plik

Wprowadzenie

Szanowni Państwo,

Niniejszy plik obejmuje materiały do czterech tematów z zakresu problematyki
makroekonomicznej, uwzględnionych w module kształcenia „Wstęp do ekonomii i
przedsiębiorczości”.

Materiały te pomogą Państwu przygotować się do egzaminu, nie zastąpią jednak pracy z
podręcznikiem, który zawiera szerszy opis przedstawionych tu zjawisk i procesów
gospodarczych.

Punktem wyjścia do zapoznania się z poszczególnymi zagadnieniami

powinno być zawsze przeczytanie odpowiednich rozdziałów w podręczniku. Materiały te
mają jedynie pomóc Państwu w „uporządkowaniu” zdobytej wiedzy.

Na końcu każdego z omówionych tematów znajdują się zadania do samodzielnego
wykonania.

Życzę miłej nauki

Alicja Mikołajewicz-Woźniak

Rachunek dochodu narodowego:

• mi

erniki poziomu sprawności gospodarki;

• produkt narodowy a produkt krajowy;
• produkt narodowy a dochód narodowy;
•

ceny w rachunku dochodu społecznego;

• konsumpcja,

oszczędności i inwestycje;

•

równowaga dochodu społecznego.

Produkt krajowy brutto, PKB, (ang. gross domestic product, GDP

) jest miarą wielkości

produkcji wytworzonej w określonym okresie czasu przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na
terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt krajowy brutto określa łączną wartość pieniężną dóbr finalnych i usług
wytworzonych w analizowanym okresie (najczęściej w ciągu roku) w danym kraju.

est najbardziej kompleksowym miernikiem całkowitej produkcji dóbr i usług danego kraju i

jest wykorzystywany m.in. do mierzenia ogólnych

wyników osiąganych przez gospodarkę.

Produkt narodowy brutto, PNB, (ang. gross national product, GNP) lub inaczej dochód

narodowy brutto, DNB, (ang. gross national income, GNI

) jest miernikiem całkowitych

dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju, niezależnie od tego, w jakim kraju są
wykorzystywane czynniki produkcji będące ich własnością; jest on równy produktowi
krajowemu brutto skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

Dochód narodowy netto, PNN (ang. net national product, NNP) lub inaczej dochód narodowy

jest miernikiem możliwości danej gospodarki do dokonywania wydatków na dobra i usługi po
odłożeniu środków umożliwiających sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie zasobów kapitału

na dotychczasowym poziomie; jest obliczany

poprzez odjęcie amortyzacji (czyli wartości

zużycia kapitału trwałego) od wartości produktu narodowego brutto.

Nominalny produkt narodowy brutto

mierzony jest w cenach bieżących – istniejących w

okresie, gdy osiągano dochody składające się na ów produkt narodowy.

Realny produkt narodowy brutto

(określany także jako produkt narodowy w cenach stałych)

jest produktem nominalnym skorygowanym o wpływ zmian ogólnego poziomu cen (inflacji) –
wyrażany jest w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy

lub podstawowy.

Realny dochód narodowy brutto per capita

określa wielkość dochodu narodowego

przypadającą na jednego mieszkańca; stanowi on prosty miernik przeciętnego poziomu stopy
życiowej w danym kraju.

Na wysokość wytwarzanej w danej gospodarce produkcji (a więc i dochodu
narodowego) zasadniczy wpływ mają dwa podstawowe składniki popytu globalnego:

konsumpcja i inwestycje.

Wpływ obu wymienionych zmiennych na gospodarkę w perspektywie krótko- i
długookresowej jest zróżnicowany:

•

w krótkim okresie wzrost konsumpcji (i inwestycji) powoduje wzrost łącznego
popytu, zwiększając produkcję i zatrudnienie (a tym samym dochody społeczeństwa),
a spadek konsumpcji (i inwestycji) powoduje spadek łącznego popytu, zmniejszając

odukcję i zatrudnienie (a tym samym i dochody społeczeństwa);

•

w długim okresie ograniczenie konsumpcji pozwalające na zwiększenie oszczędności
umożliwia  zwiększenie  inwestycji,  przekładając  się  na  znaczący  wzrost  produkcji,
płac  i  dochodu,  a  wzrost  konsumpcji  kosztem  ograniczenia  oszczędności  skutkuje
zmniejszeniem  inwestycji,  prowadząc  do  obniżenia  tempa  wzrostu  produkcji  płac  i

dochodu.

W krótkim okresie konsumpcja jest najważniejszą częścią globalnych wydatków w

gospodarce –

jeżeli podlega ona głębokim zmianom, może to wpływać na produkcję i

zatrudnienie poprzez oddziaływanie na łączny popyt. Nie należy jednak zapominać o tym, że

nieskon

sumowana część dochodu zostaje zaoszczędzona i może zostać przeznaczona na

inwestycje, a więc stać się czynnikiem napędowym długookresowego wzrostu

gospodarczego.

Kształtowanie się konsumpcji i oszczędności jest więc kluczem do zrozumienia wzrostu

gospodarczego i cyklu koniunkturalnego!

Zrozumienie wpływu zmian łącznego popytu na produkt narodowy możliwe jest w oparciu o
model mnożnika. Zgodnie z tym ostatnim wzrost popytu zwiększa dochód konsumentów i
prowadzi do wytworzenia się łańcucha kolejnych, coraz słabszych przyrostów wydatków.
Każda zmiana wydatków prowadzi więc do zwielokrotnionej zmiany wartości produktu.
Model mnożnika wyjaśnia, w jaki sposób zmiany skłonności społeczeństwa do oszczędzania,
wielkości dokonywanych inwestycji, handlu zagranicznego, czy polityki podatkowej mogą
wpływać na wielkość produkcji i zatrudnienia w gospodarce o nie w pełni wykorzystanych

zasobach.

Działanie mnożnika przedstawia model równowagi na rynki dóbr i usług, opierający się na
dwóch podstawowych założeniach dotyczących:

•

krótkookresowej stałości cen i płac (powodującej, że dostosowania do wstrząsów lub
polityki gospodarczej realizują się poprzez produkcję i zatrudnienie);

•

dysponowania przez gospodarkę niewykorzystywanymi zasobami.

Przy produkcji mniejszej od pote

ncjalnej przedsiębiorstwa są gotowe dostarczyć taką ilość

produkcji, na jaką istnieje zapotrzebowanie.

↓

Faktyczne rozmiary produkcji są zdeterminowane przez popyt (zależą jedynie od wielkości

popytu globalnego).

W warunkach „braku” państwa i wymiany z zagranicą występują dwa źródła popytu na
dobra i usługi:

• popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych,

•

popyt inwestycyjny przedsiębiorstw.

Popyt globalny

(AD) oznacza łączne zamierzone wydatki gospodarstw domowych na dobra i

usługi konsumpcyjne oraz wydatki przedsiębiorstw na inwestycje.

Popyt konsumpcyjny (C) oznacza zamierzone przez gospodarstwa domowe zakupy dóbr i

usług konsumpcyjnych.

Popyt inwestycyjny

(I) oznacza zamierzone przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów

kapitału trwałego oraz stanu zapasów, obejmującego również inwestycje odtworzeniowe.

Przy stałych cenach i płacach rynek dóbr i usług znajduje się w równowadze, gdy popyt

globalny

(planowane łączne wydatki gospodarstw domowych i przedsiębiorstw) dokładnie

zrównuje się z wytworzoną produkcją.

Stan równowagi na rynku nie oznacza, że wytworzona produkcja równa jest produkcji

potencjalnej,

a dochód osiągnął poziom zapewniający pełne zatrudnienie.

W punkcie równowagi dochód (Y) jest równy sumie planowanej inwestycji i planowanej

konsumpcji.

Y = C + I

↓

W punkcie równowagi planowane inwestycje są równe dochodowi pomniejszonemu o
planowaną konsumpcję.

I = Y – C

Oszczędności (S) są tą częścią dochodu, która nie jest przeznaczana na konsumpcję.

S = Y – C

↓

Równowaga zostaje osiągnięta w punkcie, w którym planowane inwestycje są równe
planowanym oszczędnościom.

I = S

Pułapka: pamiętajmy o rozróżnieniu między wielkościami planowanymi i faktycznymi!

W sytuacji, gdy równowaga pomiędzy poziomem planowanych inwestycji i planowanych
oszczędności nie występuje, następują odpowiednie korekty po stronie produktu (w górę lub
w dół).
Wiąże się to z funkcjonowaniem mechanizmów równoważących gospodarkę, które są siłami:

•

usiłującymi przywrócić w gospodarce stan równowagi (w którym podaż zrównuje się

z popytem);

•

nieustannie przeciwdziałającymi powstawaniu i samopogłębianiu się nadwyżki
podaży;

•

sporadycznie likwidującymi nadwyżki popytu.

O sile wpływu zachodzących po stronie wydatków zmian na poziom wytwarzanej w danej
gospodarce produkcji zasadniczy wpływ ma skłonność gospodarstw domowych do

konsumpcji.

Gospodarstwa domowe dysponujące dochodami decydują o ich podziale pomiędzy:

• wydat

ki na dobra i usługi konsumpcyjne,

•

oszczędności.

Funkcja konsumpcji

obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji przy każdym poziomie

dochodów.

Konsumpcja autonomiczna (Ca) oznacza popyt konsumpcyjny n

iezależny od wielkości

dochodów.

Konsumpcja indukowana oznacza popyt konsumpcyjny uza

leżniony od wielkości

dochodów.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC, marginal propensity to consume) określa jaka
cześć dochodu jest przeznaczana na konsumpcję; to ułamek, o który wzrasta konsumpcja przy
wzroście dochodu o jednostkę.

Funkcja oszczędności obrazuje wielkość zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie

dochodów.

Krańcowa skłonność do oszczędności (MPS, marginal propensity to save) określa jaka
cześć dochodu jest przeznaczana na oszczędności; to ułamek, o który wzrastają oszczędności,
przy wzroście dochodu o jednostkę.

Oszczędności są równe iloczynowi dochodu i skłonności do oszczędzania pomniejszonemu o
konsumpcję autonomiczną.

S = Y*MPS – Ca

Ponieważ dochód może zostać albo skonsumowany albo zaoszczędzony:

MPC + MPS = 1

Mnożnik (M) informuje o ile zmieni się produkcja w wyniku zmiany popytu globalnego.

Wysokość mnożnika obliczamy w oparciu o następujący wzór:

M = ──────

1– MPC

•

wysokość mnożnika uzależniona jest od krańcowej skłonności do konsumpcji;

•

mnożnik przyjmuje wartości większe od 1;

•

im wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji tym wyższa wartość mnożnika;

•

im niższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji tym niższa wartość mnożnika.

Wzrost produkcji i popytu wywołany impulsem wynikającym ze wzrostu popytu obliczamy w
oparciu o poniższy wzór:

Łączny przyrost produktu i dochodu = ΔD * ─────────

1 – MPC

Mechanizm równoważenia gospodarki działa w następujący sposób:

• d

la każdej wielkości produkcji niższej od poziomu równowagi globalny popyt jest

większy od dochodu i produkcji → jeśli w gospodarce istnieją wolne moce
produkcyjne rozpoczyna się proces wzrostu produktu (dochodu), a w rezultacie także

globalnego popytu, któ

ry trwa do osiągnięcia nowego – wyższego – punktu

równowagi na rynku dóbr i usług;

• d

la każdej wielkości produkcji wyższej od poziomu równowagi popyt globalny jest

mniejszy od dochodu i produkcji → przedsiębiorstwa otrzymują wówczas sygnały
skłaniające je do ograniczania produkcji i rozpoczyna się proces zmniejszania
produktu (dochodu), a w rezultacie także globalnego popytu, który trwa do osiągnięcia

nowego –

niższego – punktu równowagi na rynku dóbr i usług;

• k

iedy produkcja osiąga poziom równowagi nie pojawiają się bodźce do zmiany

wolumenu produkcji.

Zadania do samodzielnego wykonania:

Opierając

się

na danych zamieszczonych na stronie Eurostatu

(

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Europe_in_figures_-

_Eurostat_yearbook

)

określ produkt krajowy brutto i produkt krajowy brutto per capita

Polski

na tle pozostałych krajów uwzględnionych w zestawieniu.

Opierając sią na informacjach zamieszczonych na stronie Banku Światowego

(

http://data.worldbank.org/

) porównaj poszczegól

ne mierniki określające funkcjonowanie

Cykliczny rozwój gospodarki:

• klasyczny przebieg cyklu koniunkturalnego;
•

przeobrażenia w gospodarce światowej wpływające na kształtowanie się społecznych

cykli koniunkturalnych;

•

budowa współczesnego cyklu koniunkturalnego;

•

metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego.

Trend

(tendencja rozwojowa) produkcji to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji

w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

Cykl koniunkturalny to krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu; jest

wahadłowym ruchem całkowitego produktu narodowego, dochodu i zatrudnienia, zwykle
obejmujący okres od 2 do 10 lat, któremu towarzyszy szeroko zakrojony wzrost lub spadek
poziomu aktywności gospodarczej w większości sektorów gospodarki.

Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego:

• ekspansja

(ożywienie);

•  szczyt (rozkwit);
•  recesja (kryzys);
•  dno (depresja).

Faza spadkowa cyklu

(zaczynająca się szczytem i kończąca dnem) określana jest mianem

recesji. Okres ten często definiujemy jako taki, w którym realny PKB obniża się przez dwa
kolejne kwartały.

Zwyczajowo przyjęte oznaki recesji:

• spadek zapasów u konsumentów przy jedno

czesnym wzroście zapasów samochodów i

innych dóbr trwałego użytku u producentów (w konsekwencji ograniczenie produkcji,

spadek inwestycji),

•

spadek popytu na pracę,

• wyhamowanie inflacji,
•

spadek zysków przedsiębiorstw (zazwyczaj poprzedzony spadkiem kursu akcji),

• spadek stóp procentowych w wyniku spadku popytu na kredyt.

Faza wzrostowa cyklu

(zaczynająca się dnem i kończąca szczytem) określana jest mianem

gospodarczej ekspansji.

Okres ten często definiujemy jako taki, w którym realny PKB

wzrasta się przez dwa kolejne kwartały.

Zwyczajowo przyjęte oznaki ekspansji gospodarczej są lustrzanym odbiciem oznak recesji.

Punkty zwrotne – szczyt i dno –

wyznaczane są przez ograniczenia podażowe i popytowe.

Teorie cyklu koniunkturalnego

można podzielić na dwie grupy:

1. teorie

zewnętrzne doszukujące się źródeł cyklu koniunkturalnego w wahaniach

czynników zewnętrznych w stosunku do systemu gospodarki, takich jak wojny,

rewolucje i wybory, ceny ropy, odkrycia nowych zasobów, migracje, zdobycze nauki i

innowacje techniczne, kaprysy pogody;

2. teorie

wewnętrzne szukające w obrębie samego systemu gospodarczego

mechanizmów zapoczątkowujących cykl koniunkturalny o własnym rytmie i
dynamice (których przykładem jest teoria mnożnika i akceleratora).

Występujące obecnie cykle koniunkturalne nie przebiegają według klasycznego wzorca.
Wśród podstawowych przyczyn zachodzących w tym obszarze zmian wskazać można:

• antycyk

liczną działalność państwa;

•

działalność monopoli;

•

postęp techniczny;

•

oddziaływanie stosunków gospodarczych z zagranicą.

Współczesny cykl koniunkturalny:

• jest cyklem dwufazowym

(składającym się z fazy wysokiej i niskiej aktywności

gospodarczej);

•

charakteryzuje się występowaniem łagodnych punktów zwrotnych;

•

w porównaniu z klasycznym cyklem koniunkturalnym cechuje się znacznie krótszym
przebiegiem i z tego względu jego częstotliwość jest wyższa;

•

jest cyklem o relatywnie niskiej intensywności;

•

ma inną amplitudę wahań w fazie pomyślnej koniunktury (która jest wyższa) niż w
fazie spadkowej (która jest niższa).

Zadania do samodzielnego wykonania:

Przeanalizuj mechanizm przenoszenia wahań koniunkturalnych pomiędzy krajami.

Określ metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego.

Bezrobocie i inflacja:

•

pojęcie i przyczyny powstawania bezrobocia;

• rodzaje bezrobocia i sposoby jego zwalczania;
•

pojęcie i rodzaje inflacji oraz sposoby wpływania na jej poziom;

•

społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia i inflacji;

•

krzywa Philipsa oraz współczesne ujęcie zależności między inflacją a bezrobociem.

Społeczeństwo można podzielić na następujące kategorie:

•

osoby tworzące zasoby siły roboczej obejmującej:

 wszystkich zatrudnionych,

 bezrobotnych (czyli –

według jednej z definicji – osoby zarejestrowane jako

chcące i będące w stanie podjąć pracę),

•

osoby nienależący do grupy czynnych zawodowo.

Stopień aktywności zawodowej to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która podjęła
decyzję o wejściu w skład zasobu siły roboczej.

Bezrobocie

oznacza sytuację, w której część osób zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej

podjęcia nie znajduje zatrudnienia.

Stopę bezrobocia oblicza się jako stosunek liczby bezrobotnych do łącznej liczby zawodowo

czynnych.

Rodzaje bezrobocia

(uwzględniające przyczynę jego powstawania):

• bezrobocie frykcyjne

związane jest ze zmianą miejsca pracy bądź wkraczaniem –

często ponownym – na rynek pracy; stanowi niemożliwy do obniżenia minimalny
poziom bezrobocia występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie;

• bezrobocie strukturalne

jest wyrazem niedopasowania podaży pracowników i popytu

na siłę roboczą (w przekroju poszczególnych zawodów bądź regionów); oznacza
bezrobocie, którego przyczyną jest niedostosowanie kwalifikacji pracowników i

zapotrzebowania pracodawców w sytuacji, kiedy struktura popytu i produkcji

nieustannie się zmieniają;

• bezrobocie koniunkturalne (cykliczne, keynesowskie)

związane jest z przejściowym

pogorszeniem się koniunktury gospodarczej i wynika niedostatku popytu; pojawia się

wtedy, kiedy faktyczna produkcja jest mniejsza od produkcji potencjalnej;

• bezrobocie klasyczne

oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca

jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywa podaży pracy i
popytu na pracę się przecinają (wynika to z działalności związków zawodowych lub
regulacji określających poziom płacy minimalnej).

Bezrobocie dobrowolne –

wynika z niedostatecznej elastyczności płac (niepozwalającej na

zrównoważenie – oczyszczenie się – rynków); jego wielkość jest określona przez normalne

ziałanie rynku pracy, niedostosowania strukturalne, siłę związków zawodowych i bodźce

materialne na rynku pracy.

Pracownik jest dobrowolnie bezrobotny, gdyż nie chce podjąć pracy przy płacy realnej

zapewniającej równowagę.

Bezrobocie przymusowe –

jest konsekwencją niskiego popytu globalnego i jednoczesnej

powolnej reakcji dostosowawczej płac.

Pracownik jest przymusowo bezrobotny, jeżeli jest gotów zaakceptować przedłożoną mu

ofertę pracy za obowiązująca na rynku płacę, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.

W praktyce ceny i płace nie są ani doskonale giętkie ani doskonale sztywne.
W krótkim okresie wielkość zatrudnienia jest na ogół ograniczona rozmiarami popytu. W
przypadku zmniejszenia popytu pełne zatrudnienie jest przywracane tylko przy takim spadku
płac, który powoduje likwidację przymusowego bezrobocia.

Naturalna stopa bezrobocia

jest stopą bezrobocia występująca wówczas, gdy rynek pracy

znajduje się w równowadze.
Jej występowanie wiąże się między innymi z zauważalną różnicą między zasobem siły

roboczej

, a więc wielkością obejmującą zatrudnionych i zarejestrowanych bezrobotnych, a

liczbą osób faktycznie gotowych podjąć pracę przy każdym poziomie płacy realnej.

Klasyfikacja bezrobocia na dobrowolne i przymusowe pozwala określić, jaki rodzaj środków
rząd powinien zastosować, aby złagodzić problem bezrobocia:

•

państwo może pomóc w likwidacji bezrobocia keynesowskiego stosując środki
polityki fiskalnej i pieniężnej w celu zwiększenia popytu globalnego; wydaje się to

bardziej sensowne cze

kanie na spadek płac i cen, który spowoduje wzrost realnej

podaży pieniądza i spadek stopy procentowej;

•

naturalna stopa bezrobocia odpowiada stanowi pełnego zatrudnienia i jej obniżenie
wymaga podjęcia działań zalecanych przez zwolenników ekonomii podażowej.

Inflacja

oznacza wzrost przeciętnego poziomu cen w ustalonym okresie czasu.

Deflacja

oznacza spadek przeciętnego poziomu cen w ustalonym okresie czasu.

Stopa inflacji

jest wyrażoną w procentach zmianą ogólnego poziomu cen, mierzoną w

następujący sposób:

𝑠𝑡𝑜𝑝𝑎 𝑖𝑛𝑓𝑙𝑎𝑐𝑗𝑖 (𝑟𝑜𝑘 𝑡) =

𝑝𝑜𝑧𝑖𝑜𝑚 𝑐𝑒𝑛 (𝑟𝑜𝑘 𝑡) − 𝑝𝑜𝑧𝑖𝑜𝑚 𝑐𝑒𝑛 (𝑟𝑜𝑘 𝑡 − 1)

𝑝𝑜𝑧𝑖𝑜𝑚 𝑐𝑒𝑛 (𝑟𝑜𝑘 𝑡 − 1)

∗ 100

Biorąc pod uwagę kryterium tempa zmian poziomu cen wyróżniamy następujące rodzaje

inflacji:

•

niską inflację,

•

inflację galopującą,

•

hiperinflację.

Niska inflacja

, oznaczająca powolny i przewidywalny przyrost cen, jest utożsamiana z

jednocyfrową roczną stopą wzrostu cen.
Przy względnie stabilnych cenach ludzie mają zaufanie do pieniądza, co zapewnia

„normalne” funkcjonowanie gospodarki.

Inflacja galopująca oznacza inflację, w przypadku której roczna stopa wzrostu cen jest dwu-

lub nawet trzycyfrowa.

Przy niestabilnych cenach ludzie tracą zaufanie do pieniądza, co może pociągać za sobą
poważne problemy gospodarcze, jednak osiąganie wzrostu gospodarczego w takich
warunkach nie jest jeszcze niemożliwe.

Hiperinflacja

oznacza inflację, w przypadku której roczna stopa wzrostu cen sięga miliona

procent.

Hiperinflacja prowadzi do drastycznego obniżenia realnego popytu na pieniądz, a względne
ceny stają się niestabilne, co uniemożliwia „normalne” funkcjonowanie gospodarki.

Biorąc pod uwagę kryterium źródła inflacji wyróżniamy następujące jej rodzaje:

•

inflację inercyjną,

•

inflację popytową,

•

inflację kosztową.

Inflacja inercyjna

(określana też mianem oczekiwanej lub podstawowej) wiąże się z

założeniami społeczeństwa odnoście zmian cen i ich uwzględnianiem przy określaniu
warunków zawieranych umów lub porozumień nieformalnych, co działa na zasadzie
samospełniającej się przepowiedni.

Inflacja napędzana przez popyt (określana mianem inflacji popytowej) powstaje wtedy, gdy
łączny popyt rośnie szybciej niż potencjał wytwórczy gospodarki, co prowadzi do wzrostu
cen umożliwiających zachowanie równowagi między łącznym popytem a łączną podażą.

Inflacja napędzana przez koszty (określana mianem inflacji kosztowej albo inflacji
wywołanej wstrząsem podażowym) jest następstwem wzrostu kosztów mającego miejsce w

okresach wysokiego bezrobocia i niskiego wykorzystania zasobów, przy czym zazwyczaj jest

spowodowana wzrostem płac, cen ropy, cen żywności, czy kursów walutowych.

Zgodnie z

ilościową teorią pieniądza zmiany nominalnej podaży pieniądza powodują

identyczne zmiany poziomu cen (i płac), lecz nie wpływają na produkcję i zatrudnienie.
Zasadniczym odkryciem ilościowej teorii pieniądza jest to, że wielkości realne zmieniają się
zwykle  powoli.  Bardzo  dużym  zmianom  jednej  zmiennej  nominalnej  (nominalnej  podaży
pieniądza)  muszą  zatem  towarzyszyć  równie  duże  zmiany  innych  zmiennych  nominalnych
(cen  i  płac),  aby  realna  podaż  pieniądza  (i  płace  realne)  pozostały  na  niezmienionym
poziomie odpowiadającym stanowi równowagi.
Zwiększenie stopy wzrostu ilości pieniądza prowadzi zatem do wzrostu tempa inflacji.

Popyt na realne zasoby pieniądza reaguje na zmiany realnego dochodu i zmiany stopy
procentowej. W długim okresie zmiany te są relatywnie niewielkie. Dlatego też realna podaż
pieniądza odpowiadająca stanowi równowagi zwykle zmienia się powoli.

Wzrost inflacji wynika zatem ze zwiększania podaży pieniądza przez władze monetarne

poszczególnych krajów.

Umiarkowana inflacja, której stopa jest przewidywalna, ma niewielki wpływ na efektywność
gospodarki lub na podział dochodu i majątku. W takim przypadku ceny są po prostu „zmienną
miarą”, do której ludzie dostosowują swoje zachowania.

W rzeczyw

istości przewidywanie zmian poziomu cen okazuje się niewykonalne.

W okresach inflacji

nie wszystkie ceny (i płace) zmieniają się w tym samym stopniu, co

oznacza, że zmianie ulegają relacje cen.
W wyniku tych zmian następują:

•

redystrybucja dochodu i majątku między różne grupy
(wynikającą z różnic w rodzaju aktywów i zobowiązań różnych podmiotów,
prowadzącą do zmiany realnej wartości ich majątku)

•

zniekształcenia relacji cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr, a niekiedy

produkcji i zatrudnienia w gospoda

rce jako całości

(w konsekwencji czego

zmniejszeniu ulega ekonomiczna efektywność gospodarki

niemogącej właściwie wykorzystywać systemu sygnałów cenowych, następuje
zniekształcenie systemu podatkowego, pojawiają się tzw. „koszty zmiany menu”, a
część dostępnych w gospodarce zasobów jest marnotrawiona z uwagi na konieczność

znalezienia nowych rozw

iązań związanych z dążeniem do ograniczenia ilości

utrzymywanej gotówki, co jest określane mianem „kosztów zdzieranych zelówek”)

Inflacja (a w zasadzie konieczność jej zwalczania) jest podstawowym czynnikiem krępującym
swobodę prowadzenia polityki gospodarczej, a zadanie łączenia dobrej koniunktury ze
stabilnością cen wybija się jako główny nierozwiązany problem w funkcjonowaniu
gospodarki jako całości.

Krótkookresowa krzywa Phillipsa

przedstawia odwrotną zależność (substytucję) pomiędzy

inflacją a bezrobociem istniejącą przejściowo, gdy gospodarka dostosowuje się do zmian
popytu globalnego (powracając do poziomu produkcji potencjalnej i naturalnej stopy

bezrobocia).

Błędem byłoby interpretowanie krzywej Phillipsa jako ilustracji trwałej odwrotnej zależności
między  inflacją  a  bezrobociem.  Wykazuje  ona,  że  zależność  ta  ma  charakter  przejściowy  i
pojawia  się  tylko  w  okresie  dostosowywania  się  gospodarki  do  gwałtownie  zmienionego
popytu globalnego. Wzrost łącznego popytu wymusza przejściową inflację, która powoduje
spadek  realnych  zasobów  pieniądza  i  sprawia,  że  popyt  globalny  z  powrotem  ustala  się  na
poziomie odpowiadającym stanowi pełnego zatrudnienia.
Szybkość,  z  jaką  gospodarka  przesuwa  się  z  powrotem  po  krzywej  Phillipsa  zależy  od
giętkości płac nominalnych i cen.

Krzywa Phillipsa wykazuje tendencję do dostosowywania się do bieżącej stopy inflacji –
wraz ze zmianą poziomu oczekiwanej (inercyjnej) inflacji ulega ona przesunięciu.
Zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem pozostaje stabilna tylko tak długo, jak długo nie

ulega zmianie inflacja oczekiwana (inercyjna).

Wysokość położenia krótkookresowej krzywej Phillipsa zależy zatem od tempa inflacji.

Opadająca krzywa Phillipsa odnosi się tylko do krótkiego okresu – długookresowa krzywa

Philipsa przebiega pionowo.

Punkt przecięcia krótkookresowej krzywej Phillipsa z krzywą długookresową wyznacza stopę
inflacji odpowiadającą równowadze długookresowej.

Długookresowa krzywa Phillipsa wskazuje, że gospodarka – niezależnie od tempa inflacji –

zawsze powr

aca do naturalnej stopy bezrobocia (określanej mianem najniższej trwałej stopy

bezrobocia). Krzywa ta staje się pionowa, przecinając odciętą w punkcie odpowiadającym

naturalnej stopie bezrobocia.

W związku z powyższym w długim okresie nie można dokonywać wyboru pomiędzy inflacją

a bezrobociem.

Najniższa trwała stopa bezrobocia (naturalna stopa bezrobocia) to stopa, przy której siły
działające na inflację (czyli na tempo zmian cen i płac), popychające ją w górę lub w dół,
wzajemnie się równoważą.
Odzwierciedla ona poziom niepełnego wykorzystania zasobów, przy którym rynki pracy i
produktów są z punktu widzenia inflacji w stanie równowagi.
Przy najniższej trwałej stopie bezrobocia inflacja jest stabilna i nie wykazuje tendencji ani do

przyspieszania

, ani do zwalniania. Jest to najniższy poziom stopy bezrobocia, którą można

utrzymać w długim okresie bez wywierania presji na wzrost inflacji.

Zgodnie z

teorią trwałej stopy bezrobocia, jedynym poziomem bezrobocia zgodnym ze

stabilną stopą inflacji, jest najniższa trwała stopa bezrobocia. Długookresowa krzywa
Phillipsa musi więc, zgodnie z tą teorią, mieć przebieg linii pionowej, wznoszącej się prosto
do góry w punkcie najniższej trwałej stopy bezrobocia. Dopóki stopa bezrobocia jest niższa

od stopy trwa

łej inflacja wykazuje tendencję do systematycznego wzrostu.

Z teorii inflacji opartej na koncepcji trwałej stopy bezrobocia wynikają dwa ważne wnioski

dla polityki gospodarczej:

•

istnieje pewien minimalny poziom bezrobocia, mający tendencję do utrzymywania się
w dłuższych okresach czasu – obniżenie bezrobocia poniżej trwałej stopy bezrobocia
bez inicjowania rozkręcającej się inflacyjnej spirali cen i płac jest niemożliwe;

•

zmienne takie jak inflacja i bezrobocie mogą ulegać określonym zmianom, co jest
graficznie ilustrowane poprzez odpowiednie przesunięcia wzdłuż krótkookresowej

krzywej Phillipsa –

bezrobocie może zostać obniżone poniżej trwałej stopy bezrobocia

kosztem rosnącej inflacji albo obniżeniu może ulec inflacja za cenę zwiększonego

bezrobocia.

Najniższa trwała stopa bezrobocia jest wartością trudną do oszacowania – przyjmuje się, że

wynosi ona 5-6%. Z biegiem czasu stopa ta w niektórych krajach ulega niewielkiemu

obniżeniu (co wiąże się z osłabieniem związków zawodowych i nasileniem konkurencji w
gospodarce), choć w innych odnotowuje się jej nieznaczny wzrost. Rosnąca trwała (naturalna)
stopa bezrobocia staje się to jedną z przyczyn zwiększania się faktycznego bezrobocia.

Odwrotna  zależność  między  inflacją  a  bezrobociem  nie  istnieje,  kiedy  wstrząsy  dotyczą
podaży.  W  początkowym  okresie  wyższej  inflacji  towarzyszy  wyższe  bezrobocie.  Dalszy
rozwój  wypadków  jest  uzależniony  od  stopnia  zamortyzowania  szoku  podażowego  przez
rząd.

Stagflacja

, zazwyczaj spowodowana ujemnym szokiem podażowym. oznacza

współwystępowanie wysokiej inflacji i dużego bezrobocia.

Rządy  w  obliczu  wstrząsów  podażowych  stają  przed  następującym  dylematem.
Niezamortyzowanie wstrząsu poprzez zwiększenie tempa wzrostu ilości pieniądza pociąga za
sobą bolesny okres bezrobocia, występujący do momentu odpowiedniego dostosowania cen i
płac  pozwalających  przywrócić  gospodarce  pierwotny  stan  równowagi  długookresowej.
Dzięki  zastosowaniu  takiego  rozwiązania  nie  dopuszcza  się  do  wzrostu  inflacji  w  długim
okresie.  Amortyzując  wpływ  pierwotnego  wstrząsu  podażowego  na  ceny,  rząd  –  dzięki

utrzymaniu popytu globalnego na dotychczasowym poziomie –

może nie dopuścić do kryzysu

typu keynesowskiego. Ceną za to jest jednak trwałe podniesienie stopy inflacji.

Ze względu na wysokie koszty obniżania inflacji poprzez działania prowadzące do recesji
poszczególne kraje poszukują innych metod, takich jak, przykładowo:

•

strategie umacniające rynek;

•

polityka dochodowa operująca wysokością podatków w sposób nakładający znaczne
obciążenia na podmioty, których płace bądź ceny wytwarzanych produktów szybko

rosną i jednocześnie prowadzący do subsydiowania tych, których płace bądź ceny
rosną wolno;

• kontrola

płac i cen lub dobrowolne wytyczne cenowo-płacowe;

•

dążenie do zamiany zwykłych umów o pracę na umowy zapewniające udziały w

zyskach.

Zadania do samodzielnego wykonania:

Określ społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia.

Opierając się na dostępnych danych statystycznych porównaj poziom bezrobocia
pomiędzy poszczególnymi województwami w kraju oraz poziom bezrobocia w Polsce
i pozostałych krajach Unii Europejskiej.

Rola państwa w gospodarce:

• polityka fiskalna;
•

polityka pieniężno-kredytowa.

Na wysokość produkcji, dochodu narodowego oraz zatrudnienie (a także na poziom cen w
gospodarce) oprócz wymienionych wcześniej czynników – konsumpcji i inwestycji – zasadniczy
wpływ ma również działalność państwa związana z rządowymi wydatkami na zakup dóbr i usług

oraz ustalaniem i pobieraniem podatków.

Państwo:

•

z jednej strony odprowadza z obiegu strumień pieniądza przez podatki:



pośrednie (obciążające wydatki)



bezpośrednie (nakładane na dochody czynników produkcji)

•

z drugiej strony doprowadza strumień pieniądza od obiegu poprzez:



rządowe wydatki na zakup dóbr i usług



transfery (zwiększające dochody pierwotne społeczeństwa)

Polityka fiskalna obejmuje

decyzje rządu na temat wielkości i struktury wydatków

publicznych, źródeł ich sfinansowania (w tym zwłaszcza wysokości i struktury dochodów
podatkowych) oraz wysokości deficytu budżetowego.

Celem polityki fiskalnej jest dostarczanie dóbr publicznych i zagwarantowanie finansowania

niezbędnych wydatków państwa oraz – dodatkowo – eliminacja nadmiernych wahań rozwoju
gospodarczego w krótkim i średnim okresie, doprowadzenie do realnego wzrostu dochodu i
zapewnienie pełnego zatrudnienia.

Narzędziami polityki fiskalnej są:

• stopy opodatkowania,
• wydatki publiczne,
•

deficyt budżetowy.

Wydatki budżetowe są składową popytu globalnego:

•

zwiększenie wydatków budżetowych na dobra i usługi powoduje wzrost popytu

globalnego;

•

zmniejszenie wydatków budżetowych na dobra i usługi powoduje spadek popytu
globalnego, co w ujęciu graficznym jest obrazowane przez przesunięcie w dół
obrazującej go krzywej.

W konsekwencji zmiana wysokości wydatków budżetowych przekłada się na przesunięcie tzw.

punktu równowagi:

•

zwiększenie wydatków budżetowych na dobra i usługi prowadzi do wzrostu poziomu
produkcji zapewniającego równowagę (o wielkość równą iloczynowi przyrostu
wydatków budżetowych i mnożnika);

•

zmniejszenie wydatków budżetowych na dobra i usługi prowadzi do spadku poziomu

produkcji

zapewniającego równowagę (o wielkość równą iloczynowi zamiany wydatków

budżetowych i mnożnika).

Mnożnik wydatków budżetowych informuje o ile wzrośnie (bądź spadnie) produkt, jeśli
wydatki budżetowe wzrosną o jednostkę – jego działanie powoduje że:

• wraz

ze zwiększeniem wydatków państwa punkt równowagi kształtuje się wyżej,

następuje zwiększenie rozmiarów produkcji, a bezrobocie ulega zmniejszeniu (co
oznacza, że zwiększenie wydatków budżetowych przy innych warunkach niezmienionych

uruchamia proces poprawy koniunktury gospodarczej);

•

wraz z ograniczaniem wydatków państwa punkt równowagi kształtuje się niżej, wskutek
czego może dojść do spadku rozmiarów produkcji i wzrostu bezrobocia (co oznacza, że
zmniejszenie wydatków budżetowych przy innych warunkach niezmienionych może
doprowadzić do pogorszenia koniunktury gospodarczej).

Podatki netto –

czyli podatki pomniejszone o płatności transferowe – pomniejszają dochody

rozporządzalne ludności (tj. sumę przeznaczoną na wydatki konsumpcyjne lub oszczędności

gospodarstw domowych) w stosunku do dochodu i produktu narodowego.

Podatki netto wpływają na zależność między poziomem konsumpcji i dochodem narodowym,
zmniejszając wysokość wydatków konsumpcyjnych (a tym samym i popytu globalnego) dla
każdego poziomu dochodu narodowego:

•

zwiększenie podatków netto (następujące przy podniesieniu stopy opodatkowania lub
obniżeniu stopy wypłat transferowych) prowadzi do spadku popytu globalnego;

•

zmniejszenie podatków netto (następujące przy obniżeniu stopy opodatkowania lub
podniesieniu stopy wypłat transferowych) przekłada się na wzrost popytu globalnego.

W konsekwencji zmiana stopy opodatkowania przekłada się na przesunięcie tzw. punktu

równowagi:

•

zwiększenie podatków netto prowadzi do spadku poziomu produkcji zapewniającego
równowagę;

•

zmniejszenie podatków netto skutkuje wzrostem poziomu produkcji zapewniającego
równowagę.

Wprowadzenie podatków obniża poziom równowagi na rynku dóbr i usług na dwa sposoby:

•

obniżając popyt globalny poprzez obniżenie konsumpcji zależnej od rozmiarów dochodu;

•

poprzez obniżenie wartości mnożnika.

Mnożnik podatkowy informuje o zmianach wielkości produkcji wywołanych zmianą stopy

opodatkowania –

jego działanie powoduje, że:

•

wraz ze zmniejszeniem pobieranych przez państwo podatków punkt równowagi kształtuje
się wyżej, następuje zwiększenie rozmiarów produkcji, a bezrobocie ulega zmniejszeniu
(co oznacza, że zmniejszenie podatków przy innych warunkach niezmienionych

uruchamia proces poprawy koniunktury gospodarczej);

• wraz ze wzrostem p

obieranych przez państwo podatków punkt równowagi kształtuje się

niżej, wskutek czego może dojść do spadku rozmiarów produkcji i wzrostu bezrobocia
(co oznacza, że zwiększenie podatków przy innych warunkach niezmienionych może
doprowadzić do pogorszenia koniunktury gospodarczej).

Mnożnik  zrównoważonego  budżetu  jest  mechanizmem,  w  wyniku  działania  którego  –  przy
spełnieniu  określonych  warunków  –  wzrost  wydatków  państwa,  któremu  towarzyszy  taki  sam
wzrost podatków, prowadzi do przesunięcia punktu równowagi w górę (a w konsekwencji także
do  wzrostu  produkcji).  Państwo  nie  dokonuje  bowiem  oszczędności  i  przejęte  od  podatników
fundusze w całości przeznacza na rządowe zakupy dóbr i usług. Pozostawienie tych samych kwot
w rękach podatników spowodowałoby, że środki te w części zostałyby zaoszczędzone, skutkiem

czego kon

sumpcja nie zwiększyłaby popytu globalnego w tym samym stopniu co sfinansowane z

przejętych od podatników kwot rządowe zakupy dóbr i usług (następujący spadek popytu
konsumpcyjnego jest zatem mniejszy niż mający miejsce wzrost popytu związany z rządowymi

wydatkami).

Budżet państwa jest zapisem planów wydatków oraz sposobów ich finansowania.

Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami.

Finansowanie deficytu budżetowego odbywa się poprzez wykorzystanie bieżących
oszczędności społeczeństwa, co następuje na ogół poprzez sprzedaż skarbowych papierów
wartościowych o charakterze dłużnym (bonów bądź obligacji).

Dług publiczny to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.

Wykorzystanie mechanizmu zaciągania długu publicznego umożliwia w określonych sytuacjach
wywieranie  pozytywnego  wpływu  na  produkcję  i  dochód  narodowy  –  pozwala  na  absorpcję
ewentualnych  nadwyżkowych  oszczędności  społeczeństwa,  eliminując  zagrożenia  związane  z
ewentualnym  niedoborem  inwestycji  (prowadzącym  przy  braku  ingerencji  państwa  do  spadku
poziomu produkcji zapewniającego równowagę).

Zmiana poziomu wydatków budżetowych bądź stopy opodatkowania pociąga za sobą zmianę
wysokości deficytu budżetowego:

•

wzrost wydatków państwa na dobra i usługi prowadzi do zwiększania poziomu produkcji
zapewniającej równowagę; przy danej stopie podatkowej zwiększają się wpływy
podatkowe, rosną jednak również oszczędności; w konsekwencji zwiększeniu ulega

defi

cyt budżetowy;

•

wzrost stopy opodatkowania przy danym poziomie wydatków państwa na dobra i usługi
powoduje  zarówno  zmniejszenie  poziomu  produkcji  zapewniającego  równowagę;  przy
jednoczesnym  spadku  dochodu  narodowego  i  wzroście  stopy  podatkowej  zmniejsza  się
wysokość rozporządzalnego dochodu, a wraz  z nim zmniejszeniu ulegają oszczędności;
w konsekwencji dochodzi do spadku deficytu budżetowego.

Wielkość deficytu budżetowego nie jest miarą pozwalającą określić charakter polityki fiskalnej
państwa  i  ustalić,  czy ma ona charakter ekspansywny, czy restrykcyjny. Zmiana deficytu
budżetowego może być spowodowana przez wiele czynników.
Z  uwagi  na  to,  iż  wpływy  z  podatków,  stanowiące  najistotniejszą  cześć  dochodów  państwa,
uzależnione  są  od  poziomu  produkcji  na  wysokość  deficytu  budżetowego  znaczący  wpływ  ma
stan koniunktury gospodarczej. Przy danej stopie wydatków państwa i danej stopie podatkowej
należy oczekiwać zwiększenia deficytu w czasie recesji i jego zmniejszenia w fazie ożywienia.

Jednym ze sposobów wyk

orzystania deficytu budżetowego jako wskaźnika charakteru polityki

fiskalnej jest obliczenie tzw.

budżetu strukturalnego (tj. skorygowanego o wpływ wahań

koniunkturalnych), pokazujący jaki byłby stan budżetu w warunkach pełnego zatrudnienia (na

poziomie produkcji potencjalnej).

Utrzymujący  się  deficyt  budżetowy  prowadzi  na  ogół  do  wzrostu  długu  państwa.  Obsługa
rosnącego długu publicznego nie  musi jednak pociągać za sobą podniesienia stopy podatkowej
bądź  redukcji  wydatków  budżetowych  –  realny wzrost w gospodarce zapewnia realny wzrost
wpływów podatkowych umożliwiających dokonywanie zwiększonych płatności odsetkowych w
sposób nieodczuwalny dla społeczeństwa.
Z tego też względu ocena zadłużenia danego państwa wymaga odniesienia wysokości długu do

PKB.

Sta

rając się kontrolować stan gospodarki rząd podejmuje aktywną (inaczej dyskrecjonalną)

politykę fiskalną.
Dokonując zmian poziomu wydatków i stopy opodatkowania rząd stara się stabilizować popyt
globalny i przybliżać gospodarkę do stanu pełnego zatrudnienia.
Wydatki budżetowe są w takiej sytuacji dostosowywane do założonych celów, które są określane
przez pożądane rozmiary produkcji.

Luka deflacyjna (depresyjna) –

oznacza stan, w którym produkt rzeczywisty jest niższy od

produktu potencjalnego; stanowi różnicę między popytem globalnym niezbędnym do osiągnięcia
stanu pełnego zatrudnienia a rzeczywistym popytem globalnym.

Luka inflacyjna (ekspansyjna) –

oznacza stan, w którym popyt jest wyższy od produktu

potencjalnego (co powoduje wystąpienie inflacji); stanowi różnicę między rzeczywistym
popytem globalnym a pożądanym popytem globalnym zapewniającym stan pełnego zatrudnienia.

Polityka pieniężna to ogół działań związanych z oddziaływaniem na podaż pieniądza, a także

z regulowaniem

jego obiegu w celu zapewnienia równowagi pieniężnej w gospodarce.

W Polsce podstawowym

celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu

cen

, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to

możliwości realizacji celu podstawowego.

Stabilność cen – zgodnie z przyjmowanymi założeniami - oznacza inflację na tyle niską, aby
nie wywierała ona negatywnego wpływu na decyzje podejmowane przez uczestników życia
gospodarczego, w tym decyzje dotyczące inwestycji i oszczędzania. Zapewnienie tak
rozumianej stabilności cen jest podstawowym sposobem, w jaki bank centralny buduje trwałe

fundamenty

długofalowego wzrostu gospodarczego. Realizując zadanie utrzymania

stabilności cen, bank centralny powinien reagować zarówno na zagrożenia inflacyjne, jak i

deflacyjne.

Od 1999

roku polityka pieniężna realizowana jest w oparciu o strategię bezpośredniego celu

inflacyjnego, w ramach której

Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie

dostosowuje  poziom  podstawowych  stóp  procentowych  NBP  tak,  by  maksymalizować
prawdopodobieństwo  osiągnięcia  tego  celu. Od 2004 roku  Narodowy Bank Polski realizuje
ciągły cel inflacyjny zakładający utrzymanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym
przedziałem  wahań  +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych

spójny z

realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych

krótkoterminowych stóp procentowych ry

nku pieniężnego.

Wykorzystywany przez NBP

zestaw instrumentów polityki pieniężnej pozwala

kształtowanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty te obejmują:

•

operacje otwartego rynku;

•

rezerwę obowiązkową;

•

operacje depozytowo-kredytowe.

Operacje otwartego rynku to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego

bankami komercyjnymi obejmujące:

• transakcje warunkowe (operacje repo i reverse repo);
•

transakcje bezwarunkowe (sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz);

•

emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

Rentowność operacji otwartego rynku jest wyznaczana przez ustalaną przez Radę Polityki
Pieniężnej stopę referencyjną.

Operacje podstawowe – przeprowadzane regularnie (raz w tygodniu) –

obejmują emisję

bonów pieniężnych NBP (z reguły z 7-dniowym terminem zapadalności).
Operacje  dostrajające  mogą  zostać  podjęte  w  celu  ograniczenia  wpływu  zmian  płynności
sektora  bankowego  na  wysokość  krótkoterminowych  rynkowych  stóp  procentowych.  Mogą
one  obejmować  operacje  absorbujące  (emisję  bonów  pieniężnych  NBP,  transakcje  reverse

repo

) oraz zasilające (przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP, transakcje repo).

Operacje strukturalne mogą zostać przeprowadzone w celu długoterminowej zmiany
płynności sektora bankowego poprzez emisję obligacji bądź zakup lub sprzedaż papierów
wartościowych na rynku wtórnym.

Za pomocą operacji otwartego rynku bank centralny oddziałuje na płynność sektora
bankowego w sposób umożliwiający utrzymywanie krótkoterminowych rynkowych stóp

procentowych na pozio

mie spójnym z ustaloną przez Radę stopą referencyjną.

Rezerwa  obowiązkowa  jest  wyrażoną  w złotych  częścią  środków  pieniężnych
zgromadzonych  na  rachunkach  bankowych  oraz  innych  podlegających  zwrotowi  środków
przyjętych przez banki lub uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych (z wyjątkiem
środków  przyjętych  od  innego  banku  krajowego, a także  pozyskanych  z zagranicy

na co najmniej 2 lata).

Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej – obecnie wynosi ona

3,5%.

Rezerwa obowiązkowa ma na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora

bankowego na stopy procentowe na

rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu

nadpłynności banków.

Operacje kredytowo-depozytowe to operacje prowadzone przez bank centralny z bankami

komercyjnymi – dokonywane z inicjatywy tych ostatnich –

obejmujące:

• kredyt lombardowy;
• lokaty terminowe banków w NBP (

określane jako depozyt na koniec dnia).

Jednodniowe depozyty

przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku

międzybankowym  poniżej  stopy  depozytowej.  Możliwość  zaciągnięcia  kredytu
lombardowego sprawia, że górna granica stóp procentowych na rynku wyznaczana jest przez
stopę  lombardową.  W  związku  z  powyższym  operacje  kredytowo-depozytowe
przeprowadzane  przez  bank  centralny  łagodzą  wahania  najkrótszych,  zwłaszcza
jednodniowych, stóp rynku międzybankowego.

Zadania do samodzielnego wykonania:

Opierając się na informacjach zamieszczonych na stronie internetowej:

http://www.dlugpubliczny.org.pl/pl/dlug-europy

określ wysokość długu publicznego

Polski

i jego wysokość w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Porównaj sytuację

Polski z innymi krajami europejskimi – obecnie i w okresie ostatnich siedmiu lat.

Wyjaśnij, co oznaczają ogłaszane przez Radę Polityki Pieniężnej stopy: referencyjna,

lombardowa, depo

zytowa i redyskonta weksli. Wykorzystując dane zamieszczone na

stronie internetowej NBP –

http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/dzienne/stopy_archiwum.htm

ustal, jak stopy te

zmieniały się w ciągu ostatnich siedmiu lat.