Kamica ślinianek (Sialolithiasis)

Wpisany przez Administrator

niedziela, 19 lutego 2012 11:51

Kamica gruczołów ślinowych jest obecnie najczęstszym schorzeniem tych narządów.

Kamienie mogą powstawać zarówno w miąższu, jak i w przewodach gruczołów

ślinowych. Człowiek posiada trzy pary głównych gruczołów ślinowych, które

doprowadzają swoją wydzielinę do jamy ustnej za pomocą przewodów; są to ślinianki

przyusznicze, podjęzykowe i podżuchwowe. Gruczoły te są rozmieszczone symetrycznie

i odprowadzają swoja wydzielinę do jamy ustnej za pomocą przewodów różnej długości.

Kamica ślinianek jest spotykana u osób w średnim wieku, chociaż może ona występować

praktycznie w każdym wieku. Objawy chorobowe zazwyczaj pojawiają się wtedy, gdy rosnące

kamienie w przewodach ślinianek zaczynają znacznie zmniejszać ich światło, przez co

dochodzi do niedrożności gruczołów i cofania się śliny. Kamienie mogą całkowicie blokować

światło przewodu. Symptomy te mogą pojawiać się nagle, np. wówczas, gdy kamień trafi z

miąższu gruczołu do przewodu wyprowadzającego. Osoby, u których występuje skłonność do

zapaleń ślinianek mają większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się schorzenia.

Epidemiologia

• Schorzenie dotyka najczęściej osoby pomiędzy 40. a 80. rokiem życia.

• Mężczyźni zapadają na nie dwukrotnie częściej niż kobiety.

• 80% kamieni gruczołów ślinowych spotykanych jest śliniance podżuchwowej, a 15% w

śliniance przyuszniczej. Występowanie przeważającej ilości kamieni w śliniance podżuchwowej

jest konsekwencją ukształtowania anatomicznego przewodu wyprowadzającego, który zagina

się ku górze pod kątem prostym, przez co predysponuje do osadzania się składników

organicznych i mineralnych.

• Najczęściej kamienie występują jednostronnie.

• U 7-13% osób cierpiących na kamicę ślinianek występuje większa liczba kamieni.

• Praktycznie połowa przypadków kamicy ślinianek związana jest z wcześniejszym

występowaniem zapalenia gruczołów ślinowych i stanowi końcowe stadium zapalenia.

• Występowanie kamicy jest o wiele częstsze u osób z zespołem Sjögrena, odwodnieniem oraz

zwiększoną zawartością wapnia w ślinie.

Patogeneza

Powstawanie kamieni w gruczołach ślinowych nie jest do końca wyjaśnione. Uważa się, że

duży udział w ich powstawaniu odgrywają stany zapalne gruczołów ślinowych. Wielu badaczy

przychyla się do poglądu, że kamienie ślinianek są końcowym stadium zapaleń ślinianek u

podłoża których stoją zaburzenia elektrolitowe.

1 / 4

Kamica ślinianek (Sialolithiasis)

Wpisany przez Administrator

niedziela, 19 lutego 2012 11:51

Kamienie gruczołów ślinowych tworzą się wokół ośrodka z materii organicznej (nidus), takich

jak złuszczone nabłonki, śluz, białko i mikroorganizmy. Na takim ośrodku warstwowo osadzają

się substancje mineralne obecne w tworzonej w gruczole ślinie, głównie w postaci soli. Główną

solą obecną w kamieniach ślinianek jest fosforan wapnia, który stanowi około 76% jego masy,

około 4% zajmuje fosforan magnezu, a nieco ponad 3% przypada na węglan wapnia. Skład

poszczególnych kamieni może się różnić, ponieważ w poszczególnych śliniankach

produkowane są różne typy śliny. Proporcje składu śliny, a więc także i kamieni spotykanych w

śliniankach różnią się osobniczo.

U osób, które są podatne na infekcje bakteryjne i wirusowe, które obejmują ślinianki, lub też

cierpiących na zespoły autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, czy też zaburzenia

równowagi wodno-elektrolitowej. Częste stany zapalne przyczyniają się do obecności

większych ilości złuszczonych komórek i resztek organicznych w obrębie miąższu i przewodów

gruczołów ślinowych, które stanowią wspomniane wcześniej ośrodki krystalizacji dla soli

mineralnych.

Objawy

Symptomy kamicy ślinianek zależne są w dużej mierze od rozmiaru wytworzonych kamieni.

Kamica ślinianek może mieć również charakter bezobjawowy. Najbardziej intensywne objawy

występują wówczas, gdy kamienie blokują całkowicie światło przewodów wyprowadzających.

Do głównych objawów kamicy ślinianek należą:

• Ciężki obrzęk ślinianek powstający przy stymulacji ślinianek (kolka ślinowa), głównie w czasie

jedzenia, który utrzymuje się około 1-2 godzin po posiłku.

• Ból, pojawiający się w kilkadziesiąt sekund od rozpoczęcia posiłku, jest zazwyczaj

zlokalizowanym w okolicy dna jamy ustnej.

• Niekiedy kamica ślinianek zostaje powikłana stanem zapalnym, który może następnie

przekształcać się w ropień.

Diagnostyka

Badanie jamy ustnej obejmujące sprawdzenie drożności przewodów gruczołów ślinowych i

ilości wydzielanej śliny mogą być przeprowadzone w każdym gabinecie stomatologicznym.

Techniki radiologiczne pozwalają na uwidocznienie 80 do 90% kamieni w śliniankach

podżuchwowych i około 60% z tych obecnych w przewodzie wyprowadzającym ślinianki

przyuszniczej, co ma związek z różnym rozkładem substancji tworzących kamienie. 10-20%

wszystkich kamieni w gruczołach ślinowych jest przepuszczalnych dla promieni

rentgenowskich, przez są one trudne do wykrycia technologiami radiologicznymi.

2 / 4

Kamica ślinianek (Sialolithiasis)

Wpisany przez Administrator

niedziela, 19 lutego 2012 11:51

Sialografia – to metoda diagnostyczna polegająca na radiologicznym badaniu przewodów i

miąższu gruczołów ślinowych z podaniem kontrastu.

• Pozwala określić dokładna wielkość i umiejscowienie kamieni w przewodach

wyprowadzających ślinianek

• W przypadku dużych kamieni blokujących całkowicie przewód wyprowadzający i

rozciągających go może dojść do zatrzymania kontrastu w miejscu zablokowania przez kamień.

• Przeciwwskazaniem do wykonania badania jest występowanie zakażenia w fazie aktywnej ze

względu na ryzyko zaostrzenia i zwiększenie zasięgu infekcji, a także obecność nowotworów w

okolicy ślinianki. Również u pacjentów z planowanym lub niedawno wykonanym badaniem

radioizotopowym tarczycy sialografia nie jest wskazana. U kobiet w ciąży i osób uczulonych na

kontrast badania tego także nie powinno się wykonywać.

USG – badanie ultradźwiękami jest badaniem nieinwazyjnym, które pozwala na ocenę nie tylko

samego kamienia, ale i struktur przylegających.

• Badanie to pozwala na uwidocznienie kamieni, które nie są wykrywane w badaniu RTG

• Kamienie mniejsze niż 2 mm mogą pozostać niewykryte, ponieważ nie zawsze dają cień

• W przypadkach zablokowania przewodów wyprowadzających przez kamień można

zaobserwować powiększenie gruczołu ślinowego oraz rozszerzenie przewodu w odcinku od

gruczołu do czopującego przewód kamienia

• Do badania USG, z uwagi na jego nieinwazyjność, nie występują przeciwwskazania, w

przypadku występowania innych schorzeń ślinianek, takich jak np. zapalenia, czy procesy

nowotworowe

Tomografia komputerowa (TK) pozwala na obrazowanie w trójwymiarze, dzięki temu badaniu

można uwidocznić kamienie zarówno w przewodzie, jak i miąższu gruczołu ślinowego.

• W badaniu TK można także wykonać sialografię.

• Przeciwwskazania do badania odpowiadają tym, które występują przy zastosowaniu

promieniowania.

• W przypadku przewlekłej niedrożności w badaniu TK może być widoczna atrofia tłuszczowa

Rezonans magnetyczny (MRI)

• Badanie rezonansem magnetycznym pozwala na bardzo dokładną ocenę zarówno kamieni,

jak i otaczających struktur anatomicznych.

• Dzięki MRI można odróżnić niedrożność ostrą od przewlekłej, oraz zobrazować gruczoły z

częściową niedrożnością.

• Badanie pozwala nie tylko na uwidocznienie większych kamieni, ale i na sporządzenie mapy

struktury anatomicznej gruczołów ślinowych i przewodów wyprowadzających.

Badanie palpacyjne pozwala na wykrycie dużych kamieni, obecnych w przewodach gruczołów

3 / 4

Kamica ślinianek (Sialolithiasis)

Wpisany przez Administrator

niedziela, 19 lutego 2012 11:51

ślinowych.

Leczenie

Usunięcie kamieni z przewodów ślinianek jest metodą z wyboru. W bardzo zaawansowanych

przypadkach stosowane są bardziej radykalne metody leczenia, które polegają na usunięciu

całej ślinianki.

• Drobne kamienie mogą być usuwane przez lekarza stomatologa poprzez delikatne

zgłębnikowane od strony jamy ustnej.

• Innym zabiegiem, przeprowadzanym w znieczuleniu miejscowym jest sialendoskopia, która

polega na usunięciu kamieni przy pomocy endoskopu wyposażonego w kamerę.

• Kamienie można także usuwać chirurgicznie poprzez wycięcie. Zabieg taki stosowany jest

zazwyczaj wówczas, gdy zawodzi sialendoskopia, lub inne metody mniej inwazyjne.

• Rozbijanie kamieni przy pomocy ultradźwięków jest stosunkowo nową metodą, stosowaną

często w przypadku dużych kamieni, które są następnie usuwane przez przewody ślinianek.

• Najbardziej restrykcyjną metodą leczenia jest wspomniana wcześniej resekcja ślinianki, która

stosuje się w przypadku obecności wielu złogów, które znacznie upośledzają funkcjonowanie

gruczołów ślinowych.

• Czasami podawane są antybiotyki, które mają na celu zapobieganie zakażeniom, na które

pacjenci z kamienicą ślinianek są bardziej podatni.

Bibliografia:

1. Robert Lee Witt, Salivary gland diseases: surgical and medical management, Thieme, 2006

2. U.Moedder, M. Cohnen, K. Andersen, V. Engelbrecht, B. Fritz, Direct diagnosis in radiology,

Head and Neck Imaging, Thieme, 2007

3. Lewis R. Eversole, Clinical Outline of Oral Pathology: Diagnosis and Treatment, PMPH-USA,

2011

4. Walter Becker,Hans Behrbohm,Hans Heinz Naumann,Oliver Kaschke,Carl Rudolf Pfaltz,

Tadeus Nawka, Andrew Swift, Ear, Nose, and Throat Diseases: With Head and Neck Surgery,

Thieme, 2009

 

4 / 4