„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Różańska

Charakteryzowanie kopyt obuwniczych
311[25].O1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Bogusław Woźniak
dr inż. Anna Miernik

Opracowanie redakcyjne:
mgr Barbara Różańska

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 311[25].O1.03,

„Charakteryzowanie kopyt obuwniczych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik obuwnik.




















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1. Kopyta w procesie projektowania i wytwarzania obuwia

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

8

4.1.3. Ćwiczenia

8

4.1.4. Sprawdzian postępów

9

4.2. Charakterystyka topograficzna kopyt

10

4.2.1. Materiał nauczania

10

4.2.2. Pytania sprawdzające

11

4.2.3. Ćwiczenia

12

4.2.4. Sprawdzian postępów

13

4.3. Podział i budowa kopyt

14

4.3.1. Materiał nauczania

14

4.3.2. Pytania sprawdzające

18

4.3.3. Ćwiczenia

18

4.3.4. Sprawdzian postępów

19

4.4. Wielkości kopyt

20

4.4.1. Materiał nauczania

20

4.4.2. Pytania sprawdzające

27

4.4.3. Ćwiczenia

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

30

4.5. Produkcja kopyt

31

4.5.1. Materiał nauczania

31

4.5.2. Pytania sprawdzające

35

4.5.3. Ćwiczenia

35

4.5.4. Sprawdzian postępów

37

5.

Sprawdzian osiągnięć

38

6.

Literatura

42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjach, budowie,

wielkościach i sposobach wytwarzania kopyt obuwniczych

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[25].O1

Podstawy obuwnictwa

,

311[25].O1.01

Identyfikowanie form i konstrukcyjnych

elementów obuwia

311[25].O1.05

Posługiwanie się dokumentacją

konstrukcyjną i technologiczną

311[25].O1.04

Charakteryzowanie materiałów

podstawowych i pomocniczych

311[25].O1.03

Charakteryzowanie kopyt

obuwniczych

311[25].O1.02

Charakteryzowanie typów

i rodzajów obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróżniać i charakteryzować obuwie pochodzące z różnych epok,

−

określać funkcje różnych typów i rodzajów obuwia,

−

identyfikować formy konstrukcyjne i elementy obuwia,

−

rozróżniać i charakteryzować typy i kroje cholewek,

−

rozróżniać i charakteryzować systemy montażu obuwia,

−

sporządzać schematy oraz modele podstawowych systemów montażu obuwia,

−

przestrzegać przepisów BHP i ochrony przeciwpożarowej,

−

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić budowę i funkcje kopyt,

–

określić punkty pomiarowe kopyt oraz wykonać pomiary,

–

określić zasady doboru kopyt w zależności od grupy wielkościowej, typu i systemu
montażu obuwia,

–

zastosować obowiązujące miary oraz przeliczenia numeracji kopyt i obuwia,

–

zdefiniować oraz odczytać tęgość kopyt,

–

określić różnice występujące między długością stopy, kopyta i ściółki kopyta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Kopyta w procesie projektowania i wytwarzania obuwia

4.1.1. Materiał nauczania

Kopyto jest podstawowym urządzeniem służącym do projektowania, konstruowania

i produkcji obuwia. Określa kształt, wielkość i wewnętrzną przestrzeń obuwia. Jest podstawą
do sporządzania kroju cholewki, uformowania jej w procesie zaciągania oraz połączenia
cholewki ze spodem obuwia w procesie montażu właściwego. Kopyto nadaje obuwiu gładką
od wewnątrz powierzchnię i trwałą formę.

Prawie do końca XIX w. obuwie wykonywane było, zarówno dla prawej jak i lewej

stopy, na jednym kopycie o kształcie symetrycznym. Dopiero dynamiczny rozwój nauki
i techniki spowodował, że zaczęto w konstrukcji kopyt wykorzystywać zdobycze wiedzy

Rys. 1. Obrys podstawy kopyta:

a) asymetrycznego, b) symetrycznego

[6, s. 61]

medycznej, a głównie anatomii, fizjologii i ortopedii.
Zaczęto wytwarzać kopyta asymetryczne, bardziej zbliżone
do kształtu stopy i uwzględniające jej budowę anatomiczną.
Duże zasługi w tym zakresie ma prof. Akademii
Medycznej w Zurichu dr H.von Meyer, uważany za
prekursora wykorzystania wiedzy anatomicznej przy
projektowaniu

i

konstruowaniu

kopyt.

H.

Meyer

opublikował dwie prace: „Prawidłowa forma obuwia”
(1858) oraz „Forma ciała ludzkiego” (1878), w których
opisał między innymi zasady prawidłowej konstrukcji

kopyt i obuwia. Opracowane przez niego schematy konstrukcji ściółki kopyta
(systematycznie ulepszane) okazały się błędne i niezbyt precyzyjne, ale w konsekwencji
przyczyniły się do nowego spojrzenia na tę dziedzinę wiedzy. Dalsze badania w tym kierunku
prowadzili: mistrz szewski R. Knöffel, uczeni rosyjscy: Korszeniewski i Erhard, członkowie
Niemieckiego Towarzystwa Ortopedycznego – lekarze: Blencke, Hohman, Schede, Tomson,
Schanz, Thomas, Weinert, Einert, Bohmer, Kregliner, badacze amerykańscy: Schwarz
i Health oraz inni [7, s. 151].

W badaniach swoich zwracali oni szczególną uwagę (co również czyni się obecnie) na

właściwe ukształtowanie podstawy kopyta (ściółki kopyta), która określa (łącznie z łukiem)
jego długość, szerokość w przedstopiu i pięcie oraz profil czubka, który w obuwiu (kopycie)
ulega najczęstszym zmianom.

Wyniki ich badań były szeroko popularyzowane i przyczyniły się do poprawy

właściwości użytkowych obuwia i utworzenia nowej specjalności, jaką jest niewątpliwie
projektowanie i konstruowanie kopyt.

Aktualnie w procesie konstruowania kopyt stosuje się wiele metod konstrukcji ściółki

kopyta, która jak słusznie się uważa, stanowi szkielet kopyta [7, s. 154]. Do najbardziej
znanych i najczęściej stosowanych na świecie metod należy zaliczyć konstrukcje ściółek
kopyta według: schematu G, schematu K i metody AKA-64. W Polsce opracowano
oryginalną metodę konstrukcji ściółki kopyta znaną pod nazwą IPS-72 opracowaną przez
Instytut Przemysłu Skórzanego w Łodzi. W tym też instytucie prowadzono obszerne badania
związane z normalizacją 2/3 długości kopyta, w wyniku których opracowano metody,
dotyczące:

−

konstrukcji ściółki kopyta według normalizacji 2/3 długości kopyta,

−

konstrukcji profilu podłużnego (skłonu) kopyta,

−

konstrukcji przekrojów poprzecznych kopyt [7, s. 161].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Prace powyższe miały znaczący wpływ na poprawę jakości obuwia i związaną z tym

ochronę stóp przed wszelkiego rodzaju schorzeniami i deformacjami wynikającymi
z noszenia źle skonstruowanego lub niewłaściwie dobranego obuwia. Należy pamiętać, że
dobrze skonstruowane kopyto ma bezpośredni wpływ na ochronę stopy i komfort użytkowy
obuwia, które na tym kopycie zostało uformowane.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz profile ściółek kopyta?

2.

Co miało wpływ na zmianę profilu ściółki kopyta?

3.

Kogo można uznać za prekursora w dziedzinie wykorzystania wiedzy medycznej
(anatomii) do konstrukcji kopyt?

4.

Kiedy rozpoczęto produkcję kopyt asymetrycznych?

5.

Jakie znasz metody konstruowania ściółek kopyta stosowanych w Polsce i na świecie?

6.

Czym jest ściółka kopyta dla kopyta?

7.

Jaka instytucja w Polsce zajmowała się badaniami dotyczącymi budowy i konstrukcji
kopyt?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród różnych ściółek kopyta, wybierz tę, która odnosi się do kopyt stosowanych

w początkowym okresie ich wytwarzania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane ściółki kopyta,

2)

wybrać odpowiednią ściółkę kopyta,

3)

uzasadnić dokonany wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ś

ciółki kopyta o zróżnicowanych kształtach,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Spośród różnych nazwisk zamieszczonych na liście podkreśl nazwisko osoby uznawanej

za prekursora w dziedzinie wykorzystania wiedzy medycznej (anatomii) do konstrukcji kopyt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymaną listę z nazwiskami,

2)

podkreślić właściwe nazwisko,

3)

zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

lista z nazwiskami badaczy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Na otrzymanej kartce papieru wypisz funkcje jakie spełniają kopyta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować funkcje kopyt,

2)

zapisać wszystkie znane Ci funkcje kopyt,

3)

zaprezentować swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru formatu A4,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić asymetryczne i symetryczne profile ściółek kopyta?

2)

wskazać okres czasu, od którego zaczęto stosować kopyta

z asymetrycznym profilem ściółki?

3)

wymienić nazwisko osoby uznawanej za prekursora w dziedzinie

wykorzystania wiedzy medycznej do konstrukcji kopyt?

4)

zdefiniować funkcje kopyt obuwniczych?

5)

określić metody konstrukcji ściółek kopyta stosowane współcześnie

w Polsce i na świecie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.2. Charakterystyka topograficzna kopyt

4.2.1. Materiał nauczania

Kopyto (rys. 2) możemy podzielić na następujące odcinki topograficzne,

odzwierciedlające również podział stopy lub obuwia:

Rys. 2. Elementy topograficzne kopyta: 1 – czubek, 2 – przedstopie, 3 – śródstopie, 4 – pięta [5, s. 23]

Kopyto jest w rzeczywistości modelem stopy, na którym wykonuje się obuwie. Stąd

nazwy elementów topograficznych kopyta wywodzą się, czy też są zbieżne z nazwami
odcinków anatomicznych stopy lub są oryginalne w odniesieniu do konstrukcji kopyta.

Długość kopyta – jest to odległość między najdalej wysuniętymi punktami pięty

i czubka.

Czubek – jest to przednia część kopyta, odpowiadająca części stopy w miejscu palców

i obejmująca naddatki funkcjonalne (10 mm) i naddatki wynikające z kształtu czubka (szeroki
czubek – naddatek 0, a przy wąskim czubku naddatek może mieć nawet kilka centymetrów)

Przedstopie – jest to część kopyta odpowiadająca części stopy od nasady palców na

wysokości przedniego poprzecznego sklepienia stopy do tylnego łuku poprzecznego
sklepienia.

Śródstopie – jest to część kopyta odpowiadająca części stopy między przedstopiem

i piętą.

Pięta – jest to tylna część kopyta, odpowiadająca części stopy w pięcie.

W topografii kopyt należy jeszcze wyróżnić: stronę zewnętrzną i przyśrodkową oraz

Rys. 3. Określenie stron bocznych

i podstawy kopyta [3, s. 22]

podstawę, której odwzorowanie na płaszczyźnie
nazywa się ściółką kopyta (rys. 3).

Strona zewnętrzna – jest to bok podłużny kopyta,

odpowiadający bokowi stopy od środka tyłu pięty,
przez nasadę małego palca do jego czubka.

Strona przyśrodkowa – jest to bok podłużny

kopyta, odpowiadający bokowi stopy od środka tyłu
pięty, przez nasadę palucha do jego czubka.

Podstawa – jest to dolna powierzchnia kopyta

stanowiąca

jego

podstawę.

Odwzorowanie

tej

powierzchni na płaszczyźnie nazywamy ściółką kopyta.
Stanowi ona podstawę do konstruowania wszystkich
elementów spodu obuwia

Kolejne pojęcia dotyczące budowy kopyta, to: podbicie, grań, próg, grzbiet pięty

i podbicia, wyznaczniki wzniesienia czubka i pięty. Miejsca związane z występowaniem tych
pojęć są w większości zilustrowane na rys. 4 i 5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Rys. 4. Nazwy części kopyta [1, s. 13]

Rys. 5. Wzniesienie pięty i czubka WCz [1, s. 14]

Podbicie – jest to górna część kopyta, odpowiadająca górnej części od nasady palców do

przegubu.

Grań – jest to krawędź podstawowa kopyta.

Próg – jest to górna część pięty kopyta.

Grzbiet pięty – jest to linia największej wypukłości pięty, biegnąca od górnej krawędzi

progu do grani kopyta.

Grzbiet podbicia – jest to linia największej wypukłości podbicia, biegnąca od nasady

palców do przegubu.

Wyznaczniki są to punkty wyznaczone na kopycie, wskazujące miejsce sprawdzenia

wymiarów kopyta. Rozróżnia się następujące wyznaczniki przedstopia:
a)

zewnętrzny, wykonany na zewnętrznym boku kopyta w miejscu nasady małego palca;

b)

przyśrodkowy, wykonany na zewnętrznym boku kopyta w miejscu nasady dużego palca;

c)

ś

rodkowy, wykonany u podstawy grzbietu podbicia na linii łączącej dwa wyznaczniki

poprzednie.
Wyznacznik podbicia jest wyznaczony w najwyższym punkcie podbicia. Wyznaczniki

oznacza się na drewnie kopyta nakłuwakiem. Mogą to być okrągłe otwory o średnicy do
1 mm, względnie mosiężne gwoździe o gładkich główkach, wygładzone równo
z powierzchnią kopyta.

Wzniesienie pięty jest to odległość od płaszczyzny, na której spoczywa kopyto, do

najdalej wysuniętego do tyłu punktu na grani kopyta w miejscu pięty. Przy mierzeniu
wzniesienia pięty, czubek powinien znajdować się na właściwej wysokości.

Wzniesienie czubka jest to odległość od płaszczyzny, na której spoczywa kopyto do

najwyższego punktu usytuowanego na grani kopyta w czubku. Przy mierzeniu wzniesienia
czubka, pięta powinna znajdować się na wysokości przewidzianego do produkcji obcasa.
Wzniesienie czubka i pięty nosi nazwę wygięcia lub skłonu kopyta.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Na jakie odcinki dzielimy kopyta wzdłuż ich osi?

2.

Jakim częściom stopy odpowiadają odcinki topograficzne kopyta oznaczone jako czubek,
przedstopie, śródstopie i pięta?

3.

W jaki sposób mierzymy długość kopyta?

4.

Czym różni się podstawa kopyta od jego ściółki?

5.

Jak określamy strony boczne kopyta?

6.

Co rozumiemy pod pojęciami: podbicie, grań i próg kopyta?

7.

Jak można zdefiniować pojęcia określane mianem: grzbiet pięty i podbicia?

8.

Jakie znasz wyznaczniki kopyta?

9.

Jak należy interpretować odległość wzniesienia pięty i czubka kopyta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oznacz na otrzymanej planszy cztery podstawowe odcinki kopyta odpowiadające

częściom stopy, podaj ich nazwy i definicje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

oznaczyć odcinki kopyta,

2)

nazwać i zdefiniować oznaczone odcinki,

3)

zapisać na planszy nazwy i definicje dotyczące odcinków topograficznych kopyta,

4)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

5)

zaprezentować wykonana pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza ilustrująca widok ogólny kopyta,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na planszach ilustrujących wierzch i spód kopyta wskaż przy użyciu strzałek podstawę

kopyta, jego stronę zewnętrzną i przyśrodkową, próg, grań i grzbiet podbicia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane plansze,

2)

oznaczyć stosowne miejsca,

3)

zapisać nazwy oznaczonych miejsc,

4)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,

5)

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze ilustrujące widok ogólny wierzchu i spodu kopyta,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Na otrzymanej planszy wskaż i zdefiniuj wzniesienie czubka i pięty oraz wyznacznik

przyśrodkowy kopyta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymaną planszę,

2)

wyznaczyć wzniesienie pięty i czubka,

3)

wskazać wyznacznik przyśrodkowy,

4)

zapisać nazwy i definicje pojęć na planszy,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze ilustrujące widok ogólny kopyta z uniesionym czubkiem i piętą,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

scharakteryzować podstawowe części topograficzne kopyta?

2)

wskazać stronę boczną i przyśrodkową kopyta?

3)

zdefiniować podbicie i grzbiet podbicia kopyta?

4)

zdefiniować podstawowe wyznaczniki kopyta?

5)

zdefiniować odległości wzniesienia czubka i pięty?

6)

zdefiniować podstawę i ściółkę kopyta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.3. Podział i budowa kopyt

4.3.1. Materiał nauczania

Kopyta w zależności od ich konstrukcji, funkcji oraz roli jaką spełniają w procesie

projektowania i wytwarzania obuwia można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

−

kopyta zasadnicze,

−

kopyta pomocnicze.

Kopyta zasadnicze służą do projektowania i wytwarzania obuwia (ćwiekowania).

Natomiast kopyta pomocnicze są wykorzystywane w procesie wykończania obuwia
montowanego w systemach, przy których jeszcze w fazie montażu właściwego zachodzi
potrzeba wyzucia kopyt zasadniczych, na przykład w systemie przeszywanym, czy też
w systemie przeszywano-dublowanym.

Kopyta zasadnicze

Kopyta zasadnicze w zależności od ich konstrukcji dzielimy na:

−

klinowe,

−

przegubowe (łamane).

Kopyta klinowe (rys. 6) stosowane są przede wszystkim do ręcznego wytwarzania

obuwia. Kopyto takie składa się z trzona i klina, połączonych ze sobą zaczepem
umieszczonym w miejscu najgłębszego wycięcia klina oraz kołka wbitego w próg kopyta.
Klin ułatwia zdejmowanie (wyzuwanie) obuwia z kopyta. W górnej części klin ma otwór
służący do jego wysunięcia z obuwia

.

Rys. 6. Kopyto klinowe: a) z nasadzonym klinem, b) z wysuniętym klinem, 1 – trzon, 2 – klin, 3 – kołki [5, s. 25]

Kopyta przegubowe (rys. 7) stosuje się z reguły do mechanicznej produkcji obuwia.

Składa się ono z dwóch zasadniczych części zwanych stopką i piętką.

Rys. 7. Elementy składowe kopyta zasadniczego – przegubowego całokutego: 1 – łącznik sprężynowy,

2 – sworznie łącznika, 3 –płytka podstawy, 4 – ochraniacz progu kopyta, 5 – tulejka,

6 – korki do przymocowania podpodeszwy, 7 – trzpień, 8 – korek do oznaczania tęgości [5, s. 24]

Stopka jest to wycięta przednia część kopyta łamanego, obejmująca część śródstopia,

przedstopia i czubek kopyta.

Piętka jest to wycięta piętowa część kopyta łamanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Pozostałe elementy kopyta łamanego całokutego to:

−

łączniki sprężynowe, produkowane w trzech wielkościach o przekroju okrągłym (O)
i kwadratowym (K),

−

sworznie łącznika, produkowane w pięciu wielkościach,

−

płytki okucia podstawy kopyta, produkowane w różnych wielkościach i kształtach
w zależności od numeru wielkościowego, kształtu i przeznaczenia kopyta,

−

ochraniacze progów, produkowane w pięciu wielkościach ze skóry (S) i z tworzyw (T),

−

tulejki otwarte bez kołnierza i zamknięte (z dnem) z kołnierzem, produkowane
w trzech wielkościach,

−

korki do przymocowania podpodeszew, produkowane w jednej wielkości,

−

trzpienie, produkowane w jednej wielkości,

−

korki kolorowe do oznaczania tęgości, produkowane w jednej wielkości i różnych
kolorach (tabela 1).

Tabela 1. Oznaczanie tęgości kopyta za pomocą kolorowych korków umieszczonych w przedniej części progu

kopyta [1, s. 25]

Tęgości kopyta

Kolor korka

D, D

1

/

2

niebieski

E, E

1

/

2

czarny

F, F

1

/

2

ż

ółty

G ,G

1

/

2

czerwony

H ,H

1

/

2

zielony

I, I

1

/

2

fioletowy

K, K

1

/

2

nie oznacza się

Kopyta łamane z uwagi na swoją konstrukcję, są bardziej wygodne w użyciu (w stosunku

do klinowych), gdyż umożliwiają łatwiejsze wyzuwanie z obuwia, a nawet stosowanie
mechanizacji tej operacji. Jak już zaznaczono na wstępie, kopyto przegubowe (łamane) składa
się z dwóch podstawowych części: stopki i piętki. Elementy te połączone są ze sobą
łącznikiem sprężynowym zawieszonym na dwóch sworzniach. Łącznik spełnia rolę sprężyny
utrzymującej piętkę i stopkę w położeniu styku ich podstaw (w tym położeniu łącznik jest
naprężony, a kopyto przygotowane do ćwiekowania). Przez pochylenie tzw. złamanie kopyta
w kierunku części grzbietowej odległość między sworzniami zmniejsza się, a tym samym
naprężenie łącznika zostaje uwolnione, co pozwala na wyzucie kopyta z obuwia. Opisane
połączenie stopki i piętki kopyta tworzy tak zwany zamek zwykły, stosowany w większości
kopyt obuwniczych. Takie rozwiązanie spełnia swoje funkcje w obuwiu ćwiekowanym.
Nie sprawdza się natomiast w procesie wytwarzania obuwia wymagającego formowania bez
procesu ćwiekowania, np. w obuwiu opankowym, gdynkowym. W tym przypadku zaleca się
stosowanie kopyt z zamkiem francuskim. Kopyta, zwane od zamka, francuskimi, różnią się
tym, że przy naciskaniu stopki w kierunku grzbietu nie następuje „złamanie” kopyta, lecz
przesunięcie stopki w kierunku pięty ponad płaszczyzną podstawy piętki, a więc długość
kopyta francuskiego po przesunięciu stopki skraca się o około 20 mm, dzięki czemu łatwiej
można to kopyto nazuć i wyzuć. Natomiast w przypadku kopyt z zamkiem zwykłym,
sprężynowym po ich złamaniu odległość między krawędziami pięty i czubka w najbardziej
wysuniętych punktach zwiększa się o około 20 mm. To powoduje, że takie kopyto trudno jest
nazuć do wnętrza obuwia, a jeżeli taka potrzeba występuje to musimy zastosować drugi
komplet kopyt zwanych nazuwakami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

W zależności od roli i przeznaczenia kopyt przegubowych – zasadniczych w procesie

wytwarzania obuwia dzieli się je na : ćwiekacze całokute, pasowe, sandałowe, okute w pięcie
i śródstopiu oraz nie posiadające okuć.

Ćwiekacze całokute są używane do ćwiekowania cholewek za pomocą teksów lub

klamerek. Podstawy stopki i piętki okute są stalowymi ocynkowanymi płytkami.
Przeznaczone

są

do

ć

wiekowania

cholewek

obuwia

montowanego

systemami:

przeszywanym, kołkowanym, gwoździowanym, klejonym.

Ćwiekacze pasowe są przeznaczone do ćwiekowania cholewek obuwia montowanego

systemem pasowym. Na podstawie piętki i czubka kopyta te są zaopatrzone w stalowe płytki.
Płytka czubka wzmacnia i chroni kopyto przed działaniem dużego nacisku kleszczy
formujących przednią część cholewki. Na płytce piętki zaginają się teksy przy ćwiekowaniu
cholewki w pięcie.

Ćwiekacze sandałowe są przeznaczone do ćwiekowania cholewek montowanych

systemem sandałowym i różnią się od ćwiekaczy pasowych tym, że płytka stalowa jest
umocowana tylko w pięcie.

Ćwiekacze okute w pięcie i śródstopiu są stosowane w produkcji niektórych odmian

obuwia montowanych systemem klejonym i sandałowym. Przednia część podstawy kopyta
nie ma płytki, gdyż przód cholewki jest ćwiekowany na klej lub jest wywijany na
międzypodeszwę lub podeszwę (w przypadku odmiany obuwia sandałowego).

Ćwiekacze nie posiadające okuć są stosowane głównie do obuwia produkowanego

systemami: wywrotkowym, opankowym, gdynkowym, a więc w takich systemach gdzie nie
występuje klasyczna podpodeszwa i nie zachodzi potrzeba przymocowania brzegu cholewki
do podpodeszwy za pomocą gwoździ i klamer. Kopyta te mogą być również stosowane do
ć

wiekowania niektórych typów obuwia produkowanego systemem klejonym.

Kopyta pomocnicze

Kopyta pomocnicze nazywane są potocznie nazuwakami i jak już wspomniano służą do

wykończania obuwia, w niektórych systemach montażu. Pod względem budowy mogą być
wytwarzane także jako klinowe lub przegubowe (łamane). Najczęściej stosuje się jednak
kopyta łamane z uwagi na łatwiejsze nazuwanie do obuwia. Kopyta te stosuje się przede

wszystkim do obuwia przeszywanego, kołkowanego,
ś

rubowanego i przeszywano-dublowanego. W systemach

tych tuż przed montażem właściwym zachodzi konieczność
wyzucia kopyta zasadniczego (ćwiekacza), gdyż operacje
łączenia odbywają się od wnętrza obuwia. Ponowne nazucie
kopyta zasadniczego jest utrudnione, a kolejne operacje
technologiczne wymagają obecności kopyta w obuwiu. Aby

Rys. 8. Kopyto pomocnicze 1 – stopka,

2 – piętka, 3 – tulejka, 4 – łącznik,

5 – sworznie łącznika, 6 – ochraniacz

progu, 7 – korek kolorowy do

znaczenia tęgości [5, s. 21]

ten wymóg spełnić wykonuje się kopyta pomocnicze,
których konstrukcja jest identyczna jak konstrukcja kopyt
zasadniczych, ale wymiary ich są jednak mniejsze, a tył
pięty zaokrąglony (rys. 8). Ułatwia to nazuwanie kopyta.

Kształty kopyt

Kształty kopyt powinny być ściśle skorelowane z budową anatomiczną stopy. Niestety

w wielu wypadkach ta zasada nie jest w pełni przestrzegana, a o kształtach kopyt decyduje
moda, która nieustannie się zmienia. Trzeba jednak zaznaczyć, że podstawowe wymiary
kopyt, przy ich modelowaniu są zbieżne z wymiarami stopy, dotyczy to szczególnie jej
tęgości.

Kształt kopyt określa się na podstawie kształtu czubka i podstawy kopyta, kształtu pięty

i progu oraz skłonu kopyta, czyli wzniesienia pięty i czubka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Czubki kopyt mogą być okrągłe, półokrągłe, kwadratowe, ostre, półostre, płaskie lub

wysokie. Natomiast kształty pięt zależą od grubości pięty kopyta i szerokości progu, na
przykład kopyta do butów z cholewkami mają pięty obszerniejsze, a próg szeroki. Takie
kształty kopyt ułatwiają wzuwanie obuwia.

Pomimo, że zmienność kształtów kopyt jest duża, to jednak przy ich modelowani zaleca

się stosowanie sprawdzonych przez lata zasad, które mają decydujący wpływ na prawidłowy
rozwój stóp u dzieci i młodzieży, zapobieganie deformowaniu stóp i komfort użytkowania
obuwia.

W celu przybliżenia zagadnień dotyczących kształtów kopyt w zależności od grupy

wiekowej użytkowników obuwia scharakteryzujemy ich najważniejsze typy:

Kopyta do obuwia niemowlęcego charakteryzują się szerokim, w kształcie łopatki,

czubkiem i wąską piętą. Skłon kopyta powinien być niewielki, a nawet płaski; obcasa do tego
typu obuwia – najczęściej wywrotkowego – nie przewiduje się.

Kopyta wczesnodziecięce (wiek 2–4

1

/

2

) powinny charakteryzować się nadal wąską piętą

i szerokim czubkiem

,

z tym że ich zewnętrzne strony powinny być już lekko zaokrąglone.

Stopa dziecka w tym wieku już wydłuża się i zarysowuje się wyraźnie podłużne sklepienie
stopy. Wzniesienie pięty ma być przystosowane do obcasa niskiego, nie przekraczającego
0,5 cm.

Kopyta dziecięce (wiek od 5 do 7

1

/

2

lat

) mają kształty podobne do poprzednich ale ich

tęgość w stosunku do długości jest większa. Wysokość obcasa nie może przekraczać 1cm.

Kopyta chłopięce i dziewczęce mniejsze (wiek 8–10 lat) powinny zachować szeroki,

zaokrąglony kształt czubka, pięty powinny być nieco szersze. Wysokość obcasa nie powinna
przekraczać 1,5 cm.

Kopyta chłopięce i dziewczęce (wiek 10

1

/

2

–14 lat) kształtem czubka i pięty mogą już być

zbliżone do kopyt kobiecych i męskich typu roboczego lub turystycznego. Wysokość obcasa
nie może przekraczać 2 cm.

Kopyta do obuwia damskiego i męskiego powszechnego użytku mogą uwzględnić

wymagania aktualnej mody tylko wówczas, kiedy obuwie zapewni stopie dostateczną
wygodę. Czubek takich kopyt powinien być dostatecznie szeroki, najczęściej okrągły – niski
wąski. Wysokość obcasa nie powinna przekraczać 3 cm.

Kopyta do czółenek damskich są przeznaczone do wykonania obuwia najczęściej

uzależnionego od kierunku mody. Charakteryzują się one wąskim czubkiem, węższą piętą
i zwężającym się grzbietem podbicia.

Kopyta do obuwia męskiego typu tzw. wieczorowego lub spacerowego charakteryzują

się najczęściej wysmukłym kształtem i niestety wąskim czubkiem, od wielu lat uznawanym
za niezbędny wizerunek eleganckiego, modnego obuwia.

Kopyta sportowe mają kształt uwarunkowany określoną dyscypliną sportu. Wspólną ich

cechą jest zaokrąglony czubek i zazwyczaj niskie wzniesienie pięty. Niekiedy skłon ich jest
jednak wyższy, węższa pięta, na przykład w przypadku kopyt do pantofli lekkoatletycznych
typu biegówek, skokówek i innych.

Kopyta do półbuta damskiego z paskiem przez podbicie mogą być pełniejsze

w porównaniu z czółenkami, gdyż pasek podtrzymuje obuwie na stopie. Czubki tych kopyt są
zazwyczaj szersze, a skłony kopyt mogą być dostosowane do obcasów niskich to znaczy
poniżej 26 mm.

Kopyta do obuwia męskiego ciężkiego są stosowane do obuwia używanego w pracy,

wojskowego lub turystycznego. Charakteryzują się szerokimi i wysokimi czubkami, pełnymi
piętami i szerokimi progami. Skłony tych kopyt są dostosowane do obcasów poniżej 26 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Według jakich kryteriów możemy dokonać podziału kopyt?

2.

Jakie znasz rodzaje kopyt?

3.

Czym charakteryzują się kopyta zasadnicze i pomocnicze?

4.

Jak zbudowane są kopyta klinowe i do czego służą?

5.

Jak są zbudowane kopyta zasadnicze?

6.

Jak są zbudowane kopyta pomocnicze i do czego służą?

7.

Jakie znasz rodzaje kopyt zasadniczych przegubowych?

8.

Z jakich części i elementów zbudowany jest ćwiekacz całokuty, pasowy i sandałowy?

9.

Jakie znasz podstawowe kształt kopyt i od czego one zależą?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród otrzymanych kopyt wybierz te, które są stosowane do ćwiekowania obuwia

pasowego, sandałowego i gdynkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane kopyta,

2)

wybrać kopyta zgodnie z poleceniem,

3)

uzasadnić swój wybór,

4)

zaprezentować wykonana pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kopyta o różnych numerach wielkościowych i różnym przeznaczeniu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na planszy ilustrującej przekrój podłużny kopyta łamanego całokutego oznacz i zapisz

nazwy jego części i elementów składowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymaną planszę,

2)

oznaczyć części i elementy składowe kopyta,

3)

zapisać nazwy oznaczonych części,

4)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

5)

zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze ilustrujące przekrój kopyta przegubowego (łamanego) całokutego,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozpoznać podstawowe rodzaje kopyt?

2)

nazwać części składowe kopyt przegubowych?

3)

określić przeznaczenie i nazwy części składowych kopyt klinowych?

4)

określić budowę kopyt zasadniczych przegubowych?

5)

wskazać różnice w budowie kopyt do obuwia sandałowego,

gdynkowego i pasowego?

6)

opisać budowę i przeznaczenie kopyt przegubowych pomocniczych?

7)

opisać podstawowe kształty kopyt i wskazać od czego są one

zależne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.4. Wielkość kopyt

4.4.1.

Materiał nauczania

Wielkość kopyt to miara ich długości i tęgości czyli wymiarów obwodów przez palce

i podbicie oraz wymiarów szerokości podstawy w przedstopiu i pięcie. Wymiary te
odzwierciedlają budowę anatomiczną stopy i jej kształty.

W materiale nauczania zwrócimy uwagę na zależności jakie występują między

długościami stopy, ściółki kopyta i kopyta oraz sposobami określania długości i tęgości
kopyt, które są jednocześnie wymiarami obuwia.

Zależność między długością stopy i kopyta

Podstawą do sporządzenia kopyta dla środkowego numeru wielkościowego w dowolnej

grupie wiekowej użytkowników są wyniki badań antropometrycznych stóp. Z badań
antropometrycznych wynika, że nie ma bezpośredniej stałej zależności między wymiarami
długości i tęgości stóp, a więc zachodzi potrzeba, aby kopyta obuwnicze przy stałej długości
miały zróżnicowane wymiary tęgościowe. W tym rozdziale zwrócimy uwagę na zależność
jaka występuje między długością stopy i kopyta. Zależność ta także jest zmienną i wynika
w głównej mierze od trendów mody, które narzucają jakie kształty powinny mieć czubki
obuwia.

Zależność między długością stopy, ściółki kopyta i kopyta jest zilustrowana na rys. 9.

Rys. 9. Charakterystyczne wymiary i punkty służące do określenia długości stopy i kopyta:

l

1

– długość kopyta, l

2

– długość stopy, l

3

– długość podstawy kopyta, A – najbardziej wysunięty punkt pięty,

B – najbardziej wysunięty punkt podstawy kopyta (ściółka kopyta) w części piętowej, J – najbardziej wysunięty

punkt stopy w części palców (najczęściej zakończenie palucha lub drugiego palca), K – punkt zakończenia

naddatku funkcjonalnego, L – najbardziej wysunięty punkt podstawy kopyta w części czubka, odcinek KJ – stały

naddatek funkcjonalny długości kopyta, odcinek KL – naddatek długości kopyta uzależniony od kształtu czubka

kopyta [5, s. 28]

Z wymiarów opisanych na rysunku wynika, że długość kopyta jest znacznie większa od

długości stopy. Jest to konieczne gdyż stopa posiada wysklepienie (łuki podłużne
i poprzeczne) i podczas obciążenia zmienia swoją długość. Ustalono, że wydłużenie to nie
może być większe jak 10 mm i stąd długość każdego kopyta musi być dłuższa od stopy o ten
naddatek, zwany potocznie naddatkiem funkcjonalnym. Jest jeszcze drugi naddatek, zależny
od mody, a jego wielkość waha się od zera do kilku centymetrów, w zależności od zwężenia
i wydłużenia czubka obuwia. Oznacza to, że w rzeczywistości, kopyta mogą być dłuższe od
stopy nawet o kilka centymetrów.

Długość kopyt określana w różnych systemach numeracji

Przemysł obuwniczy stosuje trzy podstawowe systemy numeracji długości kopyt:

metryczną, angielską (calową), francuską (sztychową).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Numeracja metryczna w odróżnieniu od innych systemów miar wywodzi się od długości

stopy i jest wyrażona w cm, a w systemie Mondopoint (system światowy) w mm. W Polsce
przyjmuje się zasadę, że jednostką podstawową jest centymetr, a numer metryczny wyraża
długość stopy. Aktualnie wg SWW (Systematyczny Wykaz Wyrobów)

numeracja rozpoczyna

się od numeru 9

1

/

2

, a kończy na numerze 31 z tym, że obuwie w numeracji 9

1

/

2

, 10, 10

1

/

2

jest

przeznaczone dla dzieci nie chodzących i nie jest produkowane na kopytach; kopyta służą
jedynie jako modele do wzorcowania części składowych obuwia. W systemie tym stosuje się
również połówki numerów, a więc różnice między kolejnymi numerami wynoszą 5 mm.

Numeracja angielska (calowa) oparta jest na podstawowej jednostce równej

1

/

3

cala

angielskiego (2,54 cm), a więc 1 numer angielski wynosi w przybliżeniu 8,46 mm.
Dla większej dokładności jednostkę tę podzielono na połówki, tzn., że pół jednostki równa się
4,23 mm. Klasyczna numeracja calowa rozpoczyna się od numeru 1 i wzrasta co pół numeru
do numeru 13 tworząc tzw. podgrupę numeracji małej (dla dzieci). Następne kolejne numery
zaczynają się również od numeru 1 i wzrastają do numeru 12. Jest to tzw. podgrupa numeracji
dużej (dla młodzieży i dorosłych). Jednostki i podział numeracji angielskiej ilustruje rys. 10.

Rys. 10. Oznaczenie numeracji angielskiej (calowej): a) oznaczenie jednostki podstawowej,

b) oznaczenie połowy jednostki podstawowej, c) oznaczenie podgrupy małej i podgrupy dużej [5, s. 29]

Należy pamiętać, że numer 1 podgrupy numeracji małej zawiera 12 jednostek
nieoznaczonych i jedną oznaczoną, a numer 1 podgrupy numeracji dużej zawiera ogółem 12
jednostek nieoznaczonych, 13 jednostek oznaczonych podgrupy małej i jedną jednostkę
oznaczoną podgrupy dużej.

Numeracja francuska (sztychowa) wywodzi się od francuskiego sztycha, którego

długość wynosi

2

/

3

cm, tj. w przybliżeniu 6,6 mm (rys. 11). Numeracja sztychowa klasyczna

zaczyna się od numeru 18 i wzrasta pełnymi numerami do numeru 47.

Rys. 11. Oznaczenie numeracji francuskiej (sztychowej) w porównaniu z podziałką centymetrową [5, s. 29]

W obowiązujących systemach miar, pomimo że ich jednostki zostały jednoznacznie

określone, to jednak nie zawsze w sposób jednoznaczny określają wielkość kopyt czy obuwia
w odniesieniu do ich długości. Różnice w tej samej numeracji w dużej mierze zależą od skali

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

przyjętych naddatków i nie zawsze numer metryczny lub angielski są jednoznacznie
określone. Najbardziej stabilną jest numeracja francuska, którą szczególnie cenią producenci
podeszew lub obuwia formowanego metodą wtrysku. W tej numeracji jest najmniejsza liczba
numerów, a to ze względu na brak numeracji połówkowych.

Drugą podstawową cechą służącą do określania wielkości kopyt jest ich tęgość. Tęgość

kopyt ma ścisły związek z tęgością stopy, która zależy od masy (ciężaru) człowieka, rodzaju

pracy jaką wykonuje, trybu życia, odżywiania, warunków
klimatycznych w jakich żyje, itp. Jest ogólnie znane, że
stopy o jednakowej długości mogą mieć różne tęgości.

Numeracja kopyt w Polsce obejmuje 8 pełnych tęgości

i 7 tęgości połówkowych, oznaczonych symbolami: D,
D

1

/

2

, E, E

1

/

2

, F, F

1

/

2

, G, G

1

/

2

,H, H

1

/

2

, J, J

1

/

2

, K, K

1

/

2

, L.

Najszczuplejsze stopy oznaczone są tęgością D. Stopy
grube, tęgie, o największych wymiarach szerokości
i obwodów oznaczone są tęgością L. Jednostką pomiaru
tęgości kopyta jest milimetr.

Rys. 12. Oznaczenie

podstawowych wymiarów tęgości

kopyt: a – szerokość podstawy

w przedstopiu, b – szerokość

podstawy w pięcie, c – obwód

w przedstopiu, d – obwód

w podbiciu [5, s. 32]

Tęgość kopyta wyznaczają 4 zasadnicze wymiary (rys. 12):

a)

szerokość podstawy w przedstopiu,

b)

szerokość podstawy w pięcie,

c)

obwód w przedstopiu,

d)

obwód w podbiciu.

Analizując tabele wymiarów kopyt dla wszystkich grup wielkościowych można

z łatwością zauważyć, że wymiary: a, b, c, d zmieniają się regularnie, zarówno w przypadku
długości i tęgości. Ogólnie możemy powiedzieć, że różnice w obwodach (c i d) wynoszą przy
kolejnych całych numerach długości i tęgości – 6 mm; w szerokości podstawy w przedstopiu
– 2 mm; w szerokości podstawy w pięcie – 1,5 mm, co ilustrują tabele 2 i 3.

Tabela 2. Stopniowanie wymiarów kopyt w zależności od tęgości stopy

Tęgość stopy

Wymiary kopyta w mm dla nr 11

E

F

G

a – szerokość podstawy w przedstopiu

43,7

45,7

47,7

b – szerokość podstawy w pięcie

28,5

30,0

31,5

c – obwód w przedstopiu

119

125

131

d – obwód w podbiciu

128

134

140

Tabela 3. Stopniowanie wymiarów kopyt w zależności od długości stopy

Długość stopy

Wymiary kopyt w mm dla tęgości E

11

12

13

a – szerokość podstawy w przedstopiu

43,7

45,7

47,7

b – szerokość podstawy w pięcie

28,5

30,0

31,5

c – obwód w przedstopiu

119

125

131

d – obwód w podbiciu

128

134

140

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Z danych zawartych w tabelach 2 i 3 wynika, że na przykład wymiary tęgości kopyta dla

stopy o długości 12 mm w grupie E są identyczne z wymiarami tęgości kopyta dla stopy
o długości 11 mm w grupie F.

W nawiązaniu do tego należy wyjaśnić, że pomimo ustalenia stałych wielkości

określających wymiary kopyt, to jednak w zależności od ich przeznaczenia do produkcji
niektórych odmian obuwia, zaleca się lub dopuszcza odstępstwa od tych wielkości,
a mianowicie:

−

w kopytach przeznaczonych do produkcji obuwia z odkrytym czubkiem naddatek
całkowity powinien wynosić 5 mm, a szerokość podstawy w przedstopiu powinna być
zwiększona o 2 mm,

−

w kopytach do produkcji obuwia z podwyższoną cholewką lub butów oraz obuwia
roboczego i ochronnego obwód przez podbicie powinien być zwiększony o 3 lub 6 mm,

−

w kopytach do produkcji obuwia z odkrytą piętą szerokość podstawy w pięcie powinna
być zwiększona o 2 mm,

−

szerokość podstawy w pięcie dla grupy wielkościowej 8 powinna być zmniejszona
w zależności od wysokości obcasa i tak przy wysokościach:
30–45 mm o 2 mm,
50–65 mm o 3 mm,
70–85 mm o 4,5 mm,

−

w grupach 6, 7, 9 szerokość podstawy w pięcie powinna być zmniejszona przy wysokości
obcasa 20–40 mm o 2 mm,

−

szerokość podstawy w przedstopiu powinna być zmniejszona w zależności od wysokości
obcasa i tak przy wysokościach:
30–45 mm o 2 mm,
50–65 mm o 3,5 mm,
70–85 mm o 5 mm,

−

dopuszcza się stosowanie wymiarów podstawy kopyta tęgości pełnej (np. H) dla kopyta
wykonanego w danej tęgości połówkowej (H

1

/

2

),

−

dopuszcza się stosowanie jednakowych wymiarów podstawy kopyta dla dwóch
sąsiednich tęgości (np. tęgości E i F); powinny to być wymiary podstawy kopyta
z połówkowej tęgości pośredniej (E

1

/

2

).

W celu usprawnienia organizacji produkcji i uniknięcia pomyłek, kopyta są znaczone

(cechowane) symbolami literowymi, cyfrowymi oraz kolorowymi paskami lub korkami
oznaczającymi tęgość kopyta. Kopyta wykonane w zakładzie produkcyjnym poddawane są
sprawdzeniu w celu ustalenia, czy zostały one wykonane zgodnie z modelami roboczymi lub
wzorami podstawowymi; zwraca się głównie uwagę na zgodność wymiarów i budowę
plastyczną oraz na stan techniczny wykonanych kopyt. Czynności te są niezbędne, gdyż
wymiary i kształt kopyta mają decydujące znaczenie dla wartości użytkowych
produkowanego na nich obuwia.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że tęgość, podobnie jak długość kopyta

odzwierciedla wymiary stopy i dlatego obuwie powinno być wytwarzane w kilku tęgościach.
Z badań prowadzonych przez Instytut Przemysłu Skórzanego w Łodzi, w latach
siedemdziesiątych ubiegłego wieku wynikało, że każdy wzór i numer wielkościowy obuwia
powinny być wytwarzane w 3 tęgościach, a wtedy 75% społeczeństwa będzie mieć
możliwość właściwego doboru obuwia na swoje stopy.

Grupy wielkościowe kopyt, sposoby przeliczania numeracji wielkościowej

W Polsce kopyta i obuwie dzieli się na dziewięć grup wielkościowych. Pod pojęciem

grupy wielkościowej rozumiemy określony zakres wielkości kopyt, tj. numerów długości
i tęgości dla grup użytkowników wyodrębnionych wg płci i wieku (tabela 4 i 5).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Tabela 4. Grupy wielkościowe kopyt i obuwia [5, s. 30]

Grupa wielkościowa

Symbol

nazwa

przeznaczenie

1

niemowlęca i poniemowlęca

dla dzieci obojga płci w wieku do 2 lat

2

wczesnodziecięca

dla dzieci obojga płci w wieku od 3 do 4 lat

3

przedszkolna

dla dzieci obojga płci w wieku od 5 do 6 lat

4

szkolna

dla dzieci obojga płci w wieku od 7 do 10 lat

5

dziewczęca

dla dziewcząt w wieku od 11 do 15 lat

6

chłopięca

dla chłopców w wieku od 11 do 15 lat

7

młodzieżowo-dziewczęca

dla dziewcząt w wieku od 16 do 18 lat

8

damska

dla kobiet powyżej 18 lat

9

młodzieżowo-chłopięca i męska

dla chłopców i mężczyzn w wieku powyżej 15 lat

Tabela 5. Metryczna numeracja długości kopyt i obuwia w grupach wielkościowych [5, s. 31]

Grupa wielkościowa

wielkość

symbol

nazwa

tabela numeracji metrycznej

podstawowa

w grupie

1

2

3

4

1

niemowlęca
i poniemowlęca

9

1

/

2

, 10, 10

1

/

2,

11, 11

1

/

2

, 12, 12

1

/

2

, 13, 13

1

/

2

, 14, 14

1

/

2

10 G

13 G

2

wczesnodziecięca

15, 15

1

/

2

, 16, 16

1

/

2

, 17

16 G

3

przedszkolna

17, 17

1

/

2

, 18, 18

1

/

2

, 19, 19

1

/

2

18

1

/

2

G

4

szkolna

20, 20

1

/

2

, 21, 21

1

/

2

, 22

21 G

5

dziewczęca

22, 22

1

/

2

, 23, 23

1

/

2

, 24, 24

1

/

2

, 25

23

1

/

2

G

6

chłopięca

22

1

/

2

, 23, 23

1

/

2

, 24, 24

1

/

2

, 25, 25

1

/

2

, 26

24 G

7

młodzieżowo-
-dziewczęca

22, 22

1

/

2

, 23, 23

1

/

2

, 24, 24

1

/

2

, 25, 25

1

/

2

, 26

23

1

/

2

G

8

damska

21

1

/

2

, 22, 22

1

/

2

, 23, 23

1

/

2

, 24, 24

1

/

2

, 25, 25

1

/

2

, 26, 26

1

/

2

,

27

23

1

/

2

G

9

młodzieżowo-
-chłopięca i męska

23

1

/

2

, 24, 24

1

/

2

, 25, 25

1

/

2

, 26, 26

1

/

2

, 27, 27

1

/

2

, 28, 28

1

/

2

,

29, 29

1

/

2

, 30, 30

1

/

2

, 31

27 G

W procesie produkcji obuwia dość często zachodzi potrzeba zamiany systemu numeracji

wielkościowej albo kontrahent wymaga podwójnego, a nawet potrójnego oznaczania
wielkości. Wtedy zachodzi potrzeba przeliczenia numeracji do odpowiedniego systemu.
Na przykład posiadamy kopyta w numeracji metrycznej i chcemy je oznaczyć w numeracji
francuskiej lub angielskiej. W tym celu należy wykonać stosowne przeliczenia, które
w ogólnym zarysie wyjaśnimy na konkretnych przykładach.

Przystępując do przeliczenia numeracji musimy pamiętać, że numeracja kopyt

w systemie angielskim i francuskim odnosi się do długości kopyta, w której ukryty jest
naddatek funkcjonalny 10 mm. Natomiast numeracja metryczna kopyta odzwierciedla
długość stopy. W tej sytuacji jeżeli będziemy numer metryczny przeliczać na angielski
i francuski do jego wymiaru dodajemy 10 mm lub 1 cm, w zależności jaką jednostkę długości
zastosujemy. W odwrotnej sytuacji, przy przeliczaniu jednostek angielskich lub francuskich
na jednostki metryczne (mm lub cm) od otrzymanego wyniku odliczamy 10 mm lub 1 cm
i wynik zaokrąglamy do najbliższego numeru (pełnego lub połówkowego).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Przeliczanie numeracji metrycznej na francuską wg wzoru:



gdzie: F – numeracja obuwia w sztychach,

M – numeracja obuwia w centymetrach.

Przykład: przelicz nr M – 11 na nr F.



Z przeliczenia wynika, że numer M – 11 odpowiada numerowi F – 18.

Przeliczanie numeracji metrycznej na angielską wg wzoru:



Gdzie: A – numeracja obuwia w jednostkach angielskich (1/3 cala),

M – numeracja obuwia w centymetrach.

Uwaga: jeżeli iloraz jest w przedziale od 13 do 25 jednostek to od tej wartości odejmujemy

12 jednostek nieoznaczonych, a w przypadku kiedy iloraz będzie większy jak 25 to od
otrzymanego wyniku odejmujemy liczbę 25 to jest 12 jednostek nieoznaczonych i 13
jednostek oznaczonych.

Przykład: przelicz nr M – 27 na nr A.



Z przeliczenia wynika, że numer M – 11 odpowiada numerowi A – 8 w podgrupie dużej.

Przeliczanie numeracji francuskiej na metryczną wg wzoru:

gdzie: M – numeracja obuwia w centymetrach,

F – numeracja obuwia w sztychach.

Przykład: przelicz nr F – 18 na nr M.



Z przeliczenia wynika, że numer F – 18 odpowiada numerowi M – 11.

Przeliczanie numeracji francuskiej na angielską wg wzoru:



gdzie: A – numeracja obuwia w jednostkach angielskich,

F – numeracja obuwia w sztychach.

2

)

1

(

3

+

⋅

=

M

F

18

2

36

2

)

1

11

(

3

=

=

+

⋅

=

F

)

25

(lub

12

846

,

0

)

1

(

−

+

=

M

A

096

,

8

25

846

,

0

)

1

27

(

=

−

+

=

A

846

,

0

)

1

(

+

M

1

3

2

−

⋅

=

F

M

11

1

3

18

2

=

−

⋅

=

M

)

25

(lub

12

846

,

0

3

2

−

⋅

⋅

=

F

A

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przykład: przelicz nr F – 24 na nr A.



Z przeliczenia wynika, że numer F – 24 odpowiada numerowi A – 7 w podgrupie małej.

Przeliczanie numeracji angielskiej na metryczną wg wzoru:


gdzie: M – numeracja obuwia w centymetrach,

A – numeracja obuwia w jednostkach angielskich.

Uwaga: jeżeli A podana jest dla podgrupy małej, to dodajemy 12 jednostek, natomiast jeżeli

odnosi się do podgrupy dużej dodajemy 25 jednostek.

Przykład: przelicz nr A – 8 podgrupy dużej na nr M.


Z przeliczenia wynika, że numer A – 8 w podgrupie dużej odpowiada numerowi M – 27.

Przeliczanie numeracji angielskiej na francuską wg wzoru:



gdzie: F – numeracja obuwia w sztychach,

A – numeracja obuwia w jednostkach angielskich.

Przykład: przelicz nr A – 7 podgrupy małej na nr F.

Z przeliczenia wynika, że numer A – 7 w podgrupie małej odpowiada numerowi F – 24.

Przy przeliczeniach pamiętajmy, że otrzymany wynik obliczeń zaokrąglamy do numeru

pełnego, lub numeru połówkowego. Należy przypomnieć, że numeracja: metryczna
i angielska są stopniowane w półnumerach, ale numeracja francuska jest określana w pełnych
numerach co oznacza, że jeżeli otrzymany wynik będzie większy od pełnej jednostki, to
numeru francuskiego nie możemy wyrazić w formie połówkowej.

Na przykład przy przeliczaniu nr M – 24 na nr F otrzymamy

Co oznacza, że numer 24 nie odpowiada numerowi F – 37, a także numerowi F – 38. w tym
przypadku zaleca się aby numer M – 24 był odpowiednikiem numeru F – 38. natomiast jeżeli
otrzymany wynik będzie z końcówką poniżej 0,5, to wskazujemy niższy pełny numer.

912

,

6

12

846

,

0

3

24

2

=

−

⋅

⋅

=

A

1

846

,

0

)

25

lub

12

(

−

⋅

+

=

A

M

918

,

26

1

846

,

0

)

)

25

8

(

=

−

⋅

+

=

M

2

846

,

0

)

25

lub

12

(

3

⋅

+

⋅

=

A

F

111

,

24

2

846

.

0

)

12

7

(

3

=

⋅

+

⋅

=

F

5

,

37

2

75

2

)

1

24

(

3

=

=

+

⋅

=

F

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Czym uzasadnisz różnice miedzy długością stopy i kopyta?

2.

Ile wynosi naddatek funkcjonalny w budowie kopyta?

3.

Czy moda ma wpływ na długość kopyta?

4.

Czy długość kopyta odpowiada długości jego podstawy?

5.

Jakie znasz systemy oznaczania długości kopyt i obuwia?

6.

Czym charakteryzują się systemy oznaczania długości kopyt i obuwia?

7.

Co rozumiesz pod pojęciem tęgość obuwia?

8.

Jakie wymiary stopy (kopyta) określają tęgość kopyt i obuwia?

9.

Jak oznacza się tęgość obuwia?

10.

Jakie zależności zachodzą między długością i tęgością kopyt i obuwia?

11.

Czy i w jakiej sytuacji można stosować odstępstwa od obowiązujących zasad
wymiarowania kopyt?

12.

Co rozumiesz pod pojęciem wielkości obuwia?

13.

Czy znasz i rozumiesz zasady przeliczania numeracji kopyt i obuwia?

14.

W jakich grupach wielkościowych wytwarza się kopyta i obuwie?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na otrzymanej planszy ilustrującej przekrój podłużny stopy i kopyta oznacz i zapisz

wymiary długości stopy, ściółki kopyta, kopyta, naddatki kopyta oraz obwody przez
przedstopie i podbicie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymaną planszę,

2)

oznaczyć stosowne wymiary,

3)

zapisać nazwy oznaczonych wymiarów,

4)

dokonać samooceny pracy,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansza ilustrująca przekrój podłużny kopyta i stopy,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przelicz numer metryczny 25 na numer francuski i angielski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

scharakteryzować przeliczane systemy numeracji,

2)

zapisać wzory według, których nastąpi przeliczanie numeracji,

3)

dokonać stosowanych obliczeń i zaokrągleń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4)

zapisać odpowiedniki numeru 25 w numeracji francuskiej i angielskiej,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier formatu A4,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przelicz numer francuski 42 na numer metryczny i angielski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

scharakteryzować przeliczane systemy numeracji,

2)

zapisać wzory według, których nastąpi przeliczanie numeracji,

3)

dokonać stosowanych obliczeń i zaokrągleń,

4)

zapisać odpowiedniki numeru francuskiego 42 w numeracji metrycznej i angielskiej,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier formatu A4,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przelicz numer angielski 7 podgrupy małej na numer metryczny i francuski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

scharakteryzować przeliczane systemy numeracji,

2)

zapisać wzory według, których nastąpi przeliczanie numeracji,

3)

dokonać stosowanych obliczeń i zaokrągleń,

4)

zapisać odpowiedniki numeru angielskiego 7 podgrupy małej w numeracji metrycznej

i francuskiej,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier formatu A4,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Ćwiczenie 5

Przelicz numer angielski 4 podgrupy dużej na numer metryczny i francuski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

scharakteryzować przeliczane systemy numeracji,

2)

zapisać wzory według, których nastąpi przeliczanie numeracji,

3)

dokonać stosowanych obliczeń i zaokrągleń,

4)

zapisać odpowiedniki numeru angielskiego 4 podgrupy dużej w numeracji metrycznej
i francuskiej,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory piśmiennicze,

−

papier formatu A4,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 6

Na planszy ilustrującej numery (symbole) i nazwy grup wielkościowych kopyt i obuwia

zapisz przy każdej grupie przedział wiekowy użytkowników, wielkość podstawową
(środkową) oznaczając numer długości i symbol tęgości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować wyszczególnione grupy wielkościowe,

2)

określić przedział wiekowy użytkowników obuwia w poszczególnych grupach
wiekowych,

3)

określić numer długości uznawany jako podstawowy w grupie oraz symbol tęgości dla
numeru podstawowego,

4)

zapisać przy każdej grupie wiekowej ustalone wielkości,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze z wykazem grup wielkościowych kopyt i obuwia,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować różnice między długością stopy i kopyta?

2)

wyjaśnić konieczność zwiększenia długości kopyt w stosunku do

długości stopy o naddatek funkcyjny i naddatek wynikający
z kształtu czubka kopyta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

3)

zdefiniować podstawowe numeracje kopyt?

4)

opisać wymiary stopy określające tęgość kopyt?

5)

oznaczyć tęgość kopyt za pomocą umownych symboli?

6)

wyjaśnić w jakich sytuacjach można odstąpić od ustalonych zasad

wymiarowania kopyt obuwniczych?

7)

zdefiniować pojęcie „tęgość kopyt”?

8)

wyjaśnić co kryje się pod pojęciem „wielkość kopyt”?

9)

przeliczyć numerację kopyt w różnych systemach?

10)

dobrać pełny asortyment kopyt w grupach wielkościowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.5. Produkcja kopyt

4.5.1. Materiał nauczania

Przez lata wytwarzano kopyta z drewna. Dzisiaj coraz częściej drewno jest zastępowane

tworzywami sztucznymi. Podstawą rozpoczęcia produkcji kopyta określonego rodzaju jest
wykonanie modelu podstawowego dla środkowego numeru grupy wielkościowej obuwia.
Ważnym etapem w produkcji kopyt jest kontrola jakości i wymiarów kopyt zarówno
w procesie tworzenia modelu podstawowego jak również po jego rozstopniowaniu na
wszystkie numery w grupie wielkościowej.

Opracowanie modelu podstawowego kopyta

Wymiary i kształt kopyt mają zasadniczy wpływ na walory użytkowe i estetyczne

wytwarzanego przy ich użyciu obuwia.

Podstawą do opracowania modelu podstawowego kopyta dla odpowiedniej grupy

wielkościowej są przede wszystkim dokładne wymiary stopy dla środkowego numeru
w grupie uzyskane w wyniku prowadzonych na szeroką skalę badań antropometrycznych
[5, s. 19]. Drugim istotnym warunkiem przy tworzeniu modelu podstawowego kopyta jest
spełnienie wymagań wynikających z istniejących trendów w modzie obuwniczej lub
wymagań wynikających z rodzaju i przeznaczenia obuwia. Dodatkowymi wskaźnikami przy
modelowaniu nowego wzoru kopyta mogą być: odlew gipsowy stopy, ślad stopy i jej obrys.

Właściwe modelowanie kopyta, najczęściej w drewnie, jest poprzedzone wykonaniem

wzorników:

−

ś

ciółki kopyta, która odzwierciedla jego podstawę (rys. 13);

−

podłużnego profilu kopyta, który jest poprowadzony poprzez wyznaczniki przedstopia –
podbiciowy i środkowy (rys. 14);

−

poprzecznego profilu kopyta w miejscu wyznaczników przedstopia;

−

poprzecznego profilu kopyta w najwyższym miejscu podbicia przez wyznacznik
podbiciowy (rys. 15);

−

poprzecznego profilu kopyta w miejscu szerokości podstawy pięty (rys. 16);

−

podłużnego profilu kopyta w czubku i pięcie (rys. 17).

Rys. 13. Wzornik ściółki kopyta [2, s. 44]

Rys. 14. Podłużny profil kopyta [2, s. 44]

Rys. 15. Poprzeczny profil

kopyta [2, s. 44]

Rys. 16. Poprzeczny profil

pięty kopyta [2, s. 44]

Rys. 17. Podłużne profile kopyta:

a) pięty, b) czubka [2, s. 45]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Rys. 18. Cechowanie kopyta: 1 – numer długości, 2 – kolorowy pasek lub korek oznaczający tegość,

3 – nazwa kopyta, 4 – symbol oznaczający tęgość kopyta [4, s. 56]

Model podstawowy kopyta wykonuje się ręcznie z zaciosu drewnianego przy użyciu

prostych narzędzi, jak noże, tarniki i pilniki o różnej głębokości nacięć. W fazie końcowej
wygładza się model papierem ściernym grubo i drobnoziarnistym. W czasie obróbki model
jest nieustannie kontrolowany za pomocą wcześniej wykonanych wzorników.

Model podstawowy kopyta powinien być odpowiednio wzmocniony na grani poprzez

wbicie i oszlifowanie gwoździ. Gotowy model powinien być odpowiednio ocechowany
znakami literowymi i cyfrowymi (rys. 18).

Produkcja kopyt z drewna

Kopyta drewniane wytwarza się najczęściej z drewna bukowego lub grabowego.

Drewniane kloce zostają pocięte na kawałki o długości 3–4 cm większej od długości kopyta.
Następnie kawałki drewna łupie się na kliny i w tej formie suszy w warunkach naturalnych
lub suszarniach. Ostatnią fazą w przygotowaniu półfabrykatów jest obróbka klinów do
kształtu „zaciosów”. Następnym etapem jest toczenie kopyt, które obejmuje:

−

wstępne toczenie tzw. bałwanków,

−

parowanie i suszenie bałwanków,

−

właściwe kopiowanie kopyt.

Dokładna obróbka kopyta odbywa się na maszynach frezokopiarkach przy użyciu modelu
podstawowego. Nowoczesne frezokopiarki kopyt umożliwiają jednoczesną obróbkę pełnego
asortymentu kopyt w grupach wielkościowych z jednego modelu, a nawet bez modelu
w oparciu o specjalny program komputerowy. Obecnie jest to wysoko zaawansowana
technologia. Do czołowych producentów frezokopiarek należy zaliczyć niemiecką fimę
Fagus. Maszyny tej firmy pracują w licznych krajach na całym świecie.

Po obróbce wiórowej kopyt następuje ich wykończenie, które sprowadza się do

następujących czynności:

−

obcinanie końcówek drewna,

−

wiercenie otworów na sworzeń spoidła,

−

wycinanie klina umożliwiającego łamanie kopyta,

−

formowanie płytek do podstawy kopyta,

−

przecinanie kopyta od podstawy,

−

wycinanie i frezowanie wałka oporowego pod łącznik,

−

zakładanie łącznika sprężynowego,

−

wmontowanie tulejek w próg kopyta,

−

wiercenie w podstawce pięty kopyta otworu na trzpień,

−

okucie podstawy kopyta stalową płytką,

−

dopasowanie czubka i pięty do wzorników kontrolnych,

−

szlifowanie i polerowanie kopyt papierem ściernym,

−

cechowanie i oznaczanie kopyt,

−

nabłyszczanie kopyt i ich ostateczna kontrola.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Produkcja kopyt z tworzyw sztucznych

Kopyta z tworzyw sztucznych pod wieloma względami są jakościowo lepsze od kopyt

drewnianych. Dotyczy to takich cech, jak trwałość, stabilność wymiarów, odporność na
działanie klejów. Kopyta z tworzyw produkowane są na bazie polietylenu, przy czym
polietylen niskiej gęstości jest mieszany z polietylenem wysokiej gęstości. Produktem
wyjściowym do produkcji jest bryła uformowana metodą wtryskowego formowania
z tworzywa termoplastycznego, która poprzez obróbkę wiórową (jak przy kopytach
drewnianych) jest przetwarzana na półprodukt o określonej wielkości i kształcie zwany
bałwankami. Pozostałe operacje są wykonywane identycznie, jak przy produkcji kopyt
drewnianych.

Dodatkową zaletą stosowania tej technologii jest również to, że wszelkiego rodzaju

odpady powstające w procesie produkcji kopyt są w pełni wykorzystywane do
bezpośredniego recyklingu. Obniża to znacznie koszty wytwarzania i cenę produktu
finalnego.

Kontrola jakości i sprawdzanie wymiarów kopyt

Ważną czynnością w produkcji kopyt jest kontrola jakości polegająca w głównej mierze

na wykonaniu takich czynności, jak:

−

oględziny zewnętrzne , które wykonuje się nie uzbrojonym okiem, sprawdzając zgodność
asortymentu, wykończenia, oznaczenia i braku wad niedopuszczalnych, takich jak:
pęknięcia drewna, sęki w kopytach drewnianych (szczególnie w czubku), pęcherze
w kopytach z tworzyw, nierówności na powierzchni itp.,

Rys. 19. Wzornik podstawowy kopyta do kontroli jego długości i szerokości:

s – szerokość w przedstopiu, p – szerokość w pięcie [2, s. 38]

−

sprawdzanie długości podstawy oraz szerokości przedstopia i pięty (rys. 19), które należy
przeprowadzić za pomocą wzornika (szablonu) podstawy kopyta wykonanego dla modelu
roboczego, nakładając wzornik na podstawę kopyta odpowiedniego numeru długości
i mierząc ewentualne różnice wymiarów suwmiarką; różnice wymiarów długości
podstawy nie mogą przekraczać ± 1 mm, a w przypadku szerokości podstawy
w przedstopiu i pięcie dopuszcza się tolerancję w porównaniu z wzornikiem ± 0,5 mm,

−

sprawdzenie obwodów kopyta w przedstopiu i przez podbicie (rys. 20) którego można
dokonać taśmą obuwniczą, przenosząc na kopyto dolne i górne wyznaczniki obwodów
kopyt lub przy użyciu specjalnych urządzeń mechanicznych, np. firmy Fagus,

Rys. 20. Sprawdzanie obwodów: a-podbicia, b-przedstopia [2, s. 38]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

−

sprawdzenie podłużnego profilu kopyta, które należy przeprowadzić przez porównanie
zgodności z wzornikami danego modelu,

−

sprawdzenie wzniesienia czubka i pięty, które należy przeprowadzić za pomocą kostek
mierniczych (rys. 21); kostki miernicze należy umieścić na płaskiej poziomej podstawie,
a następnie piętę kopyta oprzeć na jednym ze stopni kostki określających wymaganą
wysokość obcasa; do czubka kopyta przysunąć kostkę mierniczą czubka i odczytać
wysokość wzniesienia czubka (rys. 22),

Rys. 21. Kostki miernicze [5, s. 36]

Rys. 22. Ustawienie kopyta na kostkach mierniczych [5, s. 36]

−

sprawdzenie wysokości piętki i wysokości umieszczenia wyznacznika pięty, które należy
wykonać w sposób następujący: wysokość piętki sprawdzić za pomocą suwmiarki -
dopuszczalne

odchylenie

wymiarów

± 0,5 mm;

prawidłowość

umieszczenia

wyznacznika pięty należy sprawdzić za pomocą taśmy mierniczej, mierząc po łuku piętki
odległość od najbardziej wychylonego do tyłu punktu grani piętki kopyta do wyznacznika
(rys. 23),

Rys. 23. Pomiar wysokości umieszczenia wyznacznika w pięcie

1 – wyznacznik pięty określający wysokość cholewki półbutów, czółenek itp. [5, s. 56]

−

sprawdzenie sprawności działania łącznika, które należy przeprowadzić przez
pięciokrotne odchylenie i zwieranie piętki ze stopką; za kopyto wadliwe uznaje się takie,
w którym po tej próbie nastąpi wyraźne rozluźnienie łącznika zwierającego piętkę ze
stopką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Niezależnie od wymienionych badań podstawowych należy prowadzić badania

uzupełniające polegające na: sprawdzeniu wilgotności drewna i wymagań fizycznych
stosowanych tworzyw. Są to zabiegi niezbędne, ponieważ każda nieprawidłowość w kopycie
będzie zwielokrotniona w wyprodukowanym na nim obuwiu.

Na zakończenie należy wspomnieć o wymaganiach w zakresie przechowywania

i konserwacji kopyt. Pomieszczenia, w których przechowuje się kopyta powinny być
wyposażone w odpowiednie regały lub pojemniki, temperatura w pomieszczeniach powinna
być utrzymana na takim poziomie, aby wilgotność kopyt drewnianych utrzymywała się na
poziomie 10%. Kopyta należy odpowiednio konserwować, dbając o ich sprawność
techniczną. Każdą zauważoną usterkę w czasie kontroli czy też eksploatacji kopyt należy
bezzwłocznie usunąć. Należy dbać także o czystość kopyt, chroniąc je przed zabrudzeniami
klejem, smarami itp. Po wyczyszczeniu kopyt dobrze jest pokryć je cienką warstwą talku,
który ułatwia nazuwanie i wyzuwanie kopyt oraz zmniejsza tarcie między cholewką,
a powierzchnią kopyta w czasie ćwiekowania.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co stanowi podstawę do opracowania modelu podstawowego kopyta?

2.

Jakie prace należy wykonać przed właściwym modelowaniem kopyta w drewnie?

3.

Jakie znasz wzorniki służące do kontroli wymiarów kopyt?

4.

Na jakich maszynach dokonuje się obróbki wiórowej kopyt?

5.

Czym charakteryzuje się produkcja kopyt z drewna i tworzyw sztucznych?

6.

Dlaczego wytwarzanie kopyt z tworzyw sztucznych jest bardziej korzystne od produkcji
kopyt drewnianych?

7.

W jaki sposób należy ocechować model podstawowy kopyta?

8.

Na czym polega kontrola jakości wyprodukowanych kopyt?

9.

Jakie parametry techniczne należy sprawdzać w procesie kontroli jakości kopyt?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród licznych wzorników wykorzystywanych przy modelowaniu i produkcji kopyt

wybierz wzorniki odzwierciedlające podłużne i poprzeczne profile otrzymanych do kontroli
kopyt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane wzorniki i kopyta,

2)

wybrać wzorniki stosowane do otrzymanych kopyt,

3)

nazwać wybrane wzorniki,

4)

zapisać nazwy wybranych wzorników,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorniki różnych kształtów wykorzystywane w procesie modelowania i wytwarzania
kopyt,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

−

kopyta różnych kształtów i wymiarów,

−

materiały piśmiennicze,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Do wskazanych przez nauczyciela kopyt dobierz ze zbioru odpowiednie wzorniki profili

podłużnych w pięcie i czubku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zanalizować otrzymane wzorniki i kopyta,

2)

wybrać właściwe wzorniki do otrzymanych kopyt,

3)

nazwać wybrane wzorniki,

4)

zapisać nazwy wybranych wzorników,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować sposób kontroli kopyt przy użyciu wybranych wzorników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wzorniki różnych profili podłużnych czubków i pięt kopyt,

−

kopyta o różnej wielkości i zróżnicowanych profilach,

−

materiały piśmiennicze,

−

kartka papieru A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Sprawdź wzniesienie czubków i pięt otrzymanych kopyt przy użyciu kostek mierniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przygotować kostki miernicze,

2)

umieścić kostki na płaskiej poziomej podstawie,

3)

ustawić kopyta na kostkach,

4)

zapisać odczytane wielkości wzniesień,

5)

dokonać samooceny wykonanej pracy,

6)

zaprezentować wyniki dokonanych pomiarów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kostki miernicze do kopyt,

−

kopyta o różnych wielkościach i profilach,

−

materiały piśmiennicze,

−

arkusz papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozpoznać wzorniki stosowane do kontroli kopyt?

2)

określić czynniki mające wpływ na właściwy przebieg procesu

modelowania kopyta w drewnie?

3)

określić sposób cechowania modelu podstawowego kopyta?

4)

opisać zasady wytwarzania kopyt z drewna i tworzyw sztucznych?

5)

uzasadnić celowość wytwarzania kopyt z tworzyw sztucznych?

6)

opisać zasady kontroli wyprodukowanych kopyt z drewna i z

tworzyw sztucznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

4.

Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.

6.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8.

Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to pytań
o numerach od 15 do 20).

9.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi w KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Prawie do końca XIX wieku podstawa produkowanych kopyt miała kształt
a)

płaski.

b)

asymetryczny.

c)

prostokątny.

d)

symetryczny.

2.

Za prekursora w dziedzinie wykorzystania wiedzy medycznej do konstrukcji kopyt

należy uznać badacza noszącego nazwisko

a)

R. Knöfel.

b)

K. Benscheidtem.

c)

H. Meyer.

d)

V. Budil.

3.

Licząc w kolejności od czubka, kopyta dzielimy na następujące odcinki
a)

czubek, śródstopie, pięta.

b)

czubek, przedstopie, pięta.

c)

czubek, przedstopie, śródstopie, pięta.

d)

czubek, śródstopie, przedstopie, pięta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

4.

Kopyto jest podstawowym urządzeniem służącym do
a)

konstruowania, przyklejania podeszew i utrzymywania jego kształtu.

b)

projektowania, konstruowania i produkcji obuwia.

c)

przemysłowej produkcji obuwia, pomiaru długości obuwia, czyszczenia obuwia.

d)

sprawdzenia wnętrza obuwia, kontroli czubka obuwia i projektowania cholewek.

5.

Stopka jest to
a)

część kopyta klinowego.

b)

część podstawy kopyta.

c)

podstawka do ręcznego ćwiekowania cholewek.

d)

wycięta przednia część kopyta łamanego.

6.

Do wykończania obuwia stosuje się kopyta
a)

klinowe.

b)

łamane całokute.

c)

nazuwaki.

d)

ć

wiekacze nie posiadające okuć.

7.

Grzbiet podbicia to
a)

podstawa kopyta.

b)

górna powierzchnia kopyta.

c)

linia największej wypukłości kopyta biegnąca od nasady palców do przegubu.

d)

największa wypukłość tyłu pięty.

8.

Do osadzenia podpodeszwy na podstawie kopyta służą
a)

płytki okucia podstawy kopyta.

b)

łączniki sprężynowe.

c)

trzpienie.

d)

tulejki otwarte bez kołnierza.

9.

W numeracji angielskiej wyróżnia się
a)

podgrupę zasadniczą i uzupełniającą.

b)

podgrupę małą i średnią.

c)

podgrupę małą i dużą.

d)

podgrupy zróżnicowane w zależności od tęgości obuwia.

10.

Tęgość obuwia i kopyt zależy od wymiaru
a)

obwodu przez podbicie.

b)

długości stopy i obwodu przez piętę.

c)

długości stopy, szerokości w pięcie, szerokości w przedstopiu i wysokości pięty.

d)

szerokości w przedstopiu i w pięcie oraz obwodu przez przedstopie i podbicie.

11.

Najczęściej do produkcji kopyt stosuje się drewno
a)

grabowe, bukowe.

b)

olchowe, grabowe.

c)

bukowe, klonowe.

d)

brzozowe, modrzewiowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

12.

Maszyna służąca do właściwej obróbki kopyta z drewna to
a)

tokarnia.

b)

kopyciarka.

c)

frezarka.

d)

frezokopiarka.

13.

Przy określaniu długości obuwia długość jednostki angielskiej wynosi
a)

10 mm.

b)

0,666 cm.

c)

0,486 mm.

d)

0,846 mm.

14.

Jednostką podstawową w numeracji francuskiej jest
a)

cal.

b)

centymetr.

c)

milimetr.

d)

sztych.

15.

Płytki okucia podstawy kopyta służą do
a)

wykończenia podstawy kopyta.

b)

zabezpieczenia kopyta przed zabrudzeniem klejem.

c)

zanitowania końcówek teksów, gwoździ i klamerek podczas ćwiekowania.

d)

zabezpieczenia kopyta przed korozją.

16.

Do produkcji obuwia opankowego i gdynkowego stosuje się kopyta typu ćwiekacze
a)

całokute.

b)

okute w pięcie i śródstopiu.

c)

nie posiadające okuć.

d)

pasowe.

17.

Podłużny profil kopyta sprawdzamy przy użyciu
a)

taśmy mierniczej – obuwniczej.

b)

wzornika przedstopia.

c)

wzornika profilu podłużnego.

d)

suwmiarki.

18.

Różnica między długością stopy i kopyta zależy od
a)

tęgości kopyta.

b)

kształtu czubka i pięty.

c)

kształtu profilu podłużnego kopyta.

d)

nadddatku funkcjonalnego i kształtu czubka.

19.

Pomiar obwodu kopyta w podbiciu można dokonać przy użyciu
a)

cyrkla.

b)

linijki.

c)

taśmy mierniczej – szewskiej.

d)

suwmiarki.

20.

Wzniesienie czubka i pięty kopyta dokonujemy przy użyciu
a)

mikroskopu.

b)

linijki.

c)

kostek mierniczych.

d)

taśmy mierniczej – szewskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Charakteryzowanie kopyt obuwniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

6.

LITERATURA

1.

Borzeszkowski A., Borzeszkowski W., Persz T.: Obuwnictwo przemysłowe część I.
WSiP, Warszawa 1979

2.

Christ J.W.: Obuwnictwo. WPLIS, Warszawa 1965

3.

Christ J.W.: Technologia obuwia. WSiP, Warszawa 1986

4.

Grabkowski M.: Obuwnictwo. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zawodowej. WSiP,
Warszawa 1992

5.

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom I. Politechnika Radomska, Radom
2000

6.

Liszka R., Rerutkiewicz J.; Uliasz H.: Cholewkarstwo. WSiP, Warszawa 1990

7.

Zasady prawidłowej konstrukcji kopyt i obuwia. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1976

Czasopisma fachowe:

1.

Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)

2.

Ś

wiat Butów (wydania archiwalne i bieżące)