Mniejszości narodowe i etniczne wykład 6 i 7 Ochrona mniejszości w ramach ONZ, Rady Europy, OBWE

NIEJSZOŚCI NARODOWE I ETNICZNE

Wykład 6 i 7 Ochrona mniejszości narodowych w ramach

ONZ, Rady Europy, OBWE.

2011/2012, semestr zimowy, II rok Politologii

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona

Szymonowica w Zamościu

dr Ewa Pogorzała

ITERATURA

Janusz G., Bajda P., Prawa mniejszości
narodowych. Standardy europejskie, Warszawa
2000. [online]

http://www.wspolnota-

polska.org.pl/index.php?id=st_spis

Strony internetowe:

http://www.coe.int

http://www.osce.org/

Parzymies S., OSCE and Minorities Assessment
and Prospects, Warszawa 2007.

G. Janusz, Ochrona praw mniejszosci narodowych
w Europie, Lublin 2011.

Po drugiej wojnie światowej odejście od systemu
ochrony traktatowej mniejszości narodowych

Ochrona mniejszości w Europie poprzez system
ochrony praw indywidualnych, przechodzący
częściowo w ostatnich latach w system ochrony
zbiorowej.

systemy związane z ochroną praw człowieka i
pośrednio lub bezpośrednio z ochroną mniejszości
narodowych:

system ochrony praw człowieka funkcjonujący w
ONZ;

ochrona praw człowieka związana z procesem
helsińskim (KBWE/OBWE);

system ochrony Rady Europy;

ochrona mniejszości poprzez układy bilateralne;

eksplozja zainteresowania szeregu podmiotów
międzynarodowych sprawami mniejszości na
przełomie lat 80. i 90. XX w.

Przyjęto dokumenty ONZ, KBWE/OBWE, Rady
Europy, Inicjatywy Środkowo – Europejskiej

Podpisano i ratyfikowano szereg traktatów
dwustronnych, zawierających klauzule o ochronie
mniejszości narodowych.

ONZ

YSTEM

ONZ

Oparcie polityki ONZ wobec mniejszości na zasadach
praw człowieka, przysługujących każdej jednostce

Zasady ochrony praw człowieka w ramach ONZ
opracowała powołana w 1946 r. Komisja Praw
Człowieka Narodów Zjednoczonych (UN
Commission on Human Rights).

zasady wypracowane przez Komisję zostały przyjęte w
formie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów
Zjednoczonych z 10 grudnia 1948 r. pod nazwą
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

Wyraz woli państw – sygnatariuszy, nie jest
obowiązującym traktatem międzynarodowym

OWSZECHNA

EKLARACJA

RAW

ZŁOWIEKA

art. 2:

Każdy człowiek jest uprawniony do korzystania z
wszystkich praw i wolności wyłożonych w niniejszej
Deklaracji, bez względu na różnice rasy, koloru
skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub
innych przekonań,

narodowości

, pochodzenia

społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek
inne różnice.

ASADY WYNIKAJĄCE Z TREŚCI ART

. 2

OWSZECHNEJ

EKLARACJI

RAW

ZŁOWIEKA

powszechności praw przysługujących wszystkim
ludziom;

równości wszystkich wobec prawa;

zakazu dyskryminacji kogokolwiek z powodów
wymienionych w art. 2.;

oparcia rozwiązań na zasadzie indywidualizmu, tj.
członkowie mniejszości nie są traktowani jako
przypadek szczególny i jako mniejszość nie
korzystają z żadnych praw zbiorowych
(grupowych), ich zaś prawa postrzegane są jako
prawa poszczególnych jednostek (osób fizycznych).

IĘDZYNARODOWY

AKT

RAW

BYWATELSKICH I

OLITYCZNYCH

(

PRZYJĘTY PRZEZ

GROMADZENIE

GÓLNE

W DNIU

GRUDNIA

1966

art. 2:

Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu
zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim
osobom, które znajdują się na jego terytorium i
podlegają jego jurysdykcji, prawa uznane w
niniejszym Pakcie, bez względu na jakiekolwiek
różnice, takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język,
religia, poglądy polityczne lub inne,

pochodzenie

narodowe

lub społeczne, sytuacja majątkowa,

urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności.

RAWA MNIEJSZOŚCI

Brak definicji pojęcia mniejszość narodowa,

Określenie praw mniejszości

art. 27 Paktu:

W państwach, w których istnieją

mniejszości

etniczne, religijne lub językowe

, osoby należące

do tych mniejszości nie mogą być pozbawione
prawa do własnego

ycia kulturalnego

wyznawania

i praktykowania

własnej

religii

oraz

posługiwania się

własnym językiem

wraz z innymi członkami danej

grupy.

NTERPRETACJA ART

. 27 M

IĘDZYNARODOWEGO

AKTU

RAW

BYWATELSKICH I

OLITYCZNYCH

Zapis art. 27 odebrany został przez niektóre państwa jako
przyznanie im praw do określenia, czy na ich terytorium istnieją
mniejszości.

Z takiej możliwości skorzystała oficjalnie tylko Francja, która złożyła
oświadczenie, że art. 27. nie znajduje zastosowania w Republice
Francuskiej.

W związku z tym pojawiły się dwie interpretacje treści art. 27:

tzw. negatywna - zakłada wyłącznie obowiązek nieingerowania przez
państwo w prawa mniejszości (stanowisko Francji).

tzw. pozytywna – zakłada udzielanie przez państwo pomocy osobom
należącym do mniejszości w realizacji praw wskazanych w art. 27
(taką interpretację przyjęły państwa członkowskie Rady Nordyckiej :
Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Szwecja).

Deklaracja stanowi wyraz woli państw, które ją
podpisały,

z Paktu wynika zobowiązanie państw -
sygnatariuszy do przedkładania przez ich rządy
sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ
odnośnie środków przez nie podejmowanych w
celu realizacji postanowień Paktu.

Sprawozdania te są przekazywane przez
Sekretarza Generalnego do Komisji Praw
Człowieka.

ROTOKÓŁ

PCYJNY DO

IĘDZYNARODOWEGO

AKTU

RAW

BYWATELSKICH I

OLITYCZNYCH

1966

Istotne dla realizacji postanowień Paktu było
przyjęcie przez dane państwo także postanowień
Protokółu Opcyjnego do Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych.

Jego ratyfikowanie wraz z Paktem upoważniało
obywateli państwa sygnatariusza do wystąpienia do
Komitetu Praw Człowieka ONZ ze skargą w
przypadku naruszenia praw ujętych w tym
dokumencie.

nie wszystkie państwa ratyfikowały Protokół
Opcyjny, co powodowało, że postanowienia Paktu
były wyłącznie deklaratywne.

TAN RATYFIKACJI

AKTU I

ROTOKOŁU

PCYJNEGO NA GRUDZIEŃ

2011

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i
Politycznych - Pakt ratyfikowało 167 państw

http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=T
REATY&mtdsg_no=IV-4&chapter=4&lang=en

Protokół Opcyjny do Międzynarodowego Paktu
Praw Obywatelskich i Politycznych – Protokół
Opcyjny ratyfikowało 114 państw

http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=T
REATY&mtdsg_no=IV-5&chapter=4&lang=en

ROCEDURA SKARGOWA

MPPO

Przewidziana w Protokóle Opcyjnym droga skargowa

miała charakter indywidualny, a nie grupowy.

Komitet Praw Człowieka składa się z 18 członków

wybieranych na cztery lata spośród kandydatów

zgłaszanych przez państwa strony Paktu

Przewidziana w Protokóle Opcyjnym droga skargowa

obywatela uznającego, że jego państwo macierzyste

naruszyło jakieś jego uprawnienia, jest możliwa tylko w

sytuacji, gdy państwo to ratyfikowało oba dokumenty, tj.

Pakt i Protokół Opcyjny, oraz gdy wyczerpał on

dostępne w jego kraju prawne drogi dochodzenia swych

roszczeń, włącznie ze środkami odwoławczymi.

ROCEDURA SKARGOWA PRZED

OMITETEM

RAW

ZŁOWIEKA

Praktycznie dochodzenie w Komitecie Praw Człowieka swych

praw przez jednostkę jest długotrwałe i mało skuteczne, co

wynika z przyjętej procedury petycyjnej.

Komitet nie rozpatruje spraw, jeżeli:

skarga jest anonimowa;

Skarga jest jednocześnie przedmiotem badania w ramach innej

międzynarodowej procedury służącej rozpatrywaniu lub

rozstrzyganiu tego rodzaju spraw;

osoba skarżąca nie wyczerpała wszystkich dostępnych

wewnętrznych (krajowych) środków zaradczych;

skarga uznana została przez Komitet za nadużycie prawa do jej

złożenia lub też za sprzeczną z postanowieniami Paktu;

obwiniane państwo nie było sygnatariuszem Protokółu

Opcyjnego.

Z treści Protokółu Opcyjnego wynika, że rozpatrywaniu podlegają

skargi wniesione tylko i wyłącznie przez jednostkę (osobę

fizyczną).

Po otrzymaniu skargi, Komitet Praw Człowieka

zwraca się do obwinionego państwa o

przedstawienie w ciągu sześciu miesięcy

pisemnego objaśnienia lub oświadczenia

wyjaśniającego sprawę oraz wskazującego

ewentualne środki zaradcze, jakie mogłyby być

przez to państwo podjęte.

Skarga, wraz z przedłożonym przez obwinione

państwo wyjaśnieniem, jest rozpatrywana przez

Komitet na posiedzeniu zamkniętym.

Wyniki posiedzenia przedstawia się skarżącej

jednostce oraz obwinionemu państwu, jak również

umieszcza w rocznym sprawozdaniu.

W praktyce procedura mało skuteczna, bowiem
Komitet Praw Człowieka nie może wydawać
wiążących wyroków wobec państw, które naruszyły
postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu
takowych naruszeń może zażądać od Państwa
zaprzestania dalszych praktyk tego typu

Niektórzy traktują decyzje komitetu jako niewiążącą
opinię, do której dostosowanie się zależy
ostatecznie od woli danego państwa.

dyskusyjne jest, w jakim zakresie jego decyzje
wiążą państwa-strony Paktu.

NNE DOKUMENTY

ONZ

DOTYCZĄCE OCHRONY

MNIEJSZOŚCI

NIEDYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA

NARODOWOŚĆ

POCHODZENIE ETNICZNE

Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji
Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 7 marca
1966 r. (art. 1 – 7)

Międzynarodowy Paktu Praw Gospodarczych,
Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r.
(art. 2, ust. 2)

Konwencja o Prawach Dziecka z 20 listopada 1989
r. (art. 2. i 30)

ONWENCJA O

RAWACH

ZIECKA Z

LISTOPADA

1989

. (

ART

. 30)

prawo dzieci osób należących do mniejszości w

zakresie zachowania i rozwijania przez nie

tożsamości etnicznej.

Artykuł 30. Konwencji o Prawach Dziecka zawiera

przepis stwierdzający, że:

W tych państwach, w których istnieją mniejszości

etniczne, religijne lub językowe, bądź osoby

pochodzenia rdzennego, dziecku należącemu do

takiej mniejszości lub dziecku pochodzenia

rdzennego nie można odmawiać prawa do

posiadania i korzystania z własnej kultury, do

wyznawania i praktykowania swojej religii lub do

używania własnego języka, łącznie z innymi

członkami jego grupy.

ONWENCJA

RZECIWKO

YSKRYMINACJI W

ZIEDZINIE

WIATY

UNESCO

GRUDNIA

1960

. (

ART

. 5)

Rzeczą niezbędną jest uznanie prawa członków

mniejszości narodowych do prowadzenia własnej

działalności oświatowej, w tym do prowadzenia szkół i -

w zależności od polityki oświatowej poszczególnych

krajów - do używania lub nauczania własnego języka,

pod warunkiem jednak, że:

prawo to nie jest egzekwowane w sposób, który nie

pozwala członkom owych mniejszości na poznanie i

zrozumienie języka i kultury społeczności całego kraju

oraz uczestniczenie w działaniach tejże społeczności lub

narusza narodową suwerenność;

poziom edukacji nie jest niższy niż ogólny poziom

ustalony lub akceptowany przez kompetentne władze;

uczęszczanie do tych szkół nie jest obowiązkowe.

ONWENCJA W SPRAWIE ZWALCZANIA

DYSKRYMINACJI W DZIEDZINIE OŚWIATY

(UNESCO)

GRUDNIA

1960

Pojęcie dyskryminacji zostało zdefiniowane w

Konwencji w sprawie zwalczania dyskryminacji w

dziedzinie oświaty (UNESCO) z 15 grudnia 1960 r.

(Dz.U. 1964, nr 40, poz. 268: Załącznik do nr 40, poz.

268 z dnia 17 listopada 1964 r.), gdzie w artykule 1

ustęp 1 zapisano

W rozumieniu niniejszej Konwencji wyraz
"dyskryminacja" oznacza wszelkie wyróżnianie,
wykluczanie, ograniczanie lub uprzywilejowanie ze
względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, wyznanie,
przekonania polityczne lub jakiekolwiek inne,
narodowość lub pochodzenie społeczne, sytuację
materialną lub urodzenie, które ma na celu albo którego
skutkiem jest przekreślenie lub naruszenie zasady
jednakowego traktowania w dziedzinie oświaty (…)”.

IĘDZYNARODOWA KONWENCJA W SPRAWIE LIKWIDACJI

WSZELKICH FORM DYSKRYMINACJI RASOWEJ Z

MARCA

1966

W art. 1 ust. 1 Międzynarodowej konwencji w sprawie
likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 7
marca 1966 r. (Dz. U. 1969, nr 25, poz. 187) określono,
ż

e dyskryminacja rasowa „oznacza wszelkie

zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczenie lub
uprzywilejowanie z powodu rasy, koloru skóry,
urodzenia, pochodzenia narodowego lub etnicznego,
które ma na celu lub pociąga za sobą przekreślenie
bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub
korzystania, na zasadzie równości praw człowieka i
podstawowych wolności w dziedzinie politycznej,
gospodarczej, społecznej i kulturalnej lub w jakiejkolwiek
innej dziedzinie życia publicznego”.

RACE W RAMACH

ONZ

NAD STWORZENIEM

SYSTEMU OCHRONY MNIEJSZOŚCI

Opierając ochronę mniejszości na zasadzie
powszechnych praw człowieka próbowano
jednocześnie w pracach Narodów Zjednoczonych
wypracować zasady odrębnej ochrony owych grup.

w 1947 r. powołano w ramach Komisji Praw
Człowieka specjalną Podkomisję do
Zapobiegania Dyskryminacji i Ochrony
Mniejszości.

1950

., „O

ZAPOBIEGANIU DYSKRYMINACJI I

OCHRONIE MNIEJSZOŚCI

Wynikiem prac Podkomisji do Zapobiegania Dyskryminacji i

Ochrony Mniejszości było przedłożenie w 1950 r. dokumentu

pt. „O zapobieganiu dyskryminacji i ochronie mniejszości", w

którym zawarto m.in. trójczłonową definicję mniejszości:

a) pojęcie mniejszość odnosi się wyłącznie do tych grup

społecznych, które nie stanowią grupy dominującej w

państwie zamieszkania i które pragną w sposób stały

utrzymywać swe etniczne, religijne lub językowe tradycje i

cechy odróżniające je wyraźnie od reszty społeczeństwa;

b) mniejszość ta musi się składać z na tyle odpowiedniej

liczby członków, by móc pielęgnować te odrębności;

c) tworzący mniejszość muszą być lojalni wobec państwa, w

którym zamieszkują.

Powyższa definicja nie została zaakceptowana przez Komisję

Praw Człowieka.

1953

ZAWIESZENIE PRAC

ODKOMISJI DO

APOBIEGANIA

YSKRYMINACJI I

CHRONY

NIEJSZOŚCI

Ze względu na skomplikowaną sytuację międzynarodową

początku lat 50. XX w. nie widziano praktycznej możliwości

rozwiązania problemów mniejszościowych w inny sposób niż

uregulowano to w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

1953 r. prace Podkomisji zawieszono.

w polityce Narodów Zjednoczonych przyjęto następujące

zasady odnoszenia się do problemów mniejszości:

międzynarodowych gwarancji praw mniejszościowych

powinno się udzielać tylko w wyjątkowych przypadkach;

jako rozwiązanie problemów mniejszościowych powinno się

popierać transfer ludności do państw zamieszkanych przez

ich naród macierzysty;

należy preferować rozwiązania dwustronne szczególnych

kwestii mniejszościowych, wynegocjowane przez

zainteresowane państwa, ale bez ich odnoszenia do

międzynarodowej odpowiedzialności za losy mniejszości.

ATA

70. XX

WZNOWIENIE PRAC

ODKOMISJI PROJEKT KONWENCJI

Prace Podkomisji zostały wznowione w 1971 r.,

Specjalnym sprawozdawcą został Francesco Capotorti.

Efektem prac Podkomisji było przedłożenie 26 stycznia 1979

r. projektu konwencji o prawach osób należących do

mniejszości etnicznych, religijnych i językowych.

Najbardziej dyskusyjna w projekcie okazała się kwestia

zdefiniowania mniejszości.

nie przyjęto definicji trójczłonowej z 1950 r.

Nie zaakceptowano również definicji zaproponowanej przez

specjalnego sprawozdawcę Podkomisji F. Capotortiego:

mniejszość - grupa mniej liczna od reszty ludności danego

państwa, której członkowie - będąc obywatelami tego państwa

- posiadają cechy etniczne, religijne lub językowe różne od

cech reszty ludności i wykazują, choćby tylko implicite,

poczucie solidarności w dążeniu do zachowania własnej

kultury, tradycji, religii czy języka.

1985

DEFINICJA

ESCHENESA

Próba modyfikacji definicji przez przedstawiciela
Kanady Julesa Deschenesa,

w 1985 r. zaproponował, aby pod pojęciem
mniejszość rozumieć: grupę obywateli państwa,
stanowiącą liczebną mniejszość i nie zajmującą
pozycji dominującej, która posiada cechy etniczne,
religijne bądź językowe inne od cech większości
populacji oraz poczucie solidarności grupowej
motywowanej, choćby tylko implicite, zbiorową wolą
przetrwania, a której celem jest zapewnienie sobie
pozycji równej statusowi większości, tak
faktycznemu, jak i prawnemu.

Także definicja Deschenesa nie została

zaakceptowana.

niezależnie od problemów ze zdefiniowaniem

pojęcia mniejszość, problem z rozumieniem w

poszczególnych państwach określeń narodowa-

etniczna, ustalenie relacji między tymi określeniami

, tj. które z nich ma szerszy zakres i kumuluje

drugie.

Kraje Europy kontynentalnej preferowały pojęcie

"mniejszości narodowej", natomiast kraje

anglosaskie "mniejszości etnicznej", wskazując, iż

pojęcie "narodowy” odnosi się raczej do kwestii

obywatelstwa niż etniczności.

D KONWENCJI DO DEKLARACJI

w 1986 r. na sesji Grupy Roboczej przygotowującej projekt

dokumentu postanowiono zrezygnować z definiowania

podmiotu objętego ochroną i określić go pośrednio poprzez

taksatywne wskazanie w tytule dokumentu, iż dotyczyć on

będzie praw osób należących do mniejszości narodowych,

etnicznych, religijnych i językowych.

zmieniono rangę dokumentu, który w wersji przyjętej

Rezolucją Komisji Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych

1992/16 z 21 lutego 1992 r. stał się projektem nie konwencji a

deklaracji.

jako „Deklaracja praw osób należących do mniejszości

narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych" przyjęta

została przez Radę Społeczno-Gospodarczą Narodów

Zjednoczonych Rezolucją 1992/4, a następnie przez

Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Rezolucją

47/135 w dniu 10 grudnia 1992 r.

EKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH

RELIGIJNYCH I

JĘZYKOWYCH

1992

DEKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO
MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH LUB
ETNICZNYCH, RELIGIJNYCH I JĘZYKOWYCH

rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135,
przyjęta i proklamowana w dniu 10 grudnia 1992
rok

Zarówno Preambuła, jak i tekst Deklaracji nawiązują do wcześniejszych

dokumentów ONZ.

Podmiotem ochrony w Deklaracji są przede wszystkim prawa jednostek.

w ograniczonym zakresie Deklaracja uwzględnia prawa mniejszościowe

także w zbiorowym ich rozumieniu; odnoszą się one do:

opisu podmiotu ochrony, którym są osoby należące do różnych kategorii

mniejszości i tworzące pewne zbiorowości;

prawa do ochrony tożsamości i istnienia grupy mniejszościowej;

możliwości korzystania przez osoby należące do mniejszości ze swych

praw indywidualnie i we wspólnocie z innymi członkami grupy;

wolności stowarzyszania się;

prawa do kontaktów zarówno w ramach danej grupy w kraju osiedlenia,

jak i z osobami tej samej przynależności narodowej, etnicznej, religijnej

lub językowej zamieszkałymi w innych państwach (tzw. prawo do

kontaktów poprzez granice).

EKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH

RELIGIJNYCH I

JĘZYKOWYCH

1992

Artykuł 1

Państwa będą chroniły w obrębie ich odnośnych
terytoriów

istnienie oraz tożsamość narodową

lub etniczną, religijną i językową mniejszości

jak również zapewniały warunki służące wspieraniu
takiej tożsamości.

Dla osiągnięcia tych celów Państwa przyjmą środki
ustawodawcze i inne.

EKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH

RELIGIJNYCH I

JĘZYKOWYCH

1992

Artykuł 2

Osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i

językowych

, (zwane osobami należącymi do mniejszości) mają prawo do

korzystania ze swej własnej kultury, do wyznawania i praktykowania swej własnej

religii oraz do używania swego własnego języka, publicznie i prywatnie, swobodnie

i bez ingerencji lub jakiejkolwiek formy dyskryminacji.

Osoby należące do mniejszości mają prawo do zakładania i utrzymywania swych

własnych stowarzyszeń.

Osoby należące do mniejszości mają prawo do skutecznego uczestnictwa – na

szczeblu państwowym i, gdzie to jest właściwe, na szczeblu regionalnym – w

decyzjach dotyczących mniejszości, do których one należą lub regionów, w których

one zamieszkują, w sposób dający się pogodzić z ustawodawstwem państwowym

Osoby należące do mniejszości mają prawo do zakładania i utrzymywania swych

własnych stowarzyszeń. Osoby należące do mniejszości mają prawo do

nawiązywania i utrzymywania, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, swobodnych i

pokojowych kontaktów z innymi członkami ich grupy oraz z osobami należącymi

do innych mniejszości, jak również kontaktów poprzez granice z obywatelami

innych Państw, z którymi są połączone więzami narodowymi lub etnicznymi,

religijnymi i językowymi

EKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH

RELIGIJNYCH I

JĘZYKOWYCH

1992

Artykuł 3

Osoby należące do mniejszości mogą realizować
swoje prawa, włączając prawa ustalone w niniejszej
Deklaracji, indywidualnie, jak również we
wspólnocie z innymi członkami swej grupy, bez
jakiejkolwiek dyskryminacji.

adna szkoda nie może wynikać dla osoby

należącej do mniejszości w konsekwencji
realizowania lub nie realizowania praw ustalonych
w niniejszej Deklaracji

EKLARACJA PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

NARODOWYCH LUB ETNICZNYCH

RELIGIJNYCH I

JĘZYKOWYCH

1992

Artykuł 4

Tam, gdzie jest to pożądane, Państwa przyjmą środki dla

zapewnienia, by osoby, należące do mniejszości, mogły realizować w

pełni i skutecznie wszystkie ich prawa człowieka i podstawowe

wolności bez jakiejkolwiek dyskryminacji oraz na warunkach pełnej

równości wobec prawa.

Państwa podejmą środki dla stworzenia korzystnych warunków

zapewniających osobom należącym do mniejszości zdolność

wyrażania ich cech charakterystycznych oraz rozwijania ich kultury,

języka, tradycji i zwyczajów, wyjąwszy sytuacje, w których dane

praktyki naruszałyby prawo krajowe i byłyby sprzeczne ze

standardami międzynarodowymi.

Gdziekolwiek jest to możliwe, Państwa podejmą właściwe środki dla

zapewnienia, by osoby należące do mniejszości korzystały z

adekwatnych udogodnień służących nauce ich macierzystego języka

lub pobierania nauki w ich języku macierzystym

Tam, gdzie jest to właściwe, Państwa podejmą środki w

dziedzinie edukacji, celem wspierania znajomości historii,

tradycji, języka i kultury mniejszości istniejących w obrębie ich

terytorium. Osoby należące do mniejszości winny

dysponować adekwatnymi udogodnieniami dla zdobywania

wiedzy w społeczeństwie jako całości.

Państwa rozważą właściwe środki służące zapewnieniu, by

osoby należące do mniejszości mogły swobodnie

uczestniczyć w gospodarczym postępie i rozwoju swego kraju

Artykuł 5

Polityki i programy państwowe należy planować i

urzeczywistniać z należytym uwzględnieniem uprawnionych

interesów osób należących do mniejszości. Międzynarodowe

programy współpracy i pomocy należy planować i

urzeczywistniać z należytym uwzględnieniem informacji i

doświadczeń, celem popierania wzajemnego zrozumienia i

zaufania

UN H

IGH

OMMISSIONER FOR

UMAN

IGHTS

W ramach Narodów Zjednoczonych powołano
również specjalnego komisarza zajmującego się
przestrzeganiem praw człowieka.

Inicjatywa instytucjonalnej ochrony tych praw
wysunięta została na Światowej Konferencji Praw
Człowieka w Wiedniu (14-25 czerwca 1993 r.),
zwołanej w czterdziestą piątą rocznicę przyjęcia
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

Uznano za celowe powołanie Wysokiego
Komisarza Narodów Zjednoczonych dla
Popierania i Ochrony Praw Człowieka

Wysoki Komisarz dla Popierania i Ochrony Praw
Człowieka, działający z ramienia ONZ, powołany
został na podstawie Rezolucji 48/141 ZO NZ z 20
grudnia 1993 r.

Powołano go dla pełnego wprowadzania w życie
dokumentów praw człowieka oraz monitorowania
przestrzegania tych praw w poszczególnych
państwach.

kadencja trwa trzy lata, z możliwością jednej tylko
reelekcji.

ADANIA

YSOKIEGO

OMISARZA DLA

OPIERANIA I

CHRONY

RAW

ZŁOWIEK

odgrywanie czynnej roli w usuwaniu aktualnych

przeszkód i sprzeciwów wobec pełnej realizacji praw

człowieka oraz zapobieganie kontynuacji naruszeń praw

człowieka w świecie.

promocja międzynarodowej współpracy, wzmocnienie

implementacji zobowiązań w dziedzinie praw człowieka,

zapobieganie i reagowanie na poważne naruszenia

praw człowieka.

prawa kobiet, prawa dzieci, walka z dyskryminacją

rasową, prawa mniejszości etnicznych, religijnych i

narodowych.

koordynacja działań, w tym istniejących instytucji

Narodów Zjednoczonych, dotyczących praw człowieka.

YSOKI

OMISARZ DLA

OPIERANIA I

CHRONY

RAW

ZŁOWIEKA

Funkcję od dn. 14 lutego 1994 r. powierzono
ambasadorowi Ekwadoru José Ayala Lasso, który
rozpoczął urzędowanie w kwietniu 1994 r. w
Genewie

José Ayala-Lasso (Ekwador) 1994 – 1997

Mary Robinson (Irlandia) 1997–2002

Sérgio Vieira de Mello (Brazylia) 2002-2003

Bertrand Ramcharan (Gujana) 2003 – 2004

Pani Louis Arobur (Kanada) 2004 - 2008

YSOKI

OMISARZ DLA

OPIERANIA I

CHRONY

RAW

ZŁOWIEKA

Od 2008 r. pani Navi
Pillay z RPA

http://www.un.org/sg/senstaff_details.
asp?smgID=139

Biuro Wysokiego Komisarza Narodów
Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (ang. Office
of the United Nations High Commissioner for
Human Rights, OHCHR) - powołane w 1993 r.
biuro ONZ z siedzibą w Genewie, którego
zadaniem jest ochrona i promocja praw człowieka.

ADA

RAW

ZŁOWIEKA

2006

Na mocy rezolucji (A/RES/60/251) przyjętej 15 marca 2006 r.

powołano nowy organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego

ONZ - Radę Praw Człowieka, z siedzibą w Genewie.

Rada zastąpiła Komisję Praw Człowieka.

Zgromadzenie Ogólne dokona oceny statusu Rady w ciągu 5 lat

od momentu rozpoczęcia przez nią prac.

Zadaniem Rady Praw Człowieka jest wspieranie powszechnego

poszanowania i ochrony praw człowieka oraz podstawowych

wolności w równy i uczciwy sposób dla wszystkich ludzi, bez

względu na pochodzenie.

Do obowiązków Rady Praw Człowieka należy zajmowanie się

przypadkami naruszania praw człowieka, również tych

najpoważniejszych i regularnie powtarzających się.

Rada ma przedstawiać zalecenia dotyczące rozwiązywania

przypadków łamania praw.

Rada będzie również prowadzić działania dla efektywnej

koordynacji prac na rzecz praw człowieka, podejmowanych przez

system Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W skład Rady Praw Człowieka wchodzi 47 członków,

którzy są wybierani w drodze bezpośredniego, tajnego

głosowania przez 2/3 członków Zgromadzenia

Ogólnego

Przedstawiciele są wybierani w oparciu o dystrybucję

geograficzną według klucza: Grupa Afrykańska 13

miejsc, Grupa Azjatycka 13 miejsc, Grupa Europy

Wschodniej 6 miejsc, Ameryka Łacińska i Karaiby 8

miejsc, Europa Zachodnia i inne grupy 7 miejsc.

Członkowie zasiadają w Radzie na trzyletnie kadencje.

Zgromadzenie Ogólne mocą 2/3 głosów może zawiesić

w Radzie członkostwo państwa, które karygodnie

i systematycznie narusza prawa człowieka.

YSTEM

ONZ

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948 r.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i
Politycznych 1966 r.

Deklaracja praw osób należących do mniejszości
narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych
1992 r.

Wysoki Komisarz dla Popierania i Ochrony Praw
Człowieka 1993 r./1994 r.

Rada Praw Człowieka 2006 r.

Rada

Europy

W systemie ochrony mniejszości w ramach Rady
Europy początkowo punkt ciężkości położono na
indywidualną ochronę praw człowieka.

Podstawowym dokumentem w tym zakresie stała
się Europejska Konwencja o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada
1950 r., uzupełniana protokołami dodatkowymi.

. 14 E

UROPEJSKIEJ

ONWENCJI O

CHRONIE

RAW

ZŁOWIEKA I

ODSTAWOWYCH

OLNOŚCI

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w
niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez
dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak
płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania
polityczne i inne,

pochodzenie narodowe

lub

społeczne,

przynależność do mniejszości

narodowej

, majątek, urodzenie, bądź z

jakichkolwiek innych przyczyn."

UROPEJSKA

OMISJA

RAW

ZŁOWIEKA

UROPEJSKI

RYBUNAŁ

RAW

ZŁOWIEKA

Celem zapewnienia przestrzegania postanowień
Konwencji powołano Europejską Komisję Praw
Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Prawo do wniesienia skargi przysługiwało każdemu
państwu sygnatariuszowi Konwencji.

ODMIOTY UPRAWNIONE DO ZŁOŻENIA

SKARGI

Zgodnie z art. 25 skarga mogła być też wniesiona
przez:

„(…) każdą osobę, organizację pozarządową lub
grupę jednostek, która uważa, że stała się ofiarą
naruszenia przez jedną z Wysokich Układających
się Stron praw zawartych w niniejszej Konwencji,
jeżeli Wysoka Układająca się Strona, przeciwko
której skarga jest skierowana, oświadczyła, że
uznaje kompetencje Komisji w tym zakresie”.

. 26

PROCEDURA SKARGOWA

Skarga była odrzucana, jeżeli:

państwo oskarżane nie złożyło oświadczenia o uznaniu
kompetencji jurysdykcyjnych Rady Europy;

nie wykorzystano wewnętrznych środków odwoławczych;

skarga została wniesiona po upływie sześciu miesięcy od
podjęcia ostatecznej decyzji przez organy kraju oskarżanego;

skarga była anonimowa;

skarga była co do swej istoty identyczna ze sprawą już
rozpatrzoną przez Komisję lub została poddana innej
międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygania;

złożona skarga nie dała się pogodzić z postanowieniami tej
Konwencji.

OLA

OMISJI

RAW

ZŁOWIEKA W

PROCEDURZE SKARGOWEJ

Skargę do Trybunału Praw Człowieka mogła wnieść

początkowo tylko Komisja Praw Człowieka oraz

zainteresowane państwo.

Osoba fizyczna mogła to uczynić wyłącznie za pośrednictwem

Komisji, która po przyjęciu skargi i jej rozpatrzeniu miała

dążyć do polubownego załatwienia sprawy.

Jeżeli nie udało się uzyskać polubownego załatwienia sprawy

lub też z przyczyn formalnych nie została ona skreślona z listy

spraw, Komisja sporządzała sprawozdanie o faktach, wraz z

opinią odnoszącą się do oceny tego, czy zostały naruszone

postanowienia Konwencji, następnie przekazywała je

Komitetowi Ministrów Rady Europy oraz zainteresowanym

państwom.

W sprawozdaniu mogły być ujęte propozycje Komisji, jej

członkowie zaś mogli w nim zawrzeć votum separatum.

OLA

RYBUNAŁU

RAW

ZŁOWIEKA

Komitet Ministrów w ciągu trzech miesięcy

przekazywał sprawę Trybunałowi Praw Człowieka

lub też po upływie tego terminu podejmował

większością dwóch trzecich głosów decyzję, czy

doszło do naruszenia postanowień Konwencji (art.

31., 32.).

Uznanie naruszenia postanowień Konwencji

skutkowało określeniem przez Komitet Ministrów

terminu, w którym obwiniane państwo powinno

podjąć właściwe środki zmierzające do usunięcia

nieprawidłowości.

Wszelkie decyzje związane z interpretacją

postanowień Konwencji podejmował Trybunał Praw

Człowieka.

ZIEWIĄTY PROTOKÓŁ DO

ONWENCJI

1990

./1994

Trybunał Praw Człowieka nie rozpatrywał skarg
wniesionych przez osoby fizyczne.

Dopiero dziewiąty protokół do Konwencji, przyjęty 8
listopada 1990 r. w Rzymie, przyznawał w art. 5. prawo
do wnoszenia spraw do Trybunału także osobom
fizycznym, organizacjom pozarządowym lub grupie
osób, które złożyły (zgodnie z art. 25. Konwencji) skargę
do Komisji Praw Człowieka.

Protokół ten wszedł w życie 1 października 1994 r.

Ostateczna decyzja, czy doszło do naruszenia
przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, pozostawała w gestii Komitetu
Ministrów Rady Europy.

EKLARACJA O UZNANIU KOMPETENCJI

RYBUNAŁU

Państwa sygnatariusze Europejskiej Konwencji
powinny złożyć deklarację o uznaniu kompetencji
Trybunału.

Deklaracja ta mogła być złożona bezwarunkowo,
warunkowo (np. pod warunkiem wzajemności ze
strony innych państw), na czas nieokreślony,
określony lub też w odniesieniu do konkretnej
sprawy.

Orzeczenie Trybunału miało charakter ostateczny i
wiązało strony Konwencji, które uznały jego
kompetencje.

EDENASTY PROTOKÓŁ DO

ONWENCJI

1994/1998

Komitet Ministrów Rady Europy przedstawił do

podpisu w dniu 11 maja 1994 r. protokół jedenasty.

Protokół wszedł w życie z dniem 1 listopada

1998 r.

Na podstawie jego przepisów zlikwidowano

Europejską Komisję i Trybunał Praw Człowieka o

dotychczasowym kształcie i kompetencjach.

W ich miejsce powołano jednolity Trybunał Praw

Człowieka.

ograniczono rolę Komitetu Ministrów Rady Europy

do kontroli wykonania orzeczeń zreformowanego

Trybunału.

UROPEJSKI

RYBUNAŁ

RAW

ZŁOWIEKA

Nowy Trybunał Praw Człowieka jako jedyny organ
Rady Europy jest właściwy we wszelkich sprawach
dotyczących interpretacji i stosowania Konwencji, a
trafiających do jego jurysdykcji na podstawie skarg
indywidualnych i państwowych

W skład Trybunału wchodzą sędziowie w liczbie
odpowiadającej liczbie państw członkowskich Rady
Europy (każde państwo ma jedno miejsce w
Trybunale).

UROPEJSKI

RYBUNAŁ

RAW

ZŁOWIEKA

TRASBURGU

European Court of Human Rights,

powołany w 1998 r. na miejsce Europejskiej Komisji
Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka do
kontroli przestrzegania praw człowieka.

Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
protokołach dodatkowych.

1992

. E

UROPEJSKA

ARTA

ZYKÓW

EGIONALNYCH I

NIEJSZOŚCIOWYCH

Projekt Karty przyjęty został w 1988 r. na 23. sesji
Stałej Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych
Europy jako Rezolucja nr 192.

opinią nr 142 projekt zaaprobowano na 14. sesji
Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i
skierowano do dalszych prac legislacyjnych.

25 czerwca 1992 r. tekst Karty został przyjęty przez
Komitet Ministrów jako Konwencja Rady Europy i 5
listopada

1992

r. skierowano ją do podpisu państw

członkowskich.

RZEDMIOT OCHRONY

ARTY ART

. 1

a) "języki regionalne lub mniejszościowe" oznaczają te języki,

które są:

- tradycyjnie używane na terytorium danego państwa przez

jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od

reszty ludności tego państwa;

- różnią się od oficjalnego języka tego państwa

;

nie

obejmuje to ani dialektów języka oficjalnego państwa, ani

języka migrantów

Karta zobowiązuje państwa sygnatariuszy do ochrony i

promocji języków regionalnych i mniejszościowych,

zastrzegając jednocześnie, że żadne ze specjalnych

przedsięwzięć podjętych na korzyść tych języków nie będzie

uważane za dyskryminację większości.

ideą Karty jest stwarzanie równych szans, zwłaszcza poprzez

wspieranie nauki w tych językach oraz stwarzania warunków

do posługiwania się nimi w życiu prywatnym i publicznym

(część II).

część III Karty - „Środki promocji języków
regionalnych lub mniejszościowych w życiu
publicznym",

określono szczegółowe postanowienia odnoszące
się do promocji języków regionalnych i
mniejszościowych w szeroko rozumianym życiu
publicznym: oświacie, sądownictwie, administracji i
służbach publicznych, mass mediach, życiu
kulturalnym, ekonomicznym i społecznym

UROPEJSKA

ONWENCJA

AMOWA O

CHRONIE

NIEJSZOŚCI

ARODOWYCH

projekt wniesiony został 8 lutego 1991 r. przez Europejską
Komisję dla Demokracji przez Prawo.

Po procesie legislacyjnym ostateczny tekst Konwencji
zatwierdzono 10 listopada 1994 r. i przedłożono do ratyfikacji
1 lutego 1995 r.

początkowy projekt Konwencji zawierał definicję mniejszości
(art. 2., ust. 1.):

Dla celów tej Konwencji termin "mniejszość" będzie oznaczał

grupę, która liczebnie jest mniejsza od reszty populacji
Państwa, której członkowie, będący obywatelami Państwa,
posiadają cechy etniczne, religijne lub językowe różne od
odpowiednich cech reszty ludności i którzy kierują się chęcią
zachowania swojej kultury, tradycji, religii lub języka."

Artykuł 1

Ochrona mniejszości narodowych oraz praw i wolności

osób należących do tych mniejszości stanowi integralną

część międzynarodowej ochrony praw człowieka i, jako

taka, wchodzi w zakres współpracy międzynarodowej.

Artykuł 3

1. Każda osoba należąca do mniejszości narodowej ma

prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako

osoby należącej bądź też nienależącej do takiej

mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych

z tym wyborem praw nie pociągnie za sobą

jakichkolwiek niekorzystnych skutków.

2. Osoby należące do mniejszości narodowych mogą

korzystać z praw i wolności wynikających z zasad

zawartych w niniejszej konwencji ramowej

indywidualnie, jak też wspólnie z innymi.

AKAZ DYSKRYMINACJI

ZASADA RÓWNOŚCI

Artykuł 4

1. Strony zobowiązują się zagwarantować osobom

należącym do mniejszości narodowych prawo do

równości wobec prawa oraz jednakową ochronę prawa.

W tym względzie jakakolwiek dyskryminacja wynikająca

z przynależności do mniejszości narodowej jest

zabroniona.

2. Strony zobowiązują się do przyjęcia, tam gdzie to

konieczne, odpowiednich środków w celu popierania,

we wszystkich sferach życia ekonomicznego,

społecznego, politycznego i kulturalnego pełnej i

rzeczywistej równości pomiędzy osobami należącymi do

mniejszości narodowej a osobami należącymi do

większości. W tym względzie wezmą pod uwagę

specyficzne warunki osób należących do mniejszości

narodowych.

Artykuł 5

1. Strony zobowiązują się wspierać tworzenie warunków

koniecznych do utrzymywania i rozwijania przez osoby

należące do mniejszości narodowych ich kultury, jak

również zachowania zasadniczych elementów ich

tożsamości, to jest ich religii, języka, tradycji i

dziedzictwa kulturowego.

2. Bez uszczerbku dla środków podejmowanych

stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony

powstrzymają się od działań lub praktyk mających na

celu asymilację osób należących do mniejszości

narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby

przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką

asymilację.

RAWA OŚWIATOWE

Artykuł 13

1. W ramach swoich systemów oświatowych Strony uznają prawo osób

należących do mniejszości narodowej do zakładania i prowadzenia ich

własnych, prywatnych instytucji oświatowych i szkoleniowych.

2. Wykonywanie tego prawa nie pociąga za sobą żadnych zobowiązań

finansowych Stron.

Artykuł 14

1. Strony zobowiązują się uznać prawo każdej osoby należącej do

mniejszości narodowej do nauki jego/jej języka mniejszości.

2. W rejonach zamieszkałych tradycyjnie lub przez znaczącą liczbę osób

należących do mniejszości narodowych, o ile jest na to wystarczające

zapotrzebowanie, Strony będą starać się zapewnić, na tyle, na ile to

możliwe, w ramach swoich systemów oświatowych, osobom należącym

do tych mniejszości odpowiednie możliwości uczenia się języka

mniejszości lub nauki w tym języku.

3. Ustęp 2 niniejszego artykułu będzie realizowany bez uszczerbku dla

nauki języka oficjalnego lub nauczania w tym języku.

W dniu 12 maja 2003 r. Rzeczpospolita Polska
podpisała Europejską kartę języków
regionalnych lub mniejszościowych (Dz. U. z
2009 r., Nr 137, poz. 1121),

w dniu 12 lutego 2009 r. Karta została
ratyfikowana.

Dokument wszedł w życie w stosunku do Polski
z dniem 1 czerwca 2009 r.

OMISARZ DS

. P

RAW

ZŁOWIEKA W

ADZIE

UROPY

HOMAS

AMMARBERG

Commissioner for Human Rights

Szwedzki dyplomata i działacz na

rzecz praw człowieka

Wybrany przez Zgromadzenie

Parlamentarne Rady Europy w dn.

5 września 2005 r.

Funkcję pełni od 1 kwietnia 2006 r.

Zastąpił pierwszego Komisarza

Był nim Hiszpan Alvaro Gil-

Robles.

http://www.coe.int/t/commissioner/about/biohamma

rberg_en.asp

RZYKŁAD INTERWENCJI

SIERPNIA

2010

KOMUNIKAT W SPRAWIE

SYTUACJI

OMÓW

Kilkadziesiąt tysięcy Romów żyjących w
Europie jest pozbawionych praw podstawowych

Nie mają ani aktu urodzenia, ani dokumentu
potwierdzającego tożsamość, ani paszportu czy
innych dokumentów.

Są często pozbawieni praw podstawowych, takich
jak dostęp do oświaty, opieki zdrowotnej, opieki
socjalnej, a nawet prawa do głosowania

UROPEJSKA

OMISJA PRZECIWKO

ASIZMOWI I

IETOLERANCJI

(ECRI)

w ramach Rady Europy działa Europejska Komisja
przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI)

YSTEM

ADY

UROPY

Europejska Konwencja Praw Człowieka 1950 r.

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu
(1998)

Europejska Karta Języków Regionalnych i
Mniejszościowych

Europejska Konwencja Ramowa o Ochronie
Mniejszości Narodowych.

Komisarz ds. Praw Człowieka w Radzie Europy

KBWE/

OBWE

OŃCOWY

KBWE 1975

W momencie zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i

Współpracy w Europie kwestia mniejszości narodowych

została na nowo zauważona na kontynencie

europejskim.

Znalazło to odzwierciedlenie w Akcie Końcowym KBWE,

w Helsinkach 1 sierpnia 1975 r.

Akt zawierał artykuł poświęcony mniejszościom

narodowym (część IV p. 8)

stanowił, iż państwa, na których terytorium owe

mniejszości występują, będą respektować ich prawa do

równości wobec prawa, zapewnią im pełną możliwość

korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności

chroniąc w ten sposób ich uzasadnione interesy w tej

dziedzinie.

W koszyku trzecim Rozdziały: 3. (Współpraca i
wymiana w dziedzinie kultury) oraz 4. (Współpraca i
wymiana w dziedzinie oświaty) zamykały
wyodrębnione akapity zatytułowane "Mniejszości
narodowe lub kultury regionalne".

Państwa uczestniczące uznając wkład, jaki
mniejszości narodowe mogą wnosić do współpracy
międzynarodowej w zakresie kultury i oświaty,
uznały za zasadne sprzyjać wnoszeniu tego
wkładu, z uwzględnieniem prawowitych interesów
ich członków.

OKUMENT

OŃCOWEGO

IEDEŃSKIEGO

POTKANIA

KBWE (4

LISTOPADA

1986 –

STYCZNIA

1989)

W trakcie Wiedeńskiego Spotkania KBWE (4
listopada 1986 - 19 stycznia 1989) powrócono do
sprawy mniejszości, zawierając w punktach 18. i
19. Dokumentu Końcowego zobowiązanie państw
uczestniczących do:

podjęcia wszelkich niezbędnych kroków
ustawodawczych, administracyjnych, sądowych i
innych oraz realizacji wiążących je dokumentów
prawa międzynarodowego, celem zapewnienia
ochrony praw człowieka i podstawowych wolności
osób należących do mniejszości narodowych na
ich terytorium;

powstrzymywania się od jakiejkolwiek dyskryminacji

osób należących do mniejszości i sprzyjania

realizacji ich uzasadnionych interesów i aspiracji w

dziedzinie praw człowieka i podstawowych

wolności;

chronienia i stwarzania warunków do popierania

tożsamości etnicznej, kulturowej, językowej i

religijnej mniejszości narodowych na ich terytorium;

szanowania swobodnego korzystania z praw przez

osoby należące do mniejszości oraz zapewnienia

im pełnego równouprawnienia z innymi.

OKUMENT

POTKANIA

OPENHASKIEGO

ONFERENCJI W SPRAWIE LUDZKIEGO WYMIARU

KBWE (29

CZERWCA

1990

Ważnym efektem Wiedeńskiego Spotkania była decyzja

zwołania specjalnej konferencji KBWE w sprawie jej

ludzkiego wymiaru.

Przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej z przełomu

lat 1989/90 ułatwiły realizację tej decyzji;

w dniach 5-29 czerwca 1990 r. odbyła się w

Kopenhadze druga tura konferencji, na której przyjęto

konkretne ustalenia

na zakończenie obrad, w dn. 29 czerwca 1990 r.

zaakceptowano Dokument Spotkania Kopenhaskiego

Konferencji w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE.

Problematyka praw osób należących do mniejszości

narodowych i zobowiązań państw w tym zakresie

znalazła się w odrębnym rozdziale IV (punkty 30-39).

W zakresie praw osób należących do mniejszości
narodowych posłużono się konstrukcją
zindywidualizowania tych praw, z jednoczesnym
odrzuceniem ochrony grupowej.

Z tekstu Dokumentu wynika jednocześnie, że
prawa te mogą być również wykonywane wspólnie
(zbiorowo) z innymi członkami danej mniejszości.

Korzystanie lub niekorzystanie przez osobę
należącą do mniejszości narodowej z praw
określonych w Dokumencie nie może pociągać za
sobą dla niej żadnych upośledzeń.

W Dokumencie przyjęto także następujące zasady

podstawowe:

poszanowanie praw osób należących do mniejszości stanowi

integralną część powszechnie uznawanych praw człowieka

(pkt 30.);

korzystanie z praw człowieka i podstawowych wolności przez

osoby należące do mniejszości narodowych winno przebiegać

w warunkach pełnej równości i bez jakiejkolwiek dyskryminacji

(pkt 31.);

przynależność do mniejszości narodowej jest sprawą

indywidualnego wyboru każdego człowieka i z dokonania

takiego wyboru nie może dla niego wynikać żadne

upośledzenie (pkt 32.) (przypis 21);

osoby należące do mniejszości mają prawo swobodnego

wyrażania, kultywowania i rozwijania swej tożsamości

etnicznej, kulturalnej, językowej lub religijnej - bez

jakichkolwiek prób asymilacji wbrew ich woli (pkt 32.).

PRAWA OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

Z treści punktu 32. wynikają także szczegółowe prawa osób

należących do mniejszości do:

swobodnego posługiwania się swoim językiem ojczystym w życiu

prywatnym i publicznym;

tworzenia i utrzymywania własnych instytucji, organizacji lub

stowarzyszeń o charakterze kulturalnym, oświatowym, religijnym;

wyznawania i praktykowania swej religii, w tym także

prowadzenia oświatowej działalności religijnej w języku

ojczystym;

ustanawiania i utrzymywania niezakłóconych kontaktów zarówno

w obrębie własnej grupy etnicznej w danym kraju, jak i poprzez

granice, z obywatelami innych państw;

dostępu do informacji w swym języku ojczystym, jej

rozpowszechniania i wymiany;

zakładania i utrzymywania organizacji lub stowarzyszeń w kraju

ich zamieszkania, jak również uczestniczenia w

międzynarodowych organizacjach pozarządowych.

ZOBOWIĄZANIA PAŃSTW W ZAKRESIE OCHRONY
PRAW OSÓB NALEŻĄCYCH DO MNIEJSZOŚCI

ochrony tożsamości osób należących do mniejszości

narodowych, a zamieszkałych na ich terytorium (pkt

33.);

dążenia państw do stwarzania możliwości nauczania

osób należących do mniejszości narodowych ich języka

ojczystego lub w ich języku ojczystym oraz posługiwania

się tym językiem wobec władz publicznych - tam gdzie

jest to możliwe i konieczne (pkt 34.);

szanowania praw osób należących do mniejszości w

zakresie skutecznego uczestnictwa w sprawach

publicznych (pkt 35.);

uznania przez państwa szczególnego znaczenia

konstruktywnej współpracy międzypaństwowej także w

kwestiach dotyczących mniejszości (pkt 36.).

Problem ochrony praw osób należących do
mniejszości narodowych znalazł odzwierciedlenie w
kolejnych fazach obrad:

Paryskiej Karcie Nowej Europy (21 listopada
1990 r.),

Raporcie Genewskiego Spotkania Ekspertów
KBWE na temat Mniejszości Narodowych (19
lipca 1991 r.),

Dokumencie Moskiewskiego Spotkania
Konferencji na temat ludzkiego wymiaru KBWE
(3 października 1991 r.)

OKUMENT

ELSIŃSKI

YZWANIA CZASU

PRZEMIAN

LIPCA

1992

Na jego podstawie postanowiono powołać instytucję

Wysokiego Komisarza KBWE ds. Mniejszości

Narodowych.

Inicjatywa jego powołania pojawiła się już w trakcie

obrad kopenhaskich w 1990 r.;

delegacja Szwecji, mając na względzie konflikty

etniczne zachodzące na obszarze działania KBWE

(głównie na Zakaukaziu, w Mołdowie), wysunęła

propozycję pilnego powołania Przedstawiciela KBWE

ds. Mniejszości Narodowych.

nie osiągnięto jednak wówczas wymaganego

konsensusu do podjęcia takiej decyzji, co w znacznej

mierze spowodowane było to obawami części państw,
ż

e decyzja taka może doprowadzić do uznania

międzynarodowej podmiotowości mniejszości

narodowych.

Inicjatywę podjął ponownie na posiedzeniu Rady Ministrów

Spraw Zagranicznych KBWE (Praga, styczeń 1992 r.) minister

spraw zagranicznych Holandii Hans van den Broek, który z

ramienia Wspólnot Europejskich prowadził działalność mającą na

celu zażegnanie rozwoju kryzysu jugosłowiańskiego.

Skala konfliktu oraz czystki etniczne towarzyszące rozpadowi

Jugosławii znacznie przyczyniły się do osiągnięcia konsensusu i

powołania w trakcie obrad helsińskich instytucji Wysokiego

Komisarza.

Funkcję tę od 1 stycznia 1993 r. powierzono Maxowi van der

Stoelowi, byłemu ministrowi spraw zagranicznych Holandii.

Wysoki Komisarz wybierany jest na wniosek Komitetu Wysokich

Przedstawicieli (na zasadzie konsensusu) na okres trzech lat z

możliwością jednej reelekcji

Siedziba Wysokiego Komisarza mieści się w Hadze.

W zakresie swych zadań Wysoki Komisarz korzysta z usług

zorganizowanego w 1992 r. Biura Instytucji Demokratycznych

i Praw Człowieka w Warszawie.

RZĄD

YSOKIEGO

OMISARZA

OBWE

NIEJSZOŚCI

ARODOWYCH

Siedziba w Hadze,

zajmuje się monitorowaniem sytuacji w państwach
OBWE, wczesnym ostrzeganiem o pojawiających
się zagrożeniach dla stabilności wewnętrznej
państw OBWE oraz relacji między państwami
Organizacji, a także podejmuje działania
zmierzające do redukcji napięć.

Mandat Komisarza obejmuje tzw. cichą dyplomację
(silent diplomacy), tj. prawo do mediacji między
stronami konfliktu.

Od lipca 2007 r. funkcję Wysokiego Komisarza
sprawuje Norweg Knut Vollebaek.

RZĄD

YSOKIEGO

OMISARZA

OBWE

NIEJSZOŚCI

ARODOWYCH

Jako pierwszy funkcję

Wysokiego Komisarza

pełnił Max van der Stoel

Wcześniej m.in.

dwukrotnie pełnił funkcje

Ministra Spraw

Zagranicznych Holandii

Funkcję pełnił przez 8,5

roku: w latach 1993-

2001

„Silent Diplomat”

http://www.osce.org/photo_gal/2000/06/

10161_web.jpg

RZĄD

YSOKIEGO

OMISARZA

OBWE

NIEJSZOŚCI

ARODOWYCH

Max van der Stoel
został zastąpiony przez
szwedzkiego
dyplomatę Rolfa
Ekéusa w czerwcu
2001 r.

Ambassador Rolf
Ekeus (Sweden) 2001-
2007

http://www.osce.org/photo_gal/2
007/06/25335_web.jpg

RZĄD

YSOKIEGO

OMISARZA

OBWE

NIEJSZOŚCI

ARODOWYCH

Od lipca 2007 r.

Ambassador Knut
Vollebaek

B. Minister Spraw
Zagranicznych
Norwegii

http://www.osce.org/photo_gal/2
007/09/26215_web.jpg

IURO

NSTYTUCJI

EMOKRATYCZNYCH I

RAW

ZŁOWIEKA

(ODIHR)

Główna instytucja OBWE ds. wymiaru ludzkiego.

Biuro ma siedzibę w Warszawie.

Zajmuje się promowaniem praw człowieka, demokracji i rządów

prawa.

Organizuje doroczne dwutygodniowe Spotkanie Przeglądowe

Wymiaru Ludzkiego (Human Dimension Implementation Meeting

- HDIM) w Warszawie oraz seminaria eksperckie dotyczące

zobowiązań przyjętych w ramach tzw. „ludzkiego wymiaru”

OBWE.

Przygotowuje ekspertyzy i szkolenia dotyczące zagadnień

konstytucyjnych i prawnych.

ODIHR specjalizuje się głównie w obserwacji przebiegu

wyborów, ale w ostatnich latach działalność Biura rozszerzyła się

znacząco na zagadnienia dotyczące zwalczania nietolerancji i

dyskryminacji, walki z handlem ludźmi.

Obecnym dyrektorem Biura jest J. Lenarcic (od czerwca 2008 r.)

IURO

NSTYTUCJI

EMOKRATYCZNYCH I

RAW

ZŁOWIEKA

(ODIHR)

Ambassador

Janez

Lenarcic,

Director of the

OSCE Office for

Democratic Institutions

and Human Rights.

(OSCE/ODIHR)

Przedstawiciel Słowenii

http://www.osce.org/photo_gal/2008/10/34562_web.jpg

OSCE O

FFICE FOR

EMOCRATIC

NSTITUTIONS AND

UMAN

IGHTS

ONTACT

OINT FOR

OMA AND

INTI

SSUES

Plan działania OBWE na rzecz

udziału Romów i Sinti w życiu

publicznym i politycznym

(przyjęty w 2003 r. i podpisany

przez 55 państw).

Decyzja OBWE nr 3/30, Plan

działania OBWE na rzecz poprawy

sytuacji Romów i Sinti na obszarze

OBWE (MC.DEC/3/03).

Punkt Kontaktowy do Spraw

Romów i Sinti, przy Biurze

Instytucji Demokratycznych i

Praw Człowieka OBWE.

CHRONA W INNYCH POROZUMIENIACH

WIELOSTRONNYCH

Inicjatywa Środkowo-Europejska – Instrument IŚE
ochrony praw mniejszości.

Rada Państw Bałtyckich – Komisarz dla Instytucji
Demokratycznych i Praw Człowieka, Włącznie z
Prawami Osób Należących do Mniejszości.