na uprzywilejowanej pozycji. Plan dzia∏aƒ
w zakresie technologii Êrodowiskowych ma na celu umo˝liwienie UE startu z podobnie uprzywilejowanej
pozycji równie˝ w przypadku innych technologii. Plan ten u∏atwia otrzymanie wsparcia finansowego dla
nowych technologii oraz jest pomocà przy dokonywaniu oceny ich efektywnoÊci. Propaguje on równie˝
najlepsze praktyki oraz zach´ca w∏adze krajowe i lokalne do nabywania ekologicznych towarów i us∏ug.

Ochrona Êrodowiska mo˝e byç zatem pozytywnym bodêcem dla post´pu gospodarczego i spo∏ecznego.
Jest to strategia korzystna dla wszystkich.

7

© Wsp

ólnoty Europejskie

Zanim Rada Ministrów
UE podejmie wa˝nà
decyzj´ politycznà,
musi jà starannie
przemyÊleç
i przedyskutowaç.

Unia Europejska czyni post´py we
wszystkich tych obszarach, starajàc si´
nie straciç nic z tego, co do tej pory
uda∏o si´ jej osiàgnàç. Kwestià prioryte-
towà jest pe∏ne i prawid∏owe wdro˝enie
obowiàzujàcego prawodawstwa. Ko-
misja Europejska systematycznie
sprawdza, czy paƒstwa cz∏onkowskie
w pe∏ni i terminowo przek∏adajà polityki
UE na krajowe przepisy prawne oraz
czy przepisy te sà we w∏aÊciwy sposób
przestrzegane.

JeÊli dane paƒstwo cz∏onkowskie nie
dotrzymuje podj´tych zobowiàzaƒ,
Komisja Europejska mo˝e pociàgnàç je
do odpowiedzialnoÊci przed Euro-
pejskim Trybuna∏em SprawiedliwoÊci.
Na szczególnie oporne podmioty naru-
szajàce prawo Trybuna∏ mo˝e na∏o˝yç
kar´ grzywny. Przedsi´biorstwa, które
nie spe∏niajà okreÊlonych wymogów,
spotkajà si´ nie tylko z sankcjami, lecz
zostanie na∏o˝ony na nie równie˝
obowiàzek zap∏acenia za usuni´cie
szkód wyrzàdzonych przez nie w Êro-
dowisku.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

Zmiany klimatyczne stanowià jedno
z najwi´kszych zagro˝eƒ ekologicznych,
spo∏ecznych i gospodarczych, w obli-
czu których stoi nasza planeta. Pod-
czas ostatniego stulecia Êrednia roczna
temperatura wzros∏a na Ziemi
o oko∏o 0,6°C. Wiele wskazuje na to, ˝e
przyczynà globalnego ocieplenia
w ciàgu ostatnich pi´çdziesi´ciu lat by∏a
w znacznej mierze dzia∏alnoÊç cz∏owieka.
Szczególnie niekorzystny wp∏yw wywie-
ra stosowanie paliw kopalnych do
wytwarzania energii i do celów trans-
portowych. Sà one bowiem odpowie-
dzialne za emisje do atmosfery gazów,
takich jak dwutlenek w´gla (CO

2

), które

przyczyniajà si´ do ogrzewania
powierzchni Ziemi.

Wzrost temperatury oznacza podno-
szenie si´ poziomu morza spowodowa-
ne topnieniem pokrywy lodowej na
biegunach. Podnoszàcy si´ poziom
morza zagra˝a terenom przybrze˝nym
i ma∏ym wyspom. Zmiany klimatyczne
wp∏ywajà niekorzystnie na stabilnoÊç
pogody, powodujà cz´stsze wyst´po-
wanie burz i susz, a jednoczeÊnie zwià-

zanych z nimi powodzi i braku wody.
W wyniku tego pewne choroby, takie jak
malaria, rozprzestrzenià si´ na nowych
obszarach. Niektóre gatunki biologicz-
ne, niezdolne do dotrzymania tempa
zmianom, wyginà. Tradycyjne metody
uprawy ulegnà zmianie. W niektórych
cz´Êciach Êwiata utrzymanie zaludnie-
nia, a nawet przetrwanie ca∏ych
spo∏ecznoÊci stanie pod znakiem zapy-
tania. W innych cz´Êciach Êwiata
Êrodowisko naturalne i sposoby jego
wykorzystania równie˝ mogà ulec
radykalnym zmianom. Niektóre z tych
zmian sà nieodwracalne.

By ograniczyç do minimum niezb´dne
przystosowania oraz za˝egnaç najgor-
sze z niebezpieczeƒstw, UE powinna
zwróciç si´ ku produktom i dzia∏aniom,
dzi´ki którym nastàpi redukcja poziomu
emisji gazów cieplarnianych. W polityce
przemys∏owej, transportowej i energe-
tycznej wymaga to podejÊcia polegajà-
cego na niskim zu˝yciu w´gla. Oznacza
to efektywniejsze wykorzystywanie
paliw kopalnych oraz zastàpienie ich
przez odnawialne êród∏a energii, takie

8

© Bilderbox

Rozkwit transportu

lotniczego oddzia∏uje

w coraz wi´kszym

stopniu na Êrodowisko.

Problem zmian
klimatycznych

9

jak energia wiatrowa i s∏oneczna.
W zwiàzku z tym ustalono ju˝ cele oraz
podj´to kroki orientujàce UE w kierunku
„spo∏eczeƒstwa o niskim zu˝yciu
w´gla”.

Na przyk∏ad zasady dotyczàce
oznakowania

produktów pomagajà

konsumentom w Êwiadomym zakupie
energooszcz´dnych lodówek, pralek
automatycznych lub innego sprz´tu
gospodarstwa domowego. Normy doty-
czàce oszcz´dnoÊci energii przyczynia-
jà si´ do obni˝enia wymogów w za-
kresie ogrzewania i klimatyzacji budyn-
ków, poch∏aniajàcych obecnie 40%
energii wykorzystywanej w UE.

Unia Europejska postawi∏a sobie za cel
do 2010 r. wytwarzanie 21% energii
elektrycznej z odnawialnych êróde∏
energii, takich jak biomasa, wiatr i s∏oƒ-
ce. Wszystkie kraje UE wspólnie dà˝à
do osiàgni´cia tego celu. Postanowi∏y
one równie˝ do koƒca bie˝àcego dzie-
si´ciolecia zwi´kszyç udzia∏ biopaliwa
w mieszankach paliwowych u˝ywanych
w transporcie do 5,75%.

Tam gdzie wcià˝ wykorzystywane sà
paliwa kopalne, mo˝na by wychwyty-
waç dwutlenek w´gla (CO

2

) i zamiast

uwalniaç go do atmosfery, przechowy-
waç go w zamkni´tych kopalniach
w´gla lub polach naftowych i gazo-
wych. Przeprowadzane sà ju˝ w tym
zakresie pierwsze próby.

Przestawienie si´ na

czystsze paliwa

Przestawienie si´ na czystsze êród∏a
energii i paliw jest sprawà o podstawo-
wym znaczeniu z uwagi na zobowiàza-
nia UE wynikajàce z podpisanego
w 1997 r. protoko∏u z Kioto. To mi´dzy-
narodowe porozumienie wymaga na
poczàtek, w okresie do 2012 r., redukcji
poziomu emisji dwutlenku w´gla (CO

2

)

i innych gazów cieplarnianych w UE
oraz innych krajach rozwini´tych.
Dà˝àc do tego celu, paƒstwa UE usta-
nowi∏y pierwszy na Êwiecie mi´dzyna-
rodowy system handlu uprawnieniami
do emisji gazów cieplarnianych.

© Reporters

Çmy takie jak ta ginà
z powodu zmian
klimatycznych.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

10

© Ginette Kenney/Skyscans

Czy b´dziemy kiedyÊ

jeêdziç do pracy

samochodami na

baterie s∏oneczne?

System ten obejmuje ponad 11 000
zak∏adów zu˝ywajàcych du˝à iloÊç ener-
gii w ca∏ej UE. Zak∏ady te sà odpowie-
dzialne za niemal po∏ow´ emisji CO

2

w UE. Rzàdy poszczególnych paƒstw
przyznajà owym zak∏adom tzw. upraw-
nienia do emisji, ustalajàce iloÊç CO

2

,

którà mogà one wyemitowaç w ciàgu jed-
nego roku. Zak∏ady emitujàce mniejszà
iloÊç zanieczyszczeƒ mogà sprzedaç
swoje niewykorzystane uprawnienia
zak∏adom, które osiàgajà w tym wzgl´-
dzie gorsze wyniki i sà zmuszone nabyç
wi´cej uprawnieƒ, by pokryç nadwy˝k´
emisji.

System ten zapewnia osiàgni´cie reduk-
cji emisji jak najmniejszym kosztem,
poniewa˝ umo˝liwia przedsi´biorstwom
wybór pomi´dzy kupnem uprawnieƒ
a inwestowaniem w technologie przyczy-
niajàce si´ do redukcji emisji. Propaguje
on równie˝ wykorzystywanie technologii
przyjaznych dla klimatu, a wobec rosnà-
cego popytu na tego rodzaju technologie
na Êwiecie zapewnia UE konkurencyj-
noÊç.

Oprócz rozwiàzaƒ opracowanych
w Kioto istnieje perspektywa wytwarza-
nia energii przy u˝yciu nowych techno-
logii opartych na wodorze, b´dàcym
odnawialnym êród∏em energii. Jednak
zanim stosowanie tych technologii
b´dzie realistyczne, koniecznych jest
jeszcze wiele badaƒ. UE finansuje nie-
które badania w tym zakresie, a w celu
koordynacji prac z nimi zwiàzanych
Komisja Europejska ustanowi∏a euro-
pejskà platform´ technologicznà
w dziedzinie wodoru i ogniw paliwo-
wych.

Przeciwdzia∏anie zmianom klimatycz-
nym jest wyzwaniem ogromnym, a jed-
noczeÊnie zasadniczym dla przysz∏oÊci
naszej planety. Przyczyni si´ ono tak˝e
do poprawy jakoÊci powietrza oraz
przyniesie korzyÊci gospodarcze, do-
prowadzajàc do mniejszej zale˝noÊci
UE od dostaw ropy naftowej i gazu oraz
od wzrostu cen paliw kopalnych.

Cz∏owiek i jego ingerencja w naturalne
Êrodowisko stanowi nieustanne zagro-
˝enie dla otaczajàcych go roÊlin, zwie-
rzàt i mikroorganizmów. Przyczynà
tego zagro˝enia jest nieprawid∏owe pla-
nowanie przestrzenne, u˝ytkowanie
gruntów w sposób marnotrawny, nad-
mierne po∏owy oraz intensywna hodow-
la zwierzàt, która zwiàzana jest ze
wzmo˝onym stosowaniem pestycydów.

By przytoczyç jeden przyk∏ad: ptaki
odgrywajà istotnà rol´ dla naszego
przetrwania, poniewa˝ sà niezb´dnym
ogniwem w naturalnych ekosystemach,
takich jak lasy, mokrad∏a i morza. A jed-
nak niemal po∏owa gatunków ptaków
wyst´pujàcych w Europie jest zagro-
˝ona wygini´ciem lub znacznym spad-
kiem liczby. Badania dotyczàce 23 ga-
tunków powszechnie wyst´pujàcych
ptaków polnych oraz 24 gatunków
powszechnie wyst´pujàcych ptaków
leÊnych przeprowadzone w 18 krajach
europejskich pokaza∏y, ˝e w latach
1980–2002 ich liczba spad∏a o 71%.
Ptaki uznawane sà za dobry wskaênik
ogólnego stanu ró˝norodnoÊci biolo-
gicznej, zatem spadek liczby ich gatun-
ków jest sygna∏em alarmowym.

Troska o Êrodowisko naturalne oraz
dzikà faun´ i flor´ w Europie jest nie
tylko kwestià ochrony Êrodowiska,
w którym wypoczywamy. Zdrowe Êro-
dowisko przyczynia si´ do ∏agodzenia
zmian klimatycznych (lasy poch∏aniajà
dwutlenek w´gla – CO

2

), zapobiega

erozji gleby (b´dàcej przyczynà powo-
dzi) i zapewnia zasoby naturalne
potrzebne dla przemys∏u i wytwarzania
energii.

Przes∏anie z Malahide

Polityka Unii Europejskiej w zakresie
ró˝norodnoÊci biologicznej realizowana
jest w oparciu o szósty program dzia∏aƒ
na rzecz ochrony Êrodowiska, lecz jed-
noczeÊnie uwzgl´dnia 18 celów zawar-
tych w tzw. przes∏aniu z Malahide (Mes-
sage from Malahide), zmierzajàcych do

powstrzymania spadku liczby gatunków
w UE i na Êwiecie. Przes∏anie to zosta-
∏o sformu∏owane podczas mi´dzynaro-
dowej konferencji, która odby∏a si´ w
2004 r. w Irlandii. Cele przes∏ania obej-
mujà nie tylko ochron´ istniejàcych
gatunków, lecz tak˝e zapobieganie
i kontrolowanie zajmowania siedlisk
przez obce gatunki, które mog∏y zostaç
przywiezione do Europy na przyk∏ad
w ∏adowniach statków i które mogà
zak∏óciç równowag´ ekosystemów.

UE z determinacjà stara si´ powstrzy-
maç na swym obszarze proces zani-
kania ró˝norodnoÊci biologicznej.
Ponadto wspó∏pracuje ona z innymi kra-
jami zgromadzonymi pod patronatem
Organizacji Narodów Zjednoczonych
w celu ograniczenia zanikania ró˝no-
rodnoÊci biologicznej na ca∏ym Êwiecie
do koƒca bie˝àcego dziesi´ciolecia.

G∏ówne instrumenty prawne UE w tym
zakresie to Strategia na rzecz ró˝no-
rodnoÊci biologicznej oraz dwie zwiàza-
ne z nià dyrektywy: dyrektywa siedlis-
kowa i dyrektywa ptasia, jak równie˝
Êrodki finansowe potrzebne do realizacji
tych˝e instrumentów.

Strategia na rzecz ró˝norodnoÊci
biologicznej ma na celu zapewnienie,
˝e wszystkie polityki i przepisy prawne
biorà pod uwag´ wp∏yw na ró˝norod-
noÊç biologicznà. Dotyczy to w szcze-
gólnoÊci obszarów takich, jak rolnictwo,
rybo∏ówstwo, leÊnictwo, turystyka, han-
del, wspó∏praca na rzecz rozwoju,
budownictwo, infrastruktura oraz prze-
mys∏ wydobywczy, np. górnictwo. Inne
kwestie wynikajà z polityki spójnoÊci,
dà˝àcej do zniwelowania w UE nierów-
noÊci gospodarczych, ekologicznych
i spo∏ecznych oraz wywierajàcej wp∏yw
na planowanie przestrzenne Êrodowis-
ka miejskiego i wiejskiego. Inne jeszcze
kwestie wynikajà z potrzeby zachowa-
nia Êwiatowych zasobów genetycznych
oraz wiedzy i tradycji ludnoÊci miejsco-
wej i tubylczej.

Znaczenie przyrody
i ró˝norodnoÊci biologicznej

11

W kwestiach tych podj´to ju˝ wiele
dzia∏aƒ. Na przyk∏ad dokonano reformy
wspólnej polityki rolnej UE, tak by rolni-
cy mogli byç wynagradzani za dzia∏ania
zmierzajàce do poprawienia stanu Êro-
dowiska naturalnego. Równie˝ we
wspólnej polityce rybo∏ówstwa zwraca
si´ obecnie jeszcze wi´kszà uwag´ na
ochron´ zasobów rybnych. Podobnie
przy okazji finansowania nowej infra-
struktury transportowej w UE musi zos-
taç uwzgl´dnione oddzia∏ywanie na
Êrodowisko sieci drogowej i kolejowej,
którà nale˝y zaplanowaç w sposób nie-
zagra˝ajàcy zachowaniu ró˝norodnoÊci
biologicznej.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

12

Ochrona siedlisk i ptaków

Dyrektywa siedliskowa zobowiàzuje
paƒstwa UE do ochrony roÊlin i zwierzàt
oraz ich siedlisk, a tak˝e do wyznacza-
nia obszarów, które majà zostaç w∏à-
czone do obszarów chronionych
w ramach sieci Natura 2000. Sieç Natu-
ra 2000 funkcjonuje przede wszystkim
w oparciu o umowy zawarte z miejsco-
wymi partnerami, takimi jak wybrani
przedstawiciele i w∏aÊciciele gruntów
rolnych lub zarzàdzajàcy tymi gruntami.
Ich wsparcie jest najlepszà gwarancjà
d∏ugotrwa∏ego powodzenia tego przed-
si´wzi´cia.

Zgodnie z dyrektywà ptasià paƒstwa
UE ustanawiajà specjalne obszary
chronione przeznaczone dla gatunków
zagro˝onych i migrujàcych. Obszary te
równie˝ nale˝à do sieci Natura 2000.
Dyrektywa zakazuje tak˝e prowadzenia
dzia∏aƒ stanowiàcych zagro˝enie dla
ptaków, takich jak niszczenie gniazd lub
wybieranie z nich jaj. Wprowadza ona
równie˝ ograniczenia w zakresie polo-
wania na ptaki. Plany dzia∏aƒ dotyczàce
poszczególnych gatunków wspierajà
ratowanie gatunków najbardziej zagro-
˝onych.

© Bilderbox

Zdrowe populacje ptaków

odgrywajà wa˝nà rol´

w ekosystemie.

13

Zanikanie ró˝norodnoÊci biologicznej: wyzwanie na skal´ Êwiatowà

Dzia∏ania UE zmierzajàce do powstrzymania procesu zanikania ró˝norodnoÊci biologicznej nie ograniczajà
si´ do paƒstw cz∏onkowskich. UE nie podejmuje si´ te˝ zobowiàzaƒ dotyczàcych ró˝norodnoÊci biologicznej
na Êwiecie bez podejmowania dalszych dzia∏aƒ w tym zakresie.

Jednym z wielu projektów dotyczàcych ró˝norodnoÊci biologicznej finansowanych przez UE, a prowadzonych
poza jej granicami, jest projekt ochrony terenów podmok∏ych wyst´pujàcych w trzech krajach na po∏udniu
obszaru Êródziemnomorskiego. Projekt ten, obj´ty wsparciem wynoszàcym w latach 2004–2006 ponad
600 000 euro, przyczyni si´ do zachowania terenów podmok∏ych w rejonie Reghaia w Algierii, Merja Zerga
w Maroku oraz Sebkhat El Kelbia w Tunezji.

W rejonie Reghaia opracowanie pierwszego planu zarzàdzania terenami podmok∏ymi odbywa si´ na drodze
dialogu z miejscowymi rolnikami i organami w∏adzy lokalnej.

Tereny podmok∏e w rejonie Merja Zerga zosta∏y zanieczyszczone w wyniku dzia∏alnoÊci rolnej, przez poblis-
kà autostrad´ oraz rozwój terenów miejskich i przemys∏u, w zwiàzku z czym UE wspiera w∏adze Maroka
w przygotowaniu i wdro˝eniu przepisów prawnych majàcych na celu kontrol´ tej sytuacji.

W rejonie Sebkhat El Kelbia wsparcie UE dla w∏adz Tunezji polega na pomocy w realizacji istniejàcego planu
dzia∏aƒ na rzecz zachowania znaczenia tego terenu podmok∏ego jako rezerwatu bioró˝norodnoÊci gatunko-
wej oraz przekszta∏cenia go w teren rekreacyjny.

UE skupia si´ na wzmacnianiu potencja∏u tych krajów w zakresie samodzielnej ochrony terenów podmok∏ych
oraz zarzàdzania nimi w sposób nie tylko przyczyniajàcy si´ do zachowania ró˝norodnoÊci biologicznej, lecz
tak˝e przynoszàcy korzyÊci gospodarcze i spo∏eczne dzi´ki zrównowa˝onej turystyce. Wsparcie finansowe
udzielane jest za poÊrednictwem inicjatywy MedWet, która ma na celu ochron´ terenów podmok∏ych wyst´-
pujàcych w basenie Morza Âródziemnego.

© Van Parys Media

Rafy koralowe – istotne ogniwo w ∏aƒcuchu pokarmowym – sà zagro˝one przez zmiany klimatyczne.

14

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

tion, evaluation and authorisation of
chemicals), polegajàcy na rejestracji,
ocenie i zatwierdzaniu chemikaliów.

W ramach tego systemu producenci
i importerzy chemikaliów zobowiàzani
sà do rejestrowania oko∏o 30 000 po-
wszechnie stosowanych substancji
i dostarczenia informacji na temat ich
w∏aÊciwoÊci, skutków przez nie wywo∏y-
wanych, zastosowaƒ, jak równie˝ bez-
piecznych sposobów obchodzenia si´
z nimi.

Producenci i importerzy b´dà równie˝
zobowiàzani do przekazywania tych
informacji wszystkim, którzy stosujà te
chemikalia w procesach produkcyjnych.
Przyczyni si´ to do zapewnienia wi´k-
szego bezpieczeƒstwa w miejscach
pracy oraz bezpieczniejszych produk-
tów koƒcowych. System REACH u∏atwi
tak˝e wprowadzanie nowych chemika-
liów na rynek, tym samym przyczynia-
jàc si´ do rozwoju zrównowa˝onego
i konkurencyjnego przemys∏u chemicz-
nego, którego produkty spe∏niajà wyso-
kie normy bezpieczeƒstwa.

Jednak konieczne jest tak˝e poszerze-
nie wiedzy na temat skomplikowanego
wzajemnego oddzia∏ywania pomi´dzy
substancjami zanieczyszczajàcymi
a zdrowiem ludzkim w zwiàzku ze sta-
∏ym nara˝eniem na oddzia∏ywanie ró˝-
nych substancji wyst´pujàcych w po∏à-
czeniu ze sobà (tzw. cocktail effect).
Plan dzia∏ania na rzecz Êrodowiska
i zdrowia dostarcza nam wi´cej infor-
macji na ten temat dzi´ki badaniom
skupiajàcym si´ na d∏ugookresowym
monitorowaniu zdrowia ludzkiego i ota-
czajàcego nas Êrodowiska. Wiedza
zdobyta w ten sposób zostanie wyko-
rzystana do zredukowania zagro˝enia
zdrowia ludzkiego przez zanieczysz-
czenie Êrodowiska.

Bezpieczne
i zdrowe Êrodowisko

Wzrasta liczba

alergii – UE wspiera

finansowo badania nad

przyczynami tego

zjawiska.

© Reporters

Zagwarantowanie, by zanieczyszczenie
Êrodowiska nie stanowi∏o zagro˝enia
dla zdrowia publicznego, jest nie tylko
podstawowym obowiàzkiem wszystkich
rzàdów, lecz jest tak˝e uzasadnione
z ekonomicznego punktu widzenia.
Choroby spowodowane zanieczyszcze-
niem Êrodowiska powodujà koszty
zwiàzane z opiekà medycznà, lekami,
zwolnieniami chorobowymi, ni˝szà pro-
duktywnoÊcià, niezdolnoÊcià do pracy
oraz wczeÊniejszym przechodzeniem
na emerytur´. Koszty te sà cz´sto wy˝-
sze od kosztów zapobiegania.

Unia Europejska od d∏u˝szego czasu
pracuje nad zapewnieniem ochrony
zdrowia w miejscu pracy oraz zapobie-
ganiem zanieczyszczaniu powietrza,
wody i ∏aƒcucha ˝ywnoÊciowego przez
tak ró˝ne substancje, jak o∏ów obecny
w benzynie czy chemikalia w bateriach.
Mimo to cz´stotliwoÊç wyst´powania
chorób wywo∏ywanych przez czynniki
Êrodowiskowe stale roÊnie.

Istotnà rol´ odgrywajà w tym kontekÊcie
chemikalia, jednak wiedza na temat
stosowanych przez nas w ogromnych
iloÊciach chemikaliów jest niejasna
i fragmentaryczna. Oto dlaczego UE
opracowa∏a system REACH (registra-

15

Rosnàce góry odpadów komunalnych
sà widzialnym dowodem na szkodliwy
dla Êrodowiska sposób, w jaki wyko-
rzystujemy zasoby naturalne. Po-
zyskiwanie surowców przez kopalnic-
two lub wycink´ lasów mo˝e równie˝
spowodowaç zanieczyszczenie gleby,
wody i powietrza. W niektórych meto-
dach wydobywania na przyk∏ad stosuje
si´ chemikalia, które wobec braku
uwa˝nej kontroli mogà dostaç si´ do
sieci zaopatrzenia w wod´. Drzewa
poch∏aniajà dwutlenek w´gla (CO

2

),

redukujàc w ten sposób iloÊç gazów
cieplarnianych w atmosferze. Zatem
wycinanie drzew bez zast´powania
ich nowymi nie tylko niszczy nasze
Êrodowisko naturalne, lecz pog∏´bia
tak˝e zmiany klimatyczne. Powietrze
zanieczyszczamy równie˝, je˝d˝àc
samochodami, latajàc samolotami
i ogrzewajàc nasze domy. Przez zwra-
canie wi´kszej uwagi na to, w jaki
sposób powstajà zasoby naturalne i jak
z nich korzystamy, mo˝emy zminimali-
zowaç te negatywne oddzia∏ywania
i zapewniç przysz∏ym pokoleniom
dost´p do wi´kszej iloÊci zasobów natu-
ralnych.

Odpady: lepiej zapobiegaç ni˝

usuwaç

Problem odpadów mo˝emy rozwiàzaç,
jedynie rozwa˝ajàc ca∏y cykl ˝ycia pro-
duktu, mo˝na by rzec „od ko∏yski po
grób”. Znalezienie metod pozwalajà-
cych na wytwarzanie produktów przy
u˝yciu mniejszej iloÊci surowców natu-
ralnych oraz z wykorzystaniem odna-
wialnych zasobów, które mo˝na pod-
daç recyklingowi, oznacza mniejszà
iloÊç odpadów podczas oraz na koƒcu
cyklu ˝ycia produktu. JeÊli przed wpro-
wadzeniem produktu pomyÊli si´ o jego
wydajnoÊci energetycznej, przyczyni
si´ to do oszcz´dnoÊci energii podczas
jego eksploatacji.

W przeliczeniu na jednego obywatela
ka˝dego roku w Unii Europejskiej
wytwarzanych jest oko∏o 3,5 tony odpa-
dów sta∏ych. Wi´kszoÊç z nich jest

Gospodarowanie zasobami
naturalnymi i odpadami

Przed∏u˝anie
˝ywotnoÊci opon
odcià˝a
sk∏adowiska
odpadów.

© Aliapur - Rapho - G. Uféras

sk∏adowana na wysypiskach lub spala-
na w spalarniach. Obydwie metody sà
szkodliwe dla Êrodowiska. Sk∏adowiska
odpadów nie tylko zajmujà coraz wi´cej
powierzchni, lecz mogà te˝ powodowaç
zanieczyszczenie powietrza, wody
i gleby oraz mogà uwalniaç do atmosfe-
ry gazy cieplarniane.

Dlatego te˝ poszukuje si´ alternatyw-
nych rozwiàzaƒ. Rozwiàzania te obej-
mujà zapobieganie powstawaniu odpa-
dów, efektywniejsze metody recyklingu
i wysokiej jakoÊci kompostowanie.
Innym rozwiàzaniem jest spalanie, jed-
nak prawodawstwo UE wymaga stoso-
wania w tym zakresie najlepszych tech-

b´dà musia∏y byç dost´pne urzàdzenia
s∏u˝àce z∏omowaniu samochodów na
koszt producentów.

UE ponosi cz´Êç kosztów potrzebnych
do realizacji tych celów przez wspó∏fi-
nansowanie badaƒ nad innowacyjnymi
rozwiàzaniami w zakresie demonta˝u,
recyklingu materia∏ów, wykorzystania
i przetwarzania pozosta∏oÊci powsta-
∏ych podczas z∏omowania samochodów
oraz w zakresie przed∏u˝ania ˝ywot-
noÊci opon. Wspiera ona równie˝ finan-
sowo badania nowych rynków odpadów
oraz rynków poza UE, które by∏yby
zainteresowane technologiami b´dàcy-
mi owocem tych badaƒ.

Prace wspierane finansowo przez UE
w tych obszarach dajà przemys∏owi
szans´ na zawieranie dobrowolnych
porozumieƒ w zakresie poprawy stanu
Êrodowiska oraz podejmowanie nowych
dzia∏aƒ wspierajàcych zrównowa˝onà
produkcj´ i gospodark´ odpadami.

16

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

nologii, zapewniajàcych znaczne ogra-
niczenie emisji szkodliwych substancji
zanieczyszczajàcych, takich jak dioksy-
ny, oraz umo˝liwiajàcych wykorzystanie
energii powsta∏ej w procesie spalania
do wytwarzania pràdu i energii cieplnej.

UE podj´∏a ju˝ kroki zmierzajàce do
zredukowania iloÊci odpadów przezna-
czonych do ostatecznego sk∏adowania.
Ustali∏a ona na przyk∏ad docelowe iloÊ-
ci odpadów opakowaniowych, które
muszà byç poddawane recyklingowi
oraz przepisy okreÊlajàce unieszkodli-
wianie baterii, zu˝ytego sprz´tu
elektrycznego i elektronicznego (np.
komputerów), pojazdów i opon. UE pro-
paguje równie˝ technologie polegajàce
na zag´szczaniu odpadów przeznaczo-
nych do ostatecznego sk∏adowania.

Na przyk∏ad samochody

Samochody sà dobrym przyk∏adem na
to, jak dzia∏a zapobieganie powstawa-
niu odpadów. Co roku w UE sà z∏omo-
wane miliony samochodów. UE posta-
nowi∏a ograniczyç stosowanie szkodli-
wych substancji, takich jak o∏ów i rt´ç,
a tym samym zredukowaç iloÊç sub-
stancji, które nale˝y unieszkodliwiç,
kiedy samochód trafia na z∏omowisko.
Ponadto istniejà tak˝e ograniczenia
dotyczàce stopnia, w jakim z∏omowany
samochód przeznaczony jest raczej do
ostatecznego sk∏adowania ni˝ do
recyklingu. Poczàwszy od 2006 r. jest to
20%, a w 2015 r. przewiduje si´ obni-
˝enie tego pu∏apu do 15%. Do 2007 r.

17

Uznanie dla stosujàcych najlepsze praktyki w zakresie ochrony Êrodowiska

Wielu producentów towarów i us∏ug czyni wi´cej ni˝ minimum konieczne do wywiàzania si´ z przestrzegania
przepisów UE dotyczàcych ochrony Êrodowiska. Producentów tych mo˝na rozpoznaç dzi´ki sponsorowanym
przez UE ekologicznym znakom towarowym: oznakowaniu ekologicznym w formie kwiatka oraz logo EMAS.
Oznakowanie ekologiczne „kwiatek” przeznaczone jest dla produktów, natomiast logo EMAS przyznawane
jest organizacjom. Skrót EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) oznacza system ekozarzàdzania
i audytu we Wspólnocie.

Oznakowanie ekologiczne „kwiatek” mo˝na znaleêç na oko∏o 300 produktach i us∏ugach we wszystkich paƒ-
stwach UE, jak równie˝ w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. Kryteria dotyczàce poszczególnych produktów
i grup produktów ustalane sà na podstawie dog∏´bnej analizy ca∏ego cyklu ˝ycia produktu. Analiza ta rozpoczy-
na si´ na etapie przedprodukcyjnym i dotyczy uzyskiwania surowca do wytworzenia danego produktu, nast´p-
nie obejmuje proces produkcyjny, dystrybucj´ i ostateczne sk∏adowanie. Gama produktów i us∏ug poddawanych
analizie rozciàga si´ od myd∏a i Êrodków pioràcych po lodówki i komputery, od obuwia i odzie˝y po us∏ugi hote-
larskie i kempingowe.

Logo EMAS Êwiadczy o tym, ˝e przedsi´biorstwo lub organ w∏adzy lokalnej kieruje si´ rozsàdnymi zasada-
mi w zakresie ochrony Êrodowiska naturalnego. Organizacja u˝ywajàca logo monitoruje swà dzia∏alnoÊç pod
kàtem jej oddzia∏ywania na Êrodowisko, stosuje wewn´trzny system zarzàdzania Êrodowiskiem i przeprowa-
dza niezale˝ny audyt tego systemu. Sporzàdza ona równie˝ sprawozdania na temat osiàgni´ç w zakresie
ochrony Êrodowiska i przygotowuje dok∏adne plany wprowadzenia dalszych udoskonaleƒ. Logo EMAS
u˝ywane jest przez ponad 4000 podmiotów nale˝àcych do ponad 3000 organizacji. Wi´kszoÊç z nich to
przedsi´biorstwa przemys∏owe, lecz sà to tak˝e firmy us∏ugowe i organy w∏adz lokalnych.

© Bilderbox

Najpierw poszukajmy ekokwiatka.

18

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

©

Wspólnoty Europejskie

Pomoc rozwojowa UE

wspiera walk´

z pustynnieniem, które

zagra˝a tradycyjnym

wspólnotom w Afryce.

Zmiany klimatyczne, zanikanie ró˝no-
rodnoÊci biologicznej, zanieczyszcze-
nie Êrodowiska i odpady to problemy
o zasi´gu ogólnoÊwiatowym. Jako naj-
wi´ksza na Êwiecie wspólnota handlo-
wa, druga co do wielkoÊci gospodarka
i znaczàcy sojusz polityczny Unia Euro-
pejska podj´∏a zobowiàzania na arenie
mi´dzynarodowej. Zaj´cie si´ proble-
mami ochrony Êrodowiska na Êwiecie
le˝y tak˝e w jej w∏asnym interesie.
Pogorszenie stanu siedlisk morskich po
drugiej stronie globu wp∏ywa na nasze
zasoby ˝ywnoÊciowe. Wycieki ropy na
wodach UE mogà pochodziç z tankow-
ców zarejestrowanych poza Wspólnotà.
Warstwa ozonowa znajdujàca si´ na
wysokoÊci 10–50 km nad powierzchnià
Ziemi chroni nas przed szkodliwym pro-
mieniowaniem ultrafioletowym pocho-
dzàcym ze S∏oƒca, a zatem jej ubo˝-
enie ma wp∏yw na nas wszystkich, bez
wzgl´du na to, czy lodówka zawierajà-

Zaanga˝owanie UE na
arenie mi´dzynarodowej

ca szkodliwe chemikalia stoi w naszej
kuchni, czy gdzieÊ na drugim koƒcu
Êwiata.

Unia Europejska bierze zatem aktywny
udzia∏ w negocjacjach na temat mi´dzy-
narodowych porozumieƒ dotyczàcych
kwestii ochrony Êrodowiska. Niektóre
z nich, takie jak protokó∏ z Kioto doty-
czàcy emisji gazów cieplarnianych lub
protokó∏ montrealski dotyczàcy sub-
stancji zuba˝ajàcych warstw´ ozono-
wà, sà powszechnie znane. Wiele
innych odgrywa równie istotnà rol´
w przyczynianiu si´ do poprawy stanu
Êrodowiska naturalnego. WÊród wielu
kwestii, jakie porozumienia te obejmujà,
wymieniç nale˝y zanieczyszczenie
powietrza, ró˝norodnoÊç biologicznà,
handel zagro˝onymi gatunkami, nie-
bezpiecznymi chemikaliami i organiz-
mami zmodyfikowanymi genetycznie,
transport odpadów radioaktywnych,

19

pustynnienie, kl´ski ˝ywio∏owe, zarzà-
dzanie ciekami wodnymi oraz dost´p
spo∏eczeƒstwa do informacji na temat
Êrodowiska naturalnego.

Unia Europejska stara si´ te˝ uwzgl´d-
niaç kwestie zwiàzane z ochronà Êrodo-
wiska przy zawieraniu porozumieƒ
z innymi krajami. Nie chodzi przy tym
jedynie o finansowanie przedsi´wzi´ç,
lecz tak˝e o wspieranie tych krajów
w organizowaniu kadry kierowniczej
zdolnej do d∏ugookresowej realizacji
polityki w zakresie zrównowa˝onego
Êrodowiska. Porozumienie z Kotonu,
regulujàce stosunki UE z prawie 80 kra-
jami rozwijajàcymi si´ w Afryce oraz
rejonie Karaibów i Pacyfiku (kraje AKP),
zawiera specjalny rozdzia∏ dotyczàcy
ochrony Êrodowiska i zrównowa˝onego
korzystania z zasobów naturalnych
i gospodarowania nimi. OkreÊla on
kwestie priorytetowe, takie jak lasy tro-
pikalne, zasoby wodne, rybo∏ówstwo,
ró˝norodnoÊç biologiczna, wra˝liwe
ekosystemy (takie jak rafy koralowe),
odnawialne êród∏a energii, zrównowa˝-
ony rozwój Êrodowiska miejskiego
i wiejskiego, pustynnienie, susze, wyle-
sianie, zrównowa˝ona turystyka, trans-
port oraz usuwanie odpadów niebez-
piecznych.

Unia zobowiàza∏a si´ równie˝ do reali-
zacji postanowieƒ dotyczàcych zrówno-
wa˝onego rozwoju uzgodnionych pod-
czas Âwiatowego Szczytu w sprawie
Zrównowa˝onego Rozwoju w 2002 r.
w Johannesburgu. Ich celem jest
wyeliminowanie ubóstwa, przy jedno-
czesnym propagowaniu modelu zrów-
nowa˝onej produkcji i konsumpcji oraz
ochrona zasobów naturalnych, która
b´dzie kluczowà kwestià decydujàcà
o rozwoju gospodarczym i spo∏ecznym
przysz∏ych pokoleƒ.

UE popiera
mi´dzynarodowe
kontrole substancji
zuba˝ajàcych warstw´
ozonowà, które sà
stosowane
w lodówkach.

© Bilderbox

20

UE zapewnia Êrodki finansowe wspie-
rajàce paƒstwa cz∏onkowskie w stoso-
waniu wspólnotowego prawodawstwa
w zakresie Êrodowiska oraz w poprawie
stanu Êrodowiska naturalnego. Wi´k-
szoÊç Êrodków bud˝etowych przezna-
czonych na dzia∏ania majàce na celu
ochron´ Êrodowiska pochodzi z unij-
nych funduszy strukturalnych i fundu-
szu spójnoÊci. Fundusze te s∏u˝à zni-
welowaniu ró˝nic (w tym ró˝nic
w zakresie norm ochrony Êrodowiska)
pomi´dzy biedniejszymi i bogatszymi
regionami UE.

Ârodki finansowe pochodzà równie˝
z funduszy na rozwój obszarów wiej-
skich, które wspierajà metody rolnictwa
przyjazne Êrodowisku. Kraje kandydujà-
ce do cz∏onkostwa w UE otrzymujà
przedakcesyjnà pomoc finansowà,
majàcà na celu wspieranie wprowadza-

nia wspólnotowego prawodawstwa
w zakresie ochrony Êrodowiska.

UE wspiera na przyk∏ad programy ukie-
runkowane na udoskonalenie transpor-
tu publicznego oraz zwi´kszenie cz´s-
totliwoÊci przewozu towarów drogà
morskà i kolejowà w stosunku do trans-
portu drogowego. Przyczyni∏o si´ to ju˝
do ograniczenia emisji CO

2

we W∏o-

szech.

Dzi´ki wsparciu finansowemu przezna-
czonemu na uzdatnianie wody, które
Polska otrzyma∏a w ramach pomocy
przedakcesyjnej, uda∏o si´ dostosowaç
do norm wspólnotowych sieç zaopatrze-
nia w wod´ pitnà oraz oczyszczalni´
Êcieków w Szczecinie. Wsparcie to
udzielone zosta∏o pod postacià dotacji
z UE oraz po˝yczek z Europejskiego
Banku Inwestycyjnego. Po˝yczki EBI sà

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

Finansowanie post´pów
w dziedzinie Êrodowiska

Tradycyjne rolnictwo i nowoczesne metody ochrony Êrodowiska

Projekt „Limestone country” realizowany w parku narodowym York-
shire Dales w Zjednoczonym Królestwie w ramach programu LIFE
Nature ma na celu przywrócenie tradycji wypasu stad na wy˝ynnych
terenach wapiennych przez zach´canie rolników do hodowli wytrzy-
ma∏ych ras byd∏a i kontynuowania dzia∏alnoÊci rolniczej. Malowniczy
krajobraz terenów wapiennych powsta∏ poprzez trwajàcy od wielu
wieków wypas byd∏a. JeÊli tradycja ta zaginie, wraz z nià zniknie
wiele pó∏naturalnych siedlisk. W projekcie bierze udzia∏
15 gospodarstw pilota˝owych, które majà za zadanie ustanowienie
nowych systemów hodowli oraz programów wspierajàcych dzia∏al-
noÊç agroÊrodowiskowà. Podejmowane jednoczeÊnie inicjatywy
marketingowe zapewniajà, ˝e ochrona Êrodowiska jest op∏acalna
ekonomicznie. Projekt ma na celu o˝ywienie gospodarcze regionu
i udowodnienie, ˝e hodowla mieszanych stad wytrzyma∏ych owiec
i byd∏a mo˝e byç zarówno korzystna dla Êrodowiska, jak i przynosiç
zysk. DoÊwiadczenia dotyczàce najlepszych praktyk zdobyte pod-
czas realizacji projektu sà wykorzystywane w celu propagowania
tego rodzaju zrównowa˝onego rolnictwa w innych projektach
w ramach sieci obszarów chronionych Natura 2000.

UE pomaga zapewniç przyzwoity
dochód z przyjaznej dla Êrodowiska
dzia∏alnoÊci rolniczej.

© Robert Goodison, 2004

21

innym wa˝nym êród∏em finansowania
dzia∏aƒ majàcych na celu popraw´ stanu
Êrodowiska i infrastruktury w UE i sàsia-
dujàcych z nià krajach.

Przy pomocy funduszu solidarnoÊci UE
udziela tak˝e wsparcia w nag∏ych sytuac-
jach stanowiàcych zagro˝enie dla Êrodo-
wiska. Sytuacje te to po˝ary lasów,
powodzie, wycieki ropy i zanieczyszcze-
nie dróg wodnych chemikaliami.

Finansowanie za poÊrednictwem prog-
ramu LIFE obejmuje przedsi´wzi´cia
w zakresie Êrodowiska, których celem
jest wprowadzenie nowych Êrodków
politycznych, prezentacja i propagowa-
nie najlepszych praktyk lub wspomaga-
nie realizacji sieci obszarów chronio-
nych Natura 2000. Projekty tego rodza-
ju dotyczy∏y tak ró˝nych przedsi´wzi´ç
jak oczyszczenie rzeki Skjern w Danii
czy te˝ sporzàdzenie planów zarzàdza-
nia obszarami ochrony naturalnych
siedlisk oraz dzikiej fauny i flory na
Cyprze.

Projekty demonstracyjne przeprowa-
dzone w ramach programu LIFE doty-
czy∏y na ¸otwie tak˝e prezentacji tech-
nologii kompostowania organicznych
odpadów komunalnych ulegajàcych bio-
degradacji oraz wspiera∏y systemy

zarzàdzania Êrodowiskiem w kontekÊcie
imprez kulturalnych i targów w Belgii.
W ramach programu LIFE finansowane
sà równie˝ projekty w krajach sàsiadujà-
cych z UE. Obj´∏y one na przyk∏ad
ochron´ delfinów wyst´pujàcych
w Morzu Czarnym w Rumunii oraz roz-
wój zrównowa˝onego systemu trans-
portu w Tiranie, stolicy Albanii.

Rzecz jasna, musimy zapewniç, by poli-
tyka ochrony Êrodowiska by∏a realizo-
wana w oparciu o potwierdzone dane
naukowe i ugruntowanà wiedz´. Wiele
z potrzebnych informacji uzyskiwanych
jest z programów badawczych finanso-
wanych w ramach wieloletnich unijnych
programów ramowych w dziedzinie
badaƒ i rozwoju technologicznego. Pro-
gramy te wnios∏y ju˝ wk∏ad do setek
mi´dzynarodowych projektów w wielu
dziedzinach. Projekty te obj´∏y na przy-
k∏ad kwestie takie, jak: ryzyko wyst´po-
wania nowotworu skóry oraz zanikanie
ró˝norodnoÊci biologicznej w wyniku
ubo˝enia warstwy ozonowej w rejonie
arktycznym, rola terenów zielonych
w zapewnianiu wysokiej jakoÊci Êrodo-
wiska miejskiego, oprogramowanie
umo˝liwiajàce szybsze rozpoznanie
zanieczyszczonych obszarów, lepsze
metody monitorowania jakoÊci wody
oraz taƒsza energia s∏oneczna.

© Geir Braathen

Te pi´kne chmury
sygnalizujà zagro˝enie
warstwy ozonowej nad
Europà.

Êr o d o w i s k o , w k t ó r y m w a r t o ˝ y ç

Polityka ochrony Êrodowiska UE nie
stoi w miejscu. Jej profil jest ciàgle aktu-
alizowany, tak by uwzgl´dniç nowe
zagro˝enia i technologie. Polityka ta
jest otwarta na nowe pomys∏y dotyczà-
ce najlepszych rozwiàzaƒ lub Êrodków
dla zaj´cia si´ problemami ochrony Êro-
dowiska. Nie jest ona zamkni´ta
w pró˝ni, lecz odpowiada na potrzeby
zainteresowanych stron, w szczegól-
noÊci obywateli Unii Europejskiej, któ-
rzy majà prawo domagaç si´ wysokiej
jakoÊci ˝ycia dla siebie i przysz∏ych
pokoleƒ.

JeÊli zatem chcia∏byÊ podzieliç si´
Twojà opinià na temat polityki ochrony
Êrodowiska UE, skontaktuj si´ z:

•

pos∏em do parlamentu w Twoim kraju
– polityka UE stanowi bowiem cz´Êç
polityki krajowej,

•

pos∏em do Parlamentu Europej-
skiego reprezentujàcym Twój kraj –
Parlament Europejski uchwala
bowiem prawo UE,

•

organizacjami ekologicznymi – gdy˝
doradzajà one UE w kwestiach poli-
tycznych.

Mo˝esz tak˝e przes∏aç zapytania lub
komentarze do Komisji Europejskiej:

•

za poÊrednictwem Internetu:
europa.eu.int/comm/
environment/env-informa/

•

lub listownie na adres:
Dyrekcja Generalna ds.
Ârodowiska
Centrum Informacji (BU-9 00/11)
Komisja Europejska
B-1049 Bruksela
Belgia

Na stronie internetowej europa.
eu.int/yourvoice mo˝esz dowie-
dzieç si´ wi´cej na temat ró˝nych
kwestii politycznych, a tak˝e wziàç
udzia∏ w czacie.

22

Zalecane lektury

Informacje na temat polityki ochrony Êrodowiska UE:
europa.eu.int/pol/env/index_pl.htm

Portal Komisji Europejskiej na temat ochrony Êrodowiska:
europa.eu.int/comm/environment/index_en.htm

Portal Komisji Europejskiej na temat zrównowa˝onego rozwoju:
www.europa.eu.int/comm/sustainable/index_en.htm

Podr´cznik finansowania ochrony Êrodowiska przez UE przygotowany przez organizacj´ WWF:
www.panda.org/downloads/europe/eufundingforenvironmentweb.pdf

Wnioski

Komisja Europejska

Ârodowisko, w którym warto ˝yç

Wk∏ad Unii Europejskiej

Seria Europa w ruchu

Luksemburg: Urzàd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich

2006 – 24 str. – 16,2 x 22,9 cm

ISBN 92-79-00376-3

Polityka ochrony Êrodowiska Unii Europejskiej opiera si´ na przeÊwiadczeniu, ˝e
wzrost gospodarczy, post´p spo∏eczny i ochrona Êrodowiska w równym stopniu
przyczyniajà si´ do poprawy jakoÊci naszego ˝ycia.

Co wi´cej, sà one ze sobà powiàzane. Nale˝y zatem zapewniç mi´dzy nimi takà
równowag´, która umo˝liwi zrównowa˝ony rozwój w Europie i na ca∏ym Êwiecie,
innymi s∏owy – rozwój, który pozwoli tak˝e przysz∏ym pokoleniom korzystaç
z dobrodziejstw wysokiej jakoÊci ˝ycia.

Obecnie najwi´kszymi wyzwaniami dla ochrony Êrodowiska sà: problem zmian kli-
matycznych, zanikanie ró˝norodnoÊci biologicznej, zagro˝enie dla zdrowia ludzkie-
go wynikajàce z zanieczyszczenia Êrodowiska, sposób, w jaki wykorzystujemy
zasoby naturalne, oraz wytwarzanie zbyt du˝ej iloÊci odpadów. UE usi∏uje zaradziç
tym problemom przez ustanawianie wysokich norm w zakresie ochrony Êrodowiska
oraz przez propagowanie nowych metod pracy i czystszych technologii.

Nowe, przyjazne dla Êrodowiska technologie opracowane w Europie mog∏yby tak˝e
przyczyniç si´ do podniesienia konkurencyjnoÊci naszej gospodarki, tworzenia
nowych miejsc pracy i wspierania post´pu spo∏ecznego.

REPREZENTACJA KOMISJI
EUROPEJSKIEJ

Warszawskie Centrum Finansowe
ul. Emilii Plater 53
00-113 Warszawa
tel: [phone]
faks [phone]
e-mail: press-rep-po-
[e-mail]
www.europa.delpol.pl

Biuro Informacyjne Parlamentu
Europejskiego
Warszawskie Centrum Finansowe
ul. Emilii Plater 53
00-113 Warszawa
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: epwarszawa@euro-
parl.eu.int

Centrum Informacji Europejskiej
UKIE
ul. Krucza 38/42
00-512 Warszawa
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.cie.gov.pl

REGIONALNE CENTRA INFOR-
MACJI EUROPEJSKIEJ

Toruƒ
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
Pl. Âw. Katarzyny 9
87-100 Toruƒ
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.europa.torun.pl

Ostro∏´ka
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Hallera 13
07-412 Ostro∏´ka
tel./faks [phone]
e-mail: rcie_ostrole-
[e-mail]
www.arrmpw.org.pl

P∏ock
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
Al. Kiliƒskiego 12
09-402 P∏ock
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.plock.pl

Radom
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Chorzowska 16/18
26-600 Radom
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.radom.pl

Lublin
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. 3 Maja 18/3A
20-078 Lublin
tel./faks [phone], +48 81
532 82 19
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.lublin.pl

Zielona Góra
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
Al. Wojska Polskiego 9
65-077 Zielona Góra
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.zgora.pl

¸ódê
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Piotrkowska 262/264
90-361 ¸ódê
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.lodz.pl

Kraków
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Miko∏ajska 4 (Ma∏y Rynek)
31-027 Kraków
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]-
kow.pl
www.centrum.krakow.pl

Opole
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. S∏owackiego 10
45-346 Opole
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: domeuropejski@fundac-
ja.opole.pl, [e-mail]
www.rcie.opole.pl

Bia∏ystok
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Lipowa 14 (róg Nowego Âwiatu
2)
15-427 Bia∏ystok
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.bialystok.pl

Rzeszów
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.rzeszow.pl

Gdaƒsk
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
D∏ugi Targ 39/40
80-830 Gdaƒsk
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.gdansk.pl

Cz´stochowa
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Pu∏askiego 4/6
42-200 Cz´stochowa
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.czest.pl

Katowice
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. KoÊciuszki 6
40-026 Katowice
tel. [phone]
faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.katowice.pl

Kielce
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Bodzentyƒska 44A
25-308 Kielce
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.kielce.pl

Poznaƒ
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. Mostowa 27
61-854 Poznaƒ
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.poznan.pl

Koszalin
Regionalne Centrum Informacji
Europejskiej
ul. M∏yƒska 2
75-054 Koszalin
tel./faks [phone]
e-mail: [e-mail]
www.rcie.koszalin.pl

Centra Euro-Info – program
Komisji Europejskiej dla MÂP –
znajdujà si´ przy nast´pujàcych
instytucjach:
www.euroinfo.org.pl/kontakt/

èród∏a informacji na temat Unii Europejskiej

Informacje dost´pne sà w j´zykach urz´dowych UE na serwerze Europa: europa.eu.int

W ca∏ej Europie istniejà setki miejscowych centrów informacji europejskiej. Adres najbli˝szego biura
mo˝esz znaleêç na stronie internetowej: europa.eu.int/comm/relays/index_en.htm

EUROPE DIRECT jest miejscem, gdzie otrzymasz odpowiedê na pytania zwiàzane z Unià Europejskà.
Z osobami udzielajàcymi informacji mo˝esz skontaktowaç si´ telefonicznie poprzez bezp∏atny numer:
00 800 6 7 8 9 10 11 (lub dzwoniàc na p∏atnà lini´ spoza UE: [phone]) albo drogà elektronicznà
poprzez europa.eu.int/europedirect

Informacje oraz broszury na temat Unii Europejskiej w j´zyku polskim mo˝esz tak˝e otrzymaç w nast´pujàcych miejscach:

Reprezentacje i biura Komisji i Parlamentu znajdujà si´ we wszystkich paƒstwach Unii Europejskiej. Przedstawicielstwa
Komisji Europejskiej rozmieszczone sà tak˝e w innych cz´Êciach Êwiata.

Unia Europejska

Paƒstwa cz∏onkowskie Unii Europejskiej

Kraje kandydujàce

Polityka ochrony Êrodowiska Unii Europejskiej opiera

si´ na przeÊwiadczeniu, ˝e wzrost gospodarczy,

post´p spo∏eczny i ochrona Êrodowiska w równym

stopniu przyczyniajà si´ do poprawy jakoÊci naszego

˝ycia.

Co wi´cej, sà one ze sobà powiàzane. Nale˝y zatem

zapewniç mi´dzy nimi takà równowag´, która umo˝liwi zrównowa˝ony
rozwój w Europie i na ca∏ym Êwiecie, innymi s∏owy – rozwój, który pozwoli
tak˝e przysz∏ym pokoleniom korzystaç z dobrodziejstw wysokiej jakoÊci
˝ycia.

Obecnie najwi´kszymi wyzwaniami dla ochrony Êrodowiska sà: problem
zmian klimatycznych, zanikanie ró˝norodnoÊci biologicznej, zagro˝enie dla
zdrowia ludzkiego wynikajàce z zanieczyszczenia Êrodowiska, sposób,
w jaki wykorzystujemy zasoby naturalne, oraz wytwarzanie zbyt du˝ej
iloÊci odpadów. UE usi∏uje zaradziç tym problemom przez ustanawianie
wysokich norm w zakresie ochrony Êrodowiska oraz przez propagowanie
nowych metod pracy i czystszych technologii.

Nowe, przyjazne dla Êrodowiska technologie opracowane w Europie
mog∏yby tak˝e przyczyniç si´ do podniesienia konkurencyjnoÊci naszej
gospodarki, tworzenia nowych miejsc pracy i wspierania post´pu
spo∏ecznego.

NA-AB-05-948-PL-C

ISSN 1725-9967

PL