STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU ---- OLIGOPOL

OLIGOPOL

OLIGOPOL

OLIGOPOL

STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU

STRUKTURY RYNKU ---- OLIGOPOL

OLIGOPOL

OLIGOPOL

OLIGOPOL

OLIGOPOL



kilku sprzedawców



wielu nabywców



brak konkurencji cenowej, rywalizacja na
innych płaszczyznach (reklama, jakość itp.)

innych płaszczyznach (reklama, jakość itp.)



duże bariery wejścia / wyjścia



dylemat więźnia

OLIGOPOL - ZAŁOśENIA



W przeciwieństwie do czystej konkurencji i
konkurencji monopolistycznej wejście na
rynek oligopolistyczny jest utrudnione, ale
możliwe.



Występują nie tylko bariery ekonomiczne,



Występują nie tylko bariery ekonomiczne,
ale także techniczne i prawne.



Analiza struktury rynku oligopolistycznego
jest bardziej złożona od pozostałych struktur
rynkowych.

RODZAJE OLIGOPOLU



Oligopol czysty

Oligopol czysty

Oligopol czysty

Oligopol czysty - jest to mała liczba przedsiębiorstw
(kilka do kilkunastu), które całkowicie dominują w
produkcji określonego wyrobu.
Firmy wytwarzają jednorodne produkty (benzyna,
olej napędowy, stal itp.). Przedsiębiorstwo nie może,
więc ustalić ceny swoich wyrobów na poziomie

więc ustalić ceny swoich wyrobów na poziomie
wyższym od rynkowego. Może to zrobić jedynie
wtedy, kiedy jest w stanie zróżnicować np. poziom
swoich usług. Jeśli nie jest to możliwe to sposobem
osiągnięcia przewagi konkurencyjnej będzie obniżka
kosztów produkcji.

RODZAJE OLIGOPOLU



Oligopol zróżnicowany

Oligopol zróżnicowany

Oligopol zróżnicowany

Oligopol zróżnicowany - składa się z kilku
przedsiębiorstw produkujących częściowo
zróżnicowany produkt (np. samochody,
lodówki, pralki, itp.). Produkt może być
zróżnicowany np. pod względem poziomu

zróżnicowany np. pod względem poziomu
jakości, szczególnych cech, serwisu. Swoistym
przykładem oligopolu jest duopol, który składa
się z dwóch uczestników - oligopolistów.

ZAŁOśENIA OLIGOPOLU



Przedsiębiorstwa oligopolistyczne wspólnie
dążą do maksymalizacji zysku, poprzez
rozwiązania niekolizyjne o charakterze zmowy
lub kooperacji.



Głównymi formami tych zachowań są:



Głównymi formami tych zachowań są:
przywództwo cenowe, porozumienia
oligopolistyczne oraz świadomy paralelizm
zachowań.

PRZYWÓDZTWO CENOWE



Przywództwo cenowe

Przywództwo cenowe

Przywództwo cenowe

Przywództwo cenowe - polega na tym, ze
pozycja ekonomiczna poszczególnych
oligopolistów nie jest z reguły jednakowa i
najsilniejszy z nich ustala cenę spełniając rolę
lidera cenowego (patrz poniższy rysunek).

lidera cenowego (patrz poniższy rysunek).

PRZYWÓDZTWO CENOWE

przy cenie P

e

popyt d wynosi 0

- przy cenie P

e

lider wytwarza q

d

, pozostałem firmy w gałęzi

q

s

-q

d

- przy cenie P

0

lider cenowy wytwarza 0

PRZYWÓDZTWO CENOWE



Trzy formy przywództwa cenowego

Trzy formy przywództwa cenowego

Trzy formy przywództwa cenowego

Trzy formy przywództwa cenowego:



przywództwo dominującej firmy - najbardziej
typowa forma przywództwa, występuje, gdy
znaczący udział produkcji jednej firmy pozwala
jej kontrolować ceny, pozostałe firmy są
stosunkowo małe,
przywództwo efektywnej firmy - firma musi mieć



przywództwo efektywnej firmy - firma musi mieć
najmniejsze koszty, pozostałe przedsiębiorstwa
sprzedają po cenie wyznaczonej, zmiana ceny
zależy od różnicy pomiędzy ich kosztami a
przedsiębiorstwa wyznaczającego cenę, rynek
produktów jednorodnych,



przywództwo firmy, która osiąga największy zysk.

KARTEL



W przypadku zawarcia efektywnego
porozumienia i utworzenia kartelu

kartelu

kartelu

kartelu, oligopol

zachowuje się podobnie jak wielozakładowy
monopol - w pierwszej kolejności stara się
zmaksymalizować łączny zysk całej grupy.



Najbardziej znany kartel OPEC (Organization of



Najbardziej znany kartel OPEC (Organization of
the Petroleum Exporting Countries) –
Organizacja Krajów Eksportujących Ropę
Naftową z siedzibą w Wiedniu. Celem
organizacji jest kontrolowanie światowego
wydobycia ropy, poziomu cen i opłat
eksploatacyjnych.

OPEC

Powstał w 1960 roku: Iran, Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska i Wenezuela

Do końca 1971, dołączyły się Katar, Indonezja, Libia, Zjednoczone
Emiraty Arabskie, Algieria i Nigeria

Od założenia OPEC do 1973 roku, kraje OPEC doświadczyły stałego
spadku wartości nabywczej baryłki ropy

Embargo nałożone na eksport do USA w 1973 roku doprowadziło do
wzrostu ceny o 400% w ciągu pół roku

Wśród 15 największych eksporterów netto ropy w 2005 roku tylko
pięciu (Rosja, Norwegia, Meksyk, Angola i Kazachstan) nie należało do
OPEC

FAKTY

Szybki rozwój motoryzacji uczynił ropę naftową krytycznym pierwotnym zródłem
energii

(w USA ponad 40% całości energii pochodzi z ropy. 2/3 zużycia ropy przypada na

transport, ¼ na przemysł)

2/3 udokumentowanych światowych rezerw ropy i blisko połowa rezerw gazu

przypada na Bliski Wschód

Za sprawą głównie Chin i Indii, zużycie w ostatniej dekadzie rosło znacznie

Za sprawą głównie Chin i Indii, zużycie w ostatniej dekadzie rosło znacznie
szybciej niż identyfikacja nowych zródeł

Kurczeniu się rezerwowych możliwości podaży towarzyszy wzrost napięć
politycznych w rejonie Bliskiego Wschodu

Czynniki pozaekonomiczne rzutują bardzo silnie na sytuację rynkową/ceny ropy
naftowej

Ponad 75% światowych rezerw ropy znajduje się pod kontrolą rządów, co
jeszcze bardziej upolitycznia sytuację rynkową

CENY ROPY 1970-2006

OPEC

Powstał w 1960 roku: Iran, Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska i Wenezuela

Do końca 1971, dołączyły się Katar, Indonezja, Libia, Zjednoczone
Emiraty Arabskie, Algieria i Nigeria

Od założenia OPEC do 1973 roku, kraje OPEC doświadczyły stałego
spadku wartości nabywczej baryłki ropy

Embargo nałożone na eksport do USA w 1973 roku doprowadziło do
wzrostu ceny o 400% w ciągu pół roku

Wśród 15 największych eksporterów netto ropy w 2005 roku tylko
pięciu (Rosja, Norwegia, Meksyk, Angola i Kazachstan) nie należało do
OPEC

PROBLEM POROZUMIEŃ

Stosunkowo duże prawdopodobieństwo zawierania porozumień w oligopolu

mogą determinować następujące czynniki:



na rynku działa kilka firm i znają się one wzajemnie - nie występują
tajemnice, co do metod i kosztów produkcji;



metody produkcji i koszty przeciętne są zbliżone;



firmy produkują podobne dobra, co ułatwia porozumienia cenowe (np.
ropa naftowa);

ropa naftowa);



istnieje firma dominująca, która może narzucić pozostałym firmom
strategie działania;



słabość polityki antymonopolowej rządu.

PROBLEM POROZUMIEŃ



Inne znane modele oligopolu

modele oligopolu

modele oligopolu

modele oligopolu, w których uczestnicy rynku nie działają

wspólnie:

1. Modele, w których firmy reagują na zmiany wielkości produkcji u
konkurentów:



- model Cournota;

model Cournota;

model Cournota;

model Cournota;



---- model Edgewortha;

model Edgewortha;

model Edgewortha;

model Edgewortha;



---- model Stackelberga

model Stackelberga

model Stackelberga

model Stackelberga



---- model Stackelberga

model Stackelberga

model Stackelberga

model Stackelberga



2. Modele, w których firmy reagują na zmiany ceny u konkurentów:



- model Bertranda;

model Bertranda;

model Bertranda;

model Bertranda;



---- model Sweezy’ego (załamanej krzywej popytu).

model Sweezy’ego (załamanej krzywej popytu).

model Sweezy’ego (załamanej krzywej popytu).

model Sweezy’ego (załamanej krzywej popytu).

MODEL COURNOTA

Założenia dla modelu

Założenia dla modelu

Założenia dla modelu

Założenia dla modelu Cournota

Cournota

Cournota

Cournota::::



- występują dwie firmy działające na tym samym rynku (duopol);



- firmy wytwarzają identyczny produkt (jednorodny, homogeniczny);



- nabywcy określają ceny, a sprzedawcy tylko dostosowują swoją produkcję do
danych cen (konkurenci nie reagują na siebie w decyzjach cenowych);



- każdy z duopolistów szacuje popyt na swój produkt i ustala ilość, jaką sprzeda,
przy założeniu, że produkcja jego rywala nie zmieni się;



- produkcja odbywa się bez kosztów (koszt krańcowy MC wynosi zero);



- podaż każdej firmy jest praktycznie nieograniczona;



- istnieje równowaga, do której dążą wielkości produkcji obu przedsiębiorstw



- istnieje równowaga, do której dążą wielkości produkcji obu przedsiębiorstw



- występują dwie krzywe reakcji(R

A

, R

B

), które łączą maksima krzywych zysków

producentów



- występuje punkt E

C

, czyli tzw. punkt Cournota, który jest punktem przecięcia

krzywych reakcji;



- w punkcie EC są optymalne wielkości produkcji obu producentów



Cournot wykazał też, że duopoliści ostatecznie zakończą procesy dostosowawcze
przy cenie produktu jednakowej dla obu (jest to cena C

E

).



Cena C

E

jest niższa niż byłoby to w przypadku pełnego monopolu, ale wyższa niż w

przypadku doskonałej konkurencji.

Q

A

R

A

Q

A

R

B

Q

B

Q

B

0

C

E

MODEL P.

MODEL P.

MODEL P.

MODEL P. SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU



Punkt

E

– punkt równowagi.



Popyt jest elastyczny przy
podwyżce ceny (wzrost ceny
spowoduje spadek utargu),
natomiast nieelastyczny przy

ATC

P

MC

E

natomiast nieelastyczny przy
obniżce ceny (spadek ceny
spowoduje spadek utargu).



Efektywna produkcja – OQ,
cena – OP, zysk –AEPB.

Z YS K

D

Q

MR

1

B

MR

0

Q

A

MODEL P.

MODEL P.

MODEL P.

MODEL P. SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO

SWEEZY’EGO ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

ZŁAMANEJ (ZAŁAMANEJ)

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU

KRZYWEJ POPYTU



Linia nieciągłości dla utargu
krańcowego pozwala utrzymać
cenę na poziomie OP nawet przy
znacznych zmianach kosztów,
dlatego o modelu mówi się, że
cena jest bardziej stabilna niż

ATC

P

<-MC->

-

E

cena jest bardziej stabilna niż
koszty.

Z YS K

D

Q

MR

1

B

MR

0

Q

A

TEORIA GIER

TEORIA GIER

TEORIA GIER

TEORIA GIER –

–

–

– ZASTOSOWANIE NA PRZYKŁADZIE

ZASTOSOWANIE NA PRZYKŁADZIE

ZASTOSOWANIE NA PRZYKŁADZIE

ZASTOSOWANIE NA PRZYKŁADZIE

DYLEMATU WIĘŹNIA

DYLEMATU WIĘŹNIA

DYLEMATU WIĘŹNIA

DYLEMATU WIĘŹNIA



Dylemat więźnia

Dylemat więźnia

Dylemat więźnia

Dylemat więźnia to jeden z najsłynniejszych
problemów w

teorii gier

. Jest oparty na dwuosobowej

grze o niezerowej sumie

, w której każdy z graczy

może zyskać oszukując przeciwnika, ale obaj stracą
jeśli obaj będą oszukiwać.



Jeśli założymy, że każdy z więźniów woli krótszy wyrok
niż dłuższy i że żadnemu nie zależy na niskim wyroku
drugiego, możemy opisać ten dylemat w terminach
teorii gier.



Więźniowie grają wtedy w grę, w której dopuszczalne
strategie to: współpracuj (milcz) i oszukuj (zeznawaj).

Współpracuj

Oszukuj

Współpracuj

3

,

3

0

,

5

Oszukuj

5

,

0

1

,

1

Duża

Mała

strategie to: współpracuj (milcz) i oszukuj (zeznawaj).
Celem każdego gracza jest maksymalizacja swoich
zysków, czyli uzyskanie jak najkrótszego wyroku.



W tej grze oszukuj jest

strategią ściśle dominującą

:

niezależnie od tego co robi przeciwnik, zawsze
bardziej opłaca się oszukiwać niż współpracować.
Jeśli współwięzień milczy, oszukiwanie skróci wyrok z
sześciu miesięcy do zera. Jeśli współwięzień zeznaje,
oszukiwanie skróci wyrok z dziesięciu lat do pięciu.
Każdy

gracz racjonalny

będzie zatem oszukiwał i

jedyną

równowagą Nasha

jest sytuacja, gdy obaj

gracze oszukują. W efekcie obaj zyskają mniej, niż
gdyby obaj współpracowali.

Duża

3,5 3,5

5

3

Mała

3

5

4

4

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ