Krzyżacy - Geneza utworu

Pomysł napisania powieści historycznej zrodził się u Sienkiewicza około roku 1865. Pisarz
pracował wtedy jako guwerner i jednocześnie pisał szkic historyczny „Spytko z Melsztyna”, do
której koncepcji powrócił dopiero po wielu latach. Był już uznanym twórcą „Trylogii”, „Quo vadis”
czy „Rodziny Połanieckich”, kiedy w prasie pojawiły się informacje na temat jego nowej powieści.

Sam Sienkiewicz przyznał później, że: „temat do powieści historycznej był to ze wszystkich
opracowanych przeze mnie najtrudniejszy pod każdym względem. Pisząc o czasach Nerona
rozporządza się tak bogatym materiałem historycznym, że nie wiadomo, co pierwej wziąć do ręki,
choć jest to epoka prawie o dwa tysiące lat od nas odległa; tymczasem do wieku XV u nas brak
zupełnie źródeł podobnych; choć o piętnaście wieków bliższa nas, wiemy o niej niezmiernie mało,
tak, że prawie wszystko trzeba odgadywać intuicyjnie.”

Pisząc powieść o życiu ludzi w XV wieku, autor mógł oprzeć się na „Kronice” Janka z Czarnkowa,
„Historii Polski” Jana Długosza, a także dziełach historyków: Marcina Kromera czy Smółki.
Wiadomo, że miał możliwość skorzystania z dzieł niemieckich i francuskich twórców. Miał dostęp
do map, aktów grodzkich i miejskich, najstarszych ksiąg i rachunków miasta Krakowa. Dzięki tym
wszystkim źródłom zdobył wiadomości na temat średniowiecznego życia obyczajowego,
dworskiego, kościelnego i rycerskiego. W wielu sprawach musiał się opierać na intuicji.

Powieść miała być napisana na jubileusz dwudziestopięciolecia pracy pisarskiej Sienkiewicza i
stanowić uhonorowanie zainteresowań pisarza średniowiecznym zakonem krzyżackim. Pisanie
„Krzyżaków” trwało od 1896 roku do roku 1900. Jedna z najdoskonalszych powieści historycznych
powstawała w Zakopanem, Warszawie, Kaltenleutgebenie, Ragaz, Nicei, Ploumanach i Parc St.
Maur pod Paryżem.

Ukazywała się w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” od 2 lutego 1897 do 20 lipca
1900 roku.