3w* 001, 2002

Autor: Justyna Dąbrowska

Marta Gumkowska

SPIS TREŚCI:

WSTĘP

2

PODSTAWOWE FAKTY O WOLONTARIACIE

I FILANTROPII 2002

3

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

4

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH

I INSTYTUCJACH

4

POWODY ANGAŻOWANIA SIĘ I BRAKU

ZAANGAŻOWANIA

8

DOBROCZYNNOŚĆ - DAROWIZNY NA RZECZ

ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH I INSTYTUCJI

10

OPINIE O ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH

14

BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIA NA RZECZ POTRZEBUJĄCYCH 15
ILE PIENIĘDZY I CZASU POLACY PRZEZNACZĄ

W PRZYSZŁYM ROKU NA POMOC ?

17

WOLONTARIAT NA ŚWIECIE

18

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH

19

WOLONTARIAT

19

ZALETY I TRUDNOŚCI PRACY Z WOLONTARIUSZAMI

21

PROCEDURY WSPÓŁPRACY Z WOLONTARIUSZAMI

21

CECHY SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNE
WOLONTARIUSZY W ORGANIZACJACH

POZARZĄDOWYCH

22

CZŁONKOSTWO

23

ADRESY WYBRANYCH STRON INTERNETOWYCH

POŚWIĘCONYCH BADANIOM WOLONTARIATU

24

WOLONTARIAT
I FILANTROPIA
W POLSCE –
RAPORT Z BADAŃ 2002

3w*

001,

2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

3

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

2

Publikacja ta jest pierwszą w nowej

serii wydawniczej Stowa-

rzyszenia KLON/JAWOR „

Warto Wiedzieć Więcej – badania

organizacji pozarządowych”. W jej ramach zamierzamy przed-
stawiać wyniki badań, analizy i opinie dotyczące organizacji
pozarządowych i szerzej - kondycji społeczeństwa obywatel-
skiego.
W Polsce publikacji tego rodzaju jest cały czas za mało. Dlate-
go chcielibyśmy wydawać i promować - w środowisku organi-
zacji pozarządowych i poza nim - te nieliczne, które powstają.
Mamy nadzieję, że dzięki temu czytelnicy, szczególnie ci wywo-
dzący się ze środowiska pozarządowego i w nim działający, będą
mogli zobaczyć szerszy kontekst własnych przedsięwzięć.
Z drugiej strony, ci którzy starają się opisać, zinterpretować
i ocenić zjawisko jakim jest tzw. trzeci sektor, będą mieli szan-
sę dotrzeć do szerszego grona działaczy pozarządowych.
Innymi słowy wierzymy, że nasze publikacje stworzą pretekst
(i poniekąd audytorium) do refleksji nad kondycją społeczeń-
stwa obywatelskiego, a także - że zbliżą do siebie oddzielone
dotychczas środowiska. Wydaje nam się, że z tego spotkania
korzyści wyniosą obydwie strony.

SERIĘ ROZPOCZYNAMY PREZENTACJĄ WYNIKÓW BADAŃ DOTYCZĄCYCH
POLSKIEGO WOLONTARIATU I FILANTROPII.

W broszurce przedstawione są wyniki dwóch badań, które zostały zrealizowane
w roku 2002. Pierwsze to badanie

„Wolontariat i filantropia Polaków 2002”

przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 1000 Polaków przez firmę SMG/
KRC na zlecenie Stowarzyszenia KLON/JAWOR i Stowarzyszenia Centrum
Wolontariatu w Warszawie dzięki wsparciu firmy Commercial Union. Badanie
takie zostało przeprowadzone już po raz drugi (poprzednie w 2001 roku - pełny
raport znajduje się na stronie www.badania.ngo.pl), dzięki czemu możemy ob-
serwować zmiany w stopniu zaangażowania wolontarystycznego jakie nastąpi-
ły w ciągu ostatniego roku.

WSTĘP

WSTĘP

*

Mamy nadzieję, że dzięki zestawieniu różnych punktów widzenia obraz wolon-
tariatu i filantropii wyłaniający się z badań stanie się pełniejszy, szczególnie że
dotyczą one niemałej grupy Polaków. Tegoroczne badanie pokazuje, że liczbę
wolontariuszy w Polsce można oszacować na

3,3 mln osób. Innymi słowy 11,1%

Polaków w ostatnim roku poświęciło swój czas pracując w organizacjach poza-
rządowych, instytucjach lub wspólnotach religijnych.

Drugim źródłem informacji, które pozwala wzbogacić obraz wolontariatu
w Polsce, są dane uzyskane w badaniu organizacji pozarządowych

„Kondycja

sektora organizacjach pozarządowych w Polsce 2002”, którego obszerna część
jest poświęcona wolontariatowi (raport znajduje się na stronie www.bada-
nia.ngo.pl).

Badanie to zostało wykonane techniką ankietową w dniach 21 czerwca

– 13 września 2002 r. na losowo-warstwowej próbie 910 stowarzyszeń i funda-
cji. Autorem badania jest Stowarzyszenie KLON/JAWOR we współpracy z Insty-
tutem Filozofii i Socjologii PAN – zostało ono zrealizowane dzięki wsparciu Mi-
nisterstwa Pracy i Polityki Społecznej, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębior-
czości oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
Dzięki temu badaniu możemy opisać wolontariat widziany oczami organizacji
pozarządowych, które w dużej mierze opierają swą działalność na pracy wolon-
tariuszy. Możemy się więc dowiedzieć „w jaki sposób organizacje szukają wolon-
tariuszy?”, „jakimi pracami wolontariusze zajmują się najczęściej?”, „jaką war-
tość stanowi dla organizacji ich praca?”, „ jakie są bariery tej współpracy?”.
Obydwa badania uzupełniają się - trzeba jednak podkreślić, że nie są to dokład-
nie dwie strony „tej samej monety”. O ile w pierwszym badaniu możemy mówić
o zbiorowości wszystkich wolontariuszy w Polsce, o tyle w drugim - tylko o tych
wolontariuszach, którzy zdecydowali się poświęcić swój czas na pracę w orga-
nizacjach pozarządowych.

Na podstawie tego badania można stworzyć ogólny obraz wolontariatu i filan-
tropii osób indywidualnych w Polsce. Raport odpowiada na podstawowe pyta-
nia, takie jak: „ilu Polaków przekazało pieniądze, a ilu poświęciło czas na
działania społeczne w ciągu ostatniego roku?”, „komu Polacy pomogli?”, „ja-
kie instytucje lub organizacje wspierali?”, „jaką sumę pieniędzy przekazali?”,
„ile czasu poświęcili na pracę wolontarystyczną?” itd. Badanie zostało zapro-
jektowane w taki sposób, żeby jego wyniki dostarczały informacji o różnych
formach wolontariatu i filantropii. Uzyskaliśmy zatem wiedzę zarówno o „sfor-
malizowanej” filantropii i wolontariacie – tj. dobrowolnym, bezpłatnym i świa-
domym wspieraniu organizacji i instytucji (finansowo lub swoją pracą), jak

i o nieformalnej pomocy, a więc dane o dobrowolnym, bezpłatnym i świadomym
przekazywaniu pieniędzy lub poświęcaniu czasu na rzecz indywidualnych osób
bez pośrednictwa instytucji.

3w*

001,

2002

3w*

001,

2002

RAPORT Z BADANIA wykonanego przez firmę SMG/KRC

w dniach 15 października – 4 listopada 2002

na losowej próbie 1000 dorosłych Polaków

WOL

WOL

WOL

WOL

WOLONT

ONT

ONT

ONT

ONTARIA

ARIA

ARIA

ARIA

ARIAT

T

T

T

T W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWY

W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWY

W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWY

W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWY

W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH

CH

CH

CH

CH

I INSTYTUCJACH

I INSTYTUCJACH

I INSTYTUCJACH

I INSTYTUCJACH

I INSTYTUCJACH

Wolontariat w przedstawionym tu ujęciu to nieodpłatne, dobrowolne poświęce-
nie czasu na pracę społeczną w organizacjach pozarządowych, instytucjach,
partiach i ruchach politycznych, związkach zawodowych oraz kościołach, związ-
kach wyznaniowych i ruchach religijnych.

W badaniu z 2002 r. 11,1%

11,1%

11,1%

11,1%

11,1% czyli 3,3 mln dorosłych Polaków zadeklarowało,

że

w ciągu ostatniego roku pracowało w charakterze wolontariuszy na rzecz

organizacji pozarządowych lub instytucji. Tym samym można mówić o niewiel-
kim wzroście zaangażowania w stosunku do roku 2001, w którym analogiczny
wskaźnik wyniósł 10%.

Najczęściej Polacy angażują się społecznie na rzecz wspólnot religijnych (4,5%).
W prace na rzecz edukacji i oświaty (w tym uczestnictwo w Komitetach Rodzi-
cielskich) angażuje się 2,4% Polaków. Nieznacznie niższy (2,1%) jest wskaźnik
zaangażowania na rzecz ubogich, starszych – ogólnie osób potrzebujących.
W pozostałych dziedzinach zaangażowanie jest bardzo nikłe – właściwie trud-
no o nim powiedzieć cokolwiek precyzyjnie, bowiem odsetek osób angażujących
się w tą działalność jest w granicach błędu statystycznego właściwego dla tego
rodzaju badania.

*

WOLONTARIAT I FILANTROPIA
POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

5

PODSTAWOWE FAKTY O WOLONTARIACIE I FILANTROPII 2002

>> 11,1% czyli 3,3 mln Polaków pracowało wolontarystycznie na rzecz

organizacji pozarządowych lub instytucji

>> Średni roczny czas pracy wolontariusza wynosi 50 godzin

>> 77% wolontariuszy jako najważnieszy powód swojego społecznego

zaangażowania wymienia powinność pomocy innym

>> 50% czyli 15 mln Polaków przekazało pieniądze lub dary rzeczowe

na rzecz organizacji pozarządowych lub instytucji

>> Średnia wartość darowizn przekazanych przez Polaków na organizacje

i instytucje w ciągu ostatniego roku wynosi

100 zł

>> Wolontariusze włączają się w prace 47% stowarzyszeń i fundacji

Co to jest wolontariat ?
Centrum Wolontariatu sformułowało definicję wolontariatu,
której podstawą były kilkuletnie doświadczenia w pracy z wo-
lontariuszami oraz liczne kontakty z organizacjami europejski-
mi i amerykańskimi.
Wolontariat to bezpłatne, dobrowolne, świadome
działanie na rzecz innych wykraczające poza więzi
rodzinno–koleżeńsko–przyjacielskie.

*

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

4

3w*

001,

2002

3w*

001,

s2002

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

W ciągu ostatniego roku wolontariusze poświęcili

średnio 50 godzin na pracę

wolontarystyczną. Jedna czwarta wolontariuszy poświęciła w ciągu ostatniego
roku na pracę społeczną 5 godzin. Czas pracy kolejnej jednej piątej nie przekro-
czył 15 godzin. 2,6% wolontariuszy przepracowało w ciągu ostatniego roku
powyżej 500 godzin (tj. ok. 10 godzin tygodniowo).

Choć kobiety przeciętnie częściej angażują się w pracę społeczną od mężczyzn
(wśród kobiet 11,9% angażowało się w wolontariat, a w grupie mężczyzn 10,1%),
to poświęcają na nią mniej czasu – w ostatnim roku kobiety przepracowały średnio
46 godzin, a mężczyźni – 57.

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

7

Na poziom zaangażowania wolontarystycznego najbardziej wpływają:

religijność,

poziom dochodów i wykształcenie. Im wyższe są wskaźniki tych cech (im częstsze
praktyki religijne, wyższe wykształcenie i wyższe dochody), tym większa skłonność
do działań dobroczynnych (w tym wolontariatu). I tak w grupie osób które uczest-
niczą w praktykach religijnych przynajmniej raz w tygodniu jest 16,3% wolonta-
riuszy; w grupie tych, którzy uczestniczą w zbiorowym życiu religijnym rzadziej
niż raz w miesiącu, odsetek ten wynosi 6,7. Podobne różnice są widoczne w pozio-
mie dochodów – wśród osób, które zarabiają powyżej 1000 zł miesięcznie jest
16,5% wolontariuszy, a wśród tych których zarobki nie przekraczają 400 zł –
7,3%. Gdy chodzi o wykształcenie, w grupie osób z wyższym wykształceniem jest
16,2% wolontariuszy, a w grupie osób z wykształceniem podstawowym - 8,6%.

3w*

001,

2002

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

6

H

C

A

J

C

A

Z

I

N

A

G

R

O

W

T

A

I

R

A

T

N

O

L

O

W

H

C

A

J

C

U

T

Y

T

S

N

I

B

U

L

H

C

Y

W

O

D

¥

Z

R

A

Z

O

P

u

g

¹

i

c

w

h

c

a

n

i

z

d

e

i

z

d

h

c

y

n

o

i

n

e

i

m

y

w

w

h

c

y

c

¹

j

a

³

a

i

z

d

u

k

o

r

o

g

e

i

n

t

a

t

s

o

i

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

w

ó

p

y

t

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

a

i

n

a

z

a

k

s

w

æ

œ

o

w

il

¿

o

m

(

)

s

a

z

c

o

n

a

c

ê

i

w

œ

o

p

h

c

y

r

ó

t

k

z

c

e

z

r

a

n

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

2

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

2

0

0

2

d

ó

r

œ

w

%

y

z

s

u

i

r

a

t

n

o

l

o

w

e

j

s

i

m

,

e

w

o

i

n

a

n

z

y

w

i

k

z

¹

i

w

z

,

y

³

o

i

c

œ

o

K

%

5

,

4

%

5

,

0

4

y

t

e

t

i

m

o

k

m

y

t

w

(

e

i

n

a

w

o

h

c

y

w

,

a

t

a

i

w

œ

o

,

a

j

c

a

k

u

d

E

)

e

i

k

s

l

e

i

c

i

z

d

o

r

%

4

,

2

%

6

,

1

2

h

c

y

z

s

r

a

t

s

,

h

c

y

z

s

¿

o

b

u

j

a

n

a

l

d

a

n

w

y

t

a

t

y

r

a

h

c

c

o

m

o

P

%

1

,

2

%

9

,

8

1

a

j

c

a

t

il

i

b

a

h

e

r

,

a

i

w

o

r

d

z

a

n

o

r

h

c

O

%

2

,

1

%

8

,

0

1

e

n

z

c

il

b

u

p

o

w

t

s

ñ

e

z

c

e

i

p

z

e

b

,

a

n

l

a

k

o

l

a

t

o

n

l

ó

p

s

W

%

9

,

0

%

1

,

8

d

a

n

a

k

e

i

p

o

,

a

k

s

i

w

o

d

o

r

œ

a

n

o

r

h

c

o

,

a

i

g

o

l

o

k

E

i

m

a

t

ê

z

r

e

i

w

z

%

8

,

0

%

2

,

7

e

n

z

c

y

t

il

o

p

y

h

c

u

r

i

e

i

t

r

a

P

%

6

,

0

%

4

,

5

a

j

c

a

e

r

k

e

r

,

a

k

y

t

s

y

r

u

t

,

t

r

o

p

S

%

5

,

0

%

5

,

4

u

r

o

l

k

l

o

f

,

w

ó

j

a

z

c

y

w

z

i

ij

c

y

d

a

r

t

h

c

y

n

l

a

k

o

l

a

n

o

r

h

c

O

%

5

,

0

%

5

,

4

a

k

u

t

z

s

,

a

r

u

t

l

u

k

,

a

k

u

a

N

%

3

,

0

%

7

,

2

e

w

o

d

o

w

a

z

e

j

c

a

z

i

n

a

g

r

o

e

n

n

i

i

e

w

o

d

o

w

a

z

i

k

z

¹

i

w

Z

%

2

,

0

%

8

,

1

i

k

s

l

o

P

i

m

a

c

i

n

a

r

g

a

z

o

p

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

i

b

ó

s

o

a

l

d

c

o

m

o

P

%

2

,

0

%

8

,

1

i

c

œ

o

z

s

j

e

i

n

m

,

a

k

e

i

w

o

³

z

c

w

a

r

p

a

n

o

r

h

c

O

%

0

,

0

%

0

,

0

e

n

n

I

%

6

,

0

%

4

,

5

Wśród wolontariuszy działających na rzecz organizacji i instytucji najwięcej jest
osób pracujących (stale lub dorywczo) - 47%. Co piąty wolontariusz to emeryt lub
rencista. Trzecią pod względem liczebności grupę wolontariuszy stanowią ucznio-
wie i studenci, których jest 17% wśród osób poświęcających dobrowolnie swój
czas. Stosunkowo liczną grupę stanowią również bezrobotni (12%). Najmniej wśród
wolontariuszy jest osób niepracujących zawodowo i zajmujących się domem.

3w*

001,

2002

Najważniejsze powody braku zaangażowania w sprawy społeczne wiążą się
z koniecznością zadbania przede wszystkim o najbliższych (powód taki wskazu-
je 72% Polaków). Drugą najczęściej wskazywaną przyczyną jest to, że nikt o to
nie poprosił - twierdzi tak 66% Polaków, o 7% więcej niż w zeszłym roku.
Smutny jest też fakt, że o ponad 6% wzrósł również odsetek tych, którzy nie
zainteresowali się taką pomocą lub nigdy o tym nie pomyśleli – 48% nie anga-
żujących się podaje taki powód. Fakt wzrostu grupy osób, które nie angażują
się ponieważ nie zostały o to poproszone lub nie myślą o tym martwi tym bar-
dziej, że o wolontariacie i akcjach charytatywnych mówi się w mediach coraz
więcej.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

9

3w*

001,

2002

W stosunku do 2001 roku wzrosło

zaangażowanie młodzieży w wolontariat.

W 2002 roku na pracę w organizacjach lub instytucjach poświęciło czas 11,9%
młodych w wieku 18-25 lat (w 2001 - 8%). Oznacza to, że w ciągu ostatniego roku
wśród osób pracujących na rzecz organizacji i instytucji co czwarta osoba miała
18-25 lat (w 2001 roku co piąty wolontariusz należał do tej grupy wiekowej).

Powody angażowania się i braku zaangażowania

Motywacje społecznego zaangażowania najczęściej płyną z poczucia moralne-
go czy religijnego obowiązku (77% wolontariuszy uważa go za istotny powód
zaangażowania). Drugim najczęściej wymienianym powodem jest nadzieja, że
pomoc będzie w przyszłości odwzajemniona („uważam, że jeśli ja pomogę in-
nym, to inni pomogą mnie”) – 67%. Połowa wolontariuszy angażuje się dlate-
go, że interesują się wykonywaną pracą i sprawia im ona przyjemność. Dla
42% wolontariuszy ważne jest zdobycie nowych umiejętności.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

8

a

i

n

a

w

o

¿

a

g

n

a

a

z

u

k

a

r

b

y

d

o

w

o

P

z

c

e

z

r

a

n

u

s

a

z

c

i

n

a

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

e

i

n

a

z

a

k

e

z

r

p

e

i

n

(

)

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

i

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

,

¹

z

d

r

e

i

w

t

e

r

ó

t

k

,

b

ó

s

o

%

d

ó

w

o

p

y

n

t

o

t

s

i

o

t

e

¿

1

0

0

2

2

0

0

2

e

i

b

e

i

s

o

m

i

k

t

s

y

z

s

w

e

d

e

z

r

p

o

ê

i

s

æ

y

z

c

z

s

o

r

t

a

z

ê

z

s

u

M

ê

n

i

z

d

o

r

i

%

0

,

0

7

%

1

,

2

7

³i

s

o

r

p

e

i

n

o

t

o

e

i

n

m

t

k

i

N

%

4

,

9

5

%

3

,

6

6

u

s

a

z

c

m

a

m

e

i

N

%

7

,

2

5

%

0

,

3

5

y

t

r

e

f

o

j

e

c

¹

j

u

s

e

r

e

t

n

i

j

e

n

d

a

¿

)

m

a

(

m

e

³

a

k

t

o

p

a

n

e

i

N

y

c

a

r

p

%

2

,

7

4

%

7

,

9

4

m

)

a

(

e

³

a

l

œ

y

m

e

i

n

m

y

t

o

y

d

g

i

n

,

m

y

t

ê

i

s

ê

j

u

s

e

r

e

t

n

i

e

i

N

%

3

,

1

4

%

7

,

7

4

a

i

n

a

w

o

r

e

f

o

a

z

o

d

œ

o

c

)

a

(

³

a

i

m

m

y

b

e

¿

,

ê

z

d

¹

s

e

i

N

%

6

,

3

4

%

3

,

6

4

)

a

(

y

n

l

o

d

z

e

i

n

z

c

y

z

i

f

o

g

e

t

o

d

m

e

t

s

e

j

e

i

n

e

¿

,

ê

z

d

¹

S

%

2

,

2

3

%

8

,

2

3

a

i

n

e

z

c

d

a

i

w

œ

o

d

e

³

z

)

m

a

(

m

e

³

a

i

m

i

c

œ

o

³

z

s

e

z

r

p

W

y

c

a

r

p

m

e

j

a

z

d

o

r

m

i

k

a

t

z

%

9

,

2

1

%

7

,

2

1

a

i

n

a

w

o

¿

a

g

n

a

a

z

y

d

o

w

o

P

o

g

e

n

z

c

y

t

s

y

r

a

t

n

o

l

o

w

a

n

u

s

a

z

c

e

i

n

e

c

ê

i

w

œ

o

p

b

u

l

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

e

i

n

a

z

a

k

e

z

r

p

(

)

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

i

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

z

c

e

z

r

,

¹

z

d

r

e

i

w

t

e

r

ó

t

k

,

b

ó

s

o

%

d

ó

w

o

p

y

n

t

o

t

s

i

o

t

e

¿

1

0

0

2

2

0

0

2

m

a

m

(

æ

a

g

a

m

o

p

m

y

n

n

i

ê

i

s

o

n

n

i

w

o

p

e

¿

m

a

¿

a

w

U

)

a

i

n

a

n

o

k

e

z

r

p

e

n

z

c

y

t

il

o

p

b

u

l

e

n

ji

g

il

e

r

,

e

n

l

a

r

o

m

e

i

k

a

t

%

1

,

4

8

%

4

,

7

7

¹

g

o

m

o

p

i

n

n

i

o

t

,

m

y

n

n

i

ê

g

o

m

o

p

a

j

il

œ

e

j

e

¿

,

m

a

¿

a

w

U

e

i

n

m

%

6

,

5

6

%

4

,

7

6

m

y

t

ê

i

s

ê

j

u

s

e

r

e

t

n

i

/

æ

œ

o

n

m

e

j

y

z

r

p

o

t

i

m

a

i

w

a

r

p

S

%

8

,

7

6

%

6

,

0

5

æ

a

i

w

a

m

d

o

ê

i

f

a

r

t

o

p

e

i

N

%

2

,

7

6

%

4

,

7

4

œ

o

g

e

z

c

ê

i

s

æ

y

z

c

u

a

n

,i

c

œ

o

n

t

ê

j

e

i

m

u

e

w

o

n

æ

y

b

o

d

z

ê

c

h

C

o

g

e

w

o

n

%

0

,

8

4

%

1

,

2

4

¹

i

b

o

r

o

t

¿

e

t

y

c

s

il

b

i

i

m

o

j

a

n

z

i

o

M

%

5

,

4

5

%

8

,

8

3

)

e

i

n

m

³

g

ó

m

o

p

œ

o

t

k

œ

y

d

e

i

k

(

g

u

³

d

a

i

n

e

c

a

³

p

s

o

d

m

a

M

%

6

,

2

2

%

1

,

7

2

3w*

001,

2002

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

11

3w*

001,

2002

DOBROCZYNNOŚĆ

DOBROCZYNNOŚĆ

DOBROCZYNNOŚĆ

DOBROCZYNNOŚĆ

DOBROCZYNNOŚĆ – DAROWIZNY NA RZECZ

DAROWIZNY NA RZECZ

DAROWIZNY NA RZECZ

DAROWIZNY NA RZECZ

DAROWIZNY NA RZECZ ORGANIZACJI POZARZĄ-

ORGANIZACJI POZARZĄ-

ORGANIZACJI POZARZĄ-

ORGANIZACJI POZARZĄ-

ORGANIZACJI POZARZĄ-

DOWY

DOWY

DOWY

DOWY

DOWYCH I INSTYTUCJI

CH I INSTYTUCJI

CH I INSTYTUCJI

CH I INSTYTUCJI

CH I INSTYTUCJI

Według badania z 2002 r.

50% czyli 15 mln dorosłych Polaków wsparło mate-

rialnie organizacje lub instytucje – przekazując pieniądze lub dary rzeczowe.
Jest to wyraźnie więcej niż w badaniu 2001, kiedy pomoc taką deklarowało
44% Polaków.

Najczęściej Polacy wspierają pieniędzmi lub darowiznami materialnymi ko-
ścioły lub związki wyznaniowe - co czwarty dorosły Polak przekazał darowizny
na ten cel oraz organizacje charytatywne - 20%. Rzadziej organizacje i instytu-
cje związane ze zdrowiem i rehabilitacją (12%) oraz edukacją, w tym komitety
rodzicielskie (8%).

Dodatkowo zapytaliśmy Polaków o to, czy w ciągu ostatniego roku przekazali
na rzecz kościoła lub związku wyznaniowego pieniądze (w postaci tacy, opłaty
za posługi duszpasterskie itp.) lub poświęcili nieodpłatnie czas – 63% bada-
nych odpowiedziało na to pytanie pozytywnie.

Dobroczynność (= filantropia) w przedstawionym tu ujęciu to dobrowolne prze-
znaczenie pieniędzy lub darów rzeczowych na rzecz organizacji pozarządo-
wych, instytucji, partii i ruchów politycznych, związków zawodowych oraz ko-
ściołów, związków wyznaniowych i ruchów religijnych.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

10

W

Ó

R

A

D

b

u

l

Y

Z

D

E

I

N

E

I

P

E

I

N

A

Z

A

K

E

Z

R

P

H

C

Y

W

O

Z

C

E

Z

R

M

O

J

C

A

Z

I

N

A

G

R

O

M

O

J

C

U

T

Y

T

S

N

I

B

U

L

M

Y

W

O

D

¥

Z

R

A

Z

O

P

u

g

¹

i

c

w

h

c

a

n

i

z

d

e

i

z

d

h

c

y

n

o

i

n

e

i

m

y

w

w

m

y

c

¹

j

a

³

a

i

z

d

u

k

o

r

o

g

e

i

n

t

a

t

s

o

.

t

s

n

i

i

.

g

r

o

w

ó

p

y

t

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

a

i

n

a

z

a

k

s

w

æ

œ

o

w

il

¿

o

m

(

)

y

r

a

d

b

u

l

e

z

d

¹

i

n

e

i

p

o

n

a

z

a

k

e

z

r

p

e

r

ó

t

k

a

n

2

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

2

0

0

2

d

ó

r

œ

w

%

e

r

ó

t

k

,

b

ó

s

o

y

³

a

z

a

k

e

z

r

p

e

z

d

¹

i

n

e

i

p

y

r

a

d

b

u

l

e

j

s

i

m

,

e

w

o

i

n

a

n

z

y

w

i

k

z

¹

i

w

z

,

y

³

o

i

c

œ

o

K

%

3

,

4

2

%

6

,

8

4

h

c

y

z

s

r

a

t

s

,

h

c

y

z

s

¿

o

b

u

j

a

n

a

l

d

a

n

w

y

t

a

t

y

r

a

h

c

c

o

m

o

P

%

0

,

0

2

%

2

,

0

4

a

j

c

a

t

il

i

b

a

h

e

r

,

a

i

w

o

r

d

z

a

n

o

r

h

c

O

%

2

,

2

1

%

5

,

4

2

y

t

e

t

i

m

o

k

m

y

t

w

(

e

i

n

a

w

o

h

c

y

w

,

a

t

a

i

w

œ

o

,

a

j

c

a

k

u

d

E

)

e

i

k

s

l

e

i

c

i

z

d

o

r

%

8

,

7

%

7

,

5

1

i

k

s

l

o

P

i

m

a

c

i

n

a

r

g

a

z

o

p

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

i

b

ó

s

o

a

l

d

c

o

m

o

P

%

8

,

3

%

4

,

9

d

a

n

a

k

e

i

p

o

,

a

k

s

i

w

o

d

o

r

œ

a

n

o

r

h

c

o

,

a

i

g

o

l

o

k

E

i

m

a

t

ê

z

r

e

i

w

z

%

0

,

2

%

6

,

7

a

j

c

a

e

r

k

e

r

,

a

k

y

t

s

y

r

u

t

,

t

r

o

p

S

%

0

,

1

%

0

,

4

e

n

z

c

il

b

u

p

o

w

t

s

ñ

e

z

c

e

i

p

z

e

b

,

a

n

l

a

k

o

l

a

t

o

n

l

ó

p

s

W

%

9

,

0

%

0

,

2

i

c

œ

o

z

s

j

e

i

n

m

,

a

k

e

i

w

o

³

z

c

w

a

r

p

a

n

o

r

h

c

O

%

9

,

0

%

8

,

1

a

k

u

t

z

s

,

a

r

u

t

l

u

k

,

a

k

u

a

N

%

7

,

0

%

8

,

1

e

w

o

d

o

w

a

z

e

j

c

a

z

i

n

a

g

r

o

e

n

n

i

i

e

w

o

d

o

w

a

z

i

k

z

¹

i

w

Z

%

6

,

0

%

4

,

1

e

n

z

c

y

t

il

o

p

y

h

c

u

r

i

e

i

t

r

a

P

%

5

,

0

%

2

,

1

u

r

o

l

k

l

o

f

,

w

ó

j

a

z

c

y

w

z

i

ij

c

y

d

a

r

t

h

c

y

n

l

a

k

o

l

a

n

o

r

h

c

O

%

2

,

0

%

0

,

1

e

n

n

I

%

7

,

4

%

4

,

0

Ę

3w*

001,

2002

Średnia

wartość darowizn przekazanych przez Polaków na organizacje i insty-

tucje w ciągu ostatniego roku to

100 zł. Wartość 44% darowizn przekazanych

w ciągu minionego roku była mniejsza niż 50 zł, a 81% wszystkich przekaza-
nych darowizn nie przekroczyła 400 zł. Takich niewielkich darowizn na rzecz
organizacji i instytucji było w tym roku więcej niż w poprzednim, co oznacza,
że choć w ciągu ostatniego roku liczba Polaków przekazujących darowizny wzro-
sła, to jednak ich przeciętna wielkość jest mniejsza.

Różnice w wielkości darowizn są bardzo silnie

związane z poziomem docho-

dów: średnia wielkość darowizn osób zarabiających do 1000 zł to 81 zł; osoby
zarabiające miesięcznie powyżej 1000 zł przekazały w ostatnim roku darowi-
zny o średniej wartości 151 zł
Gdy chodzi o różnice w działaniach filantropijnych kobiet i mężczyzn, sytuacja
wygląda podobnie jak w przypadku wolontariatu. Kobiety angażują się w dzia-
łania filantropijne nieco częściej niż mężczyźni (osób które przekazały darowi-
zny finansowe lub rzeczowe jest 56,6% wśród kobiet i 43,2% wśród mężczyzn).
Jednocześnie wartość darowizn przekazywanych przez mężczyzn jest większa
(średnio 148 zł) niż tych przekazanych przez kobiety (97 zł).

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

13

3w*

001,

2002

Najczęściej Polacy przekazują pieniądze w ulicznych zbiórkach, wrzucając je
do puszki. Tak przekazało pieniądze w ciągu ostatniego roku 36% Polaków
(o 10% więcej niż w 2001 roku).
Drugą najpopularniejszą metodą wspierania potrzebujących jest zakup przed-
miotów, z których dochód jest przeznaczony na cele dobroczynne – takie przed-
mioty w ostatnim roku kupiło 11% Polaków. Nową upowszechniającą się meto-
dą przekazywania pieniędzy jest udział w akcjach charytatywnych wykorzystu-
jących możliwość przekazania pieniędzy za pośrednictwem sieci telefonii ko-
mórkowych (wysyłając SMS).

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

12

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

a

i

n

a

z

a

k

e

z

r

p

y

d

o

t

e

M

1

0

0

2

2

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

d

ó

r

œ

w

%

-

¹

j

u

z

a

k

e

z

r

p

h

c

y

c

e

z

d

¹

i

n

e

i

p

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

d

ó

r

œ

w

%

-

¹

j

u

z

a

k

e

z

r

p

h

c

y

c

e

z

d

¹

i

n

e

i

p

a

n

a

k

r

ó

i

b

z

,

a

k

n

o

b

r

a

k

s

,

a

k

z

s

u

P

ij

c

u

t

y

t

s

n

i

w

b

u

l

y

c

il

u

%

1

,

6

2

%

0

,

9

5

%

3

,

6

3

%

6

,

2

7

h

c

y

r

ó

t

k

z

,

w

ó

t

o

i

m

d

e

z

r

p

p

u

k

a

Z

e

l

e

c

a

n

t

s

e

j

y

n

o

z

c

a

n

z

e

z

r

p

d

ó

h

c

o

d

,

u

s

a

t

i

r

a

C

a

c

e

i

w

œ

.

p

n

(

e

n

z

c

e

³

o

p

s

)

.

p

t

i

e

n

n

y

z

c

o

r

b

o

d

e

l

e

c

a

n

e

j

c

k

u

a

%

8

,

0

1

%

0

,

4

2

%

4

,

1

1

%

7

,

2

2

y

w

o

t

z

c

o

p

z

a

k

e

z

r

P

%

1

,

5

%

0

,

1

1

%

4

,

3

%

8

,

6

S

M

S

/

e

l

e

t

o

i

d

u

A

%

5

,

1

%

5

,

3

%

1

,

2

%

3

,

4

ê

z

e

r

p

m

i

a

n

u

p

ê

t

s

w

e

i

n

e

i

p

u

k

y

W

,

)

.

p

t

i

t

r

e

c

n

o

k

,l

a

b

(

¹

n

w

y

t

a

t

y

r

a

h

c

y

n

a

z

c

a

n

z

e

z

r

p

d

ó

h

c

o

d

j

e

r

ó

t

k

z

.

e

n

n

y

z

c

o

r

b

o

d

e

l

e

c

a

n

t

s

e

j

%

0

,

1

%

3

,

2

%

6

,

1

%

1

,

3

z

e

i

n

e

c

¹

r

t

o

p

e

n

z

c

y

t

a

m

e

t

s

y

S

,

y

c

a

r

p

e

i

z

d

a

³

k

a

z

w

y

t

a

³

p

y

w

j

e

j

o

m

u

k

n

a

b

w

a

j

c

y

z

o

p

s

y

d

a

³

a

t

s

%

3

,

0

%

6

,

0

%

4

,

0

%

9

,

0

j

e

w

o

t

y

d

e

r

k

y

t

r

a

k

z

a

t

a

³

p

W

m

e

w

t

c

i

n

d

e

r

œ

o

p

a

z

a

n

a

n

o

k

o

d

u

t

e

n

r

e

t

n

I

%

0

%

0

%

2

,

0

%

4

,

0

a

n

n

I

%

1

,

3

%

0

,

7

%

4

,

3

%

8

,

6

3w*

001,

2002

Nieformalne, spontaniczne poświęcenie czasu lub przekaza-
nie pieniędzy/darów rzeczowych – bez pośrednictwa organi-
zacji lub instytucji – na rzecz osób indywidualnych, w tym
rodziny i przyjaciół.

Prawie co drugi Polak (49,4%) przekazał bezpośrednio (bez pośrednictwa or-
ganizacji lub instytucji) pieniądze, dary rzeczowe lub czas na rzecz osób znaj-
dujących się w potrzebie. W poprzednim roku 47,7%. W 45% przypadków
pracy na rzecz osób indywidualnych poświęcony czas nie przekroczył 1 godziny
miesięcznie (w 2001 w 30% przypadków).

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIA NA RZECZ POTRZEBUJĄCYCH

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

15

3w*

001,

2002

Bardzo niewielki odsetek Polaków (4,1%) korzysta z możliwości odpisywania
darowizn pieniężnych od podstawy opodatkowania. Fakt ten częściowo być może
da się wyjaśnić tym, że poziom darowizn był stosunkowo niski - tylko 4,4%
Polaków przekazało darowizny o wartości powyżej 200 zł. Można zakładać, że
w przypadku przekazania niewielkich kwot, wysiłek związany z wypełnieniem
odrębnego formularza PIT (szczególnie jeśli robi to zakład pracy) jest zbyt
wysoki w porównaniu z uzyskiwaną oszczędnością. Warto też przypomnieć, że
aby skorzystać z ulgi podatkowej, darowizna musi być udokumentowana. „Spon-
taniczny” model filantropii indywidualnej – zbiórka do puszki, odpowiedź na
apel – nie sprzyja dopełnianiu koniecznych formalności.

OPINIE O ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH

78% Polaków (o 4% więcej niż w 2001 roku) zgadza się ze stwierdzeniem, że
organizacje pozarządowe są teraz bardziej potrzebne niż 5 lat temu. Niestety
tylko 28% uważa, że przyczyniają się one do rozwiązywania najważniejszych
problemów społecznych w sąsiedztwie. Równie mało uważa, że organizacje są
fachowe i dobrze zorganizowane, co świadczy o tym, że brakuje powszechnego
zaufania do organizacji społecznych. Polacy nie uważają też żeby stowarzysze-
nia i fundacje miały wpływ na rozwiązywanie ważnych problemów społecznych
w kraju.
Jednocześnie aż 71% Polaków uważa, że gdyby rząd wywiązywał się ze swoich
zadań, praca społeczna nie byłaby potrzebna, co pokazuje dość niską świado-
mość roli wolontariatu w budowaniu kapitału społecznego. Niestety odsetek
osób które zgadzają się z taką opinią wzrósł od zeszłego roku o 8%.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

14

*

a

i

n

a

w

o

n

o

j

c

k

n

u

f

t

a

m

e

t

a

n

y

d

¹

s

e

n

l

ó

g

O

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

b

ó

s

o

a

l

d

y

c

o

m

o

p

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

i

h

c

y

w

o

d

¹

z

r

a

z

o

p

h

c

y

c

¹

j

u

b

e

z

r

t

o

p

w

ó

t

n

e

d

n

o

p

s

e

r

%

m

y

t

z

ê

i

s

h

c

y

c

¹

j

a

z

d

a

g

z

m

e

i

n

e

z

d

r

e

i

w

t

s

1

0

0

2

2

0

0

2

y

c

o

m

o

p

k

e

z

¹

i

w

o

b

o

y

n

l

a

r

o

m

a

m

k

e

i

w

o

³

z

c

y

d

¿

a

K

e

i

b

e

z

r

t

o

p

w

ê

i

s

il

z

e

l

a

n

z

y

z

r

ó

t

k

,

m

y

t

%

4

,

2

8

%

1

,

1

8

,

ñ

e

z

s

y

z

r

a

w

o

t

s

(

h

c

y

n

z

c

e

³

o

p

s

ij

c

a

z

i

n

a

g

r

o

a

i

n

a

³

a

i

z

D

t

a

l

5

¿

i

n

e

n

b

e

z

r

t

o

p

j

e

i

z

d

r

a

b

z

a

r

e

t

¹

s

)

.

p

t

i

ij

c

a

d

n

u

f

u

m

e

t

%

5

,

3

7

%

5

,

7

7

,

œ

o

c

æ

a

w

o

r

e

f

o

a

z

¹

g

o

m

e

i

n

z

c

e

³

o

p

s

e

c

¹

j

u

c

a

r

p

y

b

o

s

O

l

e

n

o

s

r

e

p

y

n

t

a

³

p

æ

a

d

e

¿

o

m

e

i

n

o

g

e

z

c

%

5

,

2

7

%

5

,

6

6

e

i

n

,

ñ

a

d

a

z

h

c

i

o

w

s

e

z

ê

i

s

y

b

³

a

w

y

z

¹

i

w

y

w

d

¹

z

r

il

e

¿

e

J

ê

c

a

r

p

a

n

k

e

³i

s

y

w

y

w

o

k

t

a

d

o

d

y

n

b

e

z

r

t

o

p

y

b

³

y

b

.

¹

n

z

c

e

³

o

p

s

%

8

,

2

6

%

5

,

0

7

e

i

n

z

c

e

³

o

p

s

e

c

¹

j

u

c

a

r

p

y

b

o

s

o

e

c

¹

j

u

¿

a

g

n

a

e

j

c

a

z

i

n

a

g

r

O

.

e

w

o

h

c

a

f

i

e

n

a

w

o

z

i

n

a

g

r

o

z

e

z

r

b

o

d

³

ó

g

o

a

n

¹

s

%

2

,

1

3

%

6

,

7

2

e

j

c

a

d

n

u

f

,

a

i

n

e

z

s

y

z

r

a

w

o

t

s

(

e

n

z

c

e

³

o

p

s

e

j

c

a

z

i

n

a

g

r

O

m

i

o

m

w

e

n

z

c

e

³

o

p

s

y

m

e

l

b

o

r

p

e

n

¿

a

w

¹

j

u

z

¹

i

w

z

o

r

)

.

p

t

i

e

i

w

t

z

d

e

i

s

¹

s

%

7

,

8

2

%

1

,

8

2

e

j

c

a

d

n

u

f

,

a

i

n

e

z

s

y

z

r

a

w

o

t

s

(

e

n

z

c

e

³

o

p

s

e

j

c

a

z

i

n

a

g

r

O

e

i

n

a

w

y

z

¹

i

w

z

o

r

a

n

w

y

³

p

w

y

n

z

c

a

n

z

¹

j

a

m

)

.

p

t

i

h

c

y

n

z

c

e

³

o

p

s

w

ó

m

e

l

b

o

r

p

h

c

y

n

¿

a

w

%

5

,

8

2

%

7

,

5

2

3w*

001,

2002

ILE PIENIĘDZY I CZASU POLACY PRZEZNACZĄ W PRZYSZŁYM ROKU NA
POMOC ?

Odsetek Polaków, którzy przewidują, że będą mogli przekazać w przyszłym
roku więcej pieniędzy lub czasu jest bardzo niski – zaledwie 7 na 100 Polaków
myśli o poświęceniu większej ilości czasu lub pieniędzy na cele dobroczynne.
Jednocześnie większość Polaków nie umie ocenić jak będzie wyglądało ich za-
angażowanie społeczne w przyszłym roku i grupa ta od zeszłego roku wyraźnie
powiększyła się.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

17

3w*

001,

2002

Najczęściej Polacy pomagają bezpośrednio osobom nieznajomym – np. żebra-
kom na ulicy lub osobom chodzącym po domach lub w odpowiedzi na apel.
W ciągu ostatniego roku nieznajomej osobie pomógł co trzeci Polak. Drugą
najczęściej wspieraną grupą osób są członkowie rodziny (jednak nie mieszkają-
cy razem z ofiarodawcą) – wsparło ich pieniędzmi, darami lub pracą 14% Po-
laków. Najrzadziej Polacy pomagają przyjaciołom i osobom nie spokrewnio-
nym lecz rozpoznawanym (np. sąsiadom).

Najczęstszym powodem bezpośredniej pomocy osobom indywidualnym (w po-
staci przekazania pieniędzy, darów rzeczowych lub czasu) jest po prostu ich zła
sytuacja finansowa (31% dorosłych Polaków). 13% wsparło bezpośrednio oso-
by chore lub niepełnosprawne, przeznaczając pieniądze na leczenie lub rehabi-
litację. Ofiarom klęsk żywiołowych (np. pożaru) pomogło w ciągu ostatniego
roku 7%, czyli blisko dwukrotnie mniej niż rok wcześniej, kiedy Polskę nawie-
dziła powódź. Osobom starszym pomagało 6% badanych. Najmniej powszech-
nym celem indywidualnego wsparcia jest „pomoc w nauce”.

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

16

y

c

o

m

o

p

w

ó

c

r

o

i

b

d

o

h

c

y

n

l

a

u

d

i

w

y

d

n

i

y

p

y

T

o

p

b

u

l

h

c

y

w

o

z

c

e

z

r

w

ó

r

a

d

,

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

e

i

n

a

z

a

k

e

z

r

p

(

)

u

s

a

z

c

e

i

n

e

c

ê

i

w

œ

1

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

2

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

i

n

w

e

r

k

i

a

n

i

z

d

o

R

%

4

,

4

1

%

6

,

3

1

e

l

e

i

c

a

j

y

z

r

P

%

3

,

8

%

2

,

6

e

z

c

w

)

m

a

(

m

e

³

a

k

y

t

o

p

s

/

ê

j

a

n

z

o

p

z

o

r

e

r

ó

t

k

y

b

o

s

O

.

p

n

(

i

m

³

ó

i

c

a

j

y

z

r

p

i

n

a

¹

n

i

z

d

o

r

¹

j

o

m

¹

s

e

i

n

e

l

a

,j

e

i

n

œ

)

i

z

d

e

i

s

¹

s

%

9

,

6

%

9

,

6

y

³i

c

ó

r

w

z

e

r

ó

t

k

,j

e

i

n

œ

e

z

c

w

m

e

³

a

n

z

e

i

n

h

c

y

r

ó

t

k

,

y

b

o

s

O

c

o

m

o

p

o

¹

b

œ

o

r

p

z

ê

i

s

%

4

,

5

2

%

4

,

9

2

e

n

n

I

%

6

,

3

%

8

,

6

z

c

e

z

r

a

n

y

c

o

m

o

p

y

d

o

w

o

p

/

e

l

e

C

h

c

y

n

l

a

u

d

i

w

y

d

n

i

b

ó

s

o

w

ó

r

a

d

,

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

e

i

n

a

z

a

k

e

z

r

p

(

e

i

n

e

c

ê

i

w

œ

o

p

b

u

l

h

c

y

w

o

z

c

e

z

r

)

u

s

a

z

c

1

0

0

2

2

0

0

2

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

,

b

ó

s

o

%

e

r

ó

t

k

y

³i

l

e

i

z

d

u

y

c

o

m

o

p

ij

c

a

l

u

p

o

p

%

h

c

i

k

t

s

y

z

s

w

(

h

c

y

³

s

o

r

o

d

)

w

ó

k

a

l

o

P

,

b

ó

s

o

%

e

r

ó

t

k

y

³i

l

e

i

z

d

u

y

c

o

m

o

p

a

w

o

s

n

a

n

i

f

a

j

c

a

u

t

y

s

a

³

Z

%

1

,

5

2

%

6

,

4

5

%

3

,

1

3

%

4

,

3

6

æ

œ

o

n

w

a

r

p

s

o

n

³

e

p

e

i

n

/

a

b

o

r

o

h

C

%

2

,

3

1

%

7

,

8

2

%

6

,

2

1

%

6

,

5

2

,

Ÿ

d

ó

w

o

p

(

a

w

o

³

o

i

w

y

¿

a

k

s

ê

l

K

)

.

p

t

i

r

a

¿

o

p

%

8

,

3

1

%

9

,

9

2

%

2

,

7

%

5

,

4

1

/

e

i

w

o

d

u

b

y

z

r

p

c

o

m

o

P

u

i

n

a

t

¹

z

r

p

s

/

e

i

c

n

o

m

e

r

%

1

,

4

%

9

,

8

%

4

,

6

%

0

,

3

1

i

m

æ

e

i

z

d

a

n

a

k

e

i

p

O

%

8

,

3

%

3

,

8

%

7

,

5

%

6

,

1

1

k

e

i

w

y

³

z

s

e

d

o

P

%

0

,

6

%

1

,

3

1

%

6

,

5

%

3

,

1

1

e

i

n

e

c

³

a

t

z

s

k

/

e

c

u

a

n

w

c

o

m

o

P

%

8

,

3

%

4

,

8

%

8

,

3

%

8

,

7

c

o

m

o

p

a

n

n

I

%

0

,

2

%

3

,

4

%

7

,

2

%

4

,

5

3w*

001,

2002

RAPORT Z BADANIA

wykonanego w dniach 21 czerwca – 13 września 2002 r.

na losowo-warstwowej próbie 910 stowarzyszeń i fundacji

W badaniu przyjęliśmy „operacyjną” definicję wolontariuszy
jako osób pracujących bez wynagrodzenia i nie będących jed-
nocześnie członkami organizacji. Chcieliśmy w ten sposób do-
prowadzić do sytuacji, w której wolontariusze i członkowie są
traktowani jak dwie w pełni rozłączne grupy. Dzięki temu ob-
raz wolontariatu w organizacji będziemy mogli uzupełnić pod-
stawowymi informacjami o członkostwie, mając pewność, że
dane się nie dublują.

WOLONTARIAT

Z badań wynika, że

wolontariusze włączają się w prace 47% organizacji

1

.

Na podstawie danych podawanych przez same organizacje, łączną liczbę wo-
lontariuszy można szacować na

1,6 mln (takich, którzy co najmniej raz anga-

żowali się w ciągu ostatniego roku). Grupa stałych, angażujących się regularnie
wolontariuszy liczy ok. 331 tys.

Nie widać tendencji do rekompensowania przez organizacje braku środków fi-
nansowych większą liczbą wolontariuszy – prawdopodobnie korzystają one ze
społecznej pracy członków. Organizacje o małych budżetach nie korzystają
z usług wolontariuszy częściej niż te o dużych przychodach, a nawet zachodzi
odwrotna prawidłowość – im organizacja bogatsza, tym częściej zaangażowani
są w jej prace wolontariusze.

*

WOLONTARIAT
W ORGANIZACJACH
POZARZĄDOWYCH 2002

1

Wszystkie podawane dalej procenty dotyczące wolontariatu odnoszą się do 47%

organizacji pracujących z wolontariuszami.

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

19

3w*

001,

2002

WOLONTARIAT NA ŚWIECIE

Według dostępnych danych poziom zaangażowania w wolontariat dość znacz-
nie różni się w poszczególnych krajach. Od 7% wolontariuszy na Węgrzech
i 12% w Hiszpanii (dane z opracowania „Volunteering in cross-national per-
spective”, Salamon et al., 1999) do 56% w Stanach Zjednoczonych. Trzeba
jednak pamiętać, że niezależnie od różnic między krajami, uwarunkowanych
różnymi czynnikami społecznymi i historycznymi, do badania wolontariatu wy-
korzystywane są różne jego definicje. Dla przykładu wolontariat w USA obej-
muje wszystkie dobrowolne działania, zarówno wolontariat w organizacjach
i instytucjach, jak i działania bezpośrednie, niesformalizowane, włączając w to
pracę na rzecz rodziny i przyjaciół.
Wolontariat w wybranych krajach (procent dorosłych obywateli; w nawiasach
podane są źródła danych):

FRANCJA

–

19% (Lions Club International, 1999)

NIEMCY

–

34% (Projectverbund Ehrenamt/Infratest Burke, 1999)

IRLANDIA –

33% (Charitable Giving and Volunteering, 1999)

JAPONIA

–

26% (Japan Broadcasting Corporation, 1998)

USA

–

56% (Independent Sector, 2000)

KANADA

–

27% (Canadian Centre for Philanthropy, 2000)

WOLONTARIAT I FILANTROPIA POLAKÓW 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

18

)

i

(

n

a

P

e

i

z

d

ê

b

u

s

a

z

c

/

y

z

d

ê

i

n

e

i

p

e

l

I

m

o

b

o

s

o

c

o

m

o

p

a

n

æ

i

c

ê

i

w

œ

o

p

³

g

ó

m

m

o

j

c

u

t

y

t

s

n

i

i

m

o

j

c

a

z

i

n

a

g

r

o

b

u

l

?

u

k

o

r

m

y

³

z

s

y

z

r

p

w

y

z

d

ê

i

n

e

i

P

u

s

a

z

C

1

0

0

2

2

0

0

2

1

0

0

2

2

0

0

2

j

e

c

ê

i

W

%

8

%

9

,

6

%

9

,

5

%

9

,

6

o

m

a

s

e

l

y

T

%

4

,

7

2

%

3

,

4

2

%

2

,

1

3

%

2

,

6

2

j

e

i

n

M

%

3

,

7

%

4

,

5

%

3

1

%

8

æ

e

i

z

d

e

i

w

o

p

o

n

d

u

r

T

%

3

,

7

5

%

4

,

3

6

%

8

,

9

4

%

8

,

8

5

*

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH 2002

3w*

001,

2002

Zalety i trudności pracy z wolontariuszami

Za największą zaletę

posiadania wolontariuszy organizacje uważają ich moty-

wację i entuzjazm (71,5%), ponad połowa organizacji docenia niski koszt pra-
cy wolontariuszy (54%), zaś niemal 40% organizacji jest zadowolona z faktu,
że przez wolontariuszy nawiązuje kontakt z lokalną społecznością. Najrzadziej
wskazywane są takie zalety jak elastyczność i dyspozycyjność (36%), a także
nowe kompetencje, umiejętności i idee wnoszone przez wolontariuszy (34,5%).

31% organizacji nie widzi żadnych problemów w pracy z wolontariuszami.
Ci, którzy mają problemy, dostrzegają je przede wszystkim w przyczynach ze-
wnętrznych, takich jak brak środków na niezbędne szkolenia dla wolontariuszy
(37%) i brak odpowiednich rozwiązań prawnych regulujących pracę wolonta-
riuszy (30%). Ponadto części organizacji przeszkadza fakt, iż wolontariusze
pracują nieregularnie i nie zawsze można na nich polegać (29%), a także trud-
ności związane z rekrutacją (22,5%).

Procedury współpracy z wolontariuszami

70% organizacji (z tych, w których pracują wolontariusze) informuje wolonta-
riuszy o celach i szerszym kontekście pracy, którą wykonują. W 36% organizacji
wolontariusze mogą wybierać rodzaj pracy z przedstawionej im oferty, a w 29,5%
organizacji wolontariusze są pytani o oczekiwania związane z podejmowaną pra-
cą. W stosunkowo niewielu organizacjach wolontariusze mają ustalony zakres
obowiązków i godziny pracy (27%). Jeszcze rzadziej wyznaczona jest stała oso-
ba do kontaktów z wolontariuszami (23%). Mało która organizacja „inwestuje”
w wolontariuszy – tylko w 19% organizacji wolontariusze przechodzą przez we-
wnętrzne lub zewnętrzne szkolenia przygotowujące ich do pracy.
Brak dobrych uregulowań prawnych może przyczyniać się do tego, że formalny
status wolontariuszy jest nienajlepszy. 15% organizacji zwraca wolontariuszom
poniesione koszty, a zaledwie 4% organizacji obejmuje swoich wolontariuszy
ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej i następstw nieszczęśliwych wy-
padków. Tylko 3% organizacji zapewnia wolontariuszom niezbędne badania
lekarskie i szkolenia BHP.

Wolontariusze

najczęściej zajmują się organizowaniem imprez, spotkań czy kam-

panii (w 78% organizacji), pracują na rzecz promocji organizacji (50%), pracu-
ją bezpośrednio z podopiecznymi/klientami organizacji (46%), pomagają w pra-
cach porządkowych (41%), zbierają i dystrybuują informacje (37%), wykonują
prace biurowo administracyjne (36%). W roli ekspertów występują wolontariu-
sze w 25% organizacji, w 14% organizacji uczestniczą oni w pracach organów
kolegialnych. Najrzadziej wolontariusze zarządzają (współzarządzają) poszcze-
gólnymi projektami organizacji (tak jest w 13% zbadanych organizacji).

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

21

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH 2002

3w*

001,

2002

W połowie organizacji liczba wolontariuszy zaangażowanych w ostatnim roku
nie przekroczyła 15, w kolejnych 28% było ich między 15 a 30, zaś powyżej stu
wolontariuszy miało w zeszłym roku 7% organizacji. Średnio jeden wolonta-
riusz przepracował w ubiegłym roku ok.

18 godzin miesięcznie.

Kim są wolontariusze w organizacjach pozarządowych? Najczęściej są nimi
osoby pracujące (61% organizacji twierdzi, że osoby takie pojawiają się często
wśród wolontariuszy), uczniowie (42%) i studenci (40%). W 28% organizacji
często wolontariuszami są emeryci i renciści. Najrzadziej wśród wolontariuszy
pojawiają się osoby niepracujące zawodowo (np. wychowujące dzieci) i bezro-
botni – w ok. 9% organizacji, trochę częściej bywają wolontariuszami bezro-
botni absolwenci szkół średnich – 17% i wyższych – 11%.

80% procent organizacji (z tych, które w ogóle mają wolontariuszy) nie prowa-
dzi ich zorganizowanego naboru. Te organizacje, które starają się jakoś pozy-
skać wolontariuszy, najczęściej robią to przez ogłoszenia (np. w prasie), ulotki,
plakaty (12,5%), sporo organizacji korzysta z pośrednictwa radia, telewizji lub
Internetu (7%), cały czas niewiele organizacji korzysta z pomocy wyspecjalizo-
wanych w tej dziedzinie organizacji takich jak np. Centra Wolontariatu (3,8%).

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

20

3w*

001,

2002

Analizując poziom członkostwa w organizacjach w Polsce warto jeszcze na
chwilę wrócić do wyników badania na losowej próbie dorosłych Polaków –
„Wolontariat i filantropia Polaków”. Już dwa razy pytaliśmy o to, czy Polacy
są formalnie członkami jakiejś organizacji, różnica była minimalna – odpowie-
dzi pozytywne oscylowały od 4,5% w roku 2001 do 4,1% w 2002.

Stowarzyszenia stanowią około 90% organizacji pozarządowych w Polsce

2

.

Taki odsetek stowarzyszeń znalazł się również w badaniu. Połowa z nich ma nie
więcej niż 45 członków, z drugiej strony co czwarta zrzesza więcej niż 100
osób, a ok. 5% ma ponad 750 członków.

Dla sprawnego funkcjonowania stowarzyszeń ważna jest nie tyle ilość posiada-
nych członków, ale to, jaka ich część jest aktywna i włącza się w działania
organizacji. Z badania wynika, że średnio 45% członków angażuje się w prace
organizacji regularnie (pozostałe 26% członków angażuje się sporadycznie,
17% ogranicza swoją aktywność do udziału w walnych zgromadzeniach, zaś
10% jest całkowicie nieaktywna). Co ciekawe, wśród organizacji nie posiadają-
cych płatnych pracowników proporcje między aktywnymi i nieaktywnymi człon-
kami są prawie identyczne jak dla całej populacji (choć wydaje się, że powinny
one być bardziej zależne od pracy członków).

CZŁONKOSTWO
Oprócz wolontariuszy będących osobami spoza organizacji, w prace stowarzy-
szeń włączają się poświęcając nieodpłatnie swoją pracę członkowie stowarzy-
szeń (członkostwo stanowi formalny warunek ich powołania, w odróżnieniu od
fundacji).

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

23

2

Wg. wąskiej definicji która obejmuje w tym badaniu stowarzyszenia, fundacje oraz

wybrane organizacje społeczne (będące formalnie odrębną kategorią prawną).

3w*

001,

2002

Cechy społeczno-demograficzne wolontariuszy w organizacjach pozarządowych

Wśród wolontariuszy pracujących w organizacjach najwięcej jest osób młodych
- między 18 a 25 rokiem życia (41%). Stosunkowo młody wiek wolontariuszy
wpływa do pewnego stopnia na rozkład wykształcenia w tej grupie. 41% wolon-
tariuszy ma wykształcenie średnie – są to zapewne w dużej mierze osoby, które
dopiero co ukończyły szkoły średnie i studiują.

Proporcje między płciami wolontariuszy pracujących w trzecim sektorze są
niemal równe – jest 32% organizacji, w których wolontariuszami są w większo-
ści lub wyłącznie kobiety, 34% organizacji, w których jest tyle samo kobiet
i mężczyzn wśród wolontariuszy i 34% organizacji, w których wolontariusze to
wyłącznie lub w większości mężczyźni.

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH 2002

Współpraca z wolontariuszami jest na ogół niesformalizowana - tylko 5% or-
ganizacji ma dokumenty opisujące zasady współpracy z wolontariuszami, tyle
samo podpisuje z nimi rodzaj umowy określającej wzajemne relacje.

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

22

3w*

001,

2002

ADRESY WYBRANYCH STRON INTERNETOWYCH POŚWIĘCONYCH
BADANIOM WOLONTARIATU:

http://www.worldvolunteerweb.org - światowy portal poświęcony wolontariato-
wi - zawiera m.in. 48 raportów badawczych oraz 60 raportów opracowanych
z okazji Międzynarodowego Roku Wolontariatu 2001.

http://www.arnova.org - strona Association for Research on Nonprofit Organi-
zations and Voluntary Action (ARNOVA) - zawiera liczne opracowania poświę-
cone sektorowi non-profit oraz specyficznie – wolontariatowi.

http://www.lse.ac.uk/collections/CCS/Default.htm - strona London School of
Economics, Centre for Civil Society – zawiera liczne opracowania poświęcone
społeczeństwu obywatelskiemu, m.in. tekst porównujący wolontariat w różnych
krajach „Volunteering in cross-national perspective” (H.Anheier, L. Salamon).

http://www.jhu.edu/~ccss - strona Johns Hopkins University (USA), Center for
Civil Society Studies. Na stronie można znaleźć wyniki porównawczych badań
trzeciego sektora oraz tekst poświęcony wolontariatowi w 24 krajach „Volun-
teering in Cross-National Perspective: Evidence From 24 Countries” (L.Sala-
mon, W.Sokolowski).

http://www.ivr.org.uk - strona brytyjskiego Institute for Volunteering Research.

http://www.independentsector.org - strona The Independent Sector – koalicji
wiodących organizacji non-profit w USA – zawiera obszerne opracowania na
temat wolontariatu i filantropii w Stanach Zjednoczonych.

WOLONTARIAT W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH 2002

3W*

>

WOLONTARIAT

I

FILANTROPIA...

>

24