Parwowiroza psów

Streszczenie

Abstract

Parwowiroza psów jest ostrą, zakaźną i zaraźliwą chorobą, szcze-
gólnie groźną dla szczeniąt i młodych psów – w wieku od 6 tygodni
do 6 miesięcy, wywoływaną przez parwowirusa psiego typ 2.
Charakteryzuje się wymiotami, silną biegunką prowadzącą do
odwodnienia organizmu, bolesnością powłok brzusznych i silnie
wyrażonymi objawami ogólnymi. Szczepienia ochronne w dużej
mierze przyczyniły się do zmniejszenia częstości występowania
tej choroby w Polsce. Jednakże w związku z dużą opornością
wirusa na warunki środowiska i wydalaniem dużych ilości czynnika
zakaźnego z kałem chorych zwierząt wciąż zdarzają się wśród
psów przypadki zachorowań na tę chorobę.

Dogs’ parvoviral infection is a hard infectious and catching illness,
particularly dangerous for puppies and young dogs at the age of
6 weeks till 6 months, caused by CPV-2.
It is characterized by vomits, strong diarrhoea leading to dehy-
dration of organism, the painfulness of abdominal mantles and
the expressed general symptoms. The protective vaccinations
contributed in large measure to decrease the frequency of the
occurrence of this disease in Poland.
However in relationship with virus’ large resistance to environment’s
conditions and the excretion of large amounts of infectious factor
with faeces of sick animals cases of this disease still happen
among dogs.

Słowa kluczowe

Key words

parwowiroza psów, CPV-2

parvoviral infection, CPV-2

PROBLEM WCIĄŻ AKTUALNY

38

HOROBY ZAKAŹNE

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2006

Pod koniec lat 70. XX wieku w Stanach
Zjednoczonych została zdiagnozowana
u psów nowa jednostka kliniczna, cha-
rakteryzująca się wymiotami i krwawą
biegunką prowadzącą do szybkiego od-
wodnienia. W niedługim czasie ta nowa
choroba była rozpoznawana także w in-
nych krajach na różnych kontynentach.
Szczegółowe badania wykazały, że powo-
duje ją jeden z najmniejszych poznanych
wirusów, należący do rodzaju Parvovirus.
Nowa jednostka kliniczna otrzymała ła-
cińską nazwę parvovirosis, w literaturze
anglojęzycznej jest spotykana pod nazwą
parvoviral infection, zaś w Polsce przyjęła
się nazwa parwowiroza psów. Pierwsze
przypadki tej choroby w Polsce odno-
towano na przełomie 1979 i 1980 roku
(1, 2, 3). Przez długi czas parwowiroza
stanowiła poważny problem dla właści-
cieli i hodowców psów. W chwili obec-
nej dzięki szczepieniom ochronnym,
uświadamianiu właścicieli przez leka-
rzy weterynarii i stałemu podnoszeniu
standardu usług lekarsko-weterynaryj-
nych wspomniana choroba nie stano-
wi już tak poważnego problemu, jak np.
dziesięć lat temu. Tym niemniej nadal
zdarzają się przypadki zachorowań na
parwowirozę psów, które występują naj-
częściej u pewnych specyficznych grup
tych zwierząt.

nia kotów wirusy izolowane od chorych
zwierząt okazywały się być identyczne
z wirusem CPV-2 (3).

Parwowirus psi jest bardzo mały, należy

do najmniejszych wirusów zakażających
zwierzęta. Jego średnica wynosi zaledwie
21-25 nm. Jest pozbawiony osłonki i wy-
kazuje symetrię kubiczną. Jego materiał
genetyczny stanowi jednoniciowy kwas
DNA. Replikacja odbywa się w jądrze ko-
mórkowym (1, 3, 4, 5).

Zarazek replikuje się w komórkach

ulegających częstym podziałom, takich
jak komórki nabłonkowe krypt jelito-
wych, komórki tkanki limfatycznej, szpi-
ku kostnego czy intensywnie dzielące
się w pewnym etapie życia płodu i no-
worodka komórki mięśnia sercowego
(1, 3, 4, 5).

Parwowirus psi wykazuje bardzo dużą

oporność na działanie czynników fizyko-
chemicznych. W środowisku zewnętrz-
nym utrzymuje się przez co najmniej
5 miesięcy, nie tracąc przy tym właści-
wości zakaźnych. Jest oporny na działa-
nie temperatury (przez krótki czas nawet
+60

o

C do +75

o

C), a także temperatur z za-

kresu poniżej 0

o

C. Dobrze znosi zmienne

warunki pogodowe oraz działanie ete-
ru i chloroformu. Ginie przy pH poniżej
3 i powyżej 11. Preparaty stosowane ruty-
nowo przy dezynfekcji, takie jak 2% roz-

C

ZYNNIK

ZAKAŹNY

Parwowirus psi typu 2 (CPV-2) odpo-
wiadający za występowanie parwowi-
rozy psów należy do rodzaju Parvovirus,
podrodziny Parvovirinae i rodziny Parvo-
viridae. To tego samego rodzaju należy
także wirus panleukopenii kotów (FPV),
wirus zapalenia jelit norek (MEV), cho-
roby aleuckiej norek (ADV) oraz wirus
atakujący świnie (PPV), bydło (BPV)
i króliki (LPV). Wirusy należące do tej
rodziny wywołują także choroby u lisów,
drobiu brodzącego, szczurów, chomików,
myszy i ludzi. Parwowirus psi typu 2 ata-
kuje gatunki z rodziny psowatych (pies
domowy, pies kanaanejski, wilk, szakal
i inne). Znany jest także parwowirus psi
typu 1 (CPV-1), zwany także miniaturo-
wym wirusem psów (minute virus of ca-
nines), który na ogół wywołuje zakażenia
bezobjawowe i wyjątkowo powoduje ro-
nienia u suk (1, 4, 5).

Parwowirus psi wykazuje bardzo ści-

słe podobieństwo genetyczne i antygeno-
we z wirusem panleukopenii kotów oraz
parwowirusem szopów (RPV), norek
(MEV), a także lisów i jenotów (1, 5). Wi-
rus CPV-2 powstał prawdopodobnie jako
mutacja lub kombinacja wspomnianych
wyżej wirusów. Wydaje się potwierdzać
tę myśl fakt, że w 10% przypadków kli-
nicznych rozpoznanych jako panleukope-

lek. wet. Jerzy Ziętek

doktorant w Zakładzie Mikrobiologii Weterynaryjnej Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej w Lublinie

lek. wet. Piotr Biegała

Centrum Zdrowia Zwierząt „Niki”, Inowrocław

40

HOROBY ZAKAŹNE

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2006

twór NaOH czy 1% Virkon niszczą zarazek
po pewnym czasie, nawet po około 30 mi-
nutach. Parwowirus psi jest dość wrażliwy
na działanie środków do dezynfekcji za-
wierających chlor, także tych dostępnych
w gospodarstwie domowym (4, 5).

P

RZEBIEG

CHOROBY

Głównym źródłem zakażenia jest kał cho-
rych zwierząt, a także kał psów dorosłych,
u których infekcja może przebiegać sub-
klinicznie. Chore zwierzę zaczyna wydalać
wirusa z kałem już 3-5 dni po zakaże-
niu. Ten stan może się utrzymywać przez
około 22 dni (4, 6). Jeden gram kału może
zawierać taką ilość wirionów, że teore-
tycznie wystarcza ona do zainfekowania
miliona psów (3). Parwowirus wnika do
organizmu drogą alimentarną, do zakaże-
nia może dojść zarówno poprzez kontakt
bezpośredni z kałem chorych zwierząt,
jak i przez kontakt z zanieczyszczonym
pokarmem, wodą oraz przedmiotami
(3, 4, 5). Wystarczy odrobina kału przynie-
siona na butach czy opuszkach łap (3, 4).
Zarazek jest, jak wspomniano, bardzo
oporny na warunki środowiskowe, co do-
datkowo utrudnia walkę z chorobą. Wirus
ma także zdolność pokonywania bariery
łożyskowej i infekowania płodów. Pewną
rolę w transmisji zarazka odgrywają gry-
zonie i stawonogi (1, 3, 4, 5, 6).

Okres inkubacji jest stosunkowo krótki

(4-6 dni, rzadko do 2 tygodni). Wirus po
wniknięciu do organizmu zaczyna namna-
żać się w tkance limfatycznej gardła i wę-
złach chłonnych (3, 4, 5). U płodów i psów
do 2. tygodnia życia atakuje szybko dzielą-
ce się komórki mięśnia sercowego (3, 4).
W takim przypadku obserwuje się naj-
częściej nagłe zejścia śmiertelne zwierząt,
poprzedzone objawami ostrej zastoinowej
niewydolności serca (4). Wspomniana
postać parwowirozy zdarza się obecnie
jednak rzadko. U psów starszych wi-
rus zaczyna się namnażać w komórkach
nabłonkowych krypt jelitowych, szpiku
kostnym i tkance limfatycznej (3, 4, 5, 6).

Na skutek zaatakowania komórek szpiku
kostnego dochodzić może do leukopenii
(3, 4, 5). Jednak główne objawy parwo-
wirozy, związane z krwotoczym stanem
zapalnym żołądka i jelit, powstają na sku-
tek niszczenia przez wirusa komórek na-
błonkowych w kryptach jelitowych (3, 4,
5, 6). Fizjologicznie wspomniane komór-
ki, dojrzewając, przesuwają się do wierz-
chołka kosmka jelitowego, by tam po
krótkim czasie ulec naturalnemu złusz-
czeniu. Działanie wirusa zakłóca natural-
ny proces regeneracji nabłonka. Efektem
tego są zmiany patologiczne w obrębie
przewodu pokarmowego oraz zaburze-
nia wchłaniania treści jelit (3). Objawia się
to silną biegunką i wymiotami, przy jed-
noczesnym spadku apetytu i pragnienia.
Uszkodzenie ścian jelit może powodować
posocznicę, wywoływaną najczęściej przez
E. coli. Bakterie te, rozpadając się, uwalnia-
ją endotoksynę, która może wywoływać
szereg groźnych następstw, jak zaburzenia
krążenia czy DIC. Spadek ciśnienia osmo-
tycznego powstały na skutek hipoalbumi-
nemii może powodować dalsze zaburzenia
krążenia. W przypadku wystąpienia czę-
ściowej lub całkowitej atonii jelit (często
w 2.-3. dniu choroby) do obrazu choroby
dołącza się także intoksykacja wywołana
wchłanianiem toksyn z treści przewodu
pokarmowego (3, 4, 5).

Parwowiroza w postaci jelitowej obja-

wia się początkowo silnymi wymiotami.
Zwierzę nie przyjmuje w tym czasie pły-
nów. Po 24-48 godzinach występuje także
biegunka. Stolec jest luźny, czasem z do-
mieszką krwi, o nieprzyjemnym, gnilnym
zapachu. Perystaltyka jelit jest początkowo
przyśpieszona, w późniejszym okresie naj-
częściej zwalnia lub jest niesłyszalna. Po-
włoki brzuszne wykazują bolesność. U psa
obserwowane są objawy ogólne, takie jak
apatia, gorączka oraz brak pragnienia i ape-
tytu. W kolejnym etapie choroby u chorego
zwierzęcia występują odruchy wymiotne
bez zwracania treści, zaś z odbytu wyciekać
może płyn jelitowy. Obserwuje się objawy

świadczące o odwodnieniu pacjenta, za-
burzeniach elektrolitowych i kwasicy me-
tabolicznej. Apatia pogłębia się na skutek
hipoglikemii i hipopotasemii, pies przesta-
je wstawać oraz słabo reaguje na otoczenie.
Oddech staje się przyspieszony, a tempera-
tura często spada poniżej normy. Nieleczo-
na parwowiroza może powodować upadki
już po 2-3 dniach od chwili zauważenia
pierwszych objawów (3, 4, 5, 6).

Leczenie obejmuje parenteralne poda-

wanie płynów zawierających elektrolity,
glukozę i związki wyrównujące nierów-
nowagę kwasowo-zasadową. W przypad-
ku intensywnych wymiotów pożądana
jest niekiedy także podaż leków hamu-
jących wymioty, np. Metaclopramidum
(podajemy ostrożnie, gdyż jednocześnie
przyśpiesza perystaltykę jelit). Wskazane
jest podanie surowicy odpornościowej,
ale należy ją podać w ciągu 24 godzin od
zaobserwowania pierwszych objawów
choroby. Podaje się także osłonowo an-
tybiotyki o szerokim spektrum działania
(3, 4, 5, 6). Dalsze postępowanie lekarskie
uzależnione jest od stanu zdrowia zwie-
rzęcia i postępów leczenia. Odpowiednia
dieta odgrywa dużą rolę w okresie cho-
roby i rekonwalescencji (3, 5).

Chorobie najlepiej jest zapobiegać,

stosując szczepienia ochronne. Pamię-
tać przy tym należy o istnieniu tzw. luki
immunologicznej, czyli stanu, w którym
przeciwciała matczyne występują w suro-
wicy szczenięcia w na tyle niskim mianie,
że nie zapobiegną rozwojowi choroby, ale
z drugiej strony na tyle wysokim, że mogą
osłabiać prawidłowe kształtowanie się od-
powiedzi immunologicznej po podaniu
zwierzęciu szczepionki. Okres ten zazwy-
czaj trwa około 2-3 tygodni, zaś czas jego
wystąpienia zależy od odporności matki
szczenięcia. Potomstwo suk, w których
surowicy nie ma przeciwciał przeciwko
parwowirusowi psiemu, jest całkowicie
nieodporne na tę chorobę. Szczenięta
matek wykazujących niskie miana prze-
ciwciał przeciwko CPV-2 są wrażliwe na

Fot. 1. Komórki tkanki hodowanej w warunkach in vitro (szczep
CCC klon 81), niewykazujące zmian patologicznych. Czwarty
dzień inkubacji

Fot. 2. Komórki tkanki hodowanej w warunkach in vitro (linia
CCC klon 81), zniszczone przez parwowirusa psiego. Czwarty
dzień inkubacji

Fot. 3. Odpowiedzialny właściciel musi mieć świadomość, że
los jego ulubieńca od początku spoczywa w jego rękach

42

HOROBY ZAKAŹNE

C

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2006

zakażenie już w wieku 4-6 tygodni, na-
tomiast szczenięta pochodzące od suk
posiadających wyższe miana zyskują
dłużej utrzymującą się odporność na za-
chorowanie (4). W takiej sytuacji lekarz
weterynarii musi kierować się nabytym
doświadczeniem, a także zaleceniami pro-
ducentów preparatów. Musi ocenić w spo-
sób przybliżony status immunologiczny
szczenięcia oraz stopień ryzyka i warunki
środowiskowe psa i zdecydować się albo
na szczepienie, albo na odłożenie czynno-
ści w czasie, lub też na profilaktyczne po-
danie surowicy odpornościowej.

Parwowirozę psów różnicujemy z takimi

jednostkami klinicznymi, jak: koronawi-
roza, nosówka, zespół krwotocznego za-
palenia żołądka i jelit, choroba Rubartha,
kampylobakterioza, salmonelloza, inwa-
zje pasożytów, niewydolność wątroby lub
nerek, niedrożność jelit, zapalenie trzustki,
zatrucia, błędy lub alergie pokarmowe (3, 4,
5, 6). W rozpoznaniu oprócz badania kli-
nicznego przydatne są komercyjne testy se-
rologiczne, m.in. test ELISA, wyniki badań
biochemicznych i morfologicznych krwi

(kwasica, hipoglikemia, hipoalbuminemia,
leukopenia), technika immunofluorescen-
cyjna (4, 5) oraz odczyny HA i SN (7).

G

RUPY

RYZYKA

W przypadku parwowowirozy psów moż-
na pokusić się o wydzielenie pewnych grup
zwierząt, których przedstawiciele zapadają
na wspomnianą chorobę częściej niż reszta
populacji. Pierwszym kryterium jest wiek.
Chorują najczęściej psy pomiędzy 6. tygo-
dniem a 6. miesiącem życia. Innym kryte-
rium jest przynależność rasowa. Wydaje
się, że większą podatność wykazują psy
ras rottweiler, doberman, labrador oraz
owczarek niemiecki (3, 4, 5). Jednakże pro-
filaktyka zdrowotna pozwala na zminimali-
zowanie zagrożenia. Wydaje się, że główną
grupę ryzyka stanowią szczenięta nieszcze-
pione bądź o wątpliwym statusie immu-
nologicznym, zarobaczone i przebywające
stale lub czasowo w złych warunkach śro-
dowiskowych. Tabela 1 przedstawia wyni-
ki badań własnych wykonanych przy okazji
izolowania szczepów parwowirusa psiego
z materiału klinicznego.

W oparciu o zawarte w tabeli wyniki
można stwierdzić, że wśród badanych
zwierząt wszystkie osobniki były albo
nieszczepione lub nie było jasności co
do tego faktu, albo też były po pierwszej
dawce szczepionki. Szansę na wylecze-
nie zwiększają odrobaczenie zwierzęcia,
dobre warunki bytowe, w jakich przeby-
wa, szybka interwencja lekarska i prze-
strzeganie przez klientów zaleceń lekarza
prowadzącego. Większość przebadanych
psów była mieszańcami.

T

RZY

CHARAKTERYSTYCZNE

PRZYPADKI

CHOROBOWE

Przypadek pierwszy
Pies, samiec, rotweiler w wieku 6 mie-
sięcy. Nieszczepiony i odrobaczany.
Przebywał stale na terenie posesji z du-
żym ogrodem w bardzo dobrych wa-
runkach bytowych. Nieoczekiwanie
wystąpiły u niego wymioty i silna bie-
gunka. Właściciele natychmiast zgłosili
się do gabinetu weterynaryjnego. Cho-
roba miała ciężki przebieg, pies został
w szpitalu na leczeniu. Wdrożone lecze-

Numer psa

Szczepienie

Odrobaczenie

Warunki

bytowe

Czas

od momentu

pierwszych

objawów

do wizyty

w gabinecie

Wykonywanie

zaleceń

lekarskich

Powrót

do zdrowia

1

-

+

dobre

krótki

+

+

2

-

+

dobre

krótki

+

+

3

wątpliwe

wątpliwe

dobre

długi

+

+

4

-

-

złe

krótki

-

-

5

-

+

dobre

krótki

-

+

6

-

+

dobre

długi

+

+

7

-

-

złe

długi

-

-

8

-

-

złe

długi

-

-

9

wątpliwe

-

dobre

krótki

+

+

10

wątpliwe

-

złe

krótki

+

+

11

-

-

złe

długi

-

-

12

-

+

dobre

długi

-

-

13

-

+

dobre

krótki

+

+

14

wątpliwe

+

dobre

krótki

+

+

15

*

+

dobre

krótki

+

+

16

-

-

dobre

długi

+

+

17

*

+

dobre

krótki

+

+

18

-

-

złe

długi

-

-

19

-

-

złe

długi

-

-

20

wątpliwe

+

dobre

krótki

+

+

%

0% szczep.

50% odrobacz.

65% dobre

55% krótki

60% współpraca

z lekarzem

65% powrót do

zdrowia

100%

nieszczep.

50% nieodrobacz.

35% złe

45% długi

40% brak

współpracy

35% upadków

Tab.1. Zestawienie niektórych danych na temat przebadanych psów, u których stwierdzono parwowirozę. Wszystkie zwierzęta były w wieku od 4 tygodni do 6 miesięcy, przewaga mieszańców.
Słowo „wątpliwe” użyte w odniesieniu do szczepienia oznacza, że nie było to szczepienie zapisane w książeczce, a jedynie ustna deklaracja właściciela lub hodowcy. Podobnie rzecz się ma z odrobaczeniem. W badaniach
uznano takie przypadki za brak szczepienia lub/i odrobaczenia. Symbol „*” oznacza, że zwierzę było po pierwszej dawce szczepionki.

WETERYNARIA

W PRAKTYCE

CHOROBY ZAKAŹNE

43

LIPIEC-SIERPIEŃ • 4/2006

nie okazało się skuteczne i pies wrócił
do zdrowia po 10 dniach od momentu
zaobserwowania pierwszych objawów
chorobowych.

Przypadek drugi
Pies, samiec, mieszaniec w wieku 7 ty-
godni. Nieszczepiony i nieodrobaczany.
Utrzymywany w przeciętnych warun-
kach bytowych. Do gabinetu trafił po
około 3 dniach od wystąpienia pierw-
szych objawów chorobowych (wymioty,
biegunka). Wcześniej był „leczony” przez
właścicieli węglem leczniczym, kawą
zbożową i paracetamolem. W momen-
cie przyjmowania w gabinecie pies był
w bardzo ciężkim stanie, m.in. był silnie
odwodniony, a temperatura była poniżej
normy. Szczenię padło w ciągu godziny
od podjęcia czynności lekarskich.

Przypadek trzeci
Pies, samiec, mieszaniec w wieku 3 mie-
sięcy. Odrobaczany, 6 dni wcześniej
szczepiony przeciwko parwowirozie.
Właściciele mimo wyraźnego zalecenia
wypuszczali psa swobodnie na podwórko
i pozwalali mu się bawić z innymi psami.
Dzień od wystąpienia pierwszych ob-
jawów (wymioty, biegunka) zgłosili się
z psem do gabinetu weterynaryjnego. Po
zastosowaniu standardowych procedur

pies szybko wrócił do zdrowia, zaś prze-
bieg choroby był lżejszy niż w przypad-
ku pierwszym.

Materiał kliniczny pobrany od przedsta-
wionych powyżej szczeniąt został prze-
słany do Zakładu Mikrobiologii Instytutu
Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych Wy-
działu Medycyny Weterynaryjnej AR
w Lublinie. Testy serologiczne wykazały
obecność parwowirusa psiego w bada-
nych próbkach. Z przesłanego materiału
udało się wyizolować wirusa i hodować
go na wrażliwej linii komórkowej CCC
klon 81 (fot. 1, fot. 2).

W

NIOSKI

Pomimo że parwowiroza psów jest obec-
nie chorobą rzadziej występującą niż kil-
kanaście lat temu, to należy stwierdzić,
że ciągle stanowi zagrożenie dla zwierząt.
Wiąże się to z faktem, że nie wszystkie
psy są zabezpieczane przed tą chorobą,
a także z rozsiewaniem przez zakażone
zwierzęta dużych ilości stosunkowo opor-
nego na warunki zewnętrzne wirusa. Rolą
lekarzy weterynarii przy zwalczaniu tej
choroby jest dalsza edukacja właścicieli
co do faktu występowania parwowirozy,
jej następstw i sposobów zabezpieczenia.
Praca ta jest konieczna, a problem wciąż
aktualny, gdyż w całej historii medycyny

udało się (ogromnym wysiłkiem) całko-
wicie pokonać tylko jedną chorobę – ospę
prawdziwą u ludzi.

‰

Piśmiennictwo

1. Majer-Dziedzic B.: Biologiczna i immunolo-

gicza charakterystyka parwowirusa wyizolo-
wanego z przypadków zakaźnego zapalenia
żołądka i jelit psów. Wydawnictwo Akade-
mii Rolniczej w Lublinie, 2002.

2. Larski Z.: Wirusologia weterynaryjna. Pań-

stwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,
Warszawa 1982.

3. Frymus T.: Choroby zakaźne psów. Wydaw-

nictwo „SI-MA”, Warszawa 1999.

4. Gliński Z., Kostro K.: Choroby zakaźne psów

i kotów. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze
i Leśne, Warszawa 2005.

5. Winiarczyk S., Grądzki Z.: Choroby zakaźne

zwierząt domowych z elementami zoonoz. Dział
Wydawnictw PIW Puławy.

6. Wingfield W.E.: Intensywna terapia psów i ko-

tów. Wyd. SGGW, Warszawa 2004.

7. Larski Z.: Diagnostyka wirusologiczna chorób

zwierząt. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze
i Leśne, Warszawa 1992.

lek. wet. Jerzy Ziętek

doktorant w Zakładzie Mikrobiologii

Instytutu Chorób Zakaźnych

i Inwazyjnych, WMW AR

20-950 Lublin, ul. Akademicka 12

e-mail: [e-mail]