MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO

�CI

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ.

ODPOWIEDZIALNO

�� KARNA I DYSCYPLINARNA

�O�NIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA I ZASAD

DYSCYPLINY WOJSKOWEJ.

WYBRANE ZAGADNIENIA

Materia�y do przeprowadzenia zaj

��

z

�o�nierzami zasadniczej s�u�by wojskowej

WARSZAWA 2007

Materiał o charakterze

profilaktyczno-edukacyjnym

Warszawa 2009

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNO

�CI

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ.

ODPOWIEDZIALNO

�� DYSCYPLINARNA I KARNA

�O�NIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA.

WYBRANE ZAGADNIENIA

WARSZAWA 2009

3

PLAN-KONSPEKT

zajęć z żołnierzami z zakresu podstaw dyscypliny wojskowej

TEMAT:

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
I KARNA ŻOŁNIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA.

CELE:

1. Kształtowanie świadomości prawnej żołnierzy służące zapobieganiu naruszeniom

prawa.

2. Zapoznanie z podstawowymi pojęciami dotyczącymi zasad i sposobu ponoszenia

odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa.

3. Przekazanie podstawowej wiedzy na temat zasad i sposobów ponoszenia odpowiedzialności

dyscyplinarnej i karnej przez żołnierza.

4. Uświadomienie żołnierzom konsekwencji dla przebiegu służby wojskowej wynikających

z ukarania.

5. Kształtowanie zdyscyplinowanych postaw żołnierzy.

CZAS:

1 x 45’

METODA:

Prelekcja, prezentacja foliogramów (PP).

MIEJSCE:

Świetlica, sala wykładowa lub konferencyjna.

ZAGADNIENIA:

1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności żołnierzy

za naruszenia prawa oraz rodzaje sankcji za te naruszenia.

2. Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa.
3. Wpływ ukarania na przebieg służby wojskowej oraz konsekwencje finansowe ukarania.
4. Instytucje udzielające pomocy w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa.

LITERATURA:

Podstawowe akty prawne:
1. Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 370

i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 179, poz. 1750 oraz z 2007r. Nr 176, poz. 1242);

2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.);

3. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12 poz. 114 z późn. zm.);

4. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu

alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.);

5. Decyzja Nr 306/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 listopada 2003 r. wprowadzająca

Regulamin Ogólny Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON Nr 17, poz. 191

z późn. zm.).

4

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

Lp.

TREŚĆ ZAGADNIENIA

CZAS

WSKAZÓWKI

ORGANIZACYJNO-

METODYCZNE

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.

Zapoznanie żołnierzy z tematem i celem zajęć.

5 min.

Slajd 1

CZĘŚĆ ZASADNICZA

2.

Zagadnienie 1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad
i sposobu ponoszenia odpowiedzialności żołnierzy za na-
ruszenia prawa oraz rodzaje sankcji za te naruszenia.

Krótki wstęp na temat istoty dyscypliny wojskowej.
Przedstawienie definicji dyscypliny wojskowej na

podstawie literatury przedmiotu oraz przepisów prawa.

Przytoczenie i omówienie pojęcia „żołnierz” w kon-

tekście ponoszenia przez niego odpowiedzialności karnej

i dyscyplinarnej.

Przytoczenie i omówienie pojęcia „przełożony”

i „przełożony dyscyplinarny” w kontekście uprawnień

wynikających z prawa karnego i przepisów dyscyplinar-

nych.

W oparciu o przepisy prawa przytoczenie i omó-

wienie pojęć: przestępstwo, wykroczenie, przewinienie

dyscyplinarne, a także wskazanie sankcji za popełnienie

tego rodzaju czynów zabronionych.

5

min.

10

min

Slajd 2

Slajd 3

Slajd 4
Slajd 5
Slajd 6
Slajd 7

3.

Zagadnienie 2. Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy
za naruszenia prawa.

Omówienie rodzajów odpowiedzialności żołnierza,

jako obywatela i jako żołnierza.

Zmiana kognicji sądów po 1 stycznia 2009 r.

Przytoczenie i omówienie przykładów kwalifiko-

wania czynów jako przewinienia dyscyplinarne, wy-

kroczenia i przestępstwa, popełnionych pod wpływem

alkoholu.

10

min.

Slajd 8

Slajd 9

5

4.

Zagadnienie 3. Wpływ ukarania na przebieg służby
wojskowej oraz konsekwencje finansowe ukarania.

Z ukarania (skazania) wynikać mogą dla żołnierza

konsekwencje o charakterze:
- kadrowo – służbowym,
- kadrowo – finansowym.

10

min.

Slajd 10

Slajd 11

CZĘŚĆ KOŃCOWA

5.

Zagadnienie 5. Instytucje udzielające pomocy w przy-
padku stwierdzenia naruszenia prawa.

Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania uczest-

ników.

5 min.

Slajd 12

7

SKRYPT DO KONSPEKTU

ISTOTA DYSCYPLINY WOJSKOWEJ. ODPOWIEDZIALNOŚĆ

DYSCYPLINARNA I KARNA ŻOŁNIERZY ZA NARUSZENIA PRAWA

Wstęp:

Wojsko, jako instytucja wymaga ładu wewnętrznego, przestrzegania porządku, ścisłego

respektowania zasad i norm oraz sprawnego wykonywania rozkazów i decyzji. Utrzymanie należytego
poziomu dyscypliny wojskowej jest ważnym elementem procesu kierowania i dowodzenia oraz czynnikiem
wpływającym na morale i jakość realizowanych zadań, a także zdolność bojową wojska.

Dyscyplina wojskowa opiera się przede wszystkim na rozumieniu istoty oraz potrzeby

obrony Ojczyzny, czemu służy podporządkowanie się prawu, zasadom, rozkazom i poleceniom
przełożonych.

Naukowa defini cja dyscypliny wojskowej:

Dyscyplina – (łac. disciplina

nauczanie, porządek).

„Osiągnięte w wyniku oddziaływania wychowawczego (przymusu) podporządkowanie, karność i posłuch
podwładnych prawu oraz normom życia służbowego, a także rozkazom i decyzjom przełożonych”
- S. Jarmoszko.

Definicja dyscypliny wojskowej według ustawy o dyscyplinie wojskowej:

„Przestrzeganie przepisów prawa dotyczących służby wojskowej lub innych przepisów prawa
przewidujących odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach i w trybie określonych w ustawie
oraz wykonywanie rozkazów i decyzji wydanych w sprawach służbowych” – art. 2 ust. 2 ustawy
z dnia 4 września 1997 r. o dyscyplinie wojskowej.

Dyscyplina wojskowa przejawia się w postawach indywidualnych, co jest wynikiem stosunku

do nałożonych powinności, jak i w zachowaniach zbiorowych żołnierzy, wpływających na stopień
integracji struktur wojskowych, spoistość i współdziałanie w realizacji zadań służbowych. W wojsku
obowiązuje system utrzymania zdyscyplinowanych postaw żołnierzy, w tym określony przepisami
prawa sposób ponoszenia przez żołnierzy odpowiedzialności za naruszanie tych zasad.

Rzymska zasada mówi, iż nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności za jego naruszenie,

dlatego też w interesie każdego żołnierza powinna więc leżeć jak najlepsza znajomość przepisów
prawa, za których złamanie może ponieść odpowiedzialność. A obowiązkiem przełożonych jest nie
tylko przeciwdziałanie łamaniu norm i zasad prawnych oraz reagowanie na zaistniałe zdarzenia tego
rodzaju, ale i kształtowanie świadomości prawnej żołnierzy. Stąd też potrzeba przeprowadzenia zajęć
poświęconych problematyce odpowiedzialności żołnierzy za naruszanie prawa.

W trakcie tych zajęć przedstawione zostaną zagadnienia obejmujące podstawowe pojęcia, zasady,

normy i sposoby ponoszenia przez żołnierza odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej oraz sankcje,
jakie mogą spotkać żołnierza, uznanego winnym tego rodzaju naruszenia prawa.

8

Zagadnienie 1: Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu ponoszenia odpowiedzialności

żołnierzy za naruszenia prawa oraz rodzaje sankcji za te naruszenia

W kontekście ponoszenia odpowiedzialności karnej przez żołnierzy określenie „żołnierz” odnosi

się do żołnierzy w służbie czynnej. W określonych wypadkach przepisy odnoszą się również do osób
powołanych do pełnienia służby wojskowej, jak również zwolnionych ze służby wojskowej (żołnierz
rezerwy nadal odpowiada za przestępstwa, których rozpatrywanie podlega jurysdykcji wojskowej oraz
za wykroczenia, popełnione w trakcie odbywania służby).

Natomiast, jeżeli chodzi o kwestie dyscyplinarne to „żołnierzem” jest wyłącznie osoba pełniąca

czynną służbę wojskową (co oznacza, że byłego żołnierza nie możemy ani ukarać ani wyróżnić na
podstawie ustawy o dyscyplinie wojskowej). W przypadku toczącego się postępowania dyscyplinarnego
prowadzonego w stosunku do żołnierza umarza się je, a ukaranie niezwłocznie zaciera (z wyjątkiem
kary usunięcia ze służby!!!).

Pojęcie „przełożony wojskowy” w prawie karnym, odnosi się do każdego przełożonego żołnierza.

Niezależnie od tego pojęcia, przełożonym tym jest także „dowódca jednostki wojskowej”, któremu
w prawie karnym nadano najszersze uprawnienia spośród przełożonych wojskowych.

Definicje przełożonego zawarte w ustawie o dyscyplinie wojskowej:
a) przełożony – żołnierz lub osoba niebędąca żołnierzem, której na mocy przepisu prawa,

rozkazu lub decyzji podporządkowano żołnierza (uprawniony do wyróżniania),

b) przełożony dyscyplinarny – przełożony - nie niższy niż dowódca plutonu - równorzędny

(uprawniony do wszczynania postępowania dyscyplinarnego),

c) wyższy przełożony dyscyplinarny – przełożony dyscyplinarny (uprawniony do rozpatry-

wania odwołania od orzeczenia dyscyplinarnego lub wzruszania prawomocnego orzeczenia
dyscyplinarnego).

Przełożonymi dyscyplinarnymi w resorcie obrony narodowej są:

a) Minister Obrony Narodowej – wobec wszystkich żołnierzy;
b) sekretarz stanu, szef Sztabu Generalnego WP, podsekretarz stanu, dyrektor generalny MON - wobec

żołnierzy w podporządkowanym pionie (sztabie) i podległych jednostkach organizacyjnych (w SG
WP - za wyjątkiem swoich zastępców);

c) dyrektor (szef) komórki organizacyjnej MON - wobec żołnierzy w departamencie, biurze, zarządzie

za wyjątkiem swojego zastępcy;

d) dowódcy (równorzędni) struktur organizacyjnych sił zbrojnych - wobec żołnierzy w dowództwach

(równorzędnych strukturach), za wyjątkiem swoich zastępców oraz wobec żołnierzy w podległych
JW oraz pododdziałach - zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódcy plutonu lub
równorzędne (dowódcy obsługi, załogi, posterunku, działu, grupy, innego dowódcy w jednostce
organizacyjnej sił zbrojnych) – o stopniu etatowym nie niższym niż chorąży;

e) szef (kierownik) wewnętrznej komórki organizacyjnej - wobec podporządkowanych etatowo lub

rozkazem (decyzją) żołnierzy w komórce, za wyjątkiem swojego zastępcy - zajmujący stanowisko
o stopniu etatowym nie niższym niż chorąży;

9

f) szef wewnętrznej komórki organizacyjnej w szkolnictwie wojskowym - wobec podporządkowanych

etatowo lub rozkazem (decyzją) żołnierzy w komórce, za wyjątkiem swojego zastępcy - zajmujący
stanowisko o stopniu etatowym nie niższym niż młodszy chorąży.

Określoną przepisami ustawy o dyscyplinie wojskowej rolę w procesie reagowania dyscyplinarnego

spełniają również: przełożony uprawniony do wydania polecenia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego,
podwładny i pokrzywdzony - uprawnieni do wnioskowania o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego,
świadek itd.

Natomiast, jeżeli chodzi o ochronę prawną przełożonego, to dotyczy ona wszystkich przełożonych

wymienionych w przepisach prawa, w tym Regulaminie Ogólnym Sił Zbrojnych RP.

Czynami zabronionymi, za które żołnierz może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną albo

karną są: przewinienie dyscyplinarne, wykroczenie oraz przestępstwo.

Zgodnie z ustawą o dyscyplinie wojskowej, przewinienie dyscyplinarne jest to jeden z trzech

rodzajów czynów zabronionych:
1) naruszenie, w wyniku działania lub zaniechania działania, przepisu prawa dotyczącego służby

wojskowej lub

2) naruszenie innego przepisu prawa przewidującego odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach

i w trybie określonych w ustawie albo

3) niewykonanie rozkazu lub decyzji wydanych w sprawach służbowych,

UWAGA: Przewinienie dyscyplinarne nie może być jednocześnie przestępstwem lub

wykroczeniem albo przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym (oznacza to że
np. w statystykach prowadzonych w jednostce wojskowej dla określenia rodzaju czynu zabronionego
nie ma decydującego znaczenia w jaki sposób zostało rozpatrzone, ponieważ np. przestępstwo może
być rozpatrzone karnie ale to samo przestępstwo może być rozpatrzone nie karnie lecz dyscyplinarnie.
To że wykroczenie albo przestępstwo było rozpatrzone dyscyplinarnie nie oznacza, że przestało być
wykroczeniem albo przestępstwem!!!).

W przypadku rozpatrzenia czynu zabronionego, niezależnie od jego rodzaju (przewinienie

dyscyplinarne, wykroczenie, przestępstwo) grożą za jego popełnienie następujące sankcje:

Za przewinienie dyscyplinarne żołnierz może być ukarany jedną z następujących kar

dyscyplinarnych, wymierzonych przez:


każdego przełożonego dyscyplinarnego:
−

upomnienia,

−

nagany,

−

kary pieniężnej w wysokości 1-5 stawek dziennych miesięcznego uposażenia zasadniczego
żołnierza otrzymanego w miesiącu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego.

Przełożony ten wobec żołnierzy niezawodowych może orzec również kary:

−

zakazu opuszczania wyznaczonego miejsca przebywania na okres 3-14 dni;

−

aresztu koszarowego w wymiarze 3-14 dni.

10

Za przewinienie dyscyplinarne, na wniosek dowódcy jednostki wojskowej, pozbawić wolności

może jedynie sąd wojskowy wymierzając karę:

−

aresztu izolacyjnego (również na 3-14 dni), którą wykonuje się w jednym z 22 wojskowych
aresztów dyscyplinarnych.

Informacyjnie:



w stosunku do żołnierzy zawodowych, z dniem 1 stycznia 2008 r. przełożony dyscyplinarny
zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódca jednostki wojskowej, zaszeregowane do
stopnia etatowego co najmniej pułkownika (komandora), może orzec karę dyscyplinarną:
−

odwołanie z zajmowanego stanowiska służbowego.



przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko służbowe nie niższe niż dowódca jednostki
wojskowej jest uprawniony do wymierzenia kary dyscyplinarnej:
−

ostrzeżenia o niepełnej przydatności do nadterminowej zasadniczej służby wojskowej,
służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz do służby zawodowej.



do wymierzenia kary dyscyplinarnej:
−

usunięcia z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej jest uprawniony dowódca jednostki
wojskowej,

−

usunięcia ze służby wojskowej pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego
– od 1 stycznia 2008 r. – rektor uczelni wojskowej lub komendant szkoły podoficerskiej,
w której kandydat na żołnierza zawodowego pełni służbę wojskową,

−

usunięcia z zawodowej służby wojskowej – od 1 stycznia 2008 r. - organ wojskowy uprawniony
do powołania do zawodowej służby wojskowej (Minister Obrony Narodowej wobec żołnierzy na
stanowiskach służbowych o stopniu etatowym pułkownika (komandora) i generałów (admirałów),
dyrektor Departamentu Kadr – w stosunku do oficera zawodowego i podoficera zawodowego,
a dowódca jednostki wojskowej wobec szeregowego zawodowego).

Za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego każdy przełożony dyscyplinarny może również

ukarać żołnierza środkiem dyscyplinarnym - samoistnie albo obok kary dyscyplinarnej. Do środków
tych należą:

−

zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego,

−

zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody,

−

zobowiązanie do wykonania dodatkowych zadań służbowych,

−

pozbawienie prawa do noszenia odznaki tytułu honorowego,

−

podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób.

Przy czym środek zobowiązania do wykonania dodatkowych zadań służbowych można zastosować

obok kary dyscyplinarnej upomnienia, nagany, kary pieniężnej, ostrzeżenia o niepełnej przydatności do
nadterminowej zasadniczej służby wojskowej lub czynnej służby wojskowej pełnionej w charakterze
kandydata na żołnierza zawodowego albo do zawodowej służby wojskowej.

Wykroczeniem jest czyn człowieka, zawiniony, społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę

pod groźbą:

a) kary aresztu (od 5 do 30 dni),

11

b) ograniczenia wolności (dokładnie 1 miesiąc) podczas, której skazany:
- nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,
- jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,
- ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary,
c) grzywny (wg. Kodeksu wykroczeń maksymalna od 20 do 5000 zł, w innych ustawach grzywny

za wykroczenia mogą być znacznie wyższe),

d) nagany albo
e) środkami karnymi:
- zakaz prowadzenia pojazdów (6 miesięcy - do 3 lat),
- przepadek przedmiotów,
- nawiązka,
- obowiązek naprawienia szkody,
- podanie orzeczenia do publicznej wiadomości,
Za wybrane rodzaje wykroczeń mogą być też nałożone inne środki karne:
- zakaz wstępu na imprezę masową;
- przepadek narzędzi i przedmiotów;
- zakaz amatorskiego połowu ryb.

Przestępstwa dzielimy na: zbrodnie i występki. Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony

przez obowiązującą ustawę, pod groźbą kary, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu
większym niż znikomy, zagrożony:

a) grzywną od 10 do 360 stawek dziennych (jedna stawka dzienna od 10 do 2000 zł),
b) karą ograniczenia wolności od 1 miesiąca do 12 miesięcy podczas, której skazany:
- nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,
- jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,
- ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary;
c) karą pozbawienia wolności:
- przekraczającą miesiąc i nie przekraczającą 15 lat,
- 25 lat,
- dożywotniego pozbawienia wolności;
d) aresztem wojskowym (od 1 miesiąca do 2 lat orzekanego wyłącznie w stosunku do żołnierzy)

albo

e) środkiem karnym:

−

pozbawienie praw publicznych (utrata praw wyborczych, orderów i medali, stopnia wojskowego
i powrót do stopnia szeregowego itd.),

−

zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu itd.,

−

zakaz prowadzenia pojazdów (od 1 do 10 lat, nie biegnie w czasie pozbawienia wolności),

−

przepadek przedmiotów,

−

obowiązek naprawienia szkody,

−

nawiązka,

−

świadczenie pieniężne,

12

−

podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Do środków karnych, które sąd wojskowy może orzec wyłącznie wobec żołnierzy należą: wydalenie
z zawodowej służby wojskowej i degradacja.

Zagadnienie 2: Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy za naruszenia prawa.

Żołnierzom grozi odpowiedzialność za naruszenie prawa, zarówno taka, jaką może ponieść każdy

inny obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, jak i taką, którą ponieść może wyłącznie żołnierz.

W zależności od stopnia społecznej szkodliwości oraz charakteru czynu żołnierz, jako obywatel

odpowiada za następujące rodzaje naruszeń porządku prawnego:

- przestępstwa powszechne i przestępstwa karno - skarbowe,
- wykroczenia i wykroczenia karno - skarbowe,
- naruszenia dyscypliny finansów publicznych,
- przewinienia dyscyplinarne rozpatrywane przed organem właściwego samorządu

zawodowego,

- inne czyny o charakterze porządkowym np. karane w formie mandatu pieniężnego, nałożonego

przez np. Straż Miejską lub Służbę Ochrony Kolei.

Natomiast jako żołnierz, dodatkowo odpowiada za:

a) specjalne przestępstwa związane ze służbą wojskową. Tryb ścigania 8 z nich zależy od

dowódcy jednostki wojskowej, który może zgłosić wniosek do prokuratora o ściganie karne
lub skierować sprawę do rozpatrzenia dyscyplinarnego;

b) nieprzestrzeganie przepisów prawa związanych ze służbą wojskową, rozkazów i decyzji

wydanych w sprawach służbowych, a także innych przepisów, które nie jest przestępstwem lub
wykroczeniem (czyli za przewinienia dyscyplinarne). Żołnierz odpowiada za nie wyłącznie
dyscyplinarnie według przepisów ustawy o dyscyplinie wojskowej (przed przełożonym
dyscyplinarnym, a także w niektórych przypadkach przed sądem wojskowym).

Do 31 grudnia 2008 r., według obecnego stanu prawnego, orzecznictwu sądów wojskowych

podlegały sprawy żołnierzy w czynnej służbie wojskowej za wszystkie przestępstwa (pospolite
i wojskowe) popełnione w czasie pełnienia tej służby. Z dniem 1 stycznia 2009 r., na postawie art.
647 § 1 Kodeksu postępowania karnego (Kpk) właściwość ta, w odniesieniu do przestępstw popełnionych
przez żołnierzy, została znacznie ograniczona i objęła przestępstwa wojskowe oraz inne przestępstwa
związane ze służbą wojskową, a także

niektóre przestępstwa według kryterium przedmiotowego.

Oznacza to, ze za przestępstwa pospolite popełnione w trakcie pełnienia służby wojskowej żołnierze
odpowiadają przed sądem powszechnym.

Ponieważ nadal, znaczna część czynów zabronionych jest popełniania w związku ze spożyciem

alkoholu, a od jego zawartości w organizmie można podobne czyny zaklasyfikować do różnych kategorii
czynów zabronionych (przewinienie dyscyplinarne, wykroczenie oraz przestępstwo), należy umieć
rozróżniać stan po użyciu alkoholu od stanu nietrzeźwości.

Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

a) stężenia we krwi od 0,2 ‰ (promila) do 0,5 ‰ alkoholu albo
b) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm

3

.

13

Natomiast stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub

prowadzi do:
a) stężenia we krwi powyżej 0,5 ‰ alkoholu albo
b) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm

3

.

Przykładami różnorodności w ponoszeniu odpowiedzialności za czyny podobne do siebie są

następujące naruszenia prawa związane z alkoholem:
1. Przestępstwem, ściganym na wniosek dowódcy jednostki wojskowej jest np. wprawienie się

w stan nietrzeźwości lub odurzenia po wyznaczeniu do służby lub będąc w niej (chodzi o służbę
specjalną, podaną w rozkazie, jak: garnizonowa, wartownicza, dyżurna i inna wewnętrzna, dyżur
bojowy itp.). W tym przypadku dowódca jednostki wojskowej składa wniosek o ściganie karne
lub żołnierz musi być rozpatrywany dyscyplinarnie. Przy czym rozpatrzenie dyscyplinarne nie
oznacza rozumianego wprost wyłącznie ukarania. To może być jakiekolwiek inne orzeczenie
dyscyplinarne.

2. Wykroczeniem z kodeksu wykroczeń jest podejmowanie czynności zawodowych po użyciu

alkoholu. W tym przypadku dowódca jednostki wojskowej o wykroczeniu może wyłącznie
zawiadomić prokuratora wojskowego lub Żandarmerię Wojskową. I jedynie w przypadku gdy
organy prowadzące daną sprawę w trybie karnym uznają za nieuzasadnione jej rozpatrzenie
w trybie karnym, przekazując ją dowódcy JW celem ukarania żołnierza, właściwi przełożeni
mogą rozpatrzyć żołnierza dyscyplinarnie. Przy czym orzec mogą oni co do zasady wyłącznie
ukaranie (wyjątkowo, np. gdy żołnierz odszedł z czynnej służby wojskowej postępowanie takie
może być umorzone).

3. Wykroczeniem, lecz z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest

spożywanie, sprzedaż albo podawanie alkoholu na terenie koszar (miejsca zakwaterowania) lub
obiektów organów wojskowych. Podobnie jak w pkt 2, dowódca jednostki wojskowej o wykroczeniu
zawiadamia prokuratora wojskowego lub Żandarmerię Wojskową (i bez ich wniosku podobnie,
jak przy innych wykroczeniach nie podejmuje samodzielnie żadnych działań dyscyplinarnych).

4. Wnoszenie alkoholu do obiektów zajmowanych przez organy wojskowe, jak również w rejon

obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych, zakazane przez
ustawę o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz przebywanie w jednostce
w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu lub odurzeniu narkotykami
(nie będąc w służbie i nie wykonując czynności służbowych) jest, zgodnie z pkt 33 Regulaminu
Ogólnego SZ RP, przewinieniem dyscyplinarnym. Żołnierz będący w stanie nietrzeźwości może
być osadzony w izbie zatrzymań lub skierowany do miejsca zakwaterowania. Za ten czyn żołnierz
powinien ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną. W celu stwierdzenia stanu nietrzeźwości
żołnierza poddaje się badaniu na zawartość alkoholu w organizmie, co odbywa się w oparciu
o rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r.

14

Zagadnienie 3. Wpływ ukarania na przebieg służby wojskowej oraz konsekwencje finansowe

ukarania.

Z ukarania (skazania) wynikać mogą dla żołnierza następujące konsekwencje związane

z odbywaniem służby wojskowej:
−

zwolnienie żołnierza przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej w razie zarządzenia
w stosunku do niego wykonania kary pozbawienia wolności, w tym również kary zastępczej.
Po odbyciu zarządzonej kary żołnierz jest powoływany do odbycia pozostałego okresu tej
służby, jeżeli nie zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie odroczenia z innego tytułu
albo przeniesienia go do rezerwy (art. 87 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku
obrony RP - UoPOO);

−

odroczenie żołnierzowi zasadniczej służby wojskowej wykonania kary pozbawienia wolności
nie przekraczającej 6 miesięcy do czasu ukończenia służby. Zarządzenie wykonania odroczonej
kary może zarządzić sąd, jeżeli skazany w okresie odroczenia rażąco narusza porządek prawny
(art. 336 § 1 i 2 Kodeksu karnego - Kk);

−

zwolnienie od kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 6 miesięcy, jeżeli okres odroczenia
trwał co najmniej 6 miesięcy (a nawet krócej, jeżeli przemawiają za tym szczególnie ważne
powody), po zapoznaniu się z opinią dowódcy jednostki wojskowej,

a żołnierz w tym okresie

wyróżnił się w wykonywaniu obowiązków służbowych albo wykazał się odwagą (art. 336 § 3, 4
i 6 Kk);

−

zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności, w przypadku odbycia przynajmniej jej połowy,
jest możliwe również na wniosek dowódcy jednostki wojskowej, jeżeli żołnierz przestrzegał
porządku prawnego, jak również spełnił nałożone na niego obowiązki i orzeczone środki karne
(art. 230 Kodeksu karnego wykonawczego w związku z art. 83 Kk);

−

wykonywanie kary ograniczenia wolności na ogólnych zasadach w chwili przystąpienia do
jej wykonania w całości lub w części, jeżeli ukarany przestał być żołnierzem (art. 323 § 5 Kk);

−

zwolnienie żołnierza odbywającego nadterminową zasadniczą służbę wojskową z tej służby
przed upływem okresu, na który zgłosił się do służby, w razie:


skazania na karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego) lub orzeczenia środka karnego
pozbawienia praw publicznych;



prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej usunięcia z nadterminowej zasadniczej służby
wojskowej (art. 87a ust. 2 UoPOO);

−

zwolnienie żołnierza z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej przed upływem okresu,
na który zgłosił się do tej służby, może nastąpić również w okresie warunkowego zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności (aresztu wojskowego), jeżeli nie wywiązuje się z obowiązków
służbowych (art. 87a ust. 2 UoPOO);

−

niemożność mianowania żołnierza niezawodowego w czynnej służbie wojskowej w czasie pokoju
na kolejny wyższy stopień wojskowy w przypadku niespełnienia warunku zdyscyplinowania
(art. 76 ust. 10 pkt 3 UoPOO).

15

−

niemożność mianowania na wyższy stopień wojskowy ani wyznaczenia na wyższe stanowisko
żołnierza w czasie odbywania przez niego kary ograniczenia wolności (art. 323 § 2 pkt 1 Kk.);

−

możliwość cofnięcia decyzji o skierowaniu żołnierza do służby poza granicami państwa lub
odwołanie żołnierza do kraju, w przypadku:


prawomocnego ukarania za przewinienie dyscyplinarne;



wszczęcia postępowania karnego o przestępstwo;



wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie;



zawieszenia w czynnościach służbowych;



uprawdopodobnionego podejrzenia o popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary według
prawa państwa pobytu;



niewywiązywania się z zadań służbowych lub nienależytego ich wykonywania;



niewykonywania zadań służbowych przez czas dłuższy niż 15 dni.

−

możliwość zarządzenia przez sąd zatarcia skazania po przeniesieniu żołnierza zasadniczej służby
wojskowej do rezerwy, jeżeli kara lub orzeczony środek karny zostały wykonane (kara grzywny,
kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności nie przekraczająca roku, orzeczone za
przestępstwo wojskowe, popełnione w czasie odbywania tej służby (art. 337 Kk);

−

niedopuszczenie osoby skazanej prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, ścigane
z oskarżenia publicznego, do pracy lub pełnienia służby na stanowisku albo do wykonywania
prac zleconych, z którymi łączy się dostęp do informacji niejawnych stanowiących tajemnicę
państwową (art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych
- Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631 z późn. zm. - UoOIN);

−

możliwość wydania odmowy poświadczenia bezpieczeństwa, jeżeli osoba sprawdzana została
skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego,
także popełnione za granicą (art. 37 ust. 9 UoOIN);.

−

nie udzielenie zgody na służbę w obcym wojsku lub w obcej organizacji wojskowej, jeżeli
obywatel polski, ubiegający się o zgodę:
•

został skazany prawomocnym wyrokiem sądu na karę co najmniej jednego roku pozbawienia
wolności, w tym także z warunkowym zawieszeniem jej wykonania;

•

odbywa karę pozbawienia wolności lub oczekuje na jej wykonanie;

•

znajduje się w okresie próby w wykonywaniu warunkowo zawieszonej kary pozbawienia
wolności;

•

odbywa karę ograniczenia wolności (art. 199c UoPOO).

Żołnierza zawodowego zwalnia się ze stanowiska:

−

obligatoryjnie (obowiązkowo) - wskutek wymierzenia kary dyscyplinarnej odwołania z zajmowanego
stanowiska służbowego (art. 45 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych - UoSWŻZ),

16

−

fakultatywnie (nieobowiązkowo) - wszczęcia postępowania w sprawie cofnięcia żołnierzowi
zawodowemu poświadczenia bezpieczeństwa o klauzuli wymaganej na tym stanowisku (art. 45
ust. 2 pkt 2 UoSWŻZ);

Żołnierza zawodowego zwalnia się z zawodowej służby wojskowej wskutek:

−

otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej,

−

utraty stopnia wojskowego albo degradacji,

−

prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary dyscyplinarnej usunięcia z zawodowej służby
wojskowej,

−

prawomocnego orzeczenia środków karnych pozbawienia praw publicznych, wydalenia z zawodowej
służby wojskowej lub zakazu wykonywania zawodu żołnierza zawodowego,

−

skazania prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego) bez
warunkowego zawieszenia jej wykonania,

−

prawomocnego ukarania przez organ właściwego samorządu zawodowego karą zawieszenia lub
pozbawienia prawa wykonywania zawodu (specjalności zawodowej),

−

nieobecności w służbie jednorazowo przez okres trzech dni roboczych, która nie została
usprawiedliwiona (art. 111 pkt 6, 11 – 16 UoSWŻZ).

Żołnierza zawodowego można zwolnić z zawodowej służby wojskowej wskutek:

−

skazania prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego)
z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary,

−

odmowy wydania lub cofnięcia żołnierzowi wymaganego poświadczenia bezpieczeństwa (art.
112 ust. 1 pkt 1 i 2 UoSWŻZ);

Żołnierza pełniącego służbę kandydacką zwalnia się (obowiązkowo) ze służby kandydackiej

wskutek:
−

utraty stopnia wojskowego albo degradacji,

−

prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary dyscyplinarnej usunięcia z czynnej służby wojskowej
pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego,

−

prawomocnego orzeczenia środków karnych pozbawienia praw publicznych lub zakazu wykonywania
zawodu żołnierza,

−

skazania prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności lub aresztu wojskowego, w tym
również z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,

−

skazania prawomocnym wyrokiem na karę ograniczenia wolności (art. 134 ust. 1 pkt 5 – 8a UoSWŻZ);

Konsekwencje finansowe:

−

żołnierzowi, który został zawieszony w czynnościach służbowych albo tymczasowo aresztowany,
zawiesza się od najbliższego terminu płatności wypłatę połowy uposażenia zasadniczego
oraz wypłatę dodatków o charakterze stałym (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
o uposażeniu żołnierzy niezawodowych - UŻZ),

17

−

żołnierzowi odbywającemu w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej karę pozbawienia wolności
(aresztu wojskowego) nie wypłaca się uposażenia od najbliższego terminu płatności (art. 38 ust.
1 UŻZ),

−

żołnierzowi odbywającemu dyscyplinarną karę aresztu koszarowego lub izolacyjnego wypłaca
się, za czas odbywania tej kary, połowę uposażenia zasadniczego. Jeżeli żołnierz pobrał już
uposażenie w pełnej wysokości, potrąca się mu odpowiednią część uposażenia przy najbliższej
wypłacie (art. 38 ust. 2 UŻZ),

−

żołnierzowi, który samowolnie opuścił swoją jednostkę lub miejsce służbowe albo poza nimi
pozostaje, zawiesza się wypłatę uposażenia (art. 39 ust. 1 UŻZ),

−

w razie stwierdzenia zawinionej przez żołnierza niemożności pełnienia obowiązków służbowych
i za każdy inny dzień nieusprawiedliwionej nieobecności żołnierz traci prawo do 1/30 części
uposażenia miesięcznego. Odpowiednią kwotę potrąca się przy najbliższej wypłacie uposażenia
(art. 39 ust. 2 i 3 UŻZ),

−

nie wypłacanie uposażenia od najbliższego terminu płatności żołnierzowi odbywającemu w czasie
pełnienia czynnej służby wojskowej karę pozbawienia wolności (aresztu wojskowego) - art. 38
ust. 1 UoPOO;

−

potrącenie uposażenia na podstawie prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary pieniężnej,
wydanego w postępowaniu dyscyplinarnym (wysokość kary pieniężnej może wynieść od 1 do 5
stawek dziennych, przy czym jedna stawka stanowi 1/30 miesięcznego uposażenia zasadniczego
otrzymanego przez żołnierza w miesiącu, w którym popełnił on przewinienie dyscyplinarne) -
art. 43 ust. 2 UoPOO;

−

nie wypłacanie połowy uposażenia żołnierzowi za czas odbywania przez niego kary dyscyplinarnej
aresztu koszarowego lub izolacyjnego - art. 38 ust. 2 UoPOO;

−

zawieszenie wypłaty uposażenia żołnierzowi, który samowolnie opuścił swoją jednostkę lub
miejsce służbowe albo poza nimi pozostaje - art. 39 ust. 1 UoPOO;

−

potrącenie 1/30 części uposażenia miesięcznego za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności
lub w razie stwierdzenia zawinionej przez żołnierza niemożności pełnienia obowiązków służbowych
- art. 39 ust. 2 i 3 UoPOO;

−

zawieszenie od najbliższego terminu płatności wypłaty połowy uposażenia zasadniczego oraz
wypłaty dodatków o charakterze stałym (w tym również dodatków należnych związku z pełnieniem
służby poza granicami państwa, żołnierzowi), który został zawieszony w czynnościach służbowych
albo tymczasowo aresztowany - art. 37 ust. 1 UoPOO.

Z uposażenia żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, ćwiczenia wojskowe lub

przeszkolenie wojskowe albo pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie
wojny mogą być dokonywane potrącenia tylko na zaspokojenie roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej
jednostce wojskowej i kary pieniężne orzeczone w postępowaniu dyscyplinarnym, z tym że łączna
wysokość potrąceń nie może przekroczyć 50 % miesięcznego uposażenia.

18

Zagadnienie 4. Instytucje udzielające pomocy w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa.

Żołnierzowi, który potrzebuje pomocy w sprawie związanej z naruszeniem prawa, mogą jej

udzielić:
−

na terenie jednostki wojskowej: oficer wychowawczy, radca prawny, przełożony, itd.;

−

struktury wychowawcze lub obsługi prawnej nadrzędnych nad jednostką wojskową struktur

organizacyjnych Sił Zbrojnych RP i resortu obrony narodowej (Oddział Dyscypliny Wojskowej
Departamentu Wychowania i Promocji Obronności, tel. 846 878, 846 855, fax 846 854, e-mail:
[e-mail]; www.wojsko-polskie.pl/wortal/dyscyplina),

−

jednostka Żandarmerii Wojskowej, Wojskowa Prokuratura Garnizonowa, Wojskowy Sąd

Garnizonowy;

−

Wojskowy Telefon Zaufania (0 22 687 48 00, CA MON 874 800 - pon. - sob. w godz.: 12

00

-18

00

);

−

Wojskowa Skrzynka Zaufania (www.wojsko-polskie.pl/wortal/skrzynka_zaufania.php).

Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania uczestników.

Dodatkowe informacje z zakresu wiedzy źródłowej można uzyskać pod adresami
internetowymi:
www.trybunal.gov.pl
www.sn.pl
www.nsa.gov.pl
www.bip.gov.pl
www.sejm.gov.pl
www.senat.gov.pl
www.prezydent.pl

19

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI MON

00-911 Warszawa, al. Niepodległości 218

www.wp.mil.pl

www.wojsko-polskie.pl

Departament Wychowania i Promocji Obronności jest komórką organizacyjną Ministerstwa Obrony
Narodowej wykonującą w resorcie zadania wychowawcze, kształtowania dyscypliny wojskowej,
kształcenia obywatelskiego, kulturalno-oświatowe oraz w zakresie promocji obronności, współdziałania
z państwowymi i samorządowymi instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi w dziedzinie
tworzenia obywatelskiego zaplecza systemu obronności, a także w zakresie wspierania i promowania
ogniw społecznych kadry zawodowej. Kwestiami określonymi w niniejszym skrypcie zajmują się
w DWiPO:

1) Oddział Społecznych Problemów Służby (tel. [phone])
Monitorowanie zjawisk i tendencji w życiu społecznym wojska z punktu widzenia prognozowania
zagrożeń; przygotowywanie okresowych analiz, ocen, prognoz, a także wypracowywanie celów, kierunków
i propozycji działań w sferze kształtowania stosunków społecznych i przeciwdziałania patologiom
w Siłach Zbrojnych RP. Określanie kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki wychowawczej
oraz działalności psychoprofilaktycznej, koordynowanie i nadzorowanie ich realizacji. Identyfikacja
i monitorowanie społecznych problemów służby wojskowej kobiet oraz problematyki dyskryminacji
płci w resorcie, współdziałanie w tym zakresie z Radą do Spraw Kobiet w Siłach Zbrojnych RP.

2) Oddział Dyscypliny Wojskowej (tel. [phone])
Programowanie i koordynowanie działalności dotyczącej kształtowania dyscypliny wojskowej
i właściwego reagowania na jej naruszenia. Przygotowywanie projektów aktów prawnych i innych
dokumentów normatywnych oraz decyzyjnych w zakresie dyscypliny wojskowej, w tym dotyczących
orzecznictwa dyscyplinarnego Ministra Obrony Narodowej i Sekretarza Stanu w MON ds. Społecznych
i Profesjonalizacji. Przygotowywanie pod względem formalno-prawnym i organizacyjnym wyrażania
uznania przez Ministra Obrony Narodowej żołnierzom, oddziałom i pododdziałom wojskowym.
Dokonywanie analiz i ocen warunków do kształtowania dyscypliny wojskowej, jej tendencji i stanu
w resorcie Obrony Narodowej, a także przygotowywanie propozycji głównych kierunków i zadań
w zakresie jej umacniania oraz koordynowanie ich realizacji. Kierowanie systemem sprawozdawczości
w zakresie dyscypliny wojskowej oraz prowadzenie bazy danych, dotyczących dyscypliny żołnierzy.
Planowanie i realizowanie zadań związanych z upowszechnianiem wojskowych przepisów
dyscyplinarnych, procesem kształcenia i szkolenia oraz działalnością informacyjno-wydawniczą,
dotyczącą dyscypliny wojskowej. Zaopatrywanie jednostek resortu w odznaki i legitymacje oraz białą
broń, służącą wyróżnianiu żołnierzy.

20