Regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotycz

ą

ce

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

Podstawowym aktem prawnym, mówi

ą

cym o prawie do bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy, jest Konstytucja RP, która w art. 66 gwarantuje takie prawo ka

ż

demu. Ustaw

ą

okre

ś

laj

ą

c

ą

prawa

i

obowi

ą

zki

obywateli

w

tym

zakresie

jest

Kodeks

Pracy.

Podstawowe uregulowania kodeksowe w zakresie bhp znajduj

ą

si

ę

w dziale dziesi

ą

tym Kodeksu pracy-

dotycz

ą

cym bhp, w dziale ósmym- dotycz

ą

cym uprawnie

ń

pracowników zwi

ą

zanych z rodzicielstwem i w

dziale dziewi

ą

tym- dotycz

ą

cym zatrudniania młodocianych. Natomiast art. 9 Kodeksu pracy wskazuje na

inne

ź

ródła prawa pracy, szczególnie za

ś

porozumienia zbiorowe zawierane mi

ę

dzy partnerami

społecznymi, tj. układy zbiorowe i inne porozumienia zbiorowe, np. akty wewn

ą

trzzakładowe stanowione

w formie regulaminów i statutów.

ISTOTA BEZPIECZE

Ń

STWA I HIGIENY PRACY

•

definicja bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy:

Poj

ę

cie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy (bhp) okre

ś

la stan warunków i

organizacji pracy oraz zachowa

ń

pracowników zapewniaj

ą

cy wymagany poziom ochrony

zdrowia i

ż

ycia przed zagro

ż

eniami wyst

ę

puj

ą

cymi w

ś

rodowisku pracy.

•

cel bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy:

Zmniejszenie ogólnej liczby wypadków przy pracy, zapewnienie wła

ś

ciwego

stosowania

ś

rodków ochrony indywidualnej, przeprowadzanie okresowych inspekcji

bezpiecze

ń

stwa na stanowiskach pracy, motywowanie pracowników do bezpiecznej

pracy.

PODSTAWOWE OBOWI

Ą

ZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE BHP art. 207 Kodeksu Pracy

W

ś

ród obowi

ą

zków pracodawcy wymienianych w art. 94 Kodeksu Pracy znajduje si

ę

obowi

ą

zek (pkt. 4)

dotycz

ą

cy zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenia

systematycznego szkolenia pracowników w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy. Pozostałe obowi

ą

zki

pracodawcy w tym zakresie zostały zamieszczone w rozdziale I działu dziesi

ą

tego Kodeksu pracy.

Odpowiedzialno

ść

za stan bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi pracodawca

(art. 207 § 1). Rozpatruj

ą

c t

ę

kwesti

ę

na gruncie prawa, odpowiedzialno

ść

ta mo

ż

e by

ć

odpowiedzialno

ś

ci

ą

za wykroczenia popełnione przeciwko prawom pracownika (dział trzynasty K.p.),

odpowiedzialno

ś

ci

ą

za popełnione przest

ę

pstwa (odpowiedzialno

ść

karna) oraz odpowiedzialno

ś

ci

ą

cywiln

ą

za wyrz

ą

dzone szkody.

Podstawowe obowi

ą

zki pracodawcy w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy zostały okre

ś

lone w

rozdziale I, działu dziesi

ą

tego Kodeksu Pracy.

Zgodnie z zapisem art. 207 § 2 K.p., pracodawca zobowi

ą

zany jest do ochrony zdrowia i

ż

ycia

pracowników. Nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na fakt, i

ż

w znowelizowanym Kodeksie pracy wyra

ź

nie

sprecyzowano,

ż

e warto

ś

ci

ą

podlegaj

ą

c

ą

ochronie jest zdrowie i

ż

ycie pracowników. Obowi

ą

zek ten

powinien by

ć

realizowany poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy

odpowiednim wykorzystaniu osi

ą

gni

ęć

nauki i techniki. To, czy dany pracodawca, w okre

ś

lonych

warunkach, wykorzystał w sposób odpowiedni osi

ą

gni

ę

cia nauki, podlega indywidualnej ocenie

wła

ś

ciwych organów nadzoru, np. Pa

ń

stwowej Inspekcji Pracy i Inspekcji Sanitarnej lub s

ą

du w toku

post

ę

powania s

ą

dowego.

Ogólny obowi

ą

zek pracodawcy jest uszczegółowiony przez wymienienie obowi

ą

zków

szczególnych, które zobowi

ą

zuj

ą

pracodawc

ę

do: organizowania pracy w sposób zapewniaj

ą

cy

bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz

zasad bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, wydawania polece

ń

usuni

ę

cia uchybie

ń

w tym zakresie oraz

kontrolowania wykonania tych polece

ń

, zapewnienia wykonania nakazów, wyst

ą

pie

ń

, decyzji

i zarz

ą

dze

ń

organów nadzoru nad warunkami pracy, zapewnienia wykonania zalece

ń

społecznego

inspektora pracy.

Wydzielenie obowi

ą

zku dotycz

ą

cego zapewnienia wykonania zalece

ń

społecznego inspektora

pracy wynikało z faktu, i

ż

społeczny inspektor pracy nie jest „organem nadzoru” oraz było podyktowane

potrzeb

ą

wyra

ź

niejszego zaakcentowania roli społecznego nadzoru nad warunkami pracy jako trwałego

elementu polskiego systemu ochrony pracy

PRAWA I OBOWI

Ą

ZKI PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE BHP

W znowelizowanym Kodeksie pracy, w dziale dziesi

ą

tym dotycz

ą

cym

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, gwarantuje si

ę

pracownikowi szereg

uprawnie

ń

zwi

ą

zanych z ochron

ą

jego

ż

ycia i zdrowia.

Do nowych praw pracowniczych, nie wyst

ę

puj

ą

cych w dotychczas

obowi

ą

zuj

ą

cym prawie pracy, nale

ż

y prawo do powstrzymania si

ę

od

wykonywania pracy wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadaj

ą

przepisom bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy oraz stwarzaj

ą

bezpo

ś

rednie

zagro

ż

enie dla zdrowia lub

ż

ycia pracownika albo gdy wykonywana

przez niego praca grozi takim niebezpiecze

ń

stwem innym osobom.

Pracownik ma tak

ż

e prawo oddali

ć

si

ę

z miejsca zagro

ż

enia, je

ż

eli powstrzymanie si

ę

od pracy nie

usun

ę

ło tego zagro

ż

enia. W obu przypadkach, tj. powstrzymania si

ę

od wykonywania pracy oraz

oddalenia si

ę

z miejsca zagro

ż

enia, pracownik ma obowi

ą

zek niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie

przeło

ż

onego.

Za czas powstrzymania si

ę

od wykonywania pracy lub oddalenia si

ę

z miejsca zagro

ż

enia

pracownik zachowuje prawo do (pełnego) wynagrodzenia (art. 210 § 1, 2 i 3). Zagro

ż

enie dla

ż

ycia lub

zdrowia musi mie

ć

charakter zagro

ż

enia bezpo

ś

redniego i mo

ż

e tak

ż

e dotyczy

ć

innych pracowników lub

osób. Pracownik ma prawo podj

ąć

decyzj

ę

w sprawie skorzystania z tego uprawnienia na podstawie

samodzielnie dokonanej oceny sytuacji. Przy podejmowaniu decyzji pracownik powinien zwróci

ć

uwag

ę

na to, czy został naruszony konkretny przepis dotycz

ą

cy bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

Drugie, nowe uprawnienie dotyczy pracowników wykonuj

ą

cych prace wymagaj

ą

ce szczególnej

sprawno

ś

ci psychofizycznej, okre

ś

lone w zał

ą

czniku do rozporz

ą

dzenia ministra pracy i polityki socjalnej

z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagaj

ą

cych szczególnej sprawno

ś

ci psychofizycznej

(Dz. U. nr 62, poz. 287). Pracownik wykonuj

ą

cy prac

ę

wymienion

ą

w tym zał

ą

czniku mo

ż

e, po uprzednim

powiadomieniu przeło

ż

onego, powstrzyma

ć

si

ę

od jej wykonywania, je

ż

eli stwierdzi,

ż

e jego stan

psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagro

ż

enie dla innych osób.

Poniewa

ż

przyczyna powstrzymania si

ę

od wykonywania pracy le

ż

y po stronie pracownika, ustawodawca

nie przewidział w tym przypadku prawa do zachowania wynagrodzenia.

Uprawnienia okre

ś

lone w § 1, 2 i 4 art. 210 nie dotycz

ą

pracowników, których obowi

ą

zkiem

pracowniczym jest ratowanie

ż

ycia ludzkiego lub mienia, np. stra

ż

aków, ratowników górniczych,

ratowników ratownictwa chemicznego, ratowników górskich.

Zgodnie z brzmieniem art. 100 § 2, pkt. 3 Kodeksu pracy, pracownik jest obowi

ą

zany w szczególno

ś

ci

przestrzega

ć

: przepisów oraz zasad bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, a tak

ż

e przepisów

przeciwpo

ż

arowych.

Obowi

ą

zki pracownika w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy zostały bardziej

szczegółowo sprecyzowane w rozdziale II działu dziesi

ą

tego Kodeksu pracy. Przestrzeganie

przepisów oraz zasad bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy nale

ż

y do podstawowych obowi

ą

zków

pracownika (art. 211 K.p.).

W szczególno

ś

ci pracownik jest obowi

ą

zany:

•

zna

ć

przepisy

oraz zasady bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, bra

ć

udział w szkoleniu i instrukta

ż

u

z tego zakresu oraz poddawa

ć

si

ę

wymaganym egzaminom sprawdzaj

ą

cym

•

wykonywa

ć

prac

ę

w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

oraz stosowa

ć

si

ę

do wydawanych w tym zakresie polece

ń

i wskazówek przeło

ż

onych

•

dba

ć

o nale

ż

yty stan maszyn, urz

ą

dze

ń

, narz

ę

dzi i sprz

ę

tu oraz porz

ą

dek i ład w miejscu pracy

•

stosowa

ć

ś

rodki ochrony zbiorowej, a tak

ż

e u

ż

ywa

ć

przydzielonych

ś

rodków ochrony

indywidualnej oraz odzie

ż

y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem

•

poddawa

ć

si

ę

wst

ę

pnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i

stosowa

ć

si

ę

do wskaza

ń

lekarskich

•

niezwłocznie

zawiadomi

ć

przeło

ż

onego o zauwa

ż

onym w zakładzie pracy wypadku albo

zagro

ż

eniu

ż

ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a tak

ż

e inne osoby

znajduj

ą

ce si

ę

w rejonie zagro

ż

enia o gro

żą

cym im niebezpiecze

ń

stwie

•

współdziała

ć

z pracodawc

ą

i przeło

ż

onymi w wypełnianiu obowi

ą

zków dotycz

ą

cych

bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

ODPOWIEDZIALNO

ŚĆ

ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW O OCHRONIE PRACY

•

odpowiedzialno

ść

porz

ą

dkowa (słu

ż

bowa)

Poj

ę

cie

odpowiedzialno

ś

ci porz

ą

dkowej

obejmuje odpowiedzialno

ść

pracownika za nieprzestrzeganie

ustalonej organizacji i porz

ą

dku w procesie pracy, przepisów BHP i przeciwpo

ż

arowych, a tak

ż

e

przyj

ę

tego sposobu potwierdzenia przybycia i obecno

ś

ci w pracy oraz usprawiedliwionej nieobecno

ś

ci.

Za wymienione wykroczenia pracodawca mo

ż

e ukara

ć

pracownika upomnieniem, nagana b

ą

d

ź

-

w ra

żą

cych przypadkach – zastosowa

ć

kar

ę

pieni

ęż

n

ą

, której wysoko

ść

reguluje Kodeks pracy.

•

odpowiedzialno

ść

wykroczeniowa

Poj

ę

cie

odpowiedzialno

ś

ci wykroczeniowej

obejmuje odpowiedzialno

ść

pracodawcy b

ą

d

ź

osoby

działaj

ą

cej w jego imieniu za wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Odpowiedzialno

ść

ta dotyczy

wszelkich spraw zwi

ą

zanych z dokumentowaniem stosunku pracy, wypłacaniem wynagrodze

ń

i

udzielaniem urlopów oraz przestrzeganiem przepisów i zasad bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

Za wykroczenia popełnione w wymienionych obszarach pracodawca podlega karze grzywny.
Szczegółowe regulacje w tej kwestii zawiera

dział trzynasty Kodeksu pracy – odpowiedzialno

ść

za

wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

•

odpowiedzialno

ść

karna

Poj

ę

cie

odpowiedzialno

ś

ci karnej

dotyczy osoby odpowiedzialnej za bezpiecze

ń

stwo i higien

ę

pracy,

która nie dopełniła swoich obowi

ą

zków, co naraziło pracownika na bezpo

ś

rednie niebezpiecze

ń

stwo utraty

ż

ycia lub ci

ęż

kiego uszczerbku na zdrowiu.

Za wskazane wykroczenia osoba taka mo

ż

e zosta

ć

ukarana pozbawieniem wolno

ś

ci, ograniczeniem

wolno

ś

ci lub grzywn

ą

, stosownie do przepisów Kodeksu karnego.

OCHRONA PRACY KOBIET

Kobiety w okresie ci

ąż

y podlegaj

ą

szczególnej ochronie w pracy.

Prawa chroni

ą

ce zdrowie kobiet w okresie ci

ąż

y regulowane s

ą

stosownymi zapisami w Kodeksie pracy.

Uprawnienia

zwi

ą

zane

z

rodzicielstwem

(wymiary

urlopu

macierzy

ń

skiego) reguluj

ą

zapisy działu ósmego Kodeksu pracy .

Wymiary urlopu wychowawczego oraz zasady udzielania okre

ś

laj

ą

zapisy art. 186 Kodeksu pracy.

Kodeks pracy okre

ś

la zakres ochrony pracy kobiety w okresie trwania

zatrudnienia.

Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uci

ąż

liwych lub szkodliwych dla zdrowia

wprowadzony został przede wszystkim w zwi

ą

zku z odmienno

ś

ci

ą

biologiczn

ą

kobiety oraz jej funkcj

ą

macierzy

ń

sk

ą

. Te odmienno

ś

ci powoduj

ą

ż

e:

•

kobieta o przeci

ę

tnej budowie posiada mniejsze mo

ż

liwo

ś

ci ni

ż

m

ęż

czyzna w zakresie

wykonywania prac wymagaj

ą

cych wysiłku fizycznego

•

kobieta b

ę

d

ą

ca w ci

ąż

y i w okresie karmienia powinna by

ć

chroniona przed niekorzystnym

wpływem, na jej zdrowie i jej potomstwa, czynników zwi

ą

zanych z wykonywan

ą

prac

ą

–

wyst

ę

puj

ą

cych w samej pracy i w

ś

rodowisku pracy.

Nie wolno zatrudnia

ć

kobiet przy pracach szczególnie uci

ąż

liwych

lub szkodliwych dla zdrowia

. Wykaz prac okre

ś

la rozporz

ą

dzenie

Rady Ministrów z dnia 10 wrze

ś

nia 1996 r. w sprawie wykazu prac

szczególnie uci

ąż

liwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet ( Dz. U. Nr

114 poz. 545 z pó

ź

n. zm.), a mianowicie:

1. Prace zwi

ą

zane z wysiłkiem fizycznym i transportem ci

ęż

arów oraz wymuszon

ą

pozycj

ą

ciała

•

r

ę

czne podnoszenie i przenoszenie ci

ęż

arów o masie przekraczaj

ą

cej:

- 12 kg przy pracy stałej; dla kobiet w ci

ąż

y 3 kg

- 20 kg przy pracy dorywczej; dla kobiet w ci

ąż

y 5 kg (praca dorywcza - do 4 razy na godz. w

czasie zmiany roboczej)

•

r

ę

czne przenoszenie pod gór

ę

- po pochylniach, schodach itp., których maksymalny k

ą

t

nachylenia przekracza 30°, a wysoko

ść

5 m ci

ęż

arów o masie:

- 8 kg przy pracy stałej; dla kobiet w ci

ąż

y 2 kg

-15 kg przy pracy dorywczej; dla kobiet w ci

ąż

y 4 kg (praca dorywcza - do 4 razy na godz.

w czasie zmiany roboczej)

•

przewo

ż

enie ci

ęż

arów o masie przekraczaj

ą

cej:

- przy przewo

ż

eniu na taczkach jednokołowych 50 kg,

- przy przewo

ż

eniu na wózkach 2,3 i 4- kołowych 80 kg,

- przy przewo

ż

eniu na wózkach po szynach 300 kg.

2. Prace w mikroklimacie zimnym, gor

ą

cym i zmiennym

•

dla kobiet w ci

ąż

y lub karmi

ą

cych piersi

ą

:

-

prace w warunkach, w których wska

ź

nik PMV ( przewidywana ocena

ś

rednia) okre

ś

lany zgodnie z

Polsk

ą

Norm

ą

, jest wi

ę

kszy od 1,5

-

prace w warunkach, w których wska

ź

nik PMV ( przewidywana ocena

ś

rednia ) okre

ś

lany zgodnie z

Polsk

ą

Norm

ą

jest mniejszy od -1,5

-

prace w

ś

rodowisku, w którym wyst

ę

puj

ą

nagłe zmiany temperatury powietrza

w zakresie przekraczaj

ą

cym 15° C.

3. Prace w hałasie i drganiach

•

kobietom w ci

ąż

y:

-

prace w

ś

rodowisku, w którym poziom ekspozycji na hałas, odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy

przekracza warto

ść

65 dB (decybela)

-

prace w

ś

rodowisku, w którym poziom ci

ś

nienia akustycznego hałasu infrad

ź

wi

ę

kowego przekracza

dopuszczalne warto

ś

ci

-

prace w

ś

rodowisku, w którym poziom ci

ś

nienia akustycznego hałasu ultrad

ź

wi

ę

kowego przekracza

dopuszczalne warto

ś

ci

-

prace w

ś

rodowisku, w którym warto

ś

ci wa

ż

one przyspieszenia drga

ń

oddziaływuj

ą

cych na

organizm człowieka przez ko

ń

czyny górne nie przekraczaj

ą

warto

ś

ci okre

ś

lonych w tab. 1- powy

ż

ej

4 godz. na dob

ę

-

ka

ż

da praca w warunkach nara

ż

enia na drgania o ogólnym oddziaływaniu na organizm człowieka.

4. Prace nara

ż

aj

ą

ce na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizuj

ą

cego

i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych

•

kobietom w ci

ąż

y:

-

prace w zasi

ę

gu pól elektromagnetycznych o nat

ęż

eniach przekraczaj

ą

cych warto

ś

ci dla strefy

bezpieczne

-

prace w

ś

rodowisku, w którym wyst

ę

puje przekroczenie ¼ warto

ś

ci najwy

ż

szych dopuszczalnych

nat

ęż

e

ń

promieniowania nadfioletowego

-

prace w warunkach nara

ż

enia na promieniowanie jonizuj

ą

ce

-

prace przy obsłudze monitorów ekranowych – powy

ż

ej 4 godzin na dob

ę

.

•

kobietom w okresie karmienia:

-

prace przy otwartych

ź

ródłach promieniowania jonizuj

ą

cego.

5. Prace pod ziemi

ą

, poni

ż

ej poziomu gruntu i na wysoko

ś

ci

•

prace pod ziemi

ą

we wszystkich kopalniach, z wyj

ą

tkiem pracy:

-

na stanowiskach kierowniczych, nie wymagaj

ą

cej stałego przebywania pod ziemi

ą

i wykonywania

pracy fizycznej

-

w słu

ż

bie zdrowia

-

w okresie studiów, w ramach szkolenia zawodowego

-

wykonywanej dorywczo i nie wymagaj

ą

cej pracy fizycznej.

•

kobietom w ci

ąż

y:

-

prace na wysoko

ś

ci – poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi

podwy

ż

szeniami, posiadaj

ą

cymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem, oraz wchodzenie i

schodzenie po drabinach i klamrach

-

prace w wykopach oraz w zbiornikach otwartych.

6. Prace w podwy

ż

szonym lub obni

ż

onym ci

ś

nieniu

•

kobietom w ci

ąż

y i w okresie karmienia:

-

prace nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwy

ż

szonego lub obni

ż

onego ci

ś

nienia.

7. Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi

•

kobietom w ci

ąż

y i w okresie karmienia:

-

prace stwarzaj

ą

ce ryzyko zaka

ż

enia: wirusem zapalenia w

ą

troby typu B, wirusem ospy wietrznej i

półpa

ś

ca, wirusem ró

ż

yczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczk

ą

listeriozy,

toksoplazmoz

ą

-

prace przy obsłudze zwierz

ą

t dotkni

ę

tych chorobami zaka

ź

nymi i inwazyjnymi.

8. Prace w nara

ż

eniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych

•

kobietom w ci

ąż

y i w okresie karmienia:

-

prace w nara

ż

eniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu

rakotwórczym

-

prace w nara

ż

eniu na substancje chemiczne niezale

ż

nie od ich st

ęż

enia w

ś

rodowisku pracy

-

prace w nara

ż

eniu na działanie rozpuszczalników organicznych je

ż

eli ich st

ęż

enia w

ś

rodowisku

pracy przekraczaj

ą

warto

ś

ci 1/3 NDS.

9. Prace gro

żą

ce ci

ęż

kimi urazami fizycznymi i psychicznymi

•

Kobietom w ci

ąż

y i w okresie karmienia:

-

prace w wymuszonym rytmie pracy ( np. na ta

ś

mie )

- prace wewn

ą

trz zbiorników i kanałów

-

prace stwarzaj

ą

ce ryzyko ci

ęż

kiego urazu fizycznego lub psychicznego np. gaszenie po

ż

arów,

udział w akcjach ratownictwa chemicznego, usuwanie skutków awarii, prace z materiałami
wybuchowymi, prace przy uboju zwierz

ą

t hodowlanych oraz obsłudze rozpłodników.

Pracodawca nie mo

ż

e wypowiedzie

ć

ani rozwi

ą

za

ć

umowy o prac

ę

w okresie ci

ąż

y, a tak

ż

e w okresie

urlopu macierzy

ń

skiego pracownicy, chyba

ż

e zachodz

ą

przyczyny uzasadniaj

ą

ce rozwi

ą

zanie umowy o

prac

ę

bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentuj

ą

ca pracownic

ę

zakładowa organizacja zwi

ą

zkowa

wyraziła zgod

ę

na rozwi

ą

zanie umowy.

Umowa o prac

ę

zawarta na czas okre

ś

lony lub na czas wykonywania okre

ś

lonej pracy albo na okres

próbny przekraczaj

ą

cy jeden miesi

ą

c, która uległaby rozwi

ą

zaniu po upływie trzeciego miesi

ą

ca ci

ąż

y,

ulega przedłu

ż

eniu do dnia porodu.

Przepis ten nie dotyczy umowy o prac

ę

na czas okre

ś

lony zawartej w celu zast

ę

pstwa pracownika w

czasie jego usprawiedliwionej nieobecno

ś

ci w pracy.

Rozwi

ą

zanie przez pracodawc

ę

umowy o prac

ę

za wypowiedzeniem w okresie ci

ąż

y lub urlopu

macierzy

ń

skiego mo

ż

e nast

ą

pi

ć

tylko w razie ogłoszenia upadło

ś

ci lub likwidacji pracodawcy.

Pracodawca jest obowi

ą

zany uzgodni

ć

z reprezentuj

ą

c

ą

pracownic

ę

zakładow

ą

organizacj

ą

zwi

ą

zkow

ą

termin rozwi

ą

zania umowy o prac

ę

.

Kobiety w ci

ąż

y nie wolno zatrudnia

ć

w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej oraz bez jej zgody

delegowa

ć

poza stałe miejsce pracy.

Kobiety opiekuj

ą

cej si

ę

dzieckiem w wieku do lat czterech nie wolno bez jej zgody zatrudnia

ć

w godzinach

nadliczbowych ani w porze nocnej, jak równie

ż

delegowa

ć

poza stałe miejsce pracy.

Pracodawca zatrudniaj

ą

cy pracownic

ę

w ci

ąż

y lub karmi

ą

c

ą

piersi

ą

przy pracach szczególnie uci

ąż

liwych

lub szkodliwych dla zdrowia, bez wzgl

ę

du na stopie

ń

nara

ż

enia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub

niebezpieczne, jest obowi

ą

zany przenie

ść

pracownic

ę

do innej pracy, a je

ż

eli jest to niemo

ż

liwe, zwolni

ć

j

ą

na czas niezb

ę

dny z obowi

ą

zku

ś

wiadczenia pracy.

Stan ci

ąż

y powinien by

ć

stwierdzony za

ś

wiadczeniem lekarskim.

RODZAJE SZKOLE

Ń

W DZIEDZINIE BEZPIECZE

Ń

STWA I HIGIENY PRACY

Zgodnie z przepisem art. 237

3

§ 1 Kodeksu pracy, pracownik nie mo

ż

e by

ć

dopuszczony

do pracy, do której wykonywania nie posiada wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych

umiej

ę

tno

ś

ci, a tak

ż

e dostatecznej znajomo

ś

ci przepisów oraz zasad bezpiecze

ń

stwa i

higieny pracy.

Pracodawca powinien zapewni

ć

przeszkolenie pracownika w zakresie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzi

ć

(organizowa

ć

lub zleca

ć

) okresowe szkolenia w tym

zakresie (art. 237

3

§ 2). Szkolenia te powinny odbywa

ć

si

ę

w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art.

237

3

§ 3). Minister Gospodarki i Pracy rozporz

ą

dzeniem z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w

dziedzinie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy okre

ś

lił szczegółowe zasady szkolenia w tej dziedzinie (Dz.U.

Nr 180, poz. 1860 ze zm.). W zał

ą

czniku do rozporz

ą

dzenia zamieszczono 8 ramowych programów

szkolenia, stanowi

ą

cych podstaw

ę

do opracowania odpowiednich programów szczegółowych przez

„organizatorów szkolenia”.

Pracodawca obowi

ą

zany jest zaznajomi

ć

pracowników z przepisami oraz zasadami bezpiecze

ń

stwa

i higieny pracy dotycz

ą

cymi wykonywanych przez nich prac oraz wydawa

ć

szczegółowe instrukcje

i wskazówki w tym zakresie . Pracownik jest obowi

ą

zany potwierdzi

ć

na pi

ś

mie zapoznanie si

ę

z

przepisami oraz zasadami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy (art. 237

4

§ 1, 2 i 3).

Zgodnie z rozporz

ą

dzeniem szkolenia w dziedzinie bhp prowadzone jest jako:

1. szkolenie wst

ę

pne,

obejmuj

ą

ce:

•

instrukta

ż

ogólny (szkolenie wst

ę

pne ogólne)

•

instrukta

ż

stanowiskowy (szkolenie wst

ę

pne na stanowiska pracy)

2. szkolenie okresowe

prowadzone w formie: instrukta

ż

u, seminarium, kursu, samokształcenia

kierowanego.

Instrukta

ż

ogólny powinien zapozna

ć

pracownika z:

•

podstawowymi przepisami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy zawartymi w kodeksie pracy, w

układach zbiorowych pracy oraz regulaminach pracy

•

przepisami i zasadami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy obowi

ą

zuj

ą

cymi w danym zakładzie pracy

•

zasadami udzielania pierwszej pomocy.

Instrukta

ż

ogólny przechodz

ą

wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywaj

ą

cy praktyki

studenckie oraz uczniowie szkół zawodowych odbywaj

ą

cy praktyczn

ą

nauk

ę

zawodu. Instrukta

ż

ogólny

przechodz

ą

pracownicy przed dopuszczeniem do wykonywania pracy.

Instrukta

ż

stanowiskowy powinien zapozna

ć

pracownika z:

•

zagro

ż

eniami wyst

ę

puj

ą

cymi na okre

ś

lonym stanowisku pracy

•

sposobami ochrony przed zagro

ż

eniami

•

metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku.

Instrukta

ż

stanowiskowy przeprowadza si

ę

dla:

•

pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, których charakter pracy
b

ę

dzie si

ę

wi

ą

zał z bezpo

ś

rednimi kontaktami z produkcj

ą

i jej kontrol

ą

lub z nara

ż

eniem na

zagro

ż

enie zawodowe

•

pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach w przypadku zmiany warunków techniczno-
organizacyjnych

•

uczniów odbywaj

ą

cych praktyczn

ą

nauk

ę

zawodu

•

studentów odbywaj

ą

cych praktyki studenckie.

Instrukta

ż

stanowiskowy przeprowadza si

ę

przed dopuszczeniem do pracy na okre

ś

lonym stanowisku.

Instrukta

ż

stanowiskowy powinien by

ć

zako

ń

czony sprawdzianem wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci z zakresu

wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, stanowi

ą

cym

podstaw

ę

dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na okre

ś

lonym stanowisku.

Odbycie przez pracownika instrukta

ż

u stanowiskowego powinno by

ć

udokumentowane przez wydanie

za

ś

wiadczenia o jego uko

ń

czeniu i przechowywane w aktach osobowych pracownika.

Szkolenie okresowe

Celem szkolenia okresowego jest aktualizacja i ugruntowanie wiadomo

ś

ci i umiej

ę

tno

ś

ci pracowników w

dziedzinie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy, nabytych w czasie szkolenia wst

ę

pnego oraz zaznajomienie

ich z nowymi rozwi

ą

zaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.

Szkolenie okresowe powinno by

ć

zako

ń

czone egzaminem sprawdzaj

ą

cym z przyswojonych przez

uczestników szkolenia wiadomo

ś

ci obj

ę

tych programem szkolenia oraz umiej

ę

tno

ś

ci wykonywania lub

organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp.

Odbycie przez pracownika szkolenia okresowego powinno by

ć

udokumentowane przez wydanie

za

ś

wiadczenia o jego uko

ń

czeniu i przechowywane w aktach osobowych pracownika.

Cz

ę

stotliwo

ść

i czas trwania szkolenia okresowego okre

ś

la pracodawca w porozumieniu z zakładowymi

organizacjami zwi

ą

zkowymi.

Zgodnie z rozporz

ą

dzeniem szkolenie okresowe powinno by

ć

przeprowadzone:

•

nie rzadziej ni

ż

raz w roku-dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, na

których wykonywane s

ą

prace szczególnie niebezpieczne

•

nie rzadziej ni

ż

raz na 3 lata - dla pozostałych pracowników zatrudnionych na stanowiskach

robotniczych

•

nie rzadziej ni

ż

raz na 5 lat-dla osób b

ę

d

ą

cych pracodawcami oraz innych osób kieruj

ą

cych

pracownikami lub zatrudnionych na stanowiskach samodzielnych, in

ż

ynieryjno-technicznych

•

nie rzadziej ni

ż

raz na 6 lat - dla pracowników administracyjno-biurowych.

WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE ORAZ

Ś

WIADCZENIA Z NIMI ZWI

Ą

ZANE

Za wypadek przy pracy uwa

ż

a si

ę

nagłe zdarzenie, wywołane

przyczyn

ą

zewn

ę

trzn

ą

, powoduj

ą

ce uraz lub

ś

mier

ć

,

które nast

ą

piło w zwi

ą

zku z prac

ą

.

Wszystkie wymienione

elementy (nagło

ść

zdarzenia, przyczyna zewn

ę

trzna uraz lub

ś

mier

ć

i zwi

ą

zek z prac

ą

) musz

ą

zaistnie

ć

równocze

ś

nie, aby dane zdarzenie, któremu uległ pracownik

mogło by

ć

zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Brak cho

ć

by jednego z tych czynników uniemo

ż

liwia uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy.

Okre

ś

lenie sztywnych kryteriów, które pozwalałyby na jednoznaczne okre

ś

lenie zwi

ą

zku wypadku z prac

ą

jest niemo

ż

liwe. W zwi

ą

zku z czym w przypadkach w

ą

tpliwych zaleca si

ę

korzystanie z bogatego

orzecznictwa S

ą

du Najwy

ż

szego w tym zakresie.

Dobrym przykładem takiej sytuacji jest wypadek pracownika, który w trakcie wykonywania pracy, uległ

wypadkowi b

ę

d

ą

cego wynikiem napadu padaczkowego (uchwała SN z 23 stycznia 1977r. III PZP 16/76).

Mimo zaistniałych obra

ż

e

ń

ciała nie zostało to uznane za wypadek przy pracy.

Nagło

ść

zdarzenia – kryterium nagło

ś

ci przes

ą

dza o tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje si

ę

jako

wypadek przy pracy czy te

ż

jako chorob

ę

zawodow

ą

.

W orzecznictwie s

ą

dowym ustalono,

ż

e zdarzenie nagłe zachodzi wtedy, gdy nie trwa dłu

ż

ej ni

ż

wynosi

czas jednej zmiany roboczej.
W praktyce, granicy czasowej nie nale

ż

y traktowa

ć

sztywno, gdy

ż

pracownik np. mo

ż

e pracowa

ć

w

godzinach nadliczbowych, wtedy równie

ż

traktowane b

ę

dzie jako nagło

ść

zdarzenia.

Przyczyna zewn

ę

trzna

– kryterium to okre

ś

la,

ż

e dane zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy,

je

ż

eli nast

ą

piło na skutek działania czynników zewn

ę

trznych. Mog

ą

to by

ć

:

•

urazy spowodowane działanie elementów ruchomych, lu

ź

nych, ostrych i wystaj

ą

cych, maszyn,

urz

ą

dze

ń

i narz

ę

dzi,;

•

działanie zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur (oparzenia, odmro

ż

enia),

•

działanie energii elektrycznej (pora

ż

enie pr

ą

dem elektrycznym),

•

działanie substancji chemicznych (np. zatrucia),

•

wysiłek fizyczny niezb

ę

dny do wykonania pracy(np. d

ź

wiganie ci

ęż

aru, nawet gdy nie s

ą

przekroczone dopuszczalne normy),

•

urazy spowodowane potkni

ę

ciem i upadkiem.

Nale

ż

y pami

ę

ta

ć

,

ż

e istnienie przyczyny zewn

ę

trznej jest bezwzgl

ę

dnym warunkiem uznania danego

zdarzenia za wypadek przy pracy. Je

ż

eli niezdolno

ść

do pracy nast

ą

piła wył

ą

cznie na skutek działania

czynnika lub czynników wewn

ę

trznych – zdarzenie nie mo

ż

e by

ć

zakwalifikowanie jako wypadek przy

pracy.

Uraz -uszkodzenie tkanek ciała lub narz

ą

dów człowieka wskutek działania czynnika zewn

ę

trznego.

Zwi

ą

zek z prac

ą

– zachodzi wówczas, gdy istotn

ą

przyczyn

ą

wypadku jest pełnienie przez pracownika

obowi

ą

zków wynikaj

ą

cych ze stosunku pracy b

ą

d

ź

zwi

ą

zanych z nim.

W szczególno

ś

ci zwi

ą

zek z prac

ą

zachodzi:

•

podczas lub w zwi

ą

zku z wykonywaniem pracy przez pracownika zwykłych czynno

ś

ci albo

polece

ń

przeło

ż

onych,

•

podczas lub w zwi

ą

zku z wykonywaniem przez pracownika czynno

ś

ci w interesie zakładu pracy

nawet bez polecenia,

•

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy
w drodze mi

ę

dzy siedzib

ą

zakładu pracy a miejscem wykonywania obowi

ą

zku wynikaj

ą

cego ze

stosunku pracy.

Za wypadek

ś

miertelny przy pracy uwa

ż

a si

ę

wypadek w wyniku, którego nast

ą

piła

ś

mier

ć

pracownika

w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczaj

ą

cym 6 miesi

ę

cy od dnia wypadku.

Wypadek lekki przy pracy to wypadek powoduj

ą

cy niezdolno

ść

do pracy.

Za wypadek ci

ęż

ki przy pracy uwa

ż

a si

ę

wypadek, w wyniku którego nast

ą

piło ci

ęż

kie uszkodzenie

ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolno

ś

ci płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo

rozstrój zdrowia, naruszaj

ą

ce podstawowe funkcje organizmu, a tak

ż

e choroba nieuleczalna lub

zagra

ż

aj

ą

ca

ż

yciu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolno

ść

do pracy w

zawodzie albo trwałe powa

ż

ne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Za wypadek zbiorowy przy pracy uwa

ż

a si

ę

wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia, uległy

co najmniej dwie osoby.

Niektóre wypadki, jakim ulegaj

ą

pracownicy, nie pozostaj

ą

w bezpo

ś

rednim zwi

ą

zku przyczynowym z

wykonywaniem obowi

ą

zków wynikaj

ą

cych ze stosunku pracy, jednak

ż

e zwi

ą

zek ten zachodzi o tyle,

ż

e

mog

ą

im ulec tylko osoby b

ę

d

ą

ce pracownikami zakładu. Wypadki takie traktuje si

ę

na równi z

wypadkami przy pracy. S

ą

to wypadki, którym ulegaj

ą

pracownicy:

•

w czasie trwania podró

ż

y słu

ż

bowej w okoliczno

ś

ciach innych ni

ż

okre

ś

lone dla wypadku przy

pracy, chyba

ż

e wypadek spowodowany został post

ę

powaniem pracownika, które nie

pozostawało w zwi

ą

zku z wykonywaniem powierzonych mu zada

ń

,

•

w zwi

ą

zku z odbywaniem słu

ż

by w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony albo w

zwi

ą

zku z przynale

ż

no

ś

ci

ą

do obowi

ą

zkowej lub ochotniczej stra

ż

y po

ż

arnej działaj

ą

cej w

zakładzie pracy i bez znaczenia pozostaje przy tym okoliczno

ść

, czy wypadek nast

ą

pił na

terenie zakładu, czy poza nim,

•

przy wykonywaniu zada

ń

zleconych przez działaj

ą

ce w zakładzie pracy organizacje zwi

ą

zkowe.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy

uwa

ż

a si

ę

nagłe zdarzenie wywołane przyczyna

zewn

ę

trzn

ą

, które nast

ą

piło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalno

ś

ci

stanowi

ą

cej tytuł ubezpieczenia rentowego, je

ż

eli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Jednak

ż

e uwa

ż

a si

ę

,

ż

e wypadek nast

ą

pił w drodze do pracy lub z pracy, mimo

ż

e droga została

przerwana, je

ż

eli przerwa była

ż

yciowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a tak

ż

e

wówczas, gdy droga, nie b

ę

d

ą

c najkrótsza, była ze wzgl

ę

dów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

Ustalenie okoliczno

ś

ci i przyczyn wypadków przy pracy

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowi

ą

zany:

•

zabezpieczy

ć

miejsce wypadku,

•

zapewni

ć

udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

•

podj

ąć

niezb

ę

dne

ś

rodki eliminuj

ą

ce lub ograniczaj

ą

ce zagro

ż

enie,

•

niezwłocznie zawiadomi

ć

inspektora pracy i prokuratora

o

ś

miertelnym, ci

ęż

kim lub zbiorowym wypadku przy pracy,

•

niezwłocznie ustali

ć

okoliczno

ś

ci i przyczyny wypadku,

•

zastosowa

ć

odpowiednie

ś

rodki zapobiegaj

ą

ce podobnym wypadkom,

•

sporz

ą

dzi

ć

wła

ś

ciw

ą

dokumentacj

ę

wypadku.

Dokumentacja powypadkowa

W wyniku przeprowadzonego post

ę

powania sporz

ą

dza si

ę

nie pó

ź

niej ni

ż

w ci

ą

gu 14 dni od uzyskania

wiadomo

ś

ci o wypadku protokół ustalenia okoliczno

ś

ci i przyczyn wypadku przy pracy.

Ka

ż

dy z członków zespołu powypadkowego ma prawo zło

ż

y

ć

odr

ę

bne zdanie do protokołu

powypadkowego, które jednak wymaga uzasadnienia. W przypadku rozbie

ż

no

ś

ci zda

ń

zespołu

powypadkowego, o tre

ś

ci protokołu decyduje stanowisko pracodawcy.

Do protokołu powypadkowego powinny zosta

ć

doł

ą

czone protokoły wysłuchania poszkodowanego i

ś

wiadków, pisemne opinie lekarza i innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku oraz inne

dokumenty wskazuj

ą

ce okoliczno

ś

ci i przyczyny wypadku.

Je

ż

eli w toku ustalania okoliczno

ś

ci i przyczyn wypadku wyst

ą

pi

ą

uzasadnione przeszkody i trudno

ś

ci,

które uniemo

ż

liwiaj

ą

sporz

ą

dzenie protokołu powypadkowego w ci

ą

gu 14 dni, zespół powypadkowy jest

obowi

ą

zany poda

ć

w tre

ś

ci protokołu przyczyny tego opó

ź

nienia.

Zespół powypadkowy sporz

ą

dza protokół powypadkowy w niezb

ę

dnej liczbie egzemplarzy i wraz z

pozostał

ą

dokumentacj

ą

powypadkow

ą

dor

ę

cza go niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia.

Zespół powypadkowy jest obowi

ą

zany zapozna

ć

poszkodowanego w wypadku pracownika z tre

ś

ci

ą

protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem.
Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrze

ż

e

ń

do ustale

ń

zawartych w protokole

powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowi

ą

zany go pouczy

ć

. Poszkodowany ma prawo

wgl

ą

du do akt sprawy oraz sporz

ą

dzenia z nich notatek i odpisów oraz kopii.

W razie wypadku

ś

miertelnego, zespół powypadkowy jest obowi

ą

zany zapozna

ć

z tre

ś

ci

ą

protokołu

powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika oraz pouczy

ć

ich o prawie do zgłoszenia uwag i

zastrze

ż

e

ń

do ustale

ń

zawartych w protokole powypadkowym.

Pracodawca powinien nie pó

ź

niej ni

ż

w ci

ą

gu 5 dni od dnia sporz

ą

dzenia protokołu powypadkowego,

zatwierdzi

ć

ten protokół. Je

ż

eli do tre

ś

ci protokołu zostały zgłoszone zastrze

ż

enia przez poszkodowanego

lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika, albo gdy protokół nie odpowiada
warunkom okre

ś

lonym w rozporz

ą

dzeniu – pracodawca zwraca nie zatwierdzony protokół powypadkowy

w celu wyja

ś

nienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy.

Zespół powypadkowy, po dokonaniu wyja

ś

nie

ń

i uzupełnie

ń

, sporz

ą

dza nie pó

ź

niej ni

ż

w ci

ą

gu 5 dni,

nowy protokół powypadkowy, do którego doł

ą

cza protokół nie zatwierdzony przez pracodawc

ę

.

Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca powinien niezwłocznie dor

ę

czy

ć

poszkodowanemu

pracownikowi, a w razie wypadku

ś

miertelnego – członkom rodziny pracownika zmarłego wskutek

wypadku.
Protokół powypadkowy wraz z pozostał

ą

dokumentacj

ą

powypadkow

ą

pracodawca powinien

przechowywa

ć

w aktach pracownika przez okres 10 lat.

Pracodawca jest obowi

ą

zany prowadzi

ć

rejestr wypadków na podstawie wszystkich protokołów

powypadkowych, który powinien zawiera

ć

:

•

imi

ę

i nazwisko poszkodowanego,

•

miejsce i dat

ę

wypadku,

•

informacje dotycz

ą

ce skutków wypadku dla poszkodowanego,

•

dat

ę

sporz

ą

dzenia protokołu powypadkowego,

•

stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

•

krótki opis okoliczno

ś

ci wypadku,

•

dat

ę

przekazania wniosku do Zakładu Ubezpiecze

ń

Społecznych,

•

informacj

ę

o wypłaconych

ś

wiadczeniach lub o przyczynach pozbawienia tych

ś

wiadcze

ń

,

•

inne okoliczno

ś

ci wypadku, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe.

Na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego, w którym stwierdzono,

ż

e wypadek jest

wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy, pracodawca jest
obowi

ą

zany sporz

ą

dzi

ć

Z-KW statystyczn

ą

kart

ę

wypadku przy pracy .

CHOROBY ZAWODOWE

Pracodawca jest obowi

ą

zany niezwłocznie zgłosi

ć

wła

ś

ciwemu organowi Pa

ń

stwowej Inspekcji

Sanitarnej i wła

ś

ciwemu inspektorowi pracy ka

ż

dy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo

podejrzenia o tak

ą

chorob

ę

.

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowi

ą

zany:

•

ustali

ć

przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagro

ż

enia t

ą

chorob

ą

,

działaj

ą

c w porozumieniu z wła

ś

ciwym organem Pa

ń

stwowej Inspekcji Sanitarnej

•

przyst

ą

pi

ć

niezwłocznie do usuni

ę

cia czynników powoduj

ą

cych powstanie choroby zawodowej i

zastosowa

ć

inne niezb

ę

dne

ś

rodki zapobiegawcze

•

zapewni

ć

realizacj

ę

zalece

ń

lekarskich.

•

Za chorob

ę

zawodow

ą

uwa

ż

a si

ę

chorob

ę

okre

ś

lon

ą

w wykazie chorób zawodowych, je

ż

eli została

spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia wyst

ę

puj

ą

cych w

ś

rodowisku pracy

lub sposobem wykonywania pracy

(zał

ą

cznik do Rozporz

ą

dzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002

r. w sprawie chorób zawodowych, szczegółowych zasad post

ę

powania w sprawach zgłaszania

podejrzenia, rozpoznania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów wła

ś

ciwych w tych

sprawach Dz.U. nr 132, poz. 1115).

Przy ocenie nara

ż

enia zawodowego uwzgl

ę

dnia si

ę

w odniesieniu do:

•

czynników chemicznych i fizycznych - rodzaj czynnika, warto

ść

st

ęż

e

ń

lub nat

ęż

e

ń

i okres

nara

ż

enia zawodowego

•

czynników biologicznych - rodzaj czynnika, ustalenie czasu kontaktu oraz stwierdzenie
mechanizmu działania lub drogi szerzenia si

ę

czynnika, bez konieczno

ś

ci okre

ś

lenia st

ęż

enia

tego czynnika

•

czynników o działaniu uczulaj

ą

cym (alergenów) - rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim

czynnikiem w czasie pracy, je

ż

eli wyst

ę

pował on w

ś

rodowisku pracy, surowcach, półproduktach

lub gotowych wyrobach, bez konieczno

ś

ci okre

ś

lania st

ęż

enia tego czynnika

•

sposobu wykonywania pracy - okre

ś

lenie stopnia obci

ąż

enia wysiłkiem fizycznym

oraz chronometra

ż

czynno

ś

ci, które mog

ą

powodowa

ć

nadmierne obci

ąż

enie odpowiednich

narz

ą

dów lub układów organizmu ludzkiego.

Post

ę

powanie dotycz

ą

ce chorób zawodowych składa si

ę

z trzech zasadniczych etapów:

zgłoszenia podejrzenia, rozpoznania, zako

ń

czonego wydaniem orzeczenia lekarskiego oraz

stwierdzeniem choroby zawodowej.

Ś

wiadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorob

ę

zawodow

ą

okre

ś

lon

ą

w

stosownym wykazie przysługuj

ą

ś

wiadczenia z ubezpieczenia społecznego, okre

ś

lone w odr

ę

bnych

przepisach. Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuj

ą

nast

ę

puj

ą

ce

ś

wiadczenia:

•

zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolno

ść

do pracy spowodowana została

wypadkiem przy pracy lub chorob

ą

zawodow

ą

•

ś

wiadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego

jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokuj

ą

odzyskanie

zdolno

ś

ci do pracy

•

zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego b

ę

d

ą

cego pracownikiem, którego wynagrodzenie

uległo obni

ż

eniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

•

jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego

uszczerbku na zdrowiu

•

jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty

•

renta z tytułu niezdolno

ś

ci do pracy - dla ubezpieczonego, który stał si

ę

niezdolny do pracy

wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

•

renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowo

ść

przekwalifikowania zawodowego ze wzgl

ę

du na niezdolno

ść

do pracy w dotychczasowym

zawodzie spowodowan

ą

wypadkiem przy pracy lub chorob

ą

zawodow

ą

•

renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do

renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

•

dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej

•

dodatek piel

ę

gnacyjny

•

pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepie

ń

ochronnych oraz zaopatrzenia w

przedmioty ortopedyczne w zakresie okre

ś

lonym ustaw

ą

.

Rodzaje

ś

wiadcze

ń

oraz zasady ich przyznawania reguluj

ą

zapisy ustawy z dnia 30 pa

ź

dziernika 2002 r.

o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz.
1673 ze zm.).Ponadto z ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpiecze

ń

Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) przysługuje rodzinie w przypadku wypadku

ś

miertelnego zasiłek pogrzebowy.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje równie

ż

odszkodowanie od pracodawcy za

utrat

ę

lub uszkodzenie w zwi

ą

zku z wypadkiem przedmiotów osobistego u

ż

ytku oraz przedmiotów

niezb

ę

dnych do wykonywania pracy z wyj

ą

tkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz

warto

ś

ci pieni

ęż

nych (K.p. art. 237

1

§ 2).

ZDARZENIE POTENCJALNE WYPADKOWE

Zdarzenie potencjalnie wypadkowe

to niebezpieczne zdarzenie, zwi

ą

zane z

wykonywan

ą

prac

ą

, podczas którego nie dochodzi do urazu lub pogorszenia

stanu zdrowia.
przykład: Dwie osoby jad

ą

ce samochodem słu

ż

bowym,

ś

wiadczyły prac

ę

.

Samochód ten uległ wypadkowi, jednak osoby te nie doznały

ż

adnych urazów.

W zwi

ą

zku z tym, ka

ż

de zdarzenie bezurazowe nie jest kwalifikowane jako

wypadek przy pracy. Jest to tzw. Zdarzenie potencjalnie wypadkowe. Przepisy
prawne nie nakładaj

ą

na pracodawc

ę

ani obowi

ą

zku sporz

ą

dzania protokółu,

ani zgłaszania takiego zdarzenia. Jednak

ż

e, ze wzgl

ę

dów profilaktycznych,

wskazane jest rejestrowanie oraz ustalenie okoliczno

ś

ci i przyczyn zdarze

ń

.

PROFILAKTYCZNA OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKÓW

Badania lekarskie pracowników

Wpływ czynników szkodliwych i uci

ąż

liwych na organizm człowieka przez lata

pracy mo

ż

e spowodowa

ć

zmiany chorobowe u pracownika z powstaniem

choroby zawodowej wł

ą

cznie, a tak

ż

e obni

ż

enie wydajno

ś

ci pracy. Wczesne

wykrycie tych zmian i podj

ę

cie odpowiednich

ś

rodków profilaktycznych

powinno zapobiec pogorszeniu stanu zdrowia pracownika. W tym celu stosuje
si

ę

badania lekarskie . Badania lekarskie maj

ą

na celu stwierdzenie, czy

zatrudniony pracownik nie ma przeciwwskaza

ń

do wykonywania pracy na

okre

ś

lonym stanowisku.

Pracownik w czasie zatrudnienia przechodzi badania lekarskie, które dziel

ą

si

ę

na:

•

wst

ę

pne

•

okresowe

•

kontrolne

Pracodawca nie mo

ż

e dopu

ś

ci

ć

do pracy pracownika, który nie przedstawił aktualnego orzeczenia

lekarskiego o braku przeciwwskaza

ń

do pracy na okre

ś

lonym stanowisku. Dotyczy to bada

ń

wst

ę

pnych,

okresowych i kontrolnych.

Badaniom wst

ę

pnym podlegaj

ą

osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na

inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których wyst

ę

puj

ą

czynniki

szkodliwe dla zdrowia lub warunki uci

ąż

liwe.

Badaniom wst

ę

pnym nie podlegaj

ą

jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy

na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej
umowy o prac

ę

zawartej bezpo

ś

rednio po rozwi

ą

zaniu lub wyga

ś

ni

ę

ciu poprzedniej umowy o prac

ę

z tym

pracodawc

ą

.

Badania wst

ę

pne, okresowe i kontrolne przeprowadzane s

ą

na koszt pracodawcy. Okresowe badania

lekarskie przeprowadza si

ę

w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci w godzinach pracy.Za czas niewykonywania pracy, w

zwi

ą

zku z przeprowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia a w razie

przejazdu na badania do innej miejscowo

ś

ci przysługuje mu zwrot kosztów podró

ż

y.

Badaniom kontrolnym podlegaj

ą

pracownicy w przypadku niezdolno

ś

ci do pracy trwaj

ą

cej ponad 30 dni.

Badanie lekarskie ko

ń

czy si

ę

orzeczeniem lekarskim stwierdzaj

ą

cym:

brak przeciwwskaza

ń

zdrowotnych do pracy na okre

ś

lonym stanowisku pracy

przeciwwskazania

zdrowotne do pracy na okre

ś

lonym stanowisku pracy.

POSIŁKI PROFILAKTYCZNE I NAPOJE

Posiłki profilaktyczne

Zgodnie z art. 232 Kodeksu pracy pracodawca jest obowi

ą

zany zapewni

ć

nieodpłatnie pracownikom

zatrudnionym w warunkach szczególnie uci

ąż

liwych, odpowiednie posiłki i napoje, je

ż

eli jest to niezb

ę

dne

ze wzgl

ę

dów profilaktycznych. Posiłek powinien posiada

ć

warto

ść

kaloryczn

ą

około 1000 kcal.

Zasady wydawania posiłków profilaktycznych:

1. pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uci

ąż

liwych

nieodpłatnie:

•

posiłki wydawane ze wzgl

ę

dów profilaktycznych w formie 1 dania gor

ą

cego,

•

napoje, których rodzaj i temperatura powinny by

ć

dostosowane do warunków wykonywania

pracy

2. je

ż

eli pracodawca nie ma mo

ż

liwo

ś

ci wydawania posiłków ze wzgl

ę

du na rodzaj wykonywanej

przez pracownika pracy lub ze wzgl

ę

dów organizacyjnych, mo

ż

e zapewni

ć

w czasie pracy:

•

korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych

•

przyrz

ą

dzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów

3. stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywa

ć

posiłki i napoje, ustala

pracodawca w porozumieniu z zakładow

ą

organizacj

ą

zwi

ą

zkow

ą

.

Pracodawca zapewnia posiłki profilaktyczne pracownikom wykonuj

ą

cym prace:

•

zwi

ą

zane z wysiłkiem fizycznym, gdy wydatek energetyczny wynosi powy

ż

ej 2000 kcal u

m

ęż

czyzn i 1100 kcal u kobiet w ci

ą

gu zmiany roboczej

•

zwi

ą

zane z wysiłkiem fizycznym, gdy wydatek energetyczny wynosi powy

ż

ej 1500 kcal u

m

ęż

czyzn i 1000 kcal u kobiet w ci

ą

gu zmiany roboczej-przy pracach w pomieszczeniach

zamkni

ę

tych, w których utrzymuje si

ę

stała temperatura poni

ż

ej 10º C lub wska

ź

nik

obci

ąż

enia termicznego wynosi powy

ż

ej 25º C

•

wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym ( od 01 listopada do 31 marca ),
zwi

ą

zane z wysiłkiem fizycznym, gdy wydatek energetyczny wynosi powy

ż

ej 1500 kcal u

m

ęż

czyzn i 1000 kcal u kobiet w ci

ą

gu zmiany roboczej

•

pod ziemi

ą

.

Pracownikowi nie przysługuje ekwiwalent pieni

ęż

ny za posiłki i napoje.

Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:

•

przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poni

ż

ej 10º C lub powy

ż

ej

25º C,

•

przy pracach zwi

ą

zanych z wysiłkiem fizycznym, gdy wydatek energetyczny wynosi powy

ż

ej

1500 kcal u m

ęż

czyzn i 1000 kcal u kobiet w ci

ą

gu zmiany roboczej,

•

na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi
przekracza 28º C.

•

Posiłki powinny by

ć

wydawane w czasie regulaminowych przerw w pracy (w zasadzie po 3 - 4 godzinach

pracy). Posiłki i napoje wydawane s

ą

pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniaj

ą

cych ich

wydawanie.

Do

ś

rodków ochrony indywidualnej zalicza si

ę

:

•

odzie

ż

ochronn

ą

•

ś

rodki ochrony głowy,

•

ś

rodki ochrony ko

ń

czyn górnych,

•

ś

rodki ochrony ko

ń

czyn dolnych,

•

ś

rodki ochrony twarzy i oczu,

•

ś

rodki ochrony słuchu,

•

ś

rodki ochrony układu oddechowego,

•

ś

rodki izoluj

ą

ce cały organizm,

•

ś

rodki ochrony przed upadkiem z wysoko

ś

ci,

•

dermatologiczne

ś

rodki ochrony skóry.

Ś

rodki ochrony indywidualnej oraz odzie

ż

i obuwie robocze stanowi

ą

własno

ść

jednostki organizacyjnej.

S

ą

one przydzielane bezpłatnie pracownikom zatrudnionym przy pracach wykonywanych stale lub

dorywczo.

Ś

rodki ochrony indywidualnej przydziela si

ę

pracownikom w warunkach, w których nara

ż

eni s

ą

na

działanie niebezpiecznych i szkodliwych czynników wyst

ę

puj

ą

cych w

ś

rodowisku pracy.

Odzie

ż

i obuwie robocze przydziela si

ę

pracownikom wykonuj

ą

cym prace, przy których wyst

ę

puje

intensywne brudzenie, przykra wo

ń

b

ą

d

ź

czynniki mechaniczne powoduj

ą

ce przyspieszone niszczenie

odzie

ż

y i obuwia.

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO ZWI

Ą

ZANEGO Z WYKONYWAN

Ą

PRAC

Ą

Ryzyko zawodowe

to prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia niepo

żą

danych zdarze

ń

zwi

ą

zanych z

wykonywana prac

ą

, powoduj

ą

cych starty, w szczególno

ś

ci wyst

ą

pienia u pracowników niekorzystnych

skutków zdrowotnych w wyniku zagro

ż

e

ń

zawodowych wyst

ę

puj

ą

cych w

ś

rodowisku pracy lub

sposobu wykonywania pracy.

Ocena ryzyka zawodowego

polega na analizie wykonywanej pracy oraz

miejsca, w którym jest ona wykonywana i ustaleniu, jakie czynniki mog

ą

mie

ć

niekorzystny wpływ na zdrowie pracowników celem stwierdzenia, czy ryzyko zwi

ą

zane

z oddziaływaniem tych czynników jest dopuszczalne czy niedopuszczalne.
Ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego zwi

ą

zanego z wykonywan

ą

prac

ą

nale

żą

do obowi

ą

zków pracodawcy. Powinien on równie

ż

stosowa

ć

niezb

ę

dne

ś

rodki profilaktyczne zmniejszaj

ą

ce to ryzyko oraz informowa

ć

pracowników o

ryzyku zawodowym, które wi

ąż

e si

ę

z wykonywan

ą

prac

ą

oraz zasadach

ochrony przed zagro

ż

eniami.

Zagro

ż

enie

jest to stan

ś

rodowiska pracy mog

ą

cy spowodowa

ć

wypadek lub chorob

ę

np. upadek z wysoko

ś

ci, hałas itp.

Ocen

ę

ryzyka zawodowego dokonuj

ą

powołane w jednostkach organizacyjnych zespoły .