PO CO RYNKI FINANSOWE I INSTYTUCJE POŚREDNICTWA
FINANSOWEGO ?

ROZWÓJ GOSPODARCZY JEST PRAKTYCZNIE NIEMOśLIWY

BEZ SPRAWNIE I EFEKTYWNIE FUNKCJONUJĄCYCH

RYNKÓW FINANSOWYCH.

RYNKI FINANSOWE PEŁNIĄ FUNKCJĘ PRZESYŁANIA FUNDUSZY OD LUDZI,

KTÓRZY ZAOSZCZĘDZILI NADWYśKĘ, WYDAJĄC MNIEJ NIś WYNOSIŁY

ICH DOCHODY, DO LUDZI KTÓRZY POTRZEBUJĄ FUNDUSZY, PONIEWAś

ZAMIERZAJĄ WYDAĆ WIĘCEJ NIś POSIADAJĄ.

PRZEKAZYWANIE FUNDUSZY OD OSÓB OSZCZĘDZAJĄCYCH DO TYCH,

KTÓRE INWESTUJĄ JEST WAśNE DLA GOSPODARKI, PONIEWAś LUDZIE

GROMADZĄCY OSZCZĘDNOŚCI NAJCZĘŚCIEJ NIE SĄ TYMI SAMYMI

LUDŹMI, KTÓRZY MAJĄ DOSTĘP DO ZYSKOWNYCH INWESTYCJI.

ISTOTA FUNKCJONOWANIA SYSTEMU FINANSOWEGO

Ź

ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 53

CO NAM (SPOŁECZEŃSTWU) DAJĄ POŚREDNICY FINANSOWI ?

•

OBNIśAJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE, CZYLI CZAS I PIENIĄDZE WYDANE NA
PRZEPROWADZENIE TRANSAKCJI FINANSOWEJ, KTÓRE STANOWIĄ GŁÓWNY
PROBLEM DLA LUDZI, KTÓRZY DYSPONUJĄ NADWYśKAMI FUNDUSZY I CHCĄ
JE POśYCZYĆ.

JAKIE? KOSZTY POSZUKIWAŃ, KOSZTY WERYFIKACJI, KOSZTY
MONITOROWANIA, KOSZTY PRZESTRZEGANIA KONTRAKTU

•

NIWELUJĄ ASYMETRIĘ INFORMACJI NA RYNKU FINANSOWYM, KTÓRA
POLEGA NA TYM, śE JEDNA STRONA NIE POSIADA WYSTARCZAJĄCEJ
WIEDZY NA TEMAT DRUGIEJ W CELU PODJĘCIA WŁAŚCIWEJ DECYZJI.

ASYMETRIA INFORMACJI - PROBLEM SELEKCJI NEGATYWNEJ
I RYZYKA NADUśYCIA

SELEKCJA NEGATYWNA (ADVERSE SELECTION)

Potencjalni kredytobiorcy, których działalno

ść

najprawdopodobniej przyniesie negatywny wynik (zły kredyt) s

ą

tymi,

którzy najaktywniej poszukuj

ą

po

ż

yczki i

st

ą

d te

ż

najprawdopodobniej zostan

ą

wybrani.

RYZYKO NADU

ś

YCIA (MORAL HAZARD)

Ryzyko,

ż

e kredytobiorca zaanga

ż

uje si

ę

w działalno

ść

, która z punktu

widzenia po

ż

yczkodawcy jest niepo

żą

dana, poniewa

ż

sprawia,

ż

e

zwrot kredytu staje si

ę

mniej prawdopodobny.

Przed

zawarciem

transakcji

Po zawarciu

transakcji

STRUKTURA AKTYWÓW POLSKIEGO SYSTEMU FINANSOWEGO
WEDŁUG TYPÓW INSTYTUCJI

0

20

40

60

80

2002

2003

2004

2005

2006

Banki

Zakłady ubezpieczeń

Otwarte fundusze emerytalne

SKOK-i

Fundusze inwestycyjne

Podmioty maklerskie

CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI POŚREDNICTWA FINANSOWEGO

Ź

ródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 73

Rodzaj po

ś

rednictwa

Najwa

ż

niejsze pasywa (

ź

ródła funduszy)

Najwa

ż

niejsze aktywa (wykorzystanie

funduszy)

Instytucje depozytowe
(banki)

- Depozyty (głównie od ludno

ś

ci)

- Kapitał własny (przeci

ę

tnie w

bankach nie wi

ę

cej ni

ż

5-7%)

- Kredyty (dla przedsi

ę

biorstw,

mieszkaniowe, konsumpcyjne)

- Papiery warto

ś

ciowe

Instytucje
oszcz

ę

dno

ś

ci

umownych
a) Towarzystwa

ubezpiecze

ń

na

ż

ycie

b)

Towarzystwa

ubezpiecze

ń

od

ognia i
nieszcz

ęś

liwych

wypadków

c)

Fundusze

emerytalne

- Składki z tytułu polis

- Składki z tytułu polis

- Składki pracowników

- Obligacje, rz

ą

dowe papiery

warto

ś

ciowe

- Obligacje, rz

ą

dowe papiery

warto

ś

ciowe

- Obligacje, rz

ą

dowe papiery

warto

ś

ciowe

Instytucje
po

ś

rednictwa

inwestycyjnego

Jednostki uczestnictwa

Akcje, obligacje, instrumenty rynku
pieni

ęż

nego

SYSTEM FINANSOWY (BANKOWY)

DEFINICJA
Ogół instytucji, rynków, instrumentów i zasad ich działania.

FUNKCJE SYSTEMÓW FINANSOWYCH (BANKOWYCH)

Monetarne

kreowanie pieniądza, przepływ pieniądza związany z bieżącymi
transakcjami gospodarczymi

Kapitałowe

przepływ pieniądza od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów
deficytowych

Kontrolne

podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą
mieć wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te
środki powierzyły, tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich
odzyskania

MODEL ANGLOSASKI VERSUS MODEL KONTYNENTALNY

Kryterium

System oparty na rynkach

papierów warto

ś

ciowych

Bankowo zorientowany

Finansowanie
przedsi

ę

biorstw

- Du

ż

e znaczenie finansowania

wewn

ę

trznego

- Finansowanie zewn

ę

trzne za

po

ś

rednictwem rynków kapitałowych

- Nacisk na pasywne, krótkoterminowe

stosunki mi

ę

dzy instytucjami finansowymi

i przedsi

ę

biorstwami

- Brak udziałów banków w kapitale

przedsi

ę

biorstw

- Du

ż

e znaczenie finansowania

zewn

ę

trznego

- Finansowanie zewn

ę

trzne oparte na

indywidualnie negocjowanych kredytach
bankowych o stałym oprocentowaniu

- Nacisk na długookresowe, aktywne,

bliskie stosunki mi

ę

dzy instytucjami

finansowymi i przedsi

ę

biorstwami

- Udziały banków w kapitale

przedsi

ę

biorstw

Typy i rola instytucji
finansowych

- Wysoki stopie

ń

specjalizacji instytucji

- Banki nastawione na krótkoterminow

ą

działalno

ść

kredytow

ą

- Du

ż

a skłonno

ść

do tworzenia innowacji

finansowych

- Niski stopie

ń

specjalizacji instytucji

- Banki uniwersalne, nastawione na

długoterminow

ą

działalno

ść

kredytow

ą

- Mniejsza skłonno

ść

do tworzenia

innowacji finansowych

Rynki papierów
warto

ś

ciowych

Bardziej rozwini

ę

te

Mniej rozwini

ę

te

Polityka banku
centralnego

Operacje otwartego rynku

Działalno

ść

refinansowa

Mechanizm płatniczy

Transfery debetowe (czeki)
Izby rozliczeniowe

Transfery kredytowe (system giro)
Poczta

Źródło: B. Pietrzak, Z. Polański (red.), System finansowy w Polsce (lata dziewięćdziesiąte), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 31

DEFINICJA BANKU

Bank - mikroekonomiczny punkt widzenia

bank jest przedsiębiorstwem
bank jest instytucją zaufania publicznego
działalność banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych,
udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji.

Bank - makroekonomiczny punkt widzenia

banki stanowią krwiobieg gospodarki, odgrywają istotną rolę w alokacji
kapitału (pośrednicząc pomiędzy podmiotami mającymi nadmiar kapitału, a
tymi które mają niedobory kapitału optymalizują jego wykorzystanie).

Bank w polskim prawie (art. 2. - Prawo Bankowe)

„Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na
podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem
zwrotnym”.

Trzon przedstawionej definicji stanowią: specjalny tryb tworzenia banku oraz
obowiązek uzyskania przez niego stosownego zezwolenia na dokonywanie
specjalnych rodzajów czynności, związanych z ryzykiem utraty środków powierzonych
przez klientów.

FUNKCJE BANKÓW

TRANSAKCYJNA

TRANSAKCYJNA

Bank jest po

ś

rednikiem finansowym dysponuj

ą

cym usługami

zwi

ą

zanymi z przyjmowaniem i udost

ę

pnianiem kapitału,

kojarzy w ten sposób poda

ż

kapitału

i popyt na inwestycje kapitałowe.

INFORMACJI

WIELKO

Ś

CI

Ś

RODKÓW

PIENI

Ęś

NYCH

TERMINU

RYZYKA

PRZESTRZENNEJ

ALOKACJI

Ś

RODKÓW

PIENI

Ęś

NYCH

TRANFORMACYJNA

TRANFORMACYJNA

Bank jest po

ś

rednikiem finansowym mi

ę

dzy ró

ż

ni

ą

cymi si

ę

strukturami poda

ż

y kapitału i popytu na kapitał.

Dokonuj

ą

c transformacji tych

struktur, doprowadza do ich zrównowa

ż

enia.

Wiąże się z brakiem zgodności między sumą środków pieniężnych oferowaną

przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza.

Banki likwidują konieczność indywidualnego poszukiwania przez

uczestników rynku partnerów skłonnych do zawarcia bezpośrednio z nimi umowy.

Posiadacze wolnych środków pieniężnych chcą zazwyczaj ulokować swoje środki na krótsze terminy,

a poszukujący pieniądza chcieliby je otrzymać na terminy dłuższe. Tego typu transformacja

jest możliwa dzięki prolongacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów

oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej.

Bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem,

bądź innym aktywem banku, banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest

mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela.

Transformacja ryzyka jest możliwa również dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu

(fundusze gwarancyjne, kredyt na rynku pieniężnym, kredyt banku centralnego).

Banki pozwalają zrównoważyć przestrzennie zróżnicowane struktury popytu

na kapitał i jego podaży.

RODZAJE BANKÓW KOMERCYJNYCH

SPÓŁDZIELCZE

SPÓŁKI AKCYJNE

PAŃSTWOWE

KRAJOWE (POLSKIE)

ZAGRANICZNE

UNIWERSALNE

SPECJALISTYCZNE

formy specjalizacji:

- branżowa

- funkcjonalna

- terytorialna

FORMA PRAWNA

WŁASNOŚĆ

PRZEDMIOT

DZIAŁALNOŚCI

CZYNNOŚCI BANKOWE

ART. 5. UST. 1 (PRAWO BANKOWE)

„Czynnościami bankowymi są:

przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu
oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

prowadzenie innych rachunków bankowych,

udzielanie kredytów,

udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie akredytyw,

emitowanie bankowych papierów wartościowych,

przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego,

wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach”.

ART. 5 UST. 2 (PRAWO BANKOWE)
„Czynnościami bankowymi są również inne czynności, o ile są one wykonywane przez
banki:

udzielanie pożyczek pieniężnych,

operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,

wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,

terminowe operacje finansowe,

nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,

przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,

wykonywanie czynności obrotu dewizowego,

udzielanie i potwierdzanie poręczeń,

wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych”.

DUALNOŚĆ (DWUSZCZEBLOWOŚĆ) SYSTEMU BANKOWEGO

BANK

CENTRALNY

Bank

komercyjny

1

Bank

komercyjny

2

Bank

komercyjny

N

...

INSTYTUCJE SKŁADAJĄCE SIĘ NA SYSTEM BANKOWY

FUNDUSZE

GWARANTOWANIA

DEPOZYTÓW

BANK CENTRALNY

NADZÓR BANKOWY

BANKI

KOMERCYJNE

BANKI

SPÓŁDZIELCZE

BANKI

UNIWERSALNE

BANKI

SPECJALISTYCZNE

Instytucje stabilizujące

Instytucje stabilizujące

rynek

rynek

Instytucje tworzące rynek

Instytucje tworzące rynek

WIELKOŚĆ POLSKIEGO SYSTEMU BANKOWEGO (2005 i 2006)

0

100

200

300

400

500

600

P

o

ls

ka

Irla

n

d

ia

W

ie

lk

a

B

ry

ta

n

ia

N

ie

m

cy

C

ze

ch

y

W

ło

ch

y

H

is

zp

a

n

ia

P

o

rtu

g

a

lia

G

re

cja

L

itw

a

Relacja aktywów do PKB w %

UDZIAŁ BANKÓW Z WIĘKSZOŚCIOWYM UDZIAŁEM KAPITAŁU
ZAGRANICZNEGO W AKTYWACH SEKTORA BANKOWEGO W 2005
(POLSKA 2006)

0

20

40

60

80

100

Ł

o

tw

a

W

ę

g

ry

P

o

ls

ka

L

itw

a

C

ze

ch

y

E

sto

n

ia

Udział banków z większościowym udziałem kapitału zagranicznego w aktywach sektora
bankowego w %

Dlaczego instytucje stabilizujące rynek są tak ważne dla systemu
bankowego ?

Koszty uzdrawiania sektora bankowego w wybranych krajach

Lata

Pa

ń

stwa

Koszt w wyra

ż

eniu %PKB

1980-82

Argentyna

55

1981-83

Chile

41

1994-95

Wenezuela

18

1995

Meksyk

12-15

1994-95

Brazylia

5-10

1991-1993

Finlandia

8

1981-84

Urugwaj

7

1991

Szwecja

6

1982-87

Kolumbia

5

1987-89

Norwegia

4

1984-1991 Stany Zjednoczone

3

Źródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 414

JAK WYGLĄDA KRYZYS?

SIATKA BEZPIECZEŃSTWA FINANSOWEGO (SAFETY NET)

Ochrona przed destabilizacją systemu bankowego

CEL

Jakie instytucje tworzą siatkę bezpieczeństwa?

1) BANK CENTRALNY

2) NADZÓR BANKOWY

3) FUNDUSZE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

NADZÓR BANKOWY I REGULACJE NADZORCZE

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

•

CELE NADZORU BANKOWEGO

•

ZAKRES NADZORU

•

CO TO JEST REGULACJA OSTROśNOŚCIOWA?

•

KLASYFIKACJA REGULACJI OSTROśNOŚCIOWYCH

•

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH REGULACJI

CELE DZIAŁANIA NADZORU

1) STABILNOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO

2) ZAPEWNIENIE PRZESTRZEGANIA PRZEZ

BANKI PRZEPISÓW ZEWNĘTRZNYCH I
WEWNĘTRZNYCH ORAZ DOBRYCH PRAKTYK

3) ZAPEWNIENIE PRZESTRZEGANIA WARUNKÓW

RÓWNEJ KONKURENCJI NA RYNKU BANKOWYM

KTO SPRAWUJE NADZÓR W POLSCE?

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO (KNF)

FUNKCJE NADZORU BANKOWEGO

1)

1)

PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI LICENCYJNEJ

PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI LICENCYJNEJ
(PRZYZNAWANIE LICENCJI NA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
BANKOWEJ)

2)

2)

REGULOWANIE SYSTEMU BANKOWEGO

REGULOWANIE SYSTEMU BANKOWEGO
(TWORZENIE REGULACJI DOTYCZĄCYCH SEKTORA
BANKOWEGO)

3)

3)

NADZÓR OSTROśNOŚCIOWY

NADZÓR OSTROśNOŚCIOWY
(KONTROLA PRZESTRZEGANIA OBOWIĄZUJĄCYCH REGULACJI
PRZEZ INSTYTUCJE PODLEGAJĄCE NADZOROWI)

NARZĘDZIA (INSTRUMENTY) NADZORU BANKOWEGO

1)

1)

NADZÓR ANALITYCZNY „ZZA BIURKA”

NADZÓR ANALITYCZNY „ZZA BIURKA”
(ANALIZOWANIE SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH, MONITOROWANIE
WYNIKÓW FINANSOWYCH BANKÓW)

2)

2)

INSPEKCJE NA MIEJSCU

INSPEKCJE NA MIEJSCU
(NIEZALEśNA KONTROLA OPERACJI DOKONYWANYCH W BANKACH,
OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ, WERYFIKACJA DANYCH)

3)

3)

SANKCJE DLA INSTYTUCJI NIE PRZESTRZEGAJĄCYCH PRZEPISÓW

SANKCJE DLA INSTYTUCJI NIE PRZESTRZEGAJĄCYCH PRZEPISÓW
(OSTRZEśENIE, UPOMNIENIE, KARA PIENIĘśNA, ZAWIESZENIE
CZŁONKÓW KIEROWNICTWA BANKU, ODEBRANIE LICENCJI)

NA CO ZWRACA SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ NADZÓR BANKOWY?

1)

1)

WYPŁACALNOŚĆ BANKU (ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWĄ BANKU)

WYPŁACALNOŚĆ BANKU (ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWĄ BANKU)

2)

2)

PŁYNNOŚĆ BANKU

PŁYNNOŚĆ BANKU

3)

3)

JAKOŚĆ AKTYWÓW (PORTFELA KREDYTOWEGO W BANKACH)

JAKOŚĆ AKTYWÓW (PORTFELA KREDYTOWEGO W BANKACH)

4)

4)

KONCENTRACJA RYZYKA

KONCENTRACJA RYZYKA

5)

5)

JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA BANKIEM

JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA BANKIEM

NADZÓR OBEJMUJE TRZY ETAPY FUKCJONOWANIA
BANKU

CZAS

CZAS

ETAP I

TWORZENIE

BANKU

LICENCJA

LICENCJA

ZGODA NA ROZPOCZĘCIE

ZGODA NA ROZPOCZĘCIE

DZIAŁALNOŚCI

DZIAŁALNOŚCI

ETAP II

FUNKCJONOWANIE

BANKU

ETAP III

LIKWIDACJA,

UPADŁOŚĆ BANKU

REGULACJE ILOŚCIOWE

REGULACJE ILOŚCIOWE

REGULACJE JAKOŚCIOWE

REGULACJE JAKOŚCIOWE

KNB PODEJMUJE DECYZJĘ

KNB PODEJMUJE DECYZJĘ

O ZAWIESZENIU

O ZAWIESZENIU

DZIAŁALNOŚCI BANKU I

DZIAŁALNOŚCI BANKU I

WYSTĘPUJE DO SĄDU Z

WYSTĘPUJE DO SĄDU Z

WNIOSKIEM O OGŁOSZENIE

WNIOSKIEM O OGŁOSZENIE

UPADŁOŚCI

UPADŁOŚCI

CO TO JEST REGULACJA OSTROśNOŚCIOWA?

JEST TO REGULACJA MAJĄCA NA CELU OGRANICZENIE RYZYKA
PODEJMOWANEGO PRZEZ BANKI I WYNIKAJĄCEJ STĄD MOśLIWOŚCI
WYSTĄPIENIA KRYZYSU.

WEWNĘTRZNE

WEWNĘTRZNE (USTANOWIONE PRZEZ ORGANY
POSZCZEGÓLNYCH BANKÓW; NIE MOGĄ NARUSZAĆ
NORM ZEWNĘTRZNYCH)

KLASYFIKACJA

1)

ZEWNĘTRZNE

ZEWNĘTRZNE (USTANOWIONE PRZEZ ORGANY
NADZORCZE; STANOWIĄ NARZĘDZIE SPRAWOWANIA
NADZORU)

ILOŚCIOWE, SPARAMETRYZOWANE

ILOŚCIOWE, SPARAMETRYZOWANE
(NARZUCAJĄ OGRANICZENIA W POSTACI
BEZWGLĘDNYCH WARTOŚCI LICZBOWYCH)

JAKOŚCIOWE

JAKOŚCIOWE (SKUPIAJĄ SIĘ NA ZASADACH I
PROCEDURACH POSTĘPOWANIA)

2)

NAJWAśNIEJSZE REGULACJE

1) FUNDUSZE WŁASNE BANKU

2) WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI

3) LIMITY KONCENTRACJI

4) REZERWY

PODSTAWOWE FUNKCJE FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU

ZAŁOśYCIELSKA

ZAŁOśYCIELSKA (KAPITAŁ ZAŁOśYCIELSKI
NIE MOśE BYĆ NIśSZY NIś 5 MLN EURO)

LIMITOWANIA

LIMITOWANIA (SĄ PODSTAWĄ OKREŚLANIA
NORM NADZORCZYCH)

GWARANCYJNA

GWARANCYJNA (ZABEZPIECZAJĄ
WIERZYCIELI I DEPONENTÓW)

FINANSOWANIA

FINANSOWANIA (UŁATWIAJĄ ZDOBYCIE
KAPITAŁU OBCEGO)

KOMPENSACYJNA

KOMPENSACYJNA (ZABEZPIECZAJĄ
PRZED EWENTUALNYMI STRATAMI)

ZAPAMIĘTAJ !!!

Od wielkości

funduszy własnych

zależy skala

podejmowanej działalności

przez bank.

ISTOTA WSPÓŁCZYNNIKA WYPŁACALNOŚCI
(ADEKWATNOŚCI KAPITAŁOWEJ BANKU

)

Ma na celu zapewnienie odpowiedniej relacji między bazą kapitałową

banku (skorygowanymi funduszami własnymi)

a wielkością podejmowanego ryzyka.

r

k

W

w

=

gdzie:

gdzie:

W

W

w

w

–

–

współczynnik wypłacalności

współczynnik wypłacalności

k

k

–

–

kapitał służący do absorbowania strat

kapitał służący do absorbowania strat

r

r

–

–

ekspozycja na ryzyko

ekspozycja na ryzyko

INTERPRETACJA WSPÓŁCZYNNIKA WYPŁACALNOŚCI

KAśDY BANK JEST ZOBOWIĄZANY UTRZYMYWAĆ WSP. WYPŁ.
NA POZIOMIE 8 PROC. (NORMA) – Art. 128 PRAWO BANKOWE

PONIśEJ 8 PROC. – WYPŁACALNOŚĆ BANKU MOśE BYĆ ZAGROśONA
POWYśEJ 8 PROC. – BANK NIE WYKORZYSTUJE SWOICH MOśLIWOŚCI

BANK ROZPOCZYNAJĄCY DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNĄ NA POZIOMIE
CO NAJMNIEJ 15 PROC. PRZEZ PIERWSZE 12 MIESIĘCY DZIAŁALNOŚCI,
A PRZEZ NASTĘPNE 12 MIESIĘCY DZIAŁALNOŚCI – CO NAJMNIEJ
12 PROC. – Art. 128 PRAWO BANKOWE

LIMITY KONCENTRACJI I REZERWY

LIMITY KONCENTRACJI

LIMITY KONCENTRACJI (WYRAśONA PROCENTOWO
RELACJA POZYCJI BILANSOWYCH (NP. KREDYTÓW
DO FUNDUSZY WŁASNYCH BANKU)

LIMITY KONCENTRACJI:
- WIERZYTELNOŚCI (KREDYTÓW)
- INWESTYCJI KAPITAŁOWYCH
- PERSONALNE (KIEROWNICTWO BANKU)

REZERWY

REZERWY (STANOWIĄ BUFOR DLA ABSORBOWANIA
POTENCJALNYCH STRAT)

OGÓLNE

OGÓLNE (POKRYCIE EWENTUALNYCH STRAT
WYNIKAJĄCYCH Z WYSTĄPIENIA NIE ROZPOZNANYCH
JESZCZE RYZYK

CELOWE

CELOWE (TWORZONE W CELU OGRANICZENIA
SKUTKÓW RYZYKA WYNIKAJĄCEGO Z KONKRETNEJ
NALEśNOŚCI)

RODZAJE LIMITÓW KONCETRACJI KREDYTOWEJ

Zadanie limitów koncentracji - ograniczenie wysokości potencjalnych
strat dzięki dywersyfikacji podmiotowej portfela kredytowego.

Rodzaje

limitów

koncentracji

kredytowej

Wobec pojedynczego kredytobiorcy

Wobec pojedynczego kredytobiorcy - suma wierzytelności banku
oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych
obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów
powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie
nie może przekroczyć:

• 20% funduszy własnych banku, w przypadku gdy którykolwiek z tych

podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub
zależnym,

• 25% funduszy własnych banku, w przypadku gdy podmioty te

nie są podmiotami powiązanymi z bankiem.

Globalny na sumę tzw. dużych kredytów

Globalny na sumę tzw. dużych kredytów - duży kredyt to kredyt
przekraczający 10% funduszy własnych banku; suma dużych
kredytów nie może przekraczać 800% funduszy własnych banku.

SYSTEMY GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

•

CELE DZIAŁANIA SYSTEMÓW GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

•

KONSEKWENCJE UPADŁOŚCI BANKU

•

REGULACJE UNIJNE

•

RÓśNICE MIĘDZY SYSTEMAMI

•

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

CELE DZIAŁANIA SYSTEMÓW GWARANTOWANIA
DEPOZYTÓW

Stabilizacja systemu bankowego

Stabilizacja systemu bankowego
(zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów przez
deponentów - runu na banki)

Ochrona deponenta

Ochrona deponenta (deponent nie jest w stanie z reguły ocenić
pozycji finansowej banku, w którym chce ulokować pieniądze)

UPADEK BANKU – JAKIE TO SĄ KOSZTY?

BANK STAROPOLSKI

(2000 rok)

Kwota gwarantowana dla klientów Banku Staropolskiego
wynosiła 625,4 mln złotych

Inne banki 484 mln złotych

Reszta środki płynne banku

625,4 mln złotych to

12% zysku banków w 2000 roku

W JAKI SPOSÓB CHRONI SYSTEM GWARANTOWANIA
DEPOZYTÓW KLIENTÓW BANKU?

1) W SPOSÓB BEZPOŚREDNI

1) W SPOSÓB BEZPOŚREDNI

POLEGAJĄCY NA WYPŁACIE ŚRODKÓW DEPONENTOM
BANKÓW, KTÓRE UPADŁY

1) W SPOSÓB POŚREDNI

1) W SPOSÓB POŚREDNI

RATOWANIE BANKÓW W SYTUACJI KŁOPOTÓW
FINANSOWYCH

STANDARDY W ZAKRESIE GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW
W UE

Minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów określa

dyrektywa UE (94/19/EEC).

CO OKREŚLA

DYREKTYWA?

PRZYNALEśNOŚĆ DO SYSTEMU (OBOWIĄZKOWA)

GWARANCJAMI OBJĘTE SĄ DEPOZYTY IMIENNE
MINIMALNY POZIOM GWARANCJI WYNOSI 20 TYS. EURO

SYSTEM POWINIEN BYĆ W STANIE UREGULOWAĆ
ZOBOWIĄZANIA DO 3 M. OD STWIERDZENIA
NIEDOSTĘPNOŚCI WKŁADU

ODDZIAŁY INSTYTUCJI KREDYTOWYCH SĄ OBJĘTE
GWARANCJAMI INSTYTUCJI Z KRAJU MACIERZYSTEGO

KLUCZOWE RÓśNICE MIĘDZY SYSTEMAMI
GWARANTOWANIA DEPOZYTÓW

KRYTERIUM

PRZYNALEśNOŚĆ

DO SYSTEMU

OBOWIĄZKOWE

DOBROWOLNE

ZAKRES DZIAŁANIA

INSTYTUCJI

SZEROKI (RISK MINIMIZER)

WĄSKI (PAYBOX)

SPOSÓB TWORZENIA

FUNDUSZU

EX ANTE

EX POST

Wpływ

stosowanych

rozwiązań z punktu

widzenia

stabilności systemu

bankowego?

BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY

BFG FUNKCJONUJE OD 1995 ROKU

BFG FUNKCJONUJE OD 1995 ROKU

PEŁNI NIE TYLKO FUNKCJĘ STRICTE GWARANCYJNĄ, ALE

PEŁNI NIE TYLKO FUNKCJĘ STRICTE GWARANCYJNĄ, ALE

UDZIELA POMOCY BANKOM, KTÓRYCH WYPŁACALNOŚĆ JEST

UDZIELA POMOCY BANKOM, KTÓRYCH WYPŁACALNOŚĆ JEST

ZAGROśONA

ZAGROśONA

SYSTEM MA CHARAKTER OBOWIĄZKOWY

SYSTEM MA CHARAKTER OBOWIĄZKOWY

FUNDUSZ GWARANCYJNY TWORZONY JEST EX ANTE

FUNDUSZ GWARANCYJNY TWORZONY JEST EX ANTE

NIE SPEŁNIA KRYTERIUM POWSZECHNOŚCI (OBEJMUJE

NIE SPEŁNIA KRYTERIUM POWSZECHNOŚCI (OBEJMUJE

TYLKO BANKI)

TYLKO BANKI)

ZJAWISKO HAZARDU MORALNEGO I SPOSOBY JEGO
OGRANICZANIA

Moral hazard - polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych,

ponieważ nie ponosi się w pełni negatywnych konsekwencji swych ryzykownych działań.

Zjawisko moralnego hazardu występuje

w przypadku pełnej ochrony depozytów

OD STRONY BANKÓW
- banki zagrożone upadłością mogą podnosić

oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów

- świadomość, że deponenci nie poniosą straty w

przypadku upadłości banku, może skłaniać jego
zarząd do podejmowania ryzykownych strategii

OD STRONY DEPONENTÓW
- klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia

się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji
ryzyka i korzyści

Sposoby ograniczania zjawiska

moralnego hazardu

Powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej

z wysokością składki

Koasekuracja

Źródło: M. Iwanicz-Drozdowska, Proponowany zakres przeglądu Dyrektywy 19/94/EC i wpływ potencjalnych zmian na sytuację sektora bankowego
w Unii Europejskiej [w:] pr. zb. pod red. B. Lepczyńskiego, Perspektywy rozwoju bankowości detalicznej i private banking do 2009 roku, materiał
powielony, IBnGR, Gdańsk, kwiecień 2005, s. 88

BANK CENTRALNY I JEGO ROLA W SYSTEMIE BANKOWYM

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

•

CELE I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO

•

PROBLEM NIEZALEśNOŚCI BANKU CENTRALNEGO

•

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ

CELE I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO

DBAŁOŚĆ O STABILNOŚĆ CEN

CEL

JAKIE FUNKCJE?

1) BANK ROZLICZENIOWY BANKÓW KOMERCYJNYCH

2) BANK SKARBU PAŃSTWA

3) KREDYTODAWCA OSTATNIEJ INSTANCJI

ALE RÓWNIEś
DBAŁOŚĆ O STABILNOŚĆ SYSTEMU BANKOWEGO
BEZPIECZEŃSTWO I EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMU
ROZLICZENIOWEGO

4) KIERUJE POLITYKĄ PIENIĘśNĄ

5) EMITUJE PIENIĄDZ GOTÓWKOWY

6) NADZORUJE DZIAŁALNOŚĆ BANKÓW KOMERCYJNYCH

USTAWA O NBP (1997)

UTRZYMANIE STABILNEGO POZIOMU CEN, PRZY

JEDNOCZESNYM WSPIERANIU POLITYKI GOSPODARCZEJ

RZĄDU, O ILE NIE OGRANICZA TO PODSTAWOWEGO

CELU NBP

CEL

JAKIE FUNKCJE I ZADANIA?

1)

BANK EMISYJNY (MA WYŁĄCZNE PRAWO EMITOWANIA ZNAKÓW
PIENIĘśNYCH)

2) JEST BANKIEM CENTRALNYM PAŃSTWA (OBSŁUGUJE BUDśET

PAŃSTWA, PROWADZI RACHUNKI BANKOWE RZĄDU, INSTYTUCJI
CENTRALNYCH)

3)

BANK BANKÓW (PEŁNI FUNKCJE REGULACYJNE W STOSUNKU DO BANKÓW,
ORGANIZUJE SYSTEM ROZLICZEŃ, PROWADZI RACHUNKI BANKÓW)

DLACZEGO STABILNOŚĆ CEN JEST TAK WAśNA?

ROSNĄCY POZIOM CEN (INFLACJA) WYWOŁUJE STAN NIEPEWNOŚCI
W GOSPODARCE I MOśE OSŁABIĆ WZROST GOSPODARCZY

TRUDNIEJ JEST ZINTERPRETOWAĆ INFORMACJE NA TEMAT CEN
DÓBR I USŁUG W SYTUACJI, GDY OGÓLNY POZIOM CEN ULEGA CIĄGŁYM ZMIANOM,
CO KOMPLIKUJE PODEJMOWANIE DECYZJI PRZEZ RZĄD, KONSUMENTÓW, FIRMY

INFLACJA UTRUDNIA PLANOWANIE PRZYSZŁOŚCI (W WARUNKACH INFLACJI

TRUDNIEJ JEST DECYDOWAĆ, JAKIE FUNDUSZE NALEśAŁOBY ODŁOśYĆ W CELU

ZAPEWNIENIA EDUKACJI DZIECKU W SZKOLE ŚREDNIEJ).

ELEMENTY NIEZALEśNOŚCI BANKU CENTRALNEGO

•

NIEZALEśNOŚĆ INSTYTUCJONALNA (BANK CENTRALNY POWINIEN BYĆ
NIEZALEśNY OD JAKIEJKOLWIEK INNEJ INSTYTUCJI, śADNA INNA
INSTYTUCJA NIE POWINNA DECYDOWAĆ I WPŁYWAĆ NA POLITYKĘ BANKU
CENTRALNEGO)

•

NIEZALEśNOŚĆ FUNKCJONALNA (DZIAŁALNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO
POWINNA BYĆ UKIERUNKOWANA NA REALIZACJĘ JEGO PODSTAWOWEGO
CELU - WALKĘ Z INFLACJĄ)

•

NIEZALEśNOŚĆ FINANSOWA (ZDOLNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO DO
FINANSOWANIA SWOICH WYDATKÓW ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH)

•

NIEZALEśNOŚĆ PERSONALNA (RELATYWNIE DŁUGA KADENCJA CZŁONKÓW
WŁADZ BANKU CENTRALNEGO I TRUDNOŚCI W ODWOŁYWANIU)

•

Prezes NBP:

powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat,

przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru

Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

•

Rada Polityki Pieniężnej:

w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9

członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i

Senat na 6 lat,

RPP ustala corocznie założenia polityki pieniężnej,

ustala wysokość stóp procentowych NBP,

ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

ustala zasady polityki otwartego rynku.

•

Zarząd NBP:

kieruje bieżącą działalnością NBP.

ORGANIZACJA I NIEZALEśNOŚĆ NBP

NIEZALEśNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO A WYNIKI
MAKROEKONOMICZNE W 17 PAŃSTWACH

Źródło: F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 517

0

2

4

6

8

10

12

14

H

is

z

p

a

n

ia

N

o

w

a

Z

e

la

n

d

ia

A

u

s

tr

a

lia

W
ło

c

h

y

W
ie

lk

a

B

ry

ta

n

ia

F

in

la

n

d

ia

F

ra

n

c

ja

D

a

n

ia

B

e

lg

ia

S

z

w

e

c

ja

N

o

rw

e

g

ia

K

a

n

a

d

a

H

o

la

n

d

ia

J

a

p

o

n

ia

S

ta

n

y

Z

je

d

n

o

c

z

o

n

e

S

z

w

a

jc

a

ri

a

N

ie

m

c

y

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

Ś

rednia roczna stopa inflacji (1973-88) %

Wska

ź

nik niezale

ż

no

ś

ci banku centralnego

TRIADA CELÓW POLITYKI PIENIĘśNEJ

STOPIEŃ KONKRETYZACJI

STOPIEŃ KONKRETYZACJI

CEL

STRATEGICZNY

CEL

TAKTYCZNY

CEL

OPERACYJNY

KLUCZOWE PYTANIA

KLUCZOWE PYTANIA

JAKIE WYBRAĆ CELE POLITYKI PIENIĘśNEJ?
JAKIMI KRYTERIAMI KIEROWAĆ SIĘ PRZY WYBORZE CELU?
JAKIE KONSEKWENCJE MA WYBÓR OKREŚLONEGO CELU?

CEL STRATEGICZNY

CEL STRATEGICZNY (FINALNY, OSTATECZNY)

CEL STRATEGICZNY (FINALNY, OSTATECZNY)

NISKI POZIOM CEN
WYSOKIE ZATRUDNIENIE
WZROST GOSPODARCZY

WAśNY PROBLEM: CELE POLITYKI PIENIĘśNEJ SĄ KONKURENCYJNE
WZGLĘDEM SIEBIE.

Kryteria wyboru celu:

Kryteria wyboru celu:

-Ekonomiczne

- Bieżące interesy polityczne

- Stopień niezależności BC

CELE POŚREDNIE (TAKTYCZNE I OPERACYJNE)

CELE POŚREDNIE

CELE POŚREDNIE

TAKTYCZNE (SĄ W ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA INSTRUMENTÓW

TAKTYCZNE (SĄ W ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA INSTRUMENTÓW

POLITYKI PIENIĘśNEJ)

POLITYKI PIENIĘśNEJ)

PODAś PIENIĄDZA (MIERZONA AGREGATAMI PIENIĘśNYMI)
KURS WALUTOWY
STOPY PROCENTOWE

CELE OPERACYJNE (SKONKRETYZOWANA POSTAĆ CELÓW TAKTYCZNYCH)

CELE OPERACYJNE (SKONKRETYZOWANA POSTAĆ CELÓW TAKTYCZNYCH)

BAZA MONETARNA (PIENIĄDZ REZERWOWY)

M

0

(całość gotówki + oraz stan wszystkich rachunków banków komercyjnych

w NBP)

AGREGAT M

1

= M

0

+ wkłady na żądanie przedsiębiorstw i osób fizycznych

KRÓTKOTERMINOWE STOPY PROCENTOWE

STRATEGIE POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO

DWIE STRATEGIE:

DWIE STRATEGIE:

BEZPOŚREDNI CEL INFLACYJNY
CEL POŚREDNI (KONTORLA PODAśY PIENIĄDZA, KURSU WALUTOWEGO)

WYBÓR STRATEGII POŚREDNIEJ UZASADNIONY JEST WYŁĄCZNIE W
WARUNKACH ISTNIENIA SILNEGO ZWIĄZKU STATYSTYCZNEGO MIĘDZY
CELEM POŚREDNIM A FINALNYM !!!

W POLSCE STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU
INFLACYJNEGO

W POLSCE

W POLSCE

–

–

STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU INFLACYJNEGO

STRATEGIA BEZPOŚREDNIEGO CELU INFLACYJNEGO

USTABILIZOWANIE STOPY INFLACJI NA POZIOMIE 2,5% Z DOPUSZCZALNYM
PRZEDZIAŁEM WAHAŃ +/- 1 PKT. PROC.
GŁÓWNYM INSTUMENTEM, ZA POMOCĄ KTÓREGO RPP REALIZUJE POLITYKĘ
PIENIĘśNĄ JEST STOPA PROCENTOWA.

ZALETY:

CEL JASNO OKREŚLONY I ZROZUMIAŁY DLA OTOCZENIA GOSPODARCZEGO
MOśLIWOŚĆ PUBLICZNEJ WERYFIKACJI KIERUNKU I SKUTECZNOŚCI
POZWALA PRZEŁAMYWAĆ OCZEKIWANIA INFLACYJNE

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO (1)

Instrumenty
kontroli ogólnej

Instrumenty
kontroli selektywnej

Oddziaływanie przez
perswazję

Oddziałują na wszystkie banki równocześnie z jednakowym natężeniem.
Instrumenty: polityka rezerw obowiązkowych, kredyty refinansowe,
operacje otwartego rynku.

Instrumenty: kontrola wartości kredytów udzielanych klientom,
kontrola poziomu stóp procentowych.

.

Sugestie odnośnie polityki kredytowej banków.

.

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘśNEJ BANKU CENTRALNEGO (2)

Instrumenty
nakazowe
(administracyjne)

Instrumenty
rynkowe

Ograniczenia oprocentowania depozytów i kredytów,
rezerwy obowiązkowe

Kredyty banku centralnego, operacje otwartego rynku

.

SYSTEM REZERW OBOWIĄZKOWYCH

Rezerwa

obowiązkowa

Odprowadzana przez bank komercyjny na rachunek
w banku centralnym od zgromadzonych depozytów.

Instrument polityki pieniężnej (stabilizowanie
rynkowych stóp procentowych, wpływ na płynność
sektora bankowego).

Z punktu widzenia banków komercyjnych powodują wzrost
kosztów pozyskania pieniądza.

Stopę rezerwy obowiązkowej w Polsce ustala Rada Polityki
Pieniężnej. Stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5% i
jest oprocentowana.

W UE stopy rezerwy obowiązkowej są niższe, co stawia
w gorszej sytuacji konkurencyjnej banki krajowe
na integrującym się europejskim rynku finansowym.

KREDYT REFINANSOWY I REDYSKONTOWY

Polityka

refinansowania

Każdy bank ma prawo zaciągnąć kredyt w banku centralnym.

Kredyt redyskontowy (pod zastaw weksli handlowych
wykupionych od klientów)
Kredyt lombardowy (pod zastaw bonów skarbowych)

Kredyty redyskontowe znajdują zastosowanie w zapobieganiu
panice na rynku bankowym. Umożliwiają one wypełniać
bankowi centralnemu funkcję kredytodawcy ostatniej
instancji.

Mało skuteczny instrument polityki pieniężnej. Trudno
w oparciu o ten instrument sterować płynnością banków.

INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (1)

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

NARZĘDZIE INTERWENCJI BC
POLEGAJĄ NA HANDLU PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI PRZEZ BC

Z BANKAMI KOMERCYJNYMI

ZALETY:

INICJATYWA LEśY PO STRONIE BC (NBP)
PRECYZJA
ODWRACALNOŚĆ
SZYBKOŚĆ

Operacje otwartego

rynku

Operacje

warunkowe

Operacje

bezwarunkowe

INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (2)

Warunkowy zakup
(operacje REPO - Repurchase agreement)

Bank centralny kupuje papiery wartościowe
od banków komercyjnych pod warunkiem, że
te odkupią je po określonej cenie i w określonym
terminie. Operacje te umożliwiają bankom
komercyjnym zaciąganie krótkookresowych pożyczek
w banku centralnym (pod zastaw papierów
wartościowych).

Warunkowa sprzedaż
(operacje Reverse REPO)

Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe
bankom komercyjnym pod warunkiem, że te
odsprzedadzą je ponownie bankowi centralnemu po
określonej cenie i w określonym terminie. Operacje te
stwarzają bankom komercyjnym możliwość
dokonywania oprocentowanych lokat w banku
centralnym (pod zastaw papierów wartościowych).

Bezwarunkowy zakup

Bank centralny kupuje od banków komercyjnych
papiery wartościowe. Są to zazwyczaj bony lub
obligacje skarbowe.

Bezwarunkowa sprzedaż

Bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym
papiery wartościowe.

INSTRUMENTY INTERWENCJI BANKU CENTRALNEGO (3)

Bank centralny kupuje papiery wartościowe
od banków komercyjnych

Bank centralny sprzedaje papiery
wartościowe bankom komercyjnym

Rosną środki pieniężne na rachunkach
bieżących w bankach komercyjnych

Wzrasta płynność systemu
bankowego

Maleją środki pieniężne na rachunkach
bieżących w bankach komercyjnych

Maleje płynność systemu
bankowego