1

Akt komunikowania – pojedyncza sekwencja procesu komunikowania, np. pojedyncza

wypowiedź lub zachowanie niewerbalne jednego z uczestników

Elementy procesu komunikowania

1. Kontekst – warunki, w jakich odbywa się proces komunikacji:

a) aspekt fizyczny – otoczenie, temperatura, miejsce, czas

b) aspekt historyczny – odwoływanie się do innych wydarzeń przeszłych

c) aspekt psychologiczny – wzajemne postrzeganie się uczestników procesu komunikacji

d) aspekt kulturowy – system wiedzy dostępnej szerokiej grupie ludzi (wierzenia, wartości,

symbole, zachowania)

2. Uczestnicy – w procesie komunikacji odgrywają wymienne role nadawcy i odbiorcy

3. Komunikat – struktura, na którą składają się znaki, znaczenia, symbole, kodowanie i

dekodowanie

4. Kanał – droga/środek przekazu komunikatu od nadawcy do odbiorcy

5. Szumy:

a) zewnętrzne, np. temperatura(gorąco, zimno), hałas, uszkodzony telewizor

b) wewnętrzne – uczucia i predyspozycje psychiczne uczestników procesu komunikowania,

np. ból głowy, zmęczenie, złość, stereotypy

c) semantyczne – zniekształcenie (świadome lub nieświadome) znaczenia komunikatu przez

odbiorcę (dekodowanie znaczenia zależy od doświadczenia jednostki, jej wiedzy, przekonań)

6. Sprzężenie zwrotne – reakcja odbiorcy na komunikat po jego odkodowaniu:

a) natychmiastowe (komunikowanie bezpośrednie)

b) opóźnione (komunikowanie masowe, medialne – za pośrednictwem środków przekazu)

Cechy procesu komunikacji

1. Jest procesem społecznym – odnosi się przynajmniej do 2 jednostek i przebiega w

ś

rodowisku społecznym

2. Zachodzi w określonym kontekście społecznym – determinowanym przez liczbę i charakter

uczestników

3. Jest to proces kreatywny – polega na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o

ś

wiece

4. Ma charakter dynamiczny – polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu

informacji

5. Ma charakter ciągły – trwa od narodzin człowieka do jego śmierci

2

6. Ma charakter symboliczny – posługuje się symbolami i znakami. Wspólnota semiotyczna,

czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami to niezbędny element osiągnięcia

sukcesu komunikacyjnego.

7. Ma charakter interakcyjny – między uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które

mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie symetryczne) lub opierać się na stosunku

dominacji i podporządkowania (komunikowanie niesymetryczne lub komplementarne).

8. Jest celowe i świadome – działaniem każdego uczestnika procesu kierują określone

motywy i chęć osiągnięcia celu.

9. Ma charakter nieuchronny – ludzie zawsze będą się ze sobą komunikować bez względu na

uświadamiane bądź nieuświadamiane zamiary.

10. Ma charakter złożony – jest wieloelementowe i wielofazowe, może mieć charakter

dwustronny/jednostronny, werbalny/niewerbalny, bezpośredni/pośredni.

Funkcje komunikowania

1. Informacyjna – pozwala zdobywać wiedzę o najbliższym otoczeniu, jak i o wydarzeniach

w skali kraju czy świata.

2. Edukacyjna – przekazywanie wiedzy, wartości, uczuć.

3. Identyfikacji osobistej – pozwala wzmocnić przekazywane w procesach komunikacyjnych

wzory zachowań i wartości. Dzięki tym procesom jednostka może się utożsamić z innymi

jednostkami/społecznościami/narodami.

4. Integracyjna – tworzenie więzi między jednostkami i społecznościami, w wyniku czego

powstaje ład społeczny.

5. Mobilizacyjna – aktywizacja i pobudzenie do określonego działania.

6. Rozrywkowa – komunikowanie interpersonalne, ale też pośredniczono przez media.

Wyjaśnij pojęcie „język polityki”

- Słownictwo, frazeologia odnoszące się do szeroko rozumianej działalności politycznej.

- Przekazy formułowane przez różne grupy uczestniczące w życiu politycznym/działalności

politycznej.

W języku polityki to odbiorca i jego reakcje decydują o skuteczności wybranych przez

nadawcę formuł gatunkowych i językowych.

„Syndrom jednokierunkowej komunikacji został zastąpiony syndromem podporządkowania

się nadawcy gustom publiczności, która ostatecznie decyduje o tym, kogo chce słuchać” (J.

Bralczyk)

3

Populizm w kontekście współczesnych wypowiedzi politycznych

Populizm – głoszenie, lansowanie idei, zamierzeń politycznych, ekonomicznych i innych za

pomocą haseł łatwo trafiających do przekonania, chwytliwych, zgodnych z oczekiwaniami

większości, w celu zyskania poparcia społeczeństwa i osiągnięcia przy jego pomocy

wpływów lub władzy. (Słownik wyrazów obcych PWN)

Zabiegi populistyczne dostrzegane są w publicznych wypowiedziach perswazyjnych (w

większym lub w mniejszym stopniu) wszystkich podmiotów politycznych.

Główna cecha populizmu – intencjonalne (w celach perswazyjnych) ukazywanie

uproszczonej wizji świata – najczęściej przybiera postać odwołań językowych do prostoty,

np. po prostu, wybór/sprawa jest prosta, jest proste rozwiązanie

Inne cechy publicznych wypowiedzi określanych mianem „populistyczne”

- nadmierna emocjonalność językowa

- brak spójności

- agresywność (ksenofobia, degradacja statusu konkurentów politycznych, zachęcanie do

zachowań agresywnych)

- ludyczność

- obsceniczność

- dychotomiczne czarno-białe widzenie świata (my-oni, dobrzy-źli, biedni-bogaci itp.)

- żądania: chcemy, żądamy, domagamy się

- zobowiązania: nie damy, nie pozwolimy

- deterministyczne spojrzenie na świat: np. trzeba, to się musi zmienić, nam się należy, to nie

tak miało być itp.

- elementy deiktyczne (konkretyzujące i aktualizujące wypowiedź), np. tu, teraz, my, wy

- operowanie wielkim kwantyfikatorem: każdy, zawsze, wszyscy, nigdy, nikt.

- stosowanie etykietek

- ujmowanie zjawisk w ciągi wyliczeń, np. ginie, umiera, niszczą, wyprzedają, rozkradają

- stosowanie autoweryfikacji, często w postaci manipulacyjnych unaocznień, np. widać jak na

dłoni, każdy widzi, wiadomo powszechnie, okazało się

4

Język komunikowania politycznego – odrobina beletrystyki ☺

Jan Brzechwa „Szelmostwa lisa Witalisa” (fragment) – przykład klasycznego schematu

demagogicznej akredytacji

Lis Witalis, wielki szelma,
Łypie białkiem swego bielma,
Pręży ogon znakomity,
Zwisający na kształt kity,
I w tyrolskim kapeluszu
Krąży pełen animuszu.

Tu do wilka się przymili
I coś szepnie, tam po chwili
Do niedźwiedzia chyłkiem sunie,
Jakieś słówko rzuci kunie,
Chytrze mruknie okiem do jelenia,
Jeża muśnie od niechcenia,
Mysz ogonem połaskocze,
Mimochodem, Bóg wie o czym,
Porozmawia chwilkę z rysiem.
- Świetnie, lisie Witalisie!

Wszyscy myślą: „A to szelma!
Jakiś w tym, widocznie, cel ma”.

Już wybory rozpoczęte –
Któż zostanie prezydentem?
Lis spryciarzem był bezsprzecznie,
Więc o głos poprosił grzecznie,
Wszedł na pień i w słowach kilku
Tak powiedział:

- Zacny wilku,
I wy wszyscy tu zebrani,
Tak przeze mnie szanowani,
Albo mówiąc wprost – zwierzęta!
Macie wybrać prezydenta.

Czyż jest ktoś, kto nie pamięta
Zasług lisa Witalisa?
W pięciu tomach ich nie spisać!
Otóż ja przed wielu laty,
Gdym był młody i bogaty,
W ciągu jednej tylko wiosny
Zasadziłem tutaj sosny,
Buki, dęby – niemal wszystko,
By zwierzętom dać schronisko!
Dla was szereg lat z zapałem
Drób w kurnikach hodowałem,

5

Dla was w chlewach tuczę wieprze
Byście mieli życie lepsze.
Jestem waszym dobrodziejem,
A sam nie śpię, a sam nie jem,
Tylko myślę dniem i nocą,
Jak zwierzętom przyjść z pomocą…

Mruknął niedźwiedź do sąsiada:
- Co tu gadać – dobrze gada!
Szepnął borsuk: - Jaka swada,
Jaka dykcja i wymowa,
To przynajmniej tęga głowa!

A tymczasem lis po chwili
Ciągnął dalej: - Moi mili,
Nie namawiam, ale radzę:
Jeśli dziś otrzymam władzę,
Daję słowo, że zasadzę
W ciągu pięciu dni na piasku
Drzewa mego wynalazku.
Już nie szyszki, nie żołędzie,
Schab wędzony i pieczony,
Boczki, szynki, salcesony,
Mortadela i serdelki,
Mięs przeróżnych wybór wielki,
Nawet prosię w galarecie,
Jeśli tylko zapragniecie.

Wszystkim oczy aż zabłysły:
- Lis niezgorsze ma pomysły,
Niech zostanie prezydentem!
- Czy przyjęte? – Tak! Przyjęte!
- Niedźwiedź objął go za szyję
I zawołał: - Niech nam żyje!
- Żyj nam, lisie Witalisie! –
Powtórzyły za nim rysie,
Kuny, tchórz i jelenie,
Oraz całe zgromadzenie.