Istota procesu karnego

SZKOŁA POLICJI W KATOWICACH

Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach

2012

Istota procesu karnego

Opracowanie:

podkom. Magdalena Kubica

podkom. Arkadiusz Kaczyński

Zakład Służby Kryminalnej



Wszelkie prawa zastrzeżone – Szkoła Policji w Katowicach

Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

Spis treści

WSTĘP ........................................................................................................................................... 5
ISTOTA, POJĘCIE, CEL I PRZEDMIOT PROCESU KARNEGO ................................... 6
STADIA PROCESU KARNEGO ........................................................................................... 15

WSTĘP

Obecny program szkolenia zawodowego podstawowego zakłada, że każdy

słuchacz po zakończeniu szkolenia będzie potrafił określić istotę procesu karnego,

scharakteryzować postępowanie sprawdzające i czynności w niezbędnym zakresie.

W bibliografii Szkoły Policji w Katowicach brak natomiast publikacji, które w sposób

jasny i czytelny opisywałyby przedmiotowe zagadnienia. Naszym zamiarem było

stworzenie skryptu, w którym słuchacze szkolenia podstawowego oraz inne

osoby zainteresowane zagadnieniami procesowego prawa karnego mogliby

znaleźć kompendium wiedzy na temat istoty procesu karnego, postępowania

sprawdzającego w rozumieniu art. 307 k.p.k. i czynności w niezbędnym zakresie

w rozumieniu art. 308 k.p.k. Stadia procesu karnego, uczestników procesu

karnego i formy postępowania przygotowawczego celem zobrazowania

i łatwiejszego przyswojenia, zilustrowaliśmy w formie graficznej.

Mamy nadzieję, że przedmiotowy skrypt przyczyni się do osiągnięcia

zamierzonego celu dydaktycznego.

ISTOTA, POJĘCIE, CEL I PRZEDMIOT PROCESU KARNEGO

Istota procesu karnego

Istota procesu karnego należy do zagadnień spornych w literaturze, wyjaśnianych

za pomocą różnych teorii. W języku polskim przez istotę zwykle rozumie się to,

co jest czymś zasadniczym, podstawowym, a więc stanowiącym grunt czy też

zasadnicze założenie.

Przechodząc do ustalania zasadniczych cech procesu karnego,

decydujących o jego istocie, nie można pominąć dotychczasowego dorobku nauki,

w której czyniono starania w celu rozwiązania tego problemu. Wśród poglądów,

za pomocą których podejmowano próby wyjaśnienia tego zagadnienia, można

wskazać teorię dopatrującą się istoty procesu karnego przede wszystkim

w systemie gwarancji procesowych



w procesie karnym dopatrywano się

w głównej mierze formy gwarancji praw jednostki. Teoria ta stanowiła reakcję na

samowolę organów państwowych.

Inną próbą wyjaśnienia istoty procesu karnego było traktowanie go jako

formy realizacji prawa karnego materialnego. Proces karny traktowano jako

wzorce ustalone przez prawo, a więc jako prawo formalne. Te wzorce działań

procesowych miały służyć realizacji prawa karnego materialnego.

W rzeczywistości oznaczało to sprowadzenie procesu karnego do roli podrzędnej,

o charakterze technicznym i wykonawczym w stosunku do prawa materialnego.

Mimo ich jednostronności, walorem tych teorii jest twierdzenie o potrzebie

ustawowego regulowania procesu karnego, w którym gwarantowane zostają

prawa jego uczestników. Tych twierdzeń nie ma potrzeby kwestionować, ale nie

wyjaśniają one istoty procesu karnego

1. K. Marszał, S. Stachowiak, K. Zgryzek, Proces karny, Katowice 2003, s. 19-20.

Największe znaczenie zyskała teoria procesu jako stosunku prawnego.

Powstała ona na gruncie procesu cywilnego. Jej właściwym twórcą był Oskar

Bülow, którego myśl rozwinął i przeniósł na grunt procesu karnego J. Kohler.

W myśl tego założenia, proces jest stosunkiem prawnym. W późniejszym czasie

teoria ta ulegała różnym modyfikacjom. Według jednych, był to stosunek prawny

zachodzący w procesie karnym między państwem (sędzią) a oskarżonym, według

innych



także między stronami. Co do oceny tej teorii w rozwoju nauki procesu

karnego zdania są podzielone. Nie brak wypowiedzi, z których wynika, że istoty

procesu jako stosunku prawnego można dopatrywać się w tym, że proces

traktowany jest jako prawny bieg, w którym czynności i żądania pozostają

w odpowiednim, ustawowym stosunku do praw i obowiązków w procesie,

eliminując samowolę i przemoc. Mimo podkreślenia w omawianej teorii

dynamicznego charakteru procesu nie można jej akceptować w takim kształcie,

gdyż w rzeczywistości neguje potrzebę przyznania stronom praw procesowych.

W literaturze polskiej istoty procesu karnego dopatruje się nie w jednej,

lecz w wielu jego cechach. Do elementów składających się na istotę procesu

karnego należą następujące cechy charakterystyczne:

Proces jest działalnością niezawisłego sądu, współdziałających z nim

organów ścigania karnego oraz wszystkich innych uczestników

postępowania karnego.

Jest to działalność uregulowana przez przepisy prawa procesowego.

Działalność procesowa przebiega w ramach stosunków procesowych.

Proces karny jest podejmowany i prowadzony w określonym celu.

Jeżeli się spojrzy na wyżej wymienione cechy, to od razu nasuwa się

spostrzeżenie, że można je odnieść do każdego procesu prawa przewidzianego

w systemie obowiązującego prawa, a więc dotyczą one także procesu cywilnego.

Każdy współczesny proces jest prawnie uregulowany i tylko w jego ramach

może się on rozwijać. Ujęcie procesu jako pewnej działalności podkreśla jego

dynamiczny charakter, w którym poszczególne ogniwa są wypełnione

odpowiednim zachowaniem jego uczestników. One nadają procesowi bieg

i decydują o jego przesuwaniu się do kolejnych, prawem przewidzianych etapów.

Każdy proces jest ponadto wszczynany i rozwijany w określonym celu. Nie może

być procesu bezcelowego, procesu dla samego procesu. Celem tym jest

rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu. Problem natomiast stosunków

procesowych jest sprawą złożoną, która w literaturze nie jest rozumiana

jednoznacznie. Można jednak przyjąć, że w ramach procesu karnego między

podmiotami powstają wzajemne zależności co do spraw i obowiązków, które

można wyrazić w postaci stosunków procesowych.

Akceptując wskazane wyżej właściwości, jako konieczne dla każdego

procesu przed organem państwa, trzeba jednocześnie zwrócić uwagę na te cechy

istotne, które są właściwe wyłącznie dla procesu karnego. Tutaj dochodzimy

do sedna sprawy



wydaje się, że istotną cechą procesu karnego jest jego

przedmiot, a więc kwestia odpowiedzialności za popełnione przestępstwo

. Ten

fakt każe zwrócić baczniejszą uwagę na osobę, przeciwko której postępowanie

się toczy, która jest zagrożona stwierdzeniem winy i wymierzeniem jej kary

kryminalnej. Powoduje to konieczność konstruowana odpowiedniej ochrony dla

tej osoby w procesie, aby nie doszło do skazania osoby niewinnej.

Można wobec tego powiedzieć, że istotę procesu karnego da się

wypowiedzieć za pomocą kilku, a nie jednej cechy. Najważniejszymi

cechami, wyrażającymi istotę procesu karnego jest to, że stanowi

on prawnie uregulowaną działalność procesową organów procesowych

i innych jego uczestników, mających na celu rozstrzygnięcie kwestii

odpowiedzialności karnej określonej osoby, której zapewnia się prawo

do obrony, aby wydane rozstrzygnięcie końcowe odpowiadało dyrektywie

prawdy i poczuciu sprawiedliwości.

2. Tamże, str. 22.

Pojęcie „procesu karnego”

Nazwa „proces karny” może być używana w znaczeniu ogólnym, tzn.

abstrakcyjnym, i w znaczeniu konkretnym.

Proces karny jest wypełniony działaniami występujących w nim

uczestników. Proces taki stanowi pewien przebieg



czyli jest zjawiskiem

w ruchu. Ogniwo ruchu w toku procesu nie jest zachowaniem oderwanym, lecz

ściśle powiązanym z układem czynności w tym toku, a także przedmiotem

procesu będącego w ruchu, co do którego ma zapaść rozstrzygnięcie organu

procesowego. Proces karny stanowi więc przewidziane prawem zachowanie

organów państwowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia

i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary

lub zastosowania innych środków, albo w razie stwierdzenia braku przestępstwa,

sprawstwa lub istnienia okoliczności wyłączających odpowiedzialność,

do uniewinnienia oskarżonego.

Nazwa „proces karny” może być używana w znaczeniu ogólnym,

tzn. abstrakcyjnym, i w znaczeniu konkretnym. Proces konkretny stanowi

przewidzianą prawem działalność określonych uczestników, odbywającą się

w oznaczonym procesie o konkretne przestępstwo lub przeciwko oznaczonej

osobie lub osobom o konkretne przestępstwo. W znaczeniu ogólnym jest to

działalność przewidziana w obowiązujących przepisach, mająca na celu wykrycie

i ustalenie czynu, jego sprawcy oraz wymierzenie kary lub zastosowanie innych

środków, jako model przewidziany w obowiązujących przepisach, któremu

powinien odpowiadać każdy proces przeciwko oznaczonej osobie. Jest to model

postulowany, model normatywny o charakterze wirtualnym, stanowiący

podstawę prawną konkretnej działalności procesowej.

W rzeczywistości między wszystkimi tymi zakresami istnieje wzajemna

zależność, gdyż formułowanie modeli teoretycznych następuje na bazie już

funkcjonujących systemów prawa procesowego z całym bagażem dotychcza-

sowego doświadczenia w zakresie stosowania określonego systemu prawa

procesowego obowiązującego w danym państwie.

W stosunku do terminu „proces karny” używa się zamiennie nazwy

„postępowanie karne”. Takie stanowisko znajduje oparcie w ustawodawstwie,

w nazwie aktu prawnego regulującego proces karny, jakim jest Kodeks

postępowania karnego. Nazwy „postępowanie karne” używa się także w węższym

znaczeniu w stosunku do fragmentowych czy też specjalnych ujęć ogólnego

przebiegu, np. postępowanie dowodowe, postępowanie rozpoznawcze

Cel procesu karnego

W procesie karnym można mówić o celu ogólnym, a więc ostatecznym rezultacie

do którego zmierza jego bieg, a także o celach cząstkowych, które występują

w poszczególnych etapach procesowych, postępowaniach uzupełniających itp.

Celem ogólnym procesu karnego jest rozstrzygnięcie o przedmiocie

procesu. Dla osiągnięcia powyższego celu muszą być przewidziane odpowiednie

środki i mechanizmy procesowe, zawarte w przyjętym modelu prawa karnego

procesowego. W obowiązującym Kodeksie postępowania karnego w art. 2 § 1

pkt 1 podkreśla się, że przepisy tego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie

postępowania karnego, aby sprawca został wykryty i pociągnięty do odpowie-

dzialności karnej, a osoba niewinna, tej odpowiedzialności nie poniosła. W razie

ustalenia popełnienia przestępstwa i skazania za nie określonej osoby, powinny

być wobec niej trafnie zastosowane środki kary przewidziane w prawie karnym

materialnym. Proces karny staje się więc formą realizacji prawa karnego

materialnego

W ten sposób zostaje zrealizowane prawo karne materialne, przewidujące

określone kary i środki karne za dany czyn przestępczy, a nieraz także prawo

cywilne w razie jednoczesnego orzekania w procesie karnym w przedmiocie

roszczeń wynikających z popełnionego przestępstwa. Osiąga się w ten sposób

stan zadośćuczynienia za popełnione przestępstwo. Jednocześnie realizuje się

3. Tamże, s.14
4. Tamże. s. 16.

zadania postępowania karnego wyrażające się nie tylko w zwalczaniu

przestępczości, lecz również jej zapobieganiu oraz w umacnianiu poszanowania

prawa i zasad współżycia społecznego.

Prawda w procesie karnym nie może być celem samym w sobie. Stanowi

ona dyrektywę pozwalającą na osiągnięcie celu procesowego przez wydanie

prawidłowego rozstrzygnięcia. W ten sposób proces karny spełnia także pewne

cele ogólniejsze. Z jednej strony stanowi swego rodzaju „wyrównanie” następstw

popełnionego czynu, co nazywa się niekiedy funkcją satysfakcyjną, a z drugiej

strony szybko przeprowadzony proces i orzeczona w nim kara może spełniać

funkcję prewencji ogólnej i prewencji szczególnej

Zgodnie z treścią art. 297 § 1 k.p.k. celem postępowania przygoto-

wawczego jest:



ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi

on przestępstwo;



wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy;



zebranie danych stosownie do art. 213 k.p.k. i art. 214 k.p.k, t.j.: danych

o osobie oskarżonego oraz informacji w ramach wywiadu

środowiskowego;



wyjaśnienie okoliczności sprawy, czyli wszelkich kwestii mających

znaczenie dla odpowiedzialności karnej, w tym ustalenie osób

pokrzywdzonych i rozmiarów szkody, a także sposobu popełnienia

przestępstwa, czasu i miejsca jego popełnienia;



zebranie, zabezpieczanie i utrwalenie dowodów dla sądu, tak aby

rozstrzygniecie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej;

pamiętać bowiem należy, iż materiał zgromadzony w postępowaniu

przygotowawczym może być wykorzystany do celów dowodowych

przed sądem, co jest szczególnie istotne w przypadku czynności

niepowtarzalnych, czyli takich, których nie można już przed sądem

5. Tamże, s. 16.

powtórzyć, jak np. oględziny miejsca zdarzenia, czy przesłuchanie

w postępowaniu przygotowawczym świadka, który następnie zmarł.

W postępowaniu przygotowawczym należy także dążyć do wyjaśnienia

okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu (art. 297 § 2 k.p.k.). Dopiero

wypełnienie owych zadań pozwala przejść do kolejnego stadium.

Postępowanie przygotowawcze pełni zasadniczo dwie funkcje:



przygotowawczą (przygotowawczo-wykrywczą)



polegającą

na wykryciu przestępstwa i sprawcy oraz przygotowaniu materiału

dla sądu,



profilaktyczną



mającą zapobiec popełnianiu dalszych przestępstw,

dzięki ujawnieniu czynników i przyczyn sprzyjających działalności

przestępczej

Przedmiot procesu karnego

W literaturze przedmiotu



zarówno obcej, jak i polskiej



kwestie przedmiotu

procesu karnego

nie są rozumiane jednoznacznie. Każdy poszczególny proces

ma na celu orzeczenie o roszczeniach wynikających ze zdarzenia faktycznego,

przedstawianego jako czyn człowieka. Roszczeniem tym jest uprawnienie

państwa do zastosowania kar oraz środków zabezpieczających lub

wychowawczych

Przedmiot każdego postępowania sprowadza się zawsze do pewnej kwestii

prawnej, której rozstrzygnięcie lub inne załatwienie jest zadaniem tego

postępowania. Kwestią tą jest odpowiedzialność prawna osoby ściganej

za zarzucane (lub przypisane) jej przestępstwa. Nasuwa to następujące pytania:

czy w ogóle popełniono przestępstwo, kto je popełnił, w jakiej postaci, i jakie ma

za to ponieść konsekwencje prawne? Przedmiotem procesu nie jest natomiast

sam fakt popełnienia przestępstwa, gdyż badanie oznaczonej rzeczywistości

6. G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, Proces karny



cześć szczególna, Warszawa 2007, s. 16

7. K. Marszał (…), s.17

nie stanowi samoistnego celu, jedynie cel pośredni, służący określeniu

odpowiedzialności i jej rozmiarów. Odpowiedzialność prawna opiera się na

dwóch podstawach:



faktycznej



określenie czynu (zarzucanego lub przypisanego),



i prawnej



kwalifikacji prawnej tego czynu

Kwestia odpowiedzialności prawnej w procesie



według M. Cieślaka



nie wiąże

się z czynem rzeczywistym, lecz z procesową hipotezą tego czynu w postaci

podejrzenia (określonego w postanowieniu o wszczęciu śledztwa lub

dochodzenia), zarzutu (w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów lub w akcie

oskarżenia) lub przypisania (w wyroku). To właśnie toczący się proces ma

udzielić odpowiedzi na pytanie, czy hipoteza ta jest zasadna, czy też nie. Jednak

ani sam czyn, ani jego procesowa hipoteza nie są przedmiotem procesu. Jest nią

kwestia odpowiedzialności prawnej za określony, przypisywany oskarżonemu

czyn przestępczy. Przedmiot postępowania zostaje zwykle określony w akcie

programowym danego postępowania (postanowienie o wszczęciu postępowania,

postanowienie o przedstawieniu zarzutów, akt oskarżenia). W toku

postępowania może być on modyfikowany, np. w postanowieniu o przedsta-

wieniu zarzutów (art. 314 k.p.k.), czy też w wyroku (art. 413§ 2k.p.k.).

Przedmiotem procesu jest zatem kwestia odpowiedzialności określonej

osoby ściganej za zarzucane jej przestępstwa. Określenie przedmiotu procesu ma

istotne znaczenie dla jego niezmienności i niepodzielności. Niezmienność

przedmiotu procesu oznacza, że niedopuszczalne jest orzekanie w różnych

postępowaniach o fragmentach tego samego przedmiotu procesu.

Oba wskazane aspekty przedmiotu procesu posiadają zasadnicze znaczenie

w postępowaniu jurysdykcyjnym po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu. Zostały

one obszernie przedstawione w ramach zasady skargowości. Kwestia

odpowiedzialności określonej osoby za zarzucany jej czyn opiera się na dwóch

podstawach, a mianowicie na:

Podstawie faktycznej;

8. Tamże, s. 18.

Podstawie prawnej, tj. kwalifikacji prawnej czynu.

Podstawę faktyczną procesu karnego należy odróżniać od przedmiotu procesu.

Podstawę faktyczną stanowi stopień poinformowania organu procesowego

o czynie przestępczym. Jest ona w różny sposób określana w ustawie

w zależności od etapu procesowego.

Do wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa

ścigane z urzędu wystarczające i konieczne jest istnienie uzasadnionego

podejrzenia popełnienia przestępstwa (art. 303 k.p.k). Brak takiego podejrzenia

skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania (art. 17

§ 1 pkt 1 k.p.k.), np. gdy złożono zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.

W śledztwie lub w dochodzeniu koniecznie jest istnienie danych pozwalających

na skierowanie postępowania przeciwko określonej osobie (art. 313 k.p.k.).

Wreszcie sporządzenie aktu oskarżenia następuje, jeżeli przeprowadzone

postępowanie dostarcza podstaw do jego wniesienia (art. 322 § 1 k.p.k.).

Stopień poinformowania, wynikający z faktów dowodowych dostępnych

dla organu procesowego, może ulegać zmianom w toku procesu, w miarę

wzbogacania jego wiedzy o określonym czynie. W sprawach z oskarżenia

prywatnego, w których nie wymaga się postępowania przygotowawczego

poprzedzającego postępowanie sądowe, uproszczony akt oskarżenia powinien

wskazywać osobę, zarzucany jej czyn oraz dowody na poparcie żądania ukarania

określonej osoby za zarzucony jej czyn (art. 487 k.p.k.). Jeżeli wcześniej

nie zostało wydane postanowienie o umorzeniu postępowania, sąd po wniesieniu

aktu oskarżenia czyni ustalenia na podstawie przeprowadzonych na rozprawie

dowodów i wydaje rozstrzygniecie o przedmiocie procesu

9. Tamże, s. 19.

STADIA PROCESU KARNEGO

Powszechnie w literaturze przyjmowany jest podział procesu karnego na stadia,

fazy i podfazy. Brak jest jednak zgodności co do wyróżniania liczby stadiów.

Na ogół wyróżnia się trzy stadia procesu karnego:

postępowanie przygotowawcze,

postępowanie jurysdykcyjne,

postępowanie wykonawczo-likwidacyjne

Postępowanie przygotowawcze, chociaż poprzedza postępowanie sądowe, jest

integralną częścią procesu karnego. Jak już wcześniej wspominaliśmy

postępowanie przygotowawcze ma na celu wstępne przygotowanie sprawy

do rozpoznania sądowego.

W ramach drugiego stadium procesu karnego, postępowania

jurysdykcyjnego wyróżnić można dwa podstadia:

postępowanie główne



obejmujące pierwszoinstancyje rozpoznanie

sprawy,

postępowanie apelacyjne



obejmujące kontrolę odwoławczą

w wypadku wniesienia apelacji

Stadium postępowania wykonawczo-likwidacyjnego ma z kolei dwie funkcje:

egzekucyjną - polegającą na wykonywaniu prawomocnych wyroków

skazujących oraz podejmowaniu niezbędnych korektur w czasie tego

postępowania;

likwidacyjną – polegająca na prawnym usuwaniu skutków skazania

lub łagodzeniu jego efektów.

10. J. Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2005, s. 6.
11. Tamże, s. 139.

STADIA PROCESU

KARNEGO

POSTĘPOWANIE

PRZYGOTOWAWCZE

POSTĘPOWANIE

JURYSDYKCYJNE

POSTĘPOWANIE

GŁÓWNE PRZED

SĄDEM

I INSTANCJI

POSTĘPOWANIE

ODWOŁAWCZE

PRZED SĄDEM

II INSTANCJI

POSTĘPOWANIE

WYKONAWCZO-

LIKWIDACYJNE

Tablica 1. STADIA PROCESU KARNEGO

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO

Przez uczestnika procesu karnego rozumie się podmiot, który bierze udział

w procesie karnym w roli, jaką wyznacza mu prawo karne procesowe. Z tego

określenia wynika, że uczestnikiem procesu karnego jest tylko taki podmiot,

którego rola w procesie karnym jest określona



to znaczy, że prawo nakłada

na ten podmiot określone obowiązki lub przyznaje oznaczone uprawnienia.

Takim podmiotem jest organ procesowy (sąd, prokurator, policja itp.), oskarżony,

świadek. Są to z reguły podmioty, które swym zachowaniem wpływają na bieg

procesu karnego.

Uczestnikami procesu w powyższym sensie nie będą osoby obecne na sali

rozpraw lub też funkcjonariusz policji, jeżeli doprowadzi na rozprawę

oskarżonego aresztowanego



choć swym zachowaniem mogą oni wpływać

na bieg procesu karnego (np. niedoprowadzenie aresztowanego uniemożliwia

prowadzenia rozprawy). Podmiotami występującymi w procesie karnym w roli

uczestnika mogą być natomiast organy państwowe, osoby fizyczne, osoby

prawne, instytucje państwowe lub społeczne oraz zrzeszenia nie mające

osobowości prawnej.

Spośród uczestników procesu karnego wyróżnia się powszechnie

następujące kategorie:



organy procesowe,



strony procesowe,



przedstawiciele procesowi stron,



rzecznicy interesu społecznego,



pomocnicy procesowi,



osobowe źródła dowodowe,



pozostali uczestnicy procesowi.

ORGANY PROCESOWE

Wśród uczestników procesu karnego znaczącą pozycję zajmują organy

procesowe. Są wśród nich podmioty, które kierują procesem i wydają

rozstrzygnięcia o jego przedmiocie. Organ państwowy staje się uczestnikiem

procesu, jeżeli wynika to wyraźnie z obowiązujących przepisów.

Organem procesowym jest organ państwowy, któremu z mocy

przepisów powierzono występowanie w procesie karnym w oznaczonej roli.

Stosownie do roli pełnionej w procesie przez organy państwowe można je

podzielić na:



organy kierujące procesem,



organy współdziałające.

Organ kierujący procesem jest organem prowadzącym proces na określonym

etapie. Organ ten dokonuje czynności procesowych i wydaje wiążące decyzje

procesowe. Organem współdziałającym jest organ państwowy, który występuje

w procesie, współdziała z organem kierującym procesem. Np. w postępowaniu

jurysdykcyjnym, organem kierującym procesem jest prezes sądu lub sąd.

Prokurator pełni rolę organu współdziałającego.

Etapowa budowa procesu powoduje, że w jego toku następuje zwykle

zmiana organu kierującego procesem. Zmiany te są dokonywane przy

przechodzeniu z jednego stadium w następne. W poszczególnych stadiach

procesowych możemy rozróżnić:

W postępowaniu przygotowawczym:



organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie,



organy nadzoru (prokurator).

W postępowaniu rozpoznawczym (głównym):



organem kierującym procesem jest sąd; poza posiedzeniem lub

rozprawą – prezes sądu;



organem współdziałającym jest oskarżyciel publiczny (z reguły

prokurator).

W postępowaniu wykonawczym w charakterze organu procesowego występują

podmioty wymienione w art. 2 .k.c.

Charakter organu, który kieruje procesem, ma istotne znaczenie. Chodzi

przede wszystkim o to, czy jest to organ korzystający z niezawisłości, czy też nie

STRONY PROCESOWE

Stroną procesową jest podmiot mający interes prawny w korzystnym dlań

rozstrzygnięciu sprawy, będącej przedmiotem danego postępowania karnego,

a przy tym występujący w nim we własnym imieniu. Wspomniany tu interes

prawny jest niczym innym, jak tylko dobrem chronionym przez prawo. Może być

nim poszanowanie domniemania niewinności oskarżonego, czy też dobra prawne

pokrzywdzonego, bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Interes prawny może być chroniony bądź przez przepisy prawa materialnego,

bądź też przepisy prawa procesowego.

Stroną może być zarówno osoba fizyczna, prawna, jak i instytucja

państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej

(art. 49 § 2 k.p.k.). Powyższe dotyczy zdolności do wystąpienia w charakterze

strony czynnej, którą to stroną w procesie są oskarżyciel publiczny, posiłkowy

(uboczny lub subsydiarny) oraz oskarżyciel prywatny, a także pokrzywdzeni

w postępowaniu przygotowawczym (art. 299 § 1 k.p.k.). Są to zarazem tzw.

strony karne w procesie. Stroną czynną, cywilną w procesie jest powód

cywilny (art. 62-70 k.p.k.). Cechą wspólną dla stron czynnych jest ich ofensywny

charakter

Stroną bierną w procesie karnym może stać się z kolei osoba fizyczna,

która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 rok życia (art. 10 § 1 k.k.)

albo nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego

określonego w art. 10 §2 k.k. Przyznać taką zdolności można tylko wtedy,

gdy okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości

12. Tamże, s. 135.
13. G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, Proces karny



część ogólna, Warszawa 2007, s. 108

i warunki osobiste przemawiają za pociągnięciem go do odpowiedzialności

na zasadach wynikających z kodeksu karnego, a w szczególności jeżeli

poprzednio stosowane względem niego środki wychowawcze lub poprawcze

okazały się bezskuteczne. Jeżeli pokrzywdzony jest małoletni lub

ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, jego prawa wykonuje

przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje

(art. 51 § 2 k.p.k.). Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności

procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (art. 51

§ 1 k.p.k.). Stroną bierną w postępowaniu przygotowawczym jest podejrzany,

natomiast w postępowaniu jurysdykcyjnym oskarżony.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się również tzw. strony zastępcze

oraz nowe. Tymi pierwszymi są podmioty zdolne przejąć uprawnienia

pokrzywdzonego, które by mu przysługiwały. Dotyczy to sytuacji, w których

śmierć pokrzywdzonego nastąpiła jeszcze przed uzyskaniem przez niego statusu

strony procesowej. Uprawnienia te mogą wykonywać osoby najbliższe,

a w wypadku ich braku lub nieutajnienia, działający z urzędu prokurator

REPREZENTANCI STRON PROCESOWYCH

Zasadniczym prawem służącym oskarżonemu jest zapisane w art. 6 k.p.k. prawo

do obrony. Może on je realizować osobiście, odpierając stawiane mu zarzuty

samodzielnie (obrona materialna), bądź korzystając z pomocy profesjonalisty,

którym jest obrońca (obrona formalna). Oskarżony może mieć jednocześnie

nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 k.p.k.), a limit ten obowiązuje niezależnie

od sposobu ich ustanowienia. Według ustawodawcy, liczba ta powinna zaspokoić

potrzebę obrony interesów oskarżonego w nawet najbardziej skomplikowanych

sprawach, zaś podział obowiązków pomiędzy obrońców stanowi ich wewnętrzną

sprawę. Przy wielości obrońców oskarżonego, każdy z nich ma pełnię praw

obrończych i taki sam statut w procesie. Wymusza to po stronie organu

14. Tamże, s. 109.

procesowego obowiązek powiadomienia ich o miejscu i terminie czynności

procesowej niezależnie od pozostałych

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów

o ustroju adwokatury (art. 82 k.p.k.) i niezależnie od źródła jego umocowania

do działania w sprawie



winien zawsze działać z należytą starannością,

niezależnie od tego czy obrona ma charakter obligatoryjny, czy też fakultatywny.

Zakres uprawnień obrońcy jest wyznaczony zakresem uprawnień oskarżonego.

Reprezentacja oskarżonego przez obrońcę opiera się na stosownym

upoważnieniu: może nim być jednostronne oświadczenie woli oskarżonego

(obrona z wyboru) lub decyzja właściwego organu procesowego (obrona

z urzędu). Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego

wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia

się oskarżonego (art. 83 § 1 k.p.k.). Upoważnienia do obrony można udzielić

albo na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego

postępowanie karne (art. 83 § 2 k.p.k.). Obrońcę dla nieletniego lub

ubezwłasnowolnionego oskarżonego może ustanowić jego przedstawiciel

ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje. Osoby t mogą nadto

podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe (art. 76 k.p.k.)

Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu

wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest

w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie

i rodziny (art. 78 § 1 k.p.k.). Warunkiem wyznaczenia obrońcy z urzędu jest

nieustanowienie przez oskarżonego obrońcy z wyboru.

Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym

jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony

wolności. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest

obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej jest obowiązkowy, jeżeli

prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. Obrońca może reprezentować

15. Tamże, s. 122.
16. Tamże, s. 123.

w procesie karnym interesy kilku oskarżonych, jeżeli nie pozostają one

ze sobą w sprzeczności (art. 85 § 1 k.p.k.). Podjęcie się przez adwokata obrony

kilku współoskarżonych, gdy ich interesy są wyraźnie sprzeczne grozi

naruszeniem prawa oskarżonego do obrony w procesie karnym (art. 6 § 1 k.p.k.)

i z reguły ma wypływ na treść wyroku.

Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go

do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawo-

mocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń (art. 84 § 1 k.p.k.).

Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na obrońcę obowiązek podejmowania

czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO

Przedstawiciel organizacji społecznej może zgłosić udział w postępowaniu

sądowym, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub

ważnego interesu indywidualnego i są one objęte zadaniami statutowymi tej

organizacji, a w szczególności ochrony wolności i praw człowieka (art. 91

§ 1 k.p.k.). Obu warunków, tj. potrzeby ochrony interesu indywidualnego,

jak również potrzeby ochrony interesu społecznego, nie można identyfikować

z faktem naruszenia określonego dobra członka danej organizacji społecznej.

Zgłoszenie takie powinno nastąpić do czasu rozpoczęcia przewodu

sądowego. Choć zgłaszanie udziału w procesie może nastąpić już na etapie

śledztwa lub dochodzenia, ta sama ustawa zapewnia udział przedstawicielowi

społecznemu wyłącznie w postępowaniu sądowym. Zgłoszenie w postępowaniu

sądowym akcesu do procesu polega na przekazaniu go sądowi wraz z aktem

oskarżenia w celu podjęcia stosownej decyzji. Termin, o którym mowa w art. 90

§ 1 k.p.k. jest terminem prekluzyjnym.

W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje przedstawiciela, który ma

reprezentować tę organizację, zaś jej przedstawiciel przedkłada sądowi pisemne

17. Tamże, s. 125.

upoważnienie (art. 91 § 2 k.p.k.). Sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji

społecznej, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości. Oceny takiej

dokonuje sąd. W przypadku zgłoszenia się do udziału w postępowaniu sądowym

przedstawicieli kilku organizacji należy rozważyć dopuszczenie wszystkich,

jeżeli spełniają oni warunki o których mowa w art. 90 § 1 k.p.k. Decyzja taka jest

zbieżna z interesem wymiaru sprawiedliwości.

Odmowy dopuszczenia do postępowania nie można uzasadniać ani

rodzajem, ani charakterem zarzucanego oskarżonego przestępstwa. Zarówno

zgoda na udział w procesie, jak i odmowa dopuszczenia winny przyjąć formę

postanowienia. Dopuszczony do udziału w postępowaniu sądowym

przedstawiciel organizacji społecznej może uczestniczyć w rozprawie,

wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie (art. 92 k.p.k.), zaś kierunek

tych oświadczeń nie jest w żaden sposób limitowany. Do zadań sądu należy

również kontrolowanie sposobu wykorzystania przez tego uczestnika jego

uprawnień, nawet jeżeli przedstawiciel społeczny swoją działalność „sprowadza

do współpracy z obrońcą oskarżonego”. Sąd nie może odmówić dopuszczenia

do udziału w rozprawie przedstawiciela organizacji społecznej z tego tylko

powodu, że wystąpienie jego będzie ograniczać się do złożenia korzystnych dla

oskarżonego oświadczeń, gdyż takie wystąpienie nie godzi w interes wymiaru

sprawiedliwości

OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE

Osobowym źródłem dowodowym jest każda osoba wezwana przez organ

procesowy do dostarczenia środka dowodowego. Przede wszystkim będą to

świadkowie i biegli. Świadek jest osobowym źródłem dowodowym, natomiast

złożone przez niego zeznania są środkiem dowodowym.

18. Tamże, s. 128.

INNI UCZESTNICY PROCESU

W kategorii tej mieszczą się tzw. pomocnicy organów procesowych. Od ich

aktywności zależy nie tylko sprawność, z jaką przeprowadzone zostają

poszczególne czynności, lecz także możliwość przeprowadzenia procesu. Są nimi



specjaliści (art. 205 i art. 206 k.p.k.), wzywani do udziału

w oględzinach, przesłuchaniu przy użyciu urządzeń technicznych

(umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość),

eksperymencie, ekspertyzie, zatrzymaniu rzeczy lub przeszukaniach

wymagających czynności technicznych, w tym m.in.: pomiarów,

obliczeń, zdjęć lub utrwalenia śladów;



protokolanci (art. 144 k.p.k.), tj. osoby wezwane do spisania protokołu,

protokolantem może być zarówno aplikant, pracownik sekretariatu

lub nienależący do składu orzekającego asesor sądowy (protokół

rozprawy), a w postępowaniu przygotowawczym, poza osobami

wymienionymi w art. 144 § 1 k.p.k., także osoba przybrana

w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność lub sam

przeprowadzający czynność (art. 144 § 2 k.p.k.);



stenotypiści (art. 145 i 146 § 1 k.p.k.);



tłumacze (art. 204 § 1-2 k.p.k.), wzywani na potrzeby przesłuchania:

głuchego lub niemego (gdy nie wystarcza porozumienie się z nim

za pomocą pisma), osoby nie władającej językiem polskim (art. 204

§ 1 k.p.k.) oraz w razie potrzeby przełożenia na język polski pisma

sporządzonego w języku obcym lub odwrotnie albo zapoznania

oskarżonego z treścią przeprowadzanego dowodu (art. 204 § 2 k.p.k.)



inne osoby biorące udział w postępowaniu obowiązane

do noszenia broni (art. 356 § 2 k.p.k.) , np. konwojenci policyjni.

19. Tamże, s. 129.

UCZESTNICY PROCESU

KARNEGO

PODMIOTY

PROCESU

ORGANY

PROCESOWE

SĄD

PROKURATURA

POLICJA

INNE

STRONY

PROCESOWE

CZYNNA

BIERNA

PODMIOTY

CZYNNOŚCI

PROCESOWYCH

ŚWIADEK

TŁUMACZ

BIEGŁY

OBROŃCA

PEŁNOMOCNIK

SPECJALISTA

PROTOKOLANT

Tablica 2. UCZESTNICY PROCESU KARNEGO

FORMY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

Obowiązujący kodeks postępowania karnego z 1997 r. utrzymuje konstrukcję

zakładającą (i obecną w naszym systemie procesowym od dawna) istnienie

dwóch form postępowania przygotowawczego, a mianowicie śledztwa oraz

dochodzenia. Uchwalona w dniu 10 stycznia 2003 r. nowela k.p.k., obowiązująca

od 01 lipca 2003 r. wprowadziła jednak w tym zakresie istotne zmiany.

Różnice między tymi formami postępowania przygotowawczego można

sprowadzić do następujących elementów:

a) kategorii czynu, co do którego prowadzone jest postępowanie

przygotowawcze (śledztwo jest formą przewidzianą dla przestępstw

najpoważniejszych),

b) organów prowadzących postępowanie,

c) czasu trwania,

d) ewentualnie, co do zakresu przeprowadzonych czynności (zakres

czynności przeprowadzonych w dochodzeniu może być ograniczony),

e) nadzoru sprawowanego przez prokuratora,

f) uproszczenia formy niektórych czynności w dochodzeniu.

Śledztwo i dochodzenie stanowią zatem dwie wyodrębnione formy postępowania

przygotowawczego, które mimo wielu różnic, nie różnią się określeniem zadań,

które mają wypełnić oraz swoim wewnętrznym układem (strukturą).

Rozróżniamy śledztwo obligatoryjne i fakultatywne. Ze śledztwem

obligatoryjnym mamy do czynienia w tych przypadkach, kiedy to sam

ustawodawca zdecydował, że postępowanie przygotowawcze musi być

prowadzone bezwzględnie w formie śledztwa. Kwestia ta została przesądzona

przez ustawę i nie zależy od oceny (decyzji) organu procesowego. Natomiast

ze śledztwem fakultatywnym mamy do czynienia w tych przypadkach,

kiedy prokurator w sprawie o czyn będący występkiem, co do którego

prowadzone jest dochodzenie, tak postanowi ze względu na wagę

lub zawiłość sprawy. Takie rozwiązanie powoduje pewne zatarcie różnicy

co do kategorii czynów między śledztwem a dochodzeniem

20. Tamże, s. 412.

FORMY

POSTĘPOWANIA

PRZYGOTOWAWCZEGO

DOCHODZENIE

ŚLEDZTWO

Tablica 3. FORMY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

POSTĘPOWANIE W NIEZBĘDNYM ZAKRESIE

Podjęcie „czynności procesowych w niezbędnym zakresie” jest niczym innym

jak faktycznym wszczęciem postępowania przygotowawczego. W prawdzie

przepis art. 308 k.p.k. nie określa wymienionych w nim czynności mianem

„dochodzenia w niezbędnym zakresie”, niemniej jednak nie ma przeszkód

merytorycznych, by posługiwać się również tą nazwą. Podjęcie określonych

w art. 308 k.p.k. czynności to przecież nic innego jak realizacja nakazu

ustawowego ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on

przestępstwo, wykrycie i ujęcie sprawcy oraz zebranie, zabezpieczenie

i utrwalenie dowodów w niezbędnym zakresie.

Jest oczywiste, że dokonanie czynności wymienionych w art. 308 k.p.k.

może nastąpić jedynie wówczas, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie

popełnienia przestępstwa i jednocześnie brak jest negatywnych przesłanek

procesowych wynikających z art. 17 k.p.k



a więc wówczas, gdy istnieją

podstawy do wszczęcia postępowania przygotowawczego. Dokonanie czynności

niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów dopuszczalne

jest także do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których

ustawa uzależnia ściganie (art. 17 § 2 k.p.k).

Czynności w ramach dochodzenia w niezbędnym zakresie mogą być

dokonywane tylko w przeciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności (art. 308

§ 5 k.p.k.), co w sposób dobitny potwierdza intencję ustawodawcy, że jest to

instytucja procesowa wyjątkowa, mająca zastosowanie tylko w wypadkach

niecierpiących zwłoki, gdy istnieje realne niebezpieczeństwo utraty,

zniekształcenia lub zniszczenia dowodów. Przepis ten odwołuje się także

do podjęcia w stosunku do osoby podejrzanej szczególnych przedsięwzięć,

opisanych w art. 74 § 2 pkt 1 k.p.k. Chodzi tu o obowiązek poddania się

oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym

z naruszeniem integralności ciała; w szczególności wolno pobrać odciski,

fotografować i okazywać w celach rozpoznawczych innym osobom. Zwrócić

należy uwagę, że przepis art. 308 k.p.k. nie wylicza w sposób wyczerpujący

wszystkich czynności, które mogą być podjęte w ramach dochodzenia

w niezbędnym zakresie. Jednak oczywiste jest, że policja nie może podejmować

działań, które ustawa zastrzega dla prokuratora, np. nie możne wydać

postanowienia o powołaniu lekarzy biegłych psychiatrów (art. 202 k.p.k.).

Po zakończeniu czynności w niezbędnym zakresie może zostać wydana

formalna decyzja o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Nie może być ona jednak

traktowana jako akt inicjujący postępowanie, skoro rozpoczęło się ono z chwilą

podjęcia wcześniejszych czynności. W sprawach, w których prowadzenie śledztwa

przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie w niezbędnym

zakresie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi po dokonaniu czynności

w niezbędnym zakresie. Pamiętać trzeba, że w przypadku braku podstaw

do wydania formalnej decyzji o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia należy

wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, a nie o odmowie jego

wszczęcia, gdyż zostało ono zainicjowane czynnościami faktycznymi

w niezbędnym zakresie. Nie można więc odmówić wszczęcia czegoś, co zostało

już wszczęte i trwa.

POSTĘPOWANIE SPRAWDZAJĄCE

Nie zawsze informacja lub zawiadomienie o przestępstwie są na tyle

wyczerpujące i precyzyjne, by organ ścigania mógł przyjąć zaistnienie

„uzasadnionego podejrzenia” popełnienia przestępstwa jako podstawy wydania

postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Z tych względów ustawa

procesowa przewiduje w art. 307 k.p.k. instytucję postępowania sprawdzającego.

Służy ona do podejmowania przedsięwzięć mających na celu potwierdzenie

informacji o popełnieniu przestępstwa zawartych w zawiadomieniach, które

dotarły do organów ścigania. Organ powołany do ścigania przestępstw może

zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych

w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym

zakresie. Czynności postępowania sprawdzającego mogą dotyczyć płaszczyzny

merytorycznej (np. czy istotnie zdarzenie miało miejsce), oceny prawnej

zdarzenia (czy zaistniały czyn jest przestępstwem) oraz problematyki procesowej

(czy nie zachodzą przesłanki negatywne powodujące niedopuszczalność

postępowania, np. przedawnienie karalności, brak wniosku o ściganie

pochodzące od osoby uprawnionej



art. 17 § 1 pkt 6 i 10 k.p.k.).

Czynności dokonywane w ramach postępowania sprawdzającego nie mogą

jednak przerodzić się w czynności procesowe, jak przesłuchania, przeszukania

itp., gdyż nie mają one służyć zastępowaniu postępowania przygotowawczego, lecz

zapobieganiu prowadzenia postępowań zbędnych. Zawiadomienia o przestępstwie

mają przede wszystkim charakter informacji o podejrzeniu zaistnienia

przestępstwa. Są impulsem określonej osoby czy instytucji do sprawdzenia przez

organy ścigania, czy istnieją podstawy do ścigania karnego. Niezależnie jednak

od tego, czy określone zgłoszenie ma charakter informujący, czy postulujący,

do organów procesowych należy ocena, czy określone zdarzenie nosi cechy

przestępstwa

Czynności sprawdzające organów ścigania mają w zasadzie charakter

nieprocesowy. Wyjątkowo ustawa w sposób wyraźny zezwala jednak na:

a) sporządzenie protokołu ustanego z zawiadomienia o przestępstwie

(art. 307 § 2 k.p.k. w zw. z art. 143§ 1 pkt 1 k.p.k);

b) sporządzenie protokołu przyjęcia wniosku o ściganie (podstawa

prawna j.w.);

c) przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej dla

uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie

(art. 307 § 3 k.p.k. w zw. z art. 143 § 1 pkt 2 k.p.k.).

Z wyjątkiem powyższych czynności ustawa nie zezwala na inne czynności

wymagające spisania protokołu i wyraźnie zakazuje przeprowadzania dowodu

z opinii biegłego (art. 307 § 2).

Przepis art. 307 § 1 zd. 2 k.p.k. zakreśla organom ścigania termin

na przeprowadzenie postępowania sprawdzającego. W takim wypadku

postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo o odmowie wszczęcia

należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia.

Jeżeli we wskazanym wyżej terminie czynności sprawdzające nie doprowadziły

do wyjaśnienia wątpliwości



należy wszcząć postępowanie przygotowawcze.

Celem postępowania przygotowawczego jest bowiem także ustalenie, czy został

popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo (art. 297 § 1

pkt 1 k.p.k.). Natomiast postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania

przygotowawczego powinno być wydane niezwłocznie po ustaleniu,

że okoliczności przytoczone w zawiadomieniu nie dają podstaw do wszczęcia

śledztwa lub dochodzenia, a więc bez oczekiwania do końca 30-dniowego

terminu.

Termin 30-dniowy dla dokonania czynności sprawdzających obejmuje

sytuacje związane ze sprawdzeniem zawiadomienia o przestępstwie. Termin ten

21. J. Grajewski (…), s. 25.

nie obowiązuje, gdy wiadomość o przestępstwie pochodzi z innego źródła. W tym

pierwszym wypadku termin ten łączy się z regulacją zawartą w art. 305 § 3 k.p.k.,

w myśl której: jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie

o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu

albo odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie

do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem,

któremu złożono zawiadomienie. Tego rodzaju regulacja jest bezprzedmiotowa

w odniesieniu do innych źródeł wiadomości o przestępstwie. Tak więc

postępowanie sprawdzające związane z innymi niż zawiadomienie źródłami

wiadomości o przestępstwie nie jest ograniczone czasowo przez przepisy art. 307

§ 1 zd. 2. k.p.k. Zakreślony w cytowanym przepisie termin ma charakter

instrukcyjny. Przekroczenie tego terminu, np. przez wydanie postanowienia

o wszczęciu dochodzenia po upływie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia

o przestępstwie nie powoduje bezskuteczności tej czynności. Może natomiast

stanowić podstawę postępowania dyscyplinarnego lub służbowego wobec osób

winnych niezachowania terminu

Mimo, iż czynności sprawdzające dokonywane są jeszcze przed formalnym

wszczęciem postępowania przygotowawczego, ustawa procesowa uprawnia

prokuratora również do objęcia nadzorem postępowania sprawdzającego

z art. 307 k.p.k., a więc gdy czynności podjęte zostały w związku z otrzymanym

zawiadomieniem o przestępstwie (art. 326 § 1 zd. 2 k.p.k.). Prokurator może więc

także w postępowaniu sprawdzającym, z tytułu sprawowanego nadzoru,

podejmować czynności określone w § 3 art. 326 k.p.k.

Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia jest

więc alternatywną dla decyzji o zainicjowaniu postępowania karnego. Jeszcze raz

należy podkreślić, iż decyzja o odmowie wszczęcia procesu jest podejmowana

wtedy, gdy postępowanie nie zaczęło się wcześniej i tym samym nie toczyło

22. Tamże, s. 26.
23. Tamże, s. 27.
24. G. Artymiak, M. Rogalski, Z. Sobolewski, Proces karny



część szczególna (…), s. 34.

SPISY I WYKAZY

SPIS TABLIC

Tablica 1. STADIA PROCESU KARNEGO -------------------------------------------------- 16

Tablica 2. UCZESTNICY PROCESU KARNEGO ------------------------------------------- 25

Tablica 3. FORMY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ------------------------ 27

WYKAZ SKRÓTÓW

k.p.k. Ustawa z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r.



Kodeks postępowania karnego

(Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555 z późn. zm.)

k.k.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.



Kodeks karny,

(Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 z późn. zm.)

k.c.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.



Kodeks cywilny,

(Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

numer

pkt

punkt

LITERATURA

Kazimierz Marszał, Stanisław Stachowiak, Kazimierz Zgryzek, Proces karny,
Katowice: Volumen, 2003.

Stanisław Waltoś, Proces karny, Warszawa: LexisNexis, 2008.

Romulad Kmiecik, Edward Skrętowicz, Proces karny



część ogólna, wyd. V,

Zakamczyce 2006.

Grażyna Artymiak, Maciej Rogalski, Zbigniew Sobolewski, Proces karny



część

szczególna, Warszawa: Wolters Kluwers Business, 2007.

Grażyna Artymiak, Maciej Rogalski, Zbigniew Sobolewski, Proces karny



część

ogólna, Warszawa: Wolters Kluwers Business, 2007.

Jan Grajewski, Przebieg procesu karnego, Warszawa: C.H. Beck, 2005.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dietetyka Istota procesów energetycznych i gospodarki wodnej AHE Pielęgniarstwo
09 TOK PROCESU KARNEGO
Przeslanki procesu karnego (2)
Wykladkpk4, Uczestnicy procesu karnego
20081208085203, Temat: ISTOTA PROCESU GLOBALIZACJI
Istota procesu kształcenia
istota procesu zarządzania, zarzadzanie
Istota procesu kszta cenia
opis wszystkich kategorii uczestników procesu karnego, UCZESTNICY PROCESU KARNEGO
04 UCZESTNICY PROCESU KARNEGO
Istota procesu komunikowania się Zasady komunikacji językowej
Zasady procesu karnego
Dział IV - Uczestnicy Procesu Karnego, Proces karny kpk, kpk skrypt kiepski
NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO TOO!!, Prawo karne procesowe

więcej podobnych podstron