Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

Nadziąślaki (epulides) - są to najczęściej obserwowane guzy występujące w obrębie

dziąseł, ich etiologia nie jest do końca poznana, uważa się, że na ich powstawanie mają

wpływ czynniki drażniące oraz wahania hormonalne. Charakterystyczną cechą we

wszystkich rodzajach nadziąślaków jest nadmierny przerost śluzówki (hiperplazja).

Nadziąślaki są nowotworami niezłośliwymi, które jedynie w niezmiernie rzadkich

przypadkach ulegają zezłośliwieniu.

•    nadziąślak ziarnisty (epulis granulomatosa)

- uważa się, że powstaje w wyniku miejscowego urazu, innymi czynnikami mającymi znaczenie

dla rozwoju tego naddziąślaka są inne towarzyszące choroby, np. brzeżne zapalenie przyzębia

(parodontitis marginalis) oraz poziom hormonów, ponieważ zmiany te powstają do czterech

razy częściej w u ciężarnych kobiet niż w pozostałych grupach pacjentów, dlatego niektórzy

stosują nazwę naddziąślak ciężarnych (epulis gravidarum). W badaniach przeprowadzonych na

zwierzętach doświadczalnych wykazano, że wzrost poziomu estrogenu i progesteronu

powoduje zwiększoną proliferację komórek tkanek, które doznały urazu. Obserwuje się

intensywny wzrost naddziąślaków ziarnistych u kobiet ciężarnych do 7. miesiąca ciąży włącznie

– uważa się, że w tym czasie poziom estrogenu i progesteronu osiąga we krwi optymalny

poziom do dalszego rozwoju, ponieważ w trakcie kolejnych miesięcy ciąży poziom

wymienionych hormonów wzrasta, natomiast tempo wzrostu naddziąślaka ziarnistego nie

zwiększa się. W badaniu histologicznym charakterystyczna jest płatowata struktura tkanki, w

której obecna jest duża ilość naczyń włosowatych wypełnionych erytrocytami, w obrazie

mikroskopowym widoczna jest wysoka infiltracja neutrofili oraz obecność komórek

plazmatycznych i leukocytów. Powierzchnia zmiany jest często pokryta skrzepem zbudowanym

w dużej mierze z fibryny. Długo utrzymujące się zmiany mają skłonność do włóknienia.

Leczenie wymaga usunięcia zmiany wraz ze stykającą się z nią okostną, jeżeli zmiana objęła

powierzchowny fragment kości, to również należy go usunąć. Zabieg przeprowadza się za

pomocą skalpela, przy użyciu diatermii lub lasera CO2. Ponadto wdraża się leczenie

parodontopatii oraz zaleca się polepszenie stanu higieny jamy ustnej. Nadziąślak ziarnisty ma

dużą skłonność do nawracania. Przy nawrotach choroby zaleca się usunięcie sąsiednich

zębów. Naddziąślaki u kobiet ciężarnych zaleca się badać histopatologicznie i usuwać dopiero

po zakończeniu ciąży, ponieważ jego wycięcie w trakcie ciąży sprzyja jego nawrotom. Po

zakończeniu leczenia zaleca się kontrolę kliniczną jamy ustnej, w celu zapobieżenia nawrotom

guza.

•    nadziąślak włóknisty (epulis fibrosa)

- uważany jest za kolejne stadium naddziąślaka ziarnistego, ze względu na podobne rozłożenie

epidemiologicznych grup ryzyka, odnośnie wieku i stanu, w szczególności zaś częste jego

występowanie u kobiet ciężarnych, poza tym w obrazie histologicznym nawracające formy

naddziąślaka ziarnistego przyjmują formę naddziąślaka włóknistego. Podobnie jak w przypadku

naddziąślaka ziarnistego, naddziąślaki włókniste mogą przechodzić na śluzówkę warg,

koniuszka czy też brzegów języka. Ta forma naddziąślaka preferuje umiejscawiać się na

powierzchni brodawek międzyzębowych, prowadzi to do hiperplazji dziąseł, na powierzchni

zmiany obserwuje się nadżerki i owrzodzenia. Ponadto na zmianie występują blade plamy – w

1 / 6

Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

miejscach, gdzie guz jest gorzej ukrwiony. W obrazie histologicznym obserwuje się wielką ilość

włókien kolagenowych oraz rzadko występujące naczynia włosowate, granulocyty występują

pojedynczo. Czasami obecne są także zwapnienia lub skostnienia – dlatego ten rodzaj zmian

zwany jest czasem nadziąślakiem włóknistym kostniejącym. Leczenie wygląda identycznie jak

w przypadku naddziąślaka ziarnistego, należy jednak rozróżniać te dwie zmiany poprzez

badanie histopatologiczne guza.

•    nadziąślak olbrzymiokomórkowy (epulis gigantocellularis)

- ta forma rozwija się tylko i wyłącznie w obrębie dziąseł, zwykle na stronach bocznych łuków

zębowych – obok zębów trzonowych i przedtrzonowych, występuje także u osób z bezzębiem.

Zmiana ta przeważnie atakuje osoby pomiędzy 40 a 60 rokiem życia, jest częstsza u kobiet niż

u mężczyzn. Naddząślak olbrzymiokomórkowy osiąga duże rozmiary – od 2 do 5 cm, czasem

nawet ponad. Zmianie towarzyszy często zapalenie węzłów chłonnych spowodowane

owrzodzeniem blisko położonej śluzówki. Ten rodzaj naddziąślaka częściej występuje w obrębie

żuchwy. Zmiana oglądana bez użycia mikroskopu wygląda niemal identycznie jak w przypadku

ziarniniaka ropnego; jest ona miękka w dotyku, o kolorze purpurowym, na powierzchni

widoczne są plamki. Naddziąślak ten lekko krwawi, zdarza się czasem, że jego kolor zmienia

się na brązowawy, w przeciwieństwie do innych naddziąślaków może on powodować zmiany w

istocie zbitej kości, z którą sąsiaduje – nadżerka taka jest widoczna na zdjęciu rentgenowskim.

W obrazie mikroskopowym widoczne są małe grupy nieregularnie rozłożonych wielkich

komórek, często obserwuje się także płatowaty podział zmiany, występują jednojądrowe nacieki

komórkowe oraz złogi syderyny. Komórki naddziąślaka wielkokomórkowego posiadają

zdolności kościogubne, tak jak osteoklasty, dlatego obserwuje się erozję kości w ich przebiegu.

Istnieje konieczność postawienia diagnozy różnicowej, ponieważ podobne objawy występują

przy nadczynności przytarczyc – wystarcza oznaczenie poziom wapnia i fosforu we krwi lub

poziom krążącego w niej parathormonu. Usunięcie chirurgiczne naddziąślaka wraz z zajętymi

przez niego tkankami (zwłaszcza istotą zbitą kości) jest koniecznością, ponadto należy wykonać

badanie histopatologiczne, pacjent musi zgłaszać się na regularne kontrole w celu wykluczenia

nawrotów guza.

•    nadziąślak wrodzony (epulis congenita)

W przeciwieństwie do pozostałych opisanych naddziąślaków jest guzem wrodzony, którego

obecność stwierdza się już po 30. tygodniu życia płodowego. Nowotwór ten rozwija się

wyłącznie w obrębie szczęki lub żuchwy, jednak częściej pojawia się w szczęce i dotyka

dziewczynek 10 razy częściej niż chłopców. Za  jego powstawanie obwinia się komórki

mezodermalne o aktywności miofibroblastów. Nabłonek płaski pokrywający guz jest zawsze

mocno spłaszczony. Guz ten ma kolor szarawo-czerwonawy, w obrazie mikroskopowym widać

spore wieloboczne komórki z kwasochłonna cytoplazmą, obecne są także ziarnistości, jądra

małe, położone centralnie ze zbitą chromatyną.  Leczenie polega na wycięciu guza, badania nie

wykazały jego nawrotów, nawet przy pozostawieniu jego części w ciele pacjenta.

•    nadziąślak szczelinowaty (epulis fissurata)

- w przeciwieństwie do innych naddziąślaków powstaje on w większości przypadków wyniku

długotrwałego podrażnienia śluzówki poprzez źle dopasowaną protezę osiadającą. Zmiana ta

pojawia się wokół brzegów protezy. Występowanie tego rodzaju nadziąślaka u dzieci i

młodzieży jest bardzo rzadko spotykane. Tak jak inne naddziąślaki występuje częściej u kobiet

niż u mężczyzn. W obrazie makroskopowym widoczne są jakby pogrubione wałeczki błony

śluzowej woków brzegów protezy, mogą występować owrzodzenia. W obrazie mikroskopowym

widoczna jest tkanka łączna uboga w komórki – głównie jest to nabłonek płaski, nadmiernie

2 / 6

Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

rogowaciejący, czasami towarzyszy temu także    hiperplazja nabłonka i przewlekłe zapalenie.

W bardzo rzadkich przypadkach może dojść do metaplazji chrzęstnej, co może być przyczyną

rozwoju rzadkiego    nowotworu złośliwego - chrzęstniaka     mięsakowatego (chondrosarcoma)

– dlatego konieczna jest konsultacja patomorfologiczna. Leczenie polega na chirurgicznym

usunięciu zmian za pomocą skalpela lub laserowo oraz badania pobranego wycinka

nowotworu, ponadto konieczne jest wykonanie nowej protezy, ewentualnie poprawienie

konstrukcji protezy używanej, tak, aby nie powodowała ona zmian chorobowych w obrębie

błony śluzowej pacjenta.

Włókniaki (fibromata)

Włókniaki to najczęściej spotykane i diagnozowane nowotwory jamy ustnej. Guzy te pochodzą z

tkanki łącznej. Uważa się, że włókniak właściwy występuje bardzo rzadko, a w większości

zmiany o charakterze włókniaków wynikają z długotrwałego oddziaływania czynników

drażniących, co wywołuje hiperplazję włóknistą. Zmiany te występują w jednakowym stopniu

niezależnie od płci. Przedział wiekowy, w którym rejestruje się najwięcej przypadków

włókniaków przypada na okres pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Włókniaki są zmianami

wyraźnie ograniczonymi, mogą one posiadać szypułę bądź pozostać nieuszypułowane. Mają

one postać guza, który na swej gładkiej powierzchni posiada niezmieniony chorobowo

nabłonek. Włókniak nie daje przeważnie żadnych niepożądanych objawów, jego rozmiary

oscylują wokół 1cm, jednak zdarzają się sporadycznie większe okazy. Najczęściej spotyka się

włókniaki na dziąsłach, błonie śluzowej policzków, wargach, języku oraz podniebieniu.

Diagnozę różnicową stawia się po wykonaniu badania histopatologicznego.

Wyróżniamy następujące typy włókniaków:

•    włókniak olbrzymiokomórkowy (fibroma gigantocellularis)

- jest to uszypułowany guz błony śluzowej jamy ustnej, o lekko grudkowatej powierzchni, jego

kolor nie odbiega od koloru śluzówki. Cecha charakterystyczna jest obecność dużej ilości

komórek kształtu gwiaździstego w których obecnych jest wiele jąder. Zmiana ta nie daje

dolegliwości bólowych. Kobiety wykazują nieco większą podatność na występowanie włókniaka

olbrzymiokomórkowego niż mężczyźni. Najwięcej przypadków tego rodzaju włókniaka

diagnozuje się u pacjentów do 30 roku życia, szczególnie często występują one na dziąsłach, a

w dalszej kolejności na języku, podniebieniu, błonie śluzowej policzków i wargach. Diagnoza

stawiana jest na podstawie biopsji. Leczenie następuje poprzez wycięcie zmiany w całości.

•    Włókniak obwodowo kostniejący / włókniak obwodowy zębopochodny ( fibroma)

- jest to nowotwór występujący tylko i wyłącznie w obrębie dziąseł, uważa się, że pochodzi on z

więzadeł przyzębia, najczęściej występuje u dzieci i młodzieży, kobiety mają większe

prawdopodobieństwo jego rozwinięcia niż mężczyźni (1,7:1). Włókniak ten jest twardy, o

wyraźnie ograniczony, jego pokryty niezmienionym chorobowo gładki nabłonkiem,  może on być

uszypułowany lub nie. Jego powierzchnia jest często pokryta zranieniami o charakterze

wrzodziejącym, spowodowane są one urazami mechanicznymi, powstającymi zwykle na skutek

przypadkowego nagryzania zmiany w czasie żucia. W ponad 50% przypadków guz ten

występuje w rejonie siekaczy i kłów szczęki i żuchwy, może on mieć od kilku milimetrów do

nawet 2 cm średnicy, czasem zdarzają się włókniaki o większym rozmiarze. W celu rozpoczęcia

leczenia wykonuje się badanie histopatologiczne wycinka guza. Leczeniem z wyboru jest

3 / 6

Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

chirurgiczne wycięcie zmiany.

Tłuszczaki (lipomata)

Tłuszczaki to niezłośliwe nowotwory występujące często w obrębie głowy i karku, szacuje się,

że stanowią one 4-5% wszystkich nowotworów. Etiologia tłuszczaków jest niejasna, chociaż są

bardzo podobne do normalnych komórek tłuszczowych. W większości komórek tłuszczaków

notuje się aberracje chromosomowe, głównie translokacje i delecje. Większą skłonność do

wystąpienia tłuszczaków mają osoby z otyłością. Tkanka budujące tłuszczaki nie jest

wykorzystywana przez ciało człowieka do magazynowania energii. Tłuszczaki zwykle występują

u osób pomiędzy 50 a 60 rokiem życia, są to niegroźne zmiany, które rozwijały się latami nie

dając żadnych objawów. Pacjenci często zdają sobie sprawę z istnienia tych zmian, ponieważ

wyczuwają je w czasie żucia. Większość spotykanych w jamie ustnej tłuszczaków nie osiąga

więcej niż 3cm. Nowotwór zwykle umiejscawia się w przedsionku lub policzkach – od strony

błony śluzowej. Tłuszczaki są miękkie i grudkowate, często posiadają szypułę, widziane

powierzchnie maja zwykle kolor żółty, a bardziej do wewnątrz różowawy. Tłuszczaki jamy ustnej

występują równie często u kobiet , jak i u mężczyzn.

Tłuszczaki można podzielić na podtypy:

•    tłuszczak prosty (lipoma simplex)

•    tłuszczak skórny (lipoma cutaneum)

•    naczyniakotłuszczak (angiolipoma)

•    włókniakotłuszczak (fibrolipoma)

•    tłuszczak pleomorficzny (lipoma pleomorhe)

•    tłuszczak śluzowaciejący (myxoid lipoma)

•    chrzęstniak tłuszczakowaty (chondroid lipoma)

•    kostniak tłuszczakowaty(osteoid lipoma)

W obrazie mikroskopowym komórki tłuszczaka przypominają dojrzałe adipocyty, wykazują

jednak wyraźne ograniczenia treści komórkowej, a także często otoczone są cienką torebką.

Niektóre tłuszczaki zawierają także inne komórki, np. komórki zawierające włókna, wtedy

rozpoznaje się wlókniakotłuszczaki (fibrolipoma), liczne naczynia krwionośne –

naczyniakotłuszczak (angiolipoma), śluzowatą substancję – tłuszczaki śluzowaciejące (myxoid

lipoma) czy elemety tkanki kostnej i chrzęstnej – kostniaki i chrzęstniaki tłuszczakowate.

Leczenie polega na miejscowym wycięciu guza. Bardzo rzadko występuje nawrót nowotworu.

Gruczolaki (adenomata)

Gruczolaki są to nowotwory nabłonków gruczołowych. Największy odsetek przypadków

gruczolaków stanowią gruczolaki wielopostaciowe (67%), następnie torbielogruczolaki (22%)

oraz gruczolaki komórek podstawnych (4%). Gruczolak wielopostaciowy jamy ustnej niewiele

różni się od zmian w obrębie dużych gruczołów ślinowych. Głównymi cechami różnicującymi te

zmiany  jest stopień rozwoju komórek nabłonka przewodów wyprowadzających, zmiany w

obrębie komórek mioepitelialnych oraz zawartość i budowa zrębu guza. Gruczolaki

wielopostaciowe zawierające bogaty zrąb maja tendencję do nawracania, ponieważ komórki

nowotworowe wbudowują się w otaczające je tkanki podczas ich chirurgicznego usuwania.

Gruczolaki wielopostaciowe zawierające wiele komórek w zrębie mają tendencję do

transformacji w nowotwór złośliwy i tworzenia przerzutów. Na prawdopodobieństwo nawrócenia

4 / 6

Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

nowotworu ma wpływ w dużej mierze technika chirurgiczna, z badań wynika, że przy

całkowitym wyłuszczeniu gruczolaka wielopostaciowego powraca on w mniej niż 10%

przypadków.

Brodawczaki (Papillomata)

Brodawczaki stanowią często występująca grupę łagodnych zmian nowotworowych. Pochodzą

one z powierzchownej warstwy nabłonka, zwykle występują pojedynczo, chociaż zdarzają się

też brodawczaki umiejscowione blisko siebie, często występuje u nich szypuła, ale opisuje się

także postacie nieuszypułowane. Komórki brodawczaków są zwykle dobrze otoczone, może

występować torebka. Zmiany te przypominają kształtem kalafior. Guzy te maja kolor szarawy

lub biały i mierzą przeciętnie od 1mm do 2cm.     Najczęściej umiejscowione są one na

podniebieniu, mięśniu dźwigaczu podniebienia miękkiego oraz języku. Znacznie rzadziej widuje

się je na błonie śluzowej policzków, dziąsłach i wargach. Diagnoza różnicowa stawiana jest na

podstawie obrazu klinicznego. Leczenie brodawczaka odbywa się poprzez jego chirurgiczne

wycięcie.

Ksantoma (Xanthoma)

Ksantoma to zmiana w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, która może mieć postać płaską,

bądź wybrzuszoną, może posiadać szypułę lub odznaczać się jej brakiem. Nazwa ksantoma

pochodzi z języka greckiego, gdzie xanthos oznacza kolor żółty, a końcówka -oma jest

charakterystyczna dla nazywania nowotworów, jest on też inaczej zwany żółtakiem. Występuje

w stopniu równym u obu płci, najczęściej u osób w wieku od 50 do 70 roku życia. Zmiana ma

postać pojedynczej bezbolesnej grudki, która występuje w kolorze błony śluzowej,

czerwonawym bądź różowawym. Xantomy zwykle maja ostro zaznaczone brzegi, i mierzą mniej

niż 1cm średnicy. W 85% przypadkach zmiany te znajdują się na brzegach dziąseł, w

mniejszym stopniu występują na podniebieniu twardym, błonie śluzowej policzków, i języku, a

także w innych dostępnych miejscach jamy ustnej. Oprócz jamy ustnej ksantomy można

znaleźć w obrębie skóry twarzy, zwłaszcza w okolicach oczu, preferują one powieki, a

zwłaszcza kąt przyśrodkowy oka – są to złogi podskórne, które składają się w dużej mierze z

cholesterolu i jego estrów. Oprócz twarzy ksantomy spotykane są czasem na genitaliach obu

płci. W niektórych klasyfikacjach ksantomy zaliczane są do tłuszczaków (lipomatoma),

ponieważ istnieje potwierdzona teoria mówiąca, że powstają one w przemianach lipidowych –

głównie chodzi tu o cholesterol i trójglicerydy. Inne klasyfikacje zaliczają ksantomy do

włókniaków (fibromatoma), jeszcze inne omawiają je jako osobną grupę nowotworów. W

obrazie mikroskopowym widoczne są sfałdowane powierzchnie nabłonka, z wydłużona siecią

grzebieni, pomiędzy którymi znajdują się głębokie szczeliny w których ulokowane są czopy

zbudowane z parakeratyny. Na powierzchni obecne są zrogowaciałe sterczące zadziory w

kolorze ostro-pomarańczowym. Charakterystyczną cecha rozpoznawczą są komórki

piankowate ksantomy, uważa się, ze pochodzą one z linii monocytów lub makrofagów. Niektóre

rodzaje ksantomy, np. (xanthoma verruciformis) mają charakter brodawczakowaty, z racji tego,

że ich charakterystyczne komórki piankowate znajdują się w obrębie brodawek położonych w

tkance łącznej.

Zmiany te nie są złośliwe, leczenie polega na ich wycięciu operacyjnym – za pomocą skalpela

bądź lasera. Ksantomy charakteryzuje mały stopień nawrotów, nawet wówczas, gdy

zastosowana zostaje chirurgia zachowawcza. Leczenie chirurgiczne zwykle daje pozytywny

efekt estetyczny, czasami gdy wycięte zmiany były znacznych rozmiarów stosowane są szycie i

5 / 6

Nowotwory niezłośliwe jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

piątek, 20 sierpnia 2010 15:16

przeszczepy skóry.

Bibliografia:

1.    Spezielle Chirurgie Zahn-Mund-Kiefer-Heilkunde : Lehrbuch zur Aus- und Fortbildung. N.

Schwenzer, M. Ehrenfeld

2.    Analiza kliniczno-morfologiczna nadziąślaków, Iwona Niedzielska, Halina Borgiel-Marek,

Dent. Med. Probl. 2009, 46, 1, 17–24, ISSN 1644-387X

3.    Bedside Clinics in Surgery, M.L. Saha

4.    Praxisleitfaden zahnärztliche Chirurgie, Jochen Jackowski, Hajo Peters, Frank Hölzle

5.    Textbook Of Oral Pathology, Saraf

6.    Color atlas of oral diseases, George Laskaris

7.    Head and Neck Pathology: Atlas for Histologic and Cytologic Diagnosis, Robert A

Robinson

8.    Textbook Of Oral And Maxillofacial Surgery, Neelima Anil Malik

9.    Clinical Outline of Oral Pathology: Diagnosis and Treatment, Lewis R. Eversole

10.    Pathology of the head and neck, Antonio Cardesa,Pieter Johannes Slootweg

11.    http://www.maxillofacialcenter.com/BondBook/mucosa/verrxanth.html#Clinical

 

6 / 6