M

NIEJSZOŚCI NARODOWE I ETNICZNE

Wykład 8 Ochrona mniejszości narodowych i etnicznych

w UE

2011/2012, semestr zimowy, II rok Politologii

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona

Szymonowica w Zamościu

Dr Ewa Pogorzała

Z

ARYS PROBLEMU

Ochronę praw człowieka w UE odnoszono do systemu Rady Europy,
koncentrując się na sprawach integracji gospodarczej

Początkowo szereg inicjatyw mających na celu zwalczanie rasizmu i
ksenofobii – w związku z napływem imigrantów

Brak zapisów dotyczących expressis verbis ochrony mniejszości
narodowych, dopiero w tzw. kryteriach kopenhaskich, ale w
odniesieniu do państw kandydujących – asymetria

Pewne działania wobec nniejszości romskiej

Ochrona języków – nie mniejszości narodowych lub etnicznych

Działania na rzecz ludów tubylczych/autochtonicznych – indigenous
people

2000 r. - dyrektywa antydyskryminacyjna (pochodzenie rasowe i
etniczne)

Przestrzeganie praw człowieka na świecie – w tzw. państwach
trzecich, w tym praw mniejszości

Działania na rzecz integracji – Fundusz na rzecz Uchodźców,
Fundusz na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich

K

ONWENCJA O

O

CHRONIE

P

RAW

C

ZŁOWIEKA I

P

ODSTAWOWYCH

W

OLNOŚCI Z

4

LISTOPADA

1950

R

.

R

ADY EUROPY PODSTAWĄ OCHRONY PRAW

Unia Europejska początkowo nie prowadziła prac

nad stworzeniem własnego systemu ochrony praw

człowieka lub ochrony praw mniejszości

narodowych stanowiącego wiążące regulacje dla

państw członkowskich.

Zasadniczo odnoszono ewentualne zobowiązania

państw członkowskich do istniejącego i

efektywnego systemu ochrony praw człowieka w

ramach Rady Europy.

Wszystkie państwa członkowskie były członkami

Rady Europy i sygnatariuszami Europejskiej

Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i

Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r.

W latach 90. XX w. we Wspólnocie Europejskiej,

która przez wiele lat koncentrowała się głównie na

sprawach gospodarczych, pojawiły się jednak głosy

o konieczności uwzględnienia również tego aspektu

w jej funkcjonowaniu.

Problem ochrony praw człowieka, a także

wynikającej z tych praw ochrony praw osób

należących do mniejszości można w przypadku WE

rozpatrywać na dwóch płaszczyznach:

na poziomie Wspólnoty Europejskiej,

na poziomie zobowiązań międzynarodowych

państw członkowskich UE oraz ich prawodawstwa

wewnętrznego.

S. P

AWLAK

, O

CHRONA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W

E

UROPIE

, W

ARSZAWA

2001

Wg Stanisława Pawlaka, w państwach europejskich

ukształtowały się dwa systemy ochrony mniejszości

narodowych.

Pierwszy z nich charakteryzuje się brakiem

uregulowań prawnych dotyczących ochrony

mniejszości narodowych oraz nie uważa za

konieczne posługiwaniem się terminem „mniejszość

narodowa” (np. Francja, Szwecja, Republika

Federalna Niemiec, Bułgaria)

Drugi - stworzył dla mniejszości pewien system

ochrony (głównie w konstytucjach, czasem w

odrębnych ustawach), np. Austria, Belgia, Holandia,

Litwa, Białoruś, Łotwa, Ukraina, Węgry, Polska.

P

ROBLEM PODMIOTOWEGO ZAKRESU

OCHRONY

w Europie kontynentalnej (w systemie Rady Europy)

podmiotem ochrony są mniejszości narodowe, zaś w

państwach anglosaskich (i w systemie Narodów

Zjednoczonych) konsekwentnie określa się jako podmiot

ochrony prawa osób należących do mniejszości.

jednakże także w przypadku używanego w Europie

określenia „mniejszości narodowe" uznaje się, że

ochronie podlega nie mniejszość jako grupa społeczna,

ale osoby fizyczne tworzące daną mniejszość.

Europejska Konwencja Ramowa o Ochronie

Mniejszości Narodowych z 1 lutego 1995 r. odnosi

swe regulacje do praw osób należących do mniejszości

J

EDNOLITY

A

KT

E

UROPEJSKI

1986

R

.

Pierwsze odniesienie do praw człowieka zawarto w

preambule do Jednolitego Aktu Europejskiego

podpisanego w lutym 1986 r.,

Zdecydowano razem popierać demokrację, w oparciu o
fundamentalne prawa zagwarantowane w konstytucjach i
systemach prawnych państw członkowskich, Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz
Europejskiej Karcie Społecznej, a w szczególności w oparciu
o wolność, równość i sprawiedliwość społeczną.

W dalszej części preambuły odwoływano się ponownie do

zasad demokracji oraz przestrzegania prawa i praw

człowieka.

Treść preambuły JAE wskazywała tym samym podstawę

ochrony praw człowieka, którymi były konstytucje państw

członkowskich i Europejska Konwencja o Ochronie Praw

Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC).

T

RAKTAT O

U

NII

E

UROPEJSKIEJ

(

TRAKTAT Z

M

AASTRICHT

- 7

LUTEGO

1992

R

.)

W trakcie prac nad projektem traktatu ustanawiającego Unię

Europejską pojawiła się propozycja przystąpienia Wspólnot

Europejskich do EKPC oraz wypracowania własnych praw

fundamentalnych.

Ostatecznie w Traktacie o Unii Europejskiej (traktacie z

Maastricht - 7 lutego 1992 r.) zawarto tylko ogólne, znane

już z preambuły JAE, sformułowanie:

Unia respektuje podstawowe prawa zagwarantowane w

Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i

Podstawowych Wolności podpisanej w Rzymie 4 listopada

1950 roku i prawa wynikające z tradycji konstytucyjnych

wspólnych dla państw członkowskich, jako ogólne zasady

prawa Wspólnoty.

Także preambuła traktatu z Maastricht zawierała

potwierdzenie przywiązania państw-sygnatariuszy do zasad

wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka,

podstawowych swobód i rządów prawa.

PROPOZYCJA PRZYSTĄPIENIA

W

SPÓLNOT

E

UROPEJSKICH DO

E

UROPEJSKIEJ

K

ONWENCJI

P

RAW

C

ZŁOWIEKA

W trakcie prac nad traktatem o UE rozważano również przystąpienie Wspólnot
Europejskich, jako podmiotów prawa międzynarodowego, do EKPC.

W 1994 r. Rada WE zwróciła się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w
Luksemburgu z pytaniem w sprawie przystąpienia Wspólnot do EKPC, a tym
samym poddania się jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w
Strasburgu.

Wykładnia Trybunału Sprawiedliwości była negatywna.

Uznano, że wymagałoby to zmiany Traktatu z Maastricht.

Jednocześnie Trybunał wskazał na możliwość dalszego stosowania praw
podstawowych z EKPC w swoim orzecznictwie.

Do 31 października 1999 r. działała jeszcze Europejska Komisja Praw Człowieka,
podejmująca wstępne rozstrzygnięcia.

Na podstawie otwartego do podpisu w dniu 11 maja 1994 r. jedenastego protokołu
do EKPC, który wszedł w życie z dniem 1 listopada 1998 r., zniesiono Europejską
Komisję i Trybunał Praw Człowieka w dotychczasowym kształcie i kompetencjach.

W ich miejsce powołano nowy, jednolity Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Do Trybunału Praw Człowieka może złożyć skargę inne państwo lub osoba
poszkodowana działaniami państwa sygnatariusza EKPC; istotna jest tu podstawa
prawna, którą stanowią tylko przepisy EKPC.

Rezygnacja z przystąpienia WE do EKPC wynikała też z

niechęci poddania się przez Wspólnoty jurysdykcji

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości, jako organ

jurysdykcyjny WE, już wcześniej uwzględniał w swoim

orzecznictwie przepisy EKPC i wielokrotnie, gdy w grę

wchodziły prawa człowieka obywateli państw członkowskich

Wspólnot, odwoływał się on wprost do Konwencji Praw

Człowieka Rady Europy.

Jednak czynił to w kontekście norm prawnych Wspólnot

Europejskich, zaś do podstawowych praw uwzględnianych w

orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

należały m.in. prawo własności, wolności wykonywania

zawodu, ochrona życia prywatnego, rodziny, mieszkania,

swobód religijnych i wolności poglądów, czy też prawa do

stowarzyszania się.

K

RYTERIA KOPENHASKIE

Po raz pierwszy sformułowano przestrzeganie praw

mniejszości w tzw. kryteriach kopenhaskich;

w związku z planowanym rozszerzeniem UE szczyt

Rady Europejskiej w Kopenhadze (21-22 czerwca

1993 r.) określił kryteria, których spełnienie

umożliwić miało państwom europejskim ubieganie

się o członkostwo w Unii.

W pierwszej grupie kryteriów (kryteria polityczne)

wskazano na następujące wymogi, które musiały

spełnić państwa kandydujące: stabilność instytucji

gwarantujących demokrację, rządy prawa,

przestrzeganie praw człowieka i ochrona

mniejszości.

K

RYTERIA KOPENHASKIE

–

PROBLEM PODWÓJNYCH

STANDARDÓW DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I
PAŃSTW KANDYDUJĄCYCH

Mimo, że kryteria mówiły ogólnie o mniejszościach to w

składanych raportach przedakcesyjnych wyraźnie odnoszono

zobowiązania w tym zakresie do mniejszości narodowych.

W kontekście kryteriów kopenhaskich ujawniła się „swoista

hipokryzja” państw członkowskich Unii; obowiązek ochrony

mniejszości narodowych był adresowany do państw

kandydujących, zaś nie był wymagany od państw

członkowskich WE.

W efekcie część państw członkowskich, np. Francja, czy też

Grecja, ignoruje istnienie mniejszości narodowych na swoim

terytorium państwowym.

jest przy tym oczywistym, że oparcie ustroju państwa na

zasadach demokratycznych sprzyja współcześnie realizacji

praw mniejszości narodowych przynajmniej na poziomie praw

obywatelskich.

A

RTYKUŁ

13 T

RAKTATU

A

MSTERDAMSKIEGO

(1997

R

.)

Bez uszczerbku dla innych postanowień
niniejszego traktatu oraz w granicach uprawnień
nadanych niniejszym traktatem Wspólnocie, Rada
działając jednomyślnie na wniosek Komisji i po
porozumieniu z Parlamentem Europejskim może
podjąć działanie zwalczające dyskryminację w
oparciu o płeć,

pochodzenie rasowe lub etniczne

,

religię lub wierzenia, inwalidztwo, wiek lub
orientację seksualną.

U

NIJNE RAPORTY ROCZNE O PRAWACH

CZŁOWIEKA

Na znaczenie kryteriów kopenhaskich dla ochrony praw

człowieka w WE zwracano uwagę w publikowanych od 1998

roku unijnych raportach rocznych o prawach człowieka.

Analiza treści raportów wskazuje, że problem mniejszości

narodowych na poziomie WE ma jednak marginalny

charakter.

Raporty roczne za lata 1998 - 1999 umiejscawiały problem

mniejszości w grupie Niedyskryminacja i poszanowanie

zróżnicowania

Odwoływano się w obu raportach do regulacji Narodów

Zjednoczonych, Rady Europy oraz Organizacji

Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

W odniesieniu do Unii Europejskiej rozpatrywano problem

mniejszości w kontekście rozszerzenia Unii, wskazując na

znaczenie kryteriów kopenhaskich.

Jednocześnie ukierunkowano właściwie problem

mniejszościowy na sytuację Romów w państwach

kandydujących oraz zapobieganie dyskryminacji tej grupy.

U

NIJNE RAPORTY ROCZNE O PRAWACH

CZŁOWIEKA

W raporcie za 2000 rok w ogóle nie odniesiono się
do spraw mniejszości skupiając się tylko na
problemach rasizmu i ksenofobii.

W raporcie jednocześnie wskazano na własne
działania UE jakim była

dyrektywa Rady

2000/43 / EC z 29 czerwca 2000 r. o
wprowadzeniu równego traktowania
bez względu na rasę lub
pochodzenie etniczne

U

NIJNY RAPORT ROCZNY O PRAWACH

CZŁOWIEKA

2001

R

., 2002

R

.

W raporcie za 2001 rok wyróżniono już podrozdział

dotyczący osób należących do mniejszości (pkt

3.4.7), w którym wyrażono poparcie dla działań

międzynarodowych na rzecz ochrony praw mniejszości,

szczególnie Romów.

W obszernym Rocznym Raporcie Unii Europejskiej o

prawach człowieka 2002 mniejszościom poświęcono 2

strony (z 321 stron) wskazując na znaczenie dla

ochrony praw mniejszości narodowych dokumentów

Rady Europy, a zwłaszcza Europejskiej Konwencji

Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych oraz

Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub

Mniejszościowych.

Politykę wobec mniejszości opierano na zakazie

dyskryminacji mniejszości narodowych.

K

ARTA

P

RAW

P

ODSTAWOWYCH

W raporcie z 2000 roku podniesiono również znaczenie

dla praw człowieka we Wspólnotach regulacji Karty

Praw Podstawowych.

Karta ta została przyjęta 2 października 2000 r. przez

Radę Europejską i była instrumentem deklaratywnym

ochrony praw człowieka w Unii.

Istotny jest przepis art. 21 zakazujący

dyskryminacji z

powodu

m.in.

rasy, koloru skóry, pochodzenia

etnicznego, języka, religii czy też przynależności do

mniejszości narodowej

.

Treść Karty została włączona do Traktatu

ustanawiajacego Konstytucję dla Europy (2004 r.), który

został odrzucony w 2005 r. przez Francję i Holandię

R

APORT O PRZEDSIĘWZIĘCIACH

E

UROPEJSKIEJ

I

NICJATYWY DS

. D

EMOKRACJI I

P

RAW

C

ZŁOWIEKA W

2000

ROKU

Znacznie szersze odniesienie do problemów mniejszości

narodowych zawarto w Roboczym Dokumencie Komisji Europejskiej:
Raport o przedsięwzięciach Europejskiej Inicjatywy ds.
Demokracji i Praw Człowieka w 2000 roku.

W Raporcie tym podkreślono, że zdaniem Komisji:

Do praw

mniejszości narodowych należy etniczna i kulturowa tożsamość,
szczególnie język, religia, tradycje kulturalne, równouprawnienie w
społeczeństwie i gospodarce, prawa obywatelskie i ochrona przed
aktami wrogości i gwałtu z powodu etnicznej, kulturowej lub
językowej tożsamości.

Komisja uznała, że państwa kandydujące są zobowiązane, na
podstawie kryteriów kopenhaskich, do ochrony i wspierania
mniejszości i grup etnicznych.

Jednocześnie, zgodnie z wspomnianą wcześniej filozofią
postrzegania problemów mniejszościowych w WE, nie odniesiono
takich obowiązków do członków UE.

F

UNDUSZE NA WSPARCIE DZIAŁAŃ RADY

E

UROPY

W ramach działań WE przekazano Radzie Europy
na wsparcie projektu na rzecz Romów kwotę
248.169 EURO z funduszy Wspólnot - zwłaszcza
na wsparcie programu na rzecz Romów w Bośni-
Hercegowinie, Chorwacji i Macedonii.

W ramach programu Rady Saami przekazano na
międzypaństwowy, regionalny program wspierania
mniejszości autochtonicznych kwotę 668.502
EURO.

P

ODSTAWY PRAWNE WSPARCIA

FINANSOWEGO

Wspracie przewidziano w budżecie WE na podstawie dwóch
rozporządzeń Rady przyjętych 29 kwietnia 1999 r.

Po raz pierwszy problem mniejszości uwzględniono w
Rozporządzeniu Rady (WE) nr 975/1999 z 29 kwietnia 1999
r. w sprawie ustalenia warunków dla wprowadzenia
przedsięwzięć w obszarze rozwoju współpracy, które
przyczyniają się do ogólnego celu rozwoju i wzmocnienia
demokracji i państwa prawa oraz

ochrony praw człowieka i

podstawowych wolności.

Za podstawowe zadanie w ramach Wspólnot uznano w art. 1
rozwijanie i wzmacnianie demokracji w państwach
członkowskich oraz ochronę praw człowieka i
podstawowych wolności.

W art. 2 ust. 1 uznano, że Wspólnota winna promować

i chronić prawa człowieka określone w Powszechnej

Deklaracji Praw Człowieka i innych międzynarodowych

instrumentach określających rozwój i wspieranie

demokracji i państwa prawa a w szczególności winno

się ten cel realizować poprzez: (...)
(d)

wsparcie mniejszości i grup etnicznych oraz

ludów autochtonicznych

, (...)

(i) promowanie równości i nie dyskryminujących działań,
włącznie z środkami przeciwdziałającymi rasizmowi i
ksenofobii;

(j) promowanie i ochronę podstawowych wolności
określonych w Międzynarodowym Pakcie Praw
Obywatelskich i Politycznych, w szczególności wolności
myśli, prawa głoszenia poglądów i wolności sumienia
oraz

prawa do posługiwania się własnym językiem

;

Ś

RODKI NA WYPADEK SYTUACJI

KRYZYSOWYCH

Dla wprowadzenia rozporządzenia w życie
przeznaczono na lata 1999 - 2004 r. 240 mln EURO
(art. 10).

W przypadku zagrożenia praw człowieka i
podstawowych wolności z powodu kryzysu
politycznego lub wprowadzenia stanu wyjątkowego
Komisja Europejska mogła sfinansować
najpilniejsze środki zapobiegające naruszeniu tych
praw w wysokości do 2 mln EURO (art. 14 ust. 1).

D

RUGIE ROZPORZĄDZENIE Z

1999

R

.

W dniu 29 kwietnia 1999 r. wydane zostało podobne w

treści rozporządzenie, Rady (WE) nr 976/1999 w
sprawie ustalenia warunków dla wprowadzenia innych
niż rozwój współpracy odpowiednich przedsięwzięć
Wspólnoty, które w ramach polityki Wspólnoty w
obszarze współpracy przyczyniają się do ogólnego celu
rozwoju i wzmocnienia demokracji i państwa prawa oraz

ochrony praw człowieka i podstawowych wolności

w państwach trzecich.

Rozporządzenie przewidywało pomoc techniczną i

finansową dla promocji i ochrony praw człowieka w

państwach trzecich, w tym i w odniesieniu do

mniejszości, grup etnicznych i ludów tubylczych

(art. 3

ust. 1 pkt d).

Na ten cel przeznaczono na lata 1999 - 2004 r. 150 mln

EURO (art. 13).

DYREKTYWA

R

ADY

2000/43

Z

29

CZERWCA

2000

R

.

O

WPROWADZENIU RÓWNEGO TRAKTOWANIA BEZ WZGLĘDU
NA RASĘ LUB POCHODZENIE ETNICZNE

Pełniejsze odniesienie do praw mniejszości narodowych zawarto

w dyrektywie Rady 2000/43 z 29 czerwca 2000 r. o
wprowadzeniu równego traktowania bez względu na rasę lub
pochodzenie etniczne..

Dyrektywa ta wydana została na podstawie art. 13 Traktatu

Ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Traktatu

Amsterdamskiego) upoważniającego Radę do podejmowania

stosownych działań mających na celu zwalczanie dyskryminacji z

powodu m.in. rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub

wyznania.

Dyrektywa, podobnie jak i rozporządzenia Rady, wchodzi do

dorobku prawnego Wspólnot Europejskich (acquis
communautaire) i zawiera w swej treści zobowiązanie

wprowadzenia tej dyrektywy do 19 lipca 2003 r. (art. 16).

Jednocześnie państwa członkowskie WE przedłożyć miały do 19

lipca 2005 r. sprawozdanie dla Komisji Europejskiej, a następnie

dla Rady i Parlamentu Europejskiego z implementacji tej

dyrektywy.

Kolejne sprawozdania mają być składane co 5 lat (art. 17)

DYREKTYWA

R

ADY

2000/43

Z

29

CZERWCA

2000

R

.

O

WPROWADZENIU RÓWNEGO TRAKTOWANIA BEZ WZGLĘDU
NA RASĘ LUB POCHODZENIE ETNICZNE

w preambule do dyrektywy uznano, że

dyskryminacja z powodu rasowego lub etnicznego

pochodzenia może zagrażać celom określonym w

TraktacieAmsterdamskim.

W art. 1 określono cel dyrektywy, tj. dążenie do

pełnego stosowania zasady równego traktowania z

powyższych powodów.

Istotne jest określenie w art. 2 pojęcia

dyskryminacji bezpośredniej (ust. 2 pkt a) i

dyskryminacji pośredniej (ust. 2 pkt b).

Dyskryminacja bezpośrednia zachodzi w

przypadku, gdy dana osoba z powodu rasy lub

etnicznego pochodzenia będzie potraktowana w

porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inna

osoba nie posiadająca tych cech.

D

YSKRYMINACJA

B

EZPOŚREDNIA

,

POŚREDNIA

O

RGANY DS

.

RÓWNEGO TRAKTOWANIA

Dyskryminacja pośrednia zachodzić będzie wtedy, gdy

z pozoru neutralnych warunków, kryteriów lub zachowań

wobec osoby należącej do rasowej lub etnicznej grupy

w szczególności mogłoby dojść do uszczerbku w

porównaniu z innymi osobami, chyba że warunki,

kryteria lub zachowania są obiektywnie

usprawiedliwione legalnym celem, a środki osiągnięcia

tego celu są odpowiednie i konieczne.

Przepis art. 10 zobowiązywał państwa członkowskie do

wprowadzenia do swoich porządków prawnych regulacji

zapobiegających dyskryminacji.

Art. 13 zobowiązywał do

określenia w każdym

państwie organu, którego zadaniem będzie

promowanie równego traktowania wszystkich osób

bez dyskryminacji z powodu rasy lub etnicznego

pochodzenia.

O

CENA RANGI PRAW CZŁOWIEKA ORAZ ZWIĄZANYCH Z NIMI

PRAW MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W REGULACJACH
PRAWNYCH I DZIAŁALNOŚCI

W

SPÓLNOTY

E

UROPEJSKIEJ

problem praw człowieka oraz związanych z nimi praw mniejszości
narodowych był traktowany w Unii, w świetle regulacji i zobowiązań
państw członkowskich w Rady Europy, jako marginalny.

w tym zakresie istniała „luka w systemie”.

Istotna zmiana nastąpiła z chwilą przyjęcia tzw. prawoczłowieczych
regulacji prawnych:

dwóch rozporządzeń Rady z 1999 roku (275 i 276) oraz

dyrektywy z 2000/43.

1992 I

NICJATYWA DLA

E

UROPEJSKIEJ

D

EMOKRACJI

1996 E

UROPEJSKA

I

NICJATYWA

P

RAW

C

ZŁOWIEKA I

D

EMOKRACJI

Co prawda już w 1992 r. Parlament Europejski
przyjął uchwałę powołującą – ukierunkowaną
początkowo na sprawy demokracji – własną
strukturę Wspólnoty „Inicjatywę dla Europejskiej
Demokracji", której zadania rozszerzono w 1996 r.
na prawa człowieka, zmieniając jednocześnie
nazwę na "Europejska Inicjatywa Praw
Człowieka i Demokracji",

w niewielkim stopniu zajmowała się ona prawami
mniejszości narodowych.

MONITORING AKCESJI DO

U

NII

E

UROPEJSKIEJ

w raportach krajowych państw kandydujących

składanych w ramach monitoringu akcesji do Unii

Europejskiej prowadzonego przez Open Society

Institute istotne miejsce zajmowały problemy ochrony

mniejszości rozumiane zarówno w sensie ochrony

pozytywnej, tj. jako zobowiązanie do wspierania

mniejszości, jak i ochrony negatywnej, tzn.

powstrzymanie się od dyskryminacji mniejszości.

Efektem tych raportów krajów kandydujących było

opracowanie przez Open Society Institute w 2002 roku

specjalnego raportu, w którym uwzględniono sytuację

mniejszości muzułmańskiej we Francji, Hiszpanii,

Wielkiej Brytanii i Włoszech oraz sytuację Romów w

Niemczech.

Polski raport wydany został w 2001 roku przez Fundację

im. Stefana Batorego w Warszawie

NAJWAŻNIEJSZE ETAPY TWORZENIA SIĘ W

UE

SYSTEMU

OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

,

A W JEGO RAMACH SYSTEM

OCHRONY PRAW MNIEJSZOŚCI

rozszerzenia UE i oparciu zasad rozszerzenia o
kryteria wypracowane w Kopenhadze w 1993 r.,

przyjęcia podstawowych aktów WE w zakresie
praw człowieka: rozporządzenia Rady 275/1999,
dyrektywy 2000/43 oraz mającej (do 2009 r.)
charakter deklaratywny Karty Praw Podstawowych
(2000 r.)

Karta Praw Podstawowych włączona została do
Traktatu z Lizbony i po jego wejściu w życie stała
się wiążącym prawem wspólnotowym

A

SYMETRIA ZOBOWIĄZAŃ

–

PAŃSTWA

CZŁONKOWSKIE A PAŃSTWA KANDYDUJĄCE

część państw członkowskich UE nie zostałaby
dzisiaj, w świetle kryteriów kopenhaskich, przyjęta
do Unii z powodu nie spełniania jednego z
podstawowych kryteriów politycznych jakim jest
przestrzeganie praw mniejszości.

Unia Europejska nie odgrywa wiodącej roli w
wyznaczaniu standardów traktowania mniejszości
narodowych, ale może taką rolę odgrywać w
przyszłości

D

ZIAŁANIA NA POZIOMIE

UE

PO PRZYJĘCIU KARTY PRAW

PODSTAWOWYCH

(2000

R

.)

I ROZSZERZENIU

(2004

R

.)

Zielona Księga Komisji na temat równości i

niedyskryminacji w rozszerzonej Unii Europejskiej

(COM(2004)0379)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie ochrony

mniejszości i polityka walki z dyskryminacją w

rozszerzonej Europie (2005/2008(INI))

Decyzja ramowa Rady 2008/913/WSiSW z dnia 28

listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i

przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków

prawnokarnych (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L

328/55)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 stycznia

2009 r. w sprawie stanu praw podstawowych w Unii

Europejskiej w latach 2004 - 2008 (2007/2145(INI))

A

GENCJA

P

RAW

P

ODSTAWOWYCH

2007→

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej
(FRA)

The European Union Agency for Fundamental
Rights

http://www.fra.europa.eu/fraWebsite/home/home_e
n.htm

dawniej Europejskie Centrum Monitorowania
Rasizmu i Ksenofobii (EUMC)

jest niezależną agencją Unii Europejskiej
ustanowioną na mocy rozporządzenia Rady (WE)
nr 168/2007 z dnia 15 lutego 2007 roku

Siedziba Wiedeń

Agencja jest prawnym następcą EUMC, które zostało powołane by

zbierać i rozpowszechniać w formie publikacji i raportów obiektywne i

wiarygodne informacje o przestrzeganiu praw podstawowych w

państwach członkowskich Unii Europejskiej.

prowadzi również prace badawcze, w ramach których analizowane są

przyczyny, przejawy i skutki zjawisk antyspołecznych (m.in rasizmu,

ksenofobii, antysemityzmu)

wskazuje kierunki działań podejmowanych i wskazanych w celu

minimalizacji tych zjawisk w poszczególnych krajach członkowskich.

publikuje dwa raporty roczne, z których pierwszy opisuje wyniki

działalności w danym roku, drugi zaś dostarcza informacji na temat

zjawiska rasizmu i ksenofobii we Wspólnocie i poszczególnych krajach

członkowskich, uwypuklając przykłady dobrej praktyki (tzw. "good

practices").

Centrum współpracuje ściśle z ONZ, OBWE, Parlamentem Europejskim,

Komisją Europejską i działającą w ramach Rady Europy Europejską

Komisją przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) w dziedzinie

zwalczania tych zjawisk.

sieci krajowych punktów kontaktowych (z ang.
National Focal Points), które funkcjonowały w
ramach Europejskiej Sieci Informacji o Rasizmie i
Ksenofobii – RAXEN.

W Polsce krajowym punktem kontaktowym jest
Helsińska Fundacja Praw Człowieka

P

ROBLEM TZW

.

DYSKRYMINUJĄCEGO

PROFILOWANIA ETNICZNEGO

Profilowanie etniczne nie jest nową praktyką w
państwach członkowskich Unii Europejskiej, ale
zyskało na znaczeniu w reakcji na zamachy
terrorystyczne w Stanach Zjednoczonych (2001 r.),
Madrycie (2004 r.) i Londynie (2005 r.), a także na
zwiększone obawy dotyczące nielegalnej imigracji

praktyka polegająca na podejmowaniu przez
organy ścigania decyzji w oparciu jedynie lub
głównie o rasę, pochodzenie etniczne lub religię
danej osoby.

D

ZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY I PROMOCJI

JĘZYKÓW

EBLUL 1982 r.

European Bureau for Lesser Used Languages /
Europejskie Biuro ds. Języków Rzadziej
Używanych - Dublin

W

IELOJĘZYCZNOŚĆ

J

Ę

ZYKI REGIONALNE I JĘZYKI MNIEJSZOŚCI

Polityka UE − ochrona i wspieranie języków
regionalnych i języków mniejszości

UE prowadzi politykę mającą na celu ochronę
języków regionalnych i języków mniejszości, która
opiera się na zapisie art. 22 Europejskiej Karty
Praw Podstawowych stanowiącym, że „Unia
szanuje różnorodność kulturową, religijną i
językową”.

Parlament Europejski przyjął szereg rezolucji w
sprawie działań wspierających języki regionalne i
mniejszościowe.

2

GRUPY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY I WSPIERANIA

JĘZYKÓW REGIONALNYCH I JĘZYKÓW MNIEJSZOŚCI

finansowanie projektów oraz inicjatyw mających na
celu ochronę i wspieranie języków regionalnych i
mniejszościowych − pomocy udzielano do roku
2000,

wsparcie finansowe na rzecz Europejskiego Biura
ds. Języków Rzadziej Używanych oraz sieci
informacyjnej Mercator

O

CHRONA I WSPIERANIE JĘZYKÓW

REGIONALNYCH I JĘZYKÓW MNIEJSZOŚCI

Działania UE odnoszą się do języków będących
rodzimymi językami części ludności państw
członkowskich UE.

Dotyczy to również krajów Europejskiego Obszaru
Gospodarczego.

ochrona nie obejmuje języków społeczności
imigrantów, języków sztucznych ani dialektów
języka urzędowego danego państwa
członkowskiego.

2006

R

. G

RUPA WYSOKIEGO SZCZEBLA DS

.

INTEGRACJI SPOŁECZNEJ MNIEJSZOŚCI
ETNICZNYCH

Grupa wysokiego szczebla ds. integracji społecznej
mniejszości etnicznych i ich pełnego uczestnictwa
w rynku pracy została powołana Decyzją Komisji
2006/33/WE z dnia 20 stycznia 2006 r.

Celem tej grupy jest rozpoznawanie przeszkód na
drodze do integracji mniejszości etnicznych ze
społeczeństwem oraz pełnego uczestnictwa tych
mniejszości w rynku pracy, a także identyfikowanie
najlepszych praktyk w dziedzinie pokonywania tych
trudności.

EU-MIDIS

European Union Minorities and Discrimination
Survey (EU-MIDIS) opublikowany w kwietniu 2009
r.

Badanie pokazało, że najbardziej dyskryminowaną
grupą w Europie, i to we wszystkich aspektach
ż

ycia (mieszkalnictwo, zatrudnienie, opieka

zdrowotna, edukacja) są Romowie

T

HE

R

ACIAL

E

QUALITY

D

IRECTIVE

(2000/43/EC)

dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca
2000 r. wprowadzającą w życie zasadę równego
traktowania osób bez względu na pochodzenie
rasowe lub etniczne (Dz. Urz. WE L 180 z
19.07.2000)

Nałożyła na państwa członkowskie obowiązek
określenia w każdym państwie organu, którego
zadaniem będzie promowanie równego traktowania
wszystkich osób bez dyskryminacji z powodu rasy
lub etnicznego pochodzenia.

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

http://www.equineteurope.org

Austria - Ombud for Equal Treatment

Belgium - Centre for Equal Opportunities and
Opposition to Racism
Belgium - Institute for the Equality of Women and
Men

Bulgaria - Commission for Protection Against
Discrimination

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

Croatia - Office of the Ombudsman

Cyprus - The Office of the Commissioner for
Administration (Ombudsman)

Czech Republic - Office of the Public Defender of
Rights
Czech Republic - Government Council for Human
Rights (Observer)

Denmark - Board of Equal Treatment

Denmark - Danish Institute for Human Rights

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

Estonia - Gender Equality Commissioner

Finland - Ombudsman for Equality

Finland - Ombudsman for Minorities

France - High Commission against Discrimination
and for Equality – HALDE

Germany - Federal Anti-Discrimination Agency –
FADA

Greece - Greek Ombudsman

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

Hungary - Equal Treatment Authority

Hungary - Office of the Parliamentary
Commissioner for the Rights of National and Ethnic
Minorities

Ireland - Equality Authority

Italy - National Office against Racial Discrimination
- UNAR

Latvia - Office of the Ombudsman

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

Lithuania - Office of the Equal Opportunities Ombudsman

Luxembourg - Centre for Equal Treatment

Malta - National Commission for the Promotion of Equality –

NCPE

The Netherlands - Dutch Equal Treatment Commission –

CGB

Norway - Equality and Anti-Discrimination Ombud – LDO

Portugal - Commission for Citizenship and Gender Equality -

CIG

Portugal - Portuguese Commission for Immigration and

Intercultural Dialogue – ACIDI (Observer)

Romania - National Council for Combating Discrimination –

CNCD

Serbia - Commission for Protection of Equality

E

QUINET

(

THE

E

UROPEAN

N

ETWORK OF

E

QUALITY

B

ODIES

)

Slovakia - National Centre for Human Rights

Slovenia - Office for Equal Opportunities

Spain - Race and Ethnic Equality Council

Spain/Basque country - Defentsoria - The Gender

Equality Ombud

Sweden - Equality Ombudsman

United Kingdom - Great Britain - Equality and
Human Rights Commission (EHRC)

United Kingdom - Northern Ireland - Equality
Commission for Northern Ireland

PRZYPADKI DYSKRYMINACJI ZAREJESTROWANE W PAŃSTWACH

UE

* P

OPULACJA MNIEJSZOŚCI

–

ROZUMIANA JAKO MIESZKAŃCY Z WIDOCZNYM

/

DOSTRZEGALNYM

–

ETNICZNYM LUB JĘZYKOWYM STATUSEM MNIEJSZOŚCIOWYM

Liczba
skarg

Państwo

Liczba ludności
ogółem

Populacja
mniejszości*

Mniej niż 20 Rumunia

21,47

10,5%

Portugalia

10,64

4%

Słowacja

5,43

14,2%

Słowenia

2,05

17%

Estonia

1,34

12%

Luksemburg

0,5

37%

Malta

0,42

4%

Mniej niż
100

Włochy

60,44

7,1%

Grecja

11,31

10%

Dania

5,54

9,5%

Mniej niż 1000

Litwa

2,23

41%

Holandia

16,62

19,1%

Belgia

10,83

4%

Szwecja

9,39

7,7%

Finlandia

5,37

7%

Cypr

0,8

14%

Więcej niż
1000

Niemcy

81,80

19%

Francja

65,45

40%

Wielka Brytania

62,01

8%

Węgry

10,01

5,6%

Austria

8,37

9%

Bułgaria

7,58

16%

Irlandia

4,47

4%

Litwa

3,26

16%

2008

R

. S

ZCZYT

UE

W SPRAWIE

R

OMÓW

Pierwszy szczyt w sprawie Romów na szczeblu UE
został zorganizowany 16 września 2008 r. w
Brukseli.

400 przedstawicieli instytucji UE, rządów krajowych
i organizacji społeczeństwa obywatelskiego

Dyskusja na temat sytuacji społeczności romskich
w Unii Europejskiej oraz poszukania sposobów na
poprawę tej sytuacji.

KOMUNIKAT KOMISJI EUROPEJSKIEJ DO RADY,
PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-
SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW,
14.4.2010

Integracja społeczna i gospodarcza Romów w
Europie

R

EZOLUCJA

P

ARLAMENTU

E

UROPEJSKIEGO Z DNIA

14

STYCZNIA

2009

R

.

W SPRAWIE STANU PRAW PODSTAWOWYCH W

U

NII

E

UROPEJSKIEJ W LATACH

2004 - 2008 (2007/2145(INI))

„Mniejszości

44. zauważa, że w wyniku ostatnich rozszerzeń w Unii przybyło

prawie sto mniejszościowych grup ludności, których liczba wynosiła

około 50 w Europie piętnastki i podkreśla, że ze względu na niewielki

odsetek imigrantów, uchodźców i cudzoziemców z krajów trzecich

oraz na obecność rdzennych mniejszości ("tradycyjnych"), bardziej

widoczną w państwach członkowskich Europy środkowej i

wschodniej, polityka w dziedzinie migracji i integracji została

oddzielona od polityki w zakresie mniejszości;

45. podkreśla, że choć ochrona mniejszości jest jednym z kryteriów

kopenhaskich, nie istnieją ani wspólne kryteria, ani minimalne

wymogi odnośnie do praw mniejszości krajowych w polityce

wspólnotowej, ani też wspólna unijna definicja przynależności do

danej mniejszości krajowej; zaleca ustanowienie takiej definicji na

szczeblu europejskim na podstawie zalecenia 1201 Rady Europy

(1993): wzywa wszystkie państwa członkowskie, które jeszcze tego

nie uczyniły, do podpisania i ratyfikowania Europejskiej karty języków

regionalnych i mniejszościowych oraz Ramowej konwencji na rzecz

ochrony mniejszości krajowych;”

„47. podkreśla znaczenie ochrony i wspierania języków

regionalnych i mniejszościowych przy uwzględnieniu faktu, że

prawo do posługiwania się językiem ojczystym oraz prawo do

kształcenia w tym języku są najbardziej podstawowymi prawami;

z zadowoleniem przyjmuje działania państw członkowskich

popierające dialog interkulturalny i międzyreligijny, który ma

podstawowe znaczenie dla pełnego korzystania z praw przez

mniejszości kulturowe i religijne;

48. jest zdania, że zasady pomocniczości i samorządności

oferują najskuteczniejszy sposób zajmowania się prawami osób

należących do mniejszości narodowych, korzystając ze wzorców

stosowanych już w Unii, zachęca do stosowania właściwych

rodzajów rozwiązań samorządowych przy pełnym poszanowaniu

niezawisłości i integralności terytorialnej państw członkowskich;

49. podkreśla, że polityka wielojęzyczności UE powinna chronić

i wspierać języki regionalne i mniejszościowe poprzez

ukierunkowane finansowanie oraz programy szczegółowe

będące uzupełnieniem programu uczenia się przez całe życie”;

I

NTERPELACJA

2009

R

.

Interpelacje 13 styczeń 2009O-0002/09 PYTANIE
USTNE WYMAGAJĄCE DEBATY zgodnie z art.
108 Regulaminu skierowane przez: Csaba Sándor
Tabajdi, Hannes Swoboda, Jan Marinus Wiersma,
Véronique De Keyser, Katrin Saks oraz Claude
Moraesw imieniu grupy politycznej PSE do Komisji

Przedmiot: Ochrona tradycyjnych mniejszości
narodowych i etnicznych oraz imigrantów w
Europie

T

REŚĆ INTERPELACJI

Ochrona tradycyjnych mniejszości narodowych i etnicznych, oraz zwrócenie uwagi na integrację imigrantów, a
także na stosunki pomiędzy grupami etnicznymi wśród imigrantów to bardzo istotne wyzwania, stojące przed
Unią Europejską, wpływające na jej stabilność, bezpieczeństwo, dobrobyt, stosunki dobrosąsiedzkie, oraz
wewnętrzną i zewnętrzną legalność jej działań oraz jej wiarygodność.

Czy kryteria kopenhaskie dotyczące poszanowania praw mniejszości obowiązują tylko nowe państwa
członkowskie oraz kraje kandydujące, czy też są wiążące dla wszystkich państw członkowskich?

W jakich przypadkach oraz w jakim zakresie kwestia naruszenia praw mniejszości należy do kompetencji państw
członkowskich?

Które żądania mniejszości narodowych należy uznać za uzasadnione w świetle „norm” politycznych Unii
Europejskiej?

Czy UE powinna opracować wiążący prawnie system norm chroniących tradycyjne mniejszości narodowe oraz
mechanizmy kontroli oparte na traktacie lizbońskim?

Czy Komisja planuje opracowanie wspólnego zbioru norm dotyczących integracji nowych grup imigrantów w
ramach tworzonej obecnie wspólnej polityki imigracyjnej UE?

Czy Komisja zgadza się, aby wszystkie państwa członkowskie UE ratyfikowały Ramową konwencję Rady Europy
o ochronie mniejszości narodowych oraz Europejską kartę o językach regionalnych
i językach mniejszości?

Czy Komisja Europejska rozważa objęcie języków regionalnych oraz języków mniejszości narodowych pojęciem
wielojęzyczności?

Czy Komisja zgadza się z faktem, że różnorodne formy autonomii/samorządności opierające się na zasadzie
pomocniczości są najlepszym rozwiązaniem pozwalającym na ochronę mniejszości?

Czy Komisja podziela przekonanie, że monitorowanie poziomu ochrony mniejszości
w państwach członkowskich oraz krajach ubiegających się o członkowstwo powinno stać się priorytetowym
działaniem Agencji Praw Podstawowych?

O

CHRONA TRADYCYJNYCH MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH I

ETNICZNYCH ORAZ IMIGRANTÓW W

E

UROPIE

–

DEBATA W

PARLAMENCIE

E

UROPEJSKIM W LUTYM

2009

R

.

Csaba Sándor Tabajdi: „Czy Unia Europejska

zachowuje wiarygodność potępiając akty

pogwałcenia praw człowieka i mniejszości w

państwach trzecich? Czy decydenci unijni należycie

zajmują się problematyką mniejszości narodowych i

etnicznych w potencjalnych państw kandydujących

w regionie Bałkanów Zachodnich, skoro niektóre z

państw członkowskich nie są w stanie uporać się z

tą kwestią u siebie, a tak naprawdę ich praktyki są

zgoła przeciwstawne wobec obranego kierunku

polityki? Ci, którzy nie potrafią i nie chcą

odpowiedzieć na te pytania, którzy chowają głowy

w piasek, igrają z przyszłością Europy”.

J

ACQUES

B

ARROT

,

WICEPRZEWODNICZĄCY

K

OMISJI

.

„Poszanowanie praw jednostek należących do mniejszości wraz z

poszanowaniem zasady niedyskryminacji należy do fundamentalnych

zasad Unii. Jednakże Unia nie dysponuje ogólnymi uprawnieniami w

sferze ochrony praw mniejszości. Zagwarantowanie takiej ochrony

zgodnie z postanowieniami konstytucji i zobowiązaniami

międzynarodowymi należy do władz krajowych. Ponadto kwestie

organizacji instytucjonalnej lub autonomii mniejszości należą do

właściwości państw członkowskich. Podobnie w gestii państw

członkowskich leżą decyzje dotyczące ratyfikacji Konwencji ramowej o

ochronie mniejszości narodowych czy też, podpisania Europejskiej karty

języków regionalnych i mniejszościowych czyli dwóch najważniejszych

instrumentów wprowadzonych przez Radę Europy. Unia nie jest zatem

władna przyjąć ogólnego prawodawstwa ustanawiającego standardy

ochrony mniejszości oraz mechanizmy kontrolne, jak sugerują autorzy

pytania. Unia może jednak przyjąć środki dotyczące kwestii w obszarze

swojej właściwości, które pozytywnie wpłyną na sytuację jednostek

należących do mniejszości. Przykładowo Komisja prowadzi politykę

zwalczania dyskryminacji na tle rasowym, etnicznym lub religijnym.

Zapewni ona wdrożenie unormowań prawodawstwa wspólnotowego w

tej dziedzinie oraz wdrożenie dyrektywy uzupełniającej te unormowania”.

O

CHRONA MNIEJSZOŚCI W

E

UROPIE

– „

OLBRZYMI

PARADOKS

” –

GŁOS PO DEBACIE

W lutym 2009 r. węgierski socjalista Csaba Tabajdi wraz

z pięciorgiem innych posłów przepytywali Komisję na

temat planów ochrony tradycyjnych, narodowych,

etnicznych i imigranckich mniejszości w Europie.

Csaba Tabajdi szefuje parlamentarnej Intergrupie do

spraw mniejszości narodowych, która już wcześniej

wsparła powstanie rezolucji dążącej do rozróżnienia

pomiędzy rdzennymi, krajowymi mniejszościami a

mniejszościami etnicznymi i napływowymi.

Wg posłów prawo do wypowiadania się i kształcenia w

języku ojczystym jest jednym z najbardziej

fundamentalnych praw podstawowych

Csaba Tabajdi – „Około ośmiu procent ludności Europy należy

do mniejszości rdzennych, a 6,5% do mniejszości

napływowych - te ostatnie występują głównie w Europie

Zachodniej. Nie mówimy o różnicach na obszarze

podstawowych wolności człowieka, gdyż te muszą zostać

zapewnione wszystkim bez wyjątku. Państwo powinno

wspierać rodzime lub tradycyjne mniejszości etniczne - które

zamieszkują na jego terytorium od wieków - w ich aspiracjach

do zachowania własnego języka ojczystego, odrębnej kultury i

tożsamości. Członkowie takiej mniejszości powinni oczywiście

posługiwać się również językiem używanym przez ogół

obywateli. Mamy około 300 różnych mniejszości etnicznych i

narodowych, mówiących ponad 90 językami, z których 37

uznano za języki państwowe. W przypadku mniejszości

napływowej - imigrantów, państwo ma inny obowiązek:

powinno pomagać im zintegrować się ze społeczeństwem i

nauczyć języka kraju przyjmującego”.

C

SABA

T

ABAJDI NA PYTANIE

„W

CZEŚNIEJ MÓWIŁ PAN

,

Ż

E

: "E

UROPA

ZAWSZE NAGRADZAŁA MNIEJSZOŚCI

,

KTÓRE STOSUJĄ PRZEMOC

,

ZAMIAST TYCH

,

KTÓRE WOLĄ ROZWIĄZANIA POKOJOWE

,

KONSTYTUCYJNE

".

„To są fakty. Znajdziemy niewiele wyjątków od tej
reguły, takich jak na przykład mówiący po
szwedzku Finowie. Nie oznacza to jednak, że
jestem zwolennikiem przemocy. Uważam, że
nagradzane powinny być mniejszości, które zawsze
walczyły o swoje prawa metodami konstytucyjnymi,
stosując pokojowe środki. Jednakże kwestia
przyznania autonomii niektórym mniejszościom
narodowym pozostaje tematem tabu. Jest to jeden
z wielkich paradoksów ochrony mniejszości w
Europie”.

C

SABA

T

ABAJDI NA PYTANIE

O

BECNIE NIE MA PRAWNIE WIĄŻĄCEGO

SYSTEMU NA POZIOMIE

UE,

KTÓRY GWARANTOWAŁBY OCHRONĘ

TRADYCYJNYCH MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH W

E

UROPIE

. C

ZY

NALEŻAŁOBY GO STWORZYĆ

?

„Taki system zarazem jest i go nie ma. W 1993 r., Rada

Europejska w Kopenhadze ustaliła, iż prawa ochrony mniejszości

będą jednym z kryteriów, jakie przed przystąpieniem powinny

spełnić państwa kandydujące do UE. Innymi słowy, dwunastu

nowych członków zostało zobowiązanych do spełnienia kryteriów

ochrony mniejszości, ale starzy członkowie nie zastosowali takich

samych wymagań wobec siebie. Jeżeli Francja i Grecja

ubiegałyby się dzisiaj o przyjęcie do UE, nie zostałyby przyjęte,

ponieważ nie ratyfikowały dwóch wiążących dokumentów Rady

Europy, które musiało przyjąć wszystkie dwanaście nowych

państw członkowskich: Europejskiej Karty Języków

Regionalnych i Mniejszościowych oraz Konwencji Ramowej o

Ochronie Mniejszości Narodowych. Na osiemdziesięciu tysiącach

stron unijnego prawodawstwa nie znajdziemy ani jednej

wzmianki o tym, że w Europie mamy mniejszości narodowe.

Dlatego tak ważne jest, by wszedł w życie Traktat z Lizbony. Po

raz pierwszy zawiera on prawnie wiążące podstawy dla ochrony

mniejszości na poziomie unijnym”.

T

RAKTAT Z

L

IZBONY

Podpisany 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie przez
przedstawicieli 27 państw Unii Europejskiej (wszedł
w życie 1 grudnia 2009 r.)

Umocnienie ochrony praw podstawowych

Traktat z Lizbony przejmuje z traktatu
konstytucyjnego dwie istotne propozycje: nadaje
chrakter prawny Karcie Praw Podstawowych,
tworzy podstawę prawną do przystąpienia Unii
Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności

K

ARTA

P

RAW

P

ODSTAWOWYCH

Z wejściem w życie Traktatu z Lizbony Karta Praw

Podstawowych zyskała taką samą moc prawną jak

traktaty.

Karta, podpisana w 2000 roku w czasie szczytu UE w

Nicei, wymienia przysługujące obywatelom UE prawa

ujęte w sześciu rozdziałach: godność, wolność,

równość, solidarność, prawa obywatelskie i wymiar

sprawiedliwości.

Polska zdecydowała się na przyłączenie do tzw.

brytyjskiego protokołu ograniczającego stosowanie

Karty. Inne były jednak motywacje Wielkiej Brytanii,

której zastrzeżenia dotyczyły spraw socjalnych i

pracowniczych, a inne Polski, która obawiała się

narzucenia standardów moralnych.

2011 r. prezydencja Węgier

Węgry zapowiedziały, że jednym z priorytetów ich
prezydencji w UE będzie lepsza integracja Romów
w UE

I

NNE INCJATYWY UE WSPIERAJĄCE OCHRONĘ

MNIEJSZOŚCI

Europejski Rok Dialogu Międzykulturowego 2008

Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem
Społecznym 2010 (np. podjęto problem
przedwczesnego porzucania szkoły przez dzieci o
rodowodzie imigracyjnym, co sprzyja ich
późniejszemu wykluczeniu społecznemu)

EURYDICE

Eurydice – to europejska siec informacji o edukacji,
upowszechnia informacje o europejskich
systemach edukacji, opracowuje i wydaje
publikacje tematyczne, analizy porównawcze oraz
statystyki dotyczące edukacji w Europie

Np. seria „Kluczowe dane o edukacji” – Key data
on teaching languages at schools in Europe
2005, 2008 – dane o nauczaniu języków
mniejszości