społeczna 2

2. Proces formowania i używania wiedzy społecznej (na podst. wykładu prof.

Kossowskiej)

Intro (mała powtórka z poznawczej, tym razem w kontekście społecznym)

Wiedza o świecie społecznym należy do struktur wiedzy deklaratywnej (podział pamięci

deklaratywna vs proceduralna). Wiedza deklarat. jest zbudowana z sieci semantycznych, z

kolei na nią skladają się węzły semantyczne (pojęcia, schematy, epizody). Ważne w tym

kontekście jest zjawisko rozprzestrzeniającej się aktywacji węzłów w tej sieci.

Struktury wiedzy o świecie społ

- schemat poznawczy- to wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń

(epizodów - egzemplarzy schematów), schemat jest tym lepszy im jest bardziej ogólny,

* schematy osób - stereotypy (reprezentują grupę lub rodzaj osób, wyodrębnionych na

podstawie jakiejś łątwo zauważalnej cechy; tzw. wielka trójka stereotypów to: płeć, wiek,

rasa), cechuje je: nadmierne uproszczenie i uogólnienie, słaba podatność na zmianę,

społecznie podzielane, są elementem kultury określonej społeczności;

* schematy sytuacji - skrypty (umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów;

mają czasową organizację; ich struktura jest zarówno poznawcza [narzędzie przetwarzania

info] jak i proceduralna [gotowy program działania])

* schematy cech - nie odzwierciedlają "całych" ludzi czy zdarzeń, ale pewne rodzaje jej

zmienności; przejawami cech są zachowania; im bardziej prototypowe jest zachowanie tym

silniejsze wnioskowanie o cechach;

- teorie potoczne człowieka - to trochę podobne do schematów cech, np. piękne jest dobre,

efekt aureoli, efekt pierwszenstwa, etc.

- cele - poznawcze reprezentacje pożądanych stanów; mogą być świadome albo i nie ;);

Zasada organizacji wiedzy społecznej - PROPOTYPOWOŚĆ

Formowanie wiedzy podlega motywom/celom (info o tym w części motywowane poznanie,

tu tylko skrótowo), a konkretnie motywom epistemicznym, tj. potrzeba (prostej) struktury,

potrzeba pewności, potrzeba domknięcia (zwana dalej PPD właściwie ta potrzeba zawiera w

sobie dwie poprzedniej, więcej o niej poniżej), a niejako ich "przeciwieństwami" są: potrzeba

wiedzy oraz potrzeba poznania.

PPD - przejawia się silnym dążeniem do uzyskania pewnej, szybkiej (na ile to tylko możliwe)

i jednoznacznej odpowiedzi na kwestie będące przedmiotem zainteresowania podmiotu.

Te wszystkie potrzeby łączy to, że:

- są tendencjami (w końcu to potrzeby), a nie deficytami (czyli np. wnioskowanie, że 'źle

mieć wysoką potrzeba domknięcia" jest nieuprawnione)

- pozwalają na opis poznawczego procesu dojścia do konkluzji

- mają dalekosiężne skutki społeczne - indywidualne (stereotypy, np. osoby z wysoką PPD

chętniej korzystają ze stereotypów niż os. z niską PPD; schematy) oraz międzygrupowe

(uprzedzenia, dyskryminacje, defaworyzacje)

- mogą być traktowane zarówno jako zmienne indywidualne (stałe dyspozycje, coś jak cecha)

oraz stany motywacyjne (czyli wzbudzone sytuacyjnie)

Są dwa rodzaje motywacji poznawczej

- ukierunkowana - to dążenie do osiągnięcia specyficznej konkluzji, np. "jestem wartościowy"

- nieukierunkowana - dążenie do os. jakiejkolwiek konkluzji,

Jak przebiega

proces

poznawczy? na

przykładzie

niskiej (część po

lewej) i wysokiej

(prawa strona)

PPD.

Jakie są konsekwencje wzbudzonej motywacji epistemicznej (np.PPD) dla poznania na

poziomie:

a) intrapersonalnym (czyli co się dzieje “w głowie” osoby poznającej):

- redukcja zakresu przetwarzanych info i generowanych hipotez,

- wykorzystywanie pierwszych dostępnych informacji

- preferowanie wiedzy konsensualnej (co to?)

- preferowanie wiedzy ogólnej

- preferowanie konserwatywnych przekonań (rozumiem to w tym kontekście jako “prawo i

porządek”)

b) interpersonalnym (to chyba jasne), podane poniżej to przykłady na różnych polach

- mniejsza empatia

- mniejsze uwzględnianie potrzeb słuchaczy

- rywalizacyjne strategie negocjacji

- korzystanie z heurystyk w negocjacjach,

- stereotypizacja partnera interakcji

c) grupowym

- orientacja na zadanie

- mniejsza twórczość

- bardziej autokratyczny lider

d) międzygrupowym

- faworyzowanie grupy własnej

diagnoza psych.

1. Modele diagnozy psychologicznej w kontekście ich przydatności w praktyce

Diagnoza to rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na na podstawie

obserwacji jego cech (objawów) oraz znajomości ogólnych prawidłowości panujących w

danej

dziedzinie.

Diagnoza psych. - zespół czynności wykonywanych przez psychologa, polegających na

zbieraniu informacji o badanej osobie, ich integracji oraz całościowej interpretacji w

kategoriach teorii psychologicznej

Model diagnozy to rekonstrukcja szczególnej formy działalności poznawczej podejmowanej

przez psychologów w celu opisania, wyjaśnienia i przewidywania zachowania pojedynczych

osób lub grup społecznych

A. model nozologiczny / różnicowy/

Cele:

- Odróżnienie osób z zaburzeniami od osób bez zaburzeń: diagnoza różnicowa I stopnia

- Różnicowanie osób chorych ze względu na rodzaj zaburzenia: diagnoza różnicowa II stopnia

Postępowanie w tym modelu jest podobne do postępowania ogólno lekarskiego

- stwierdza się objawy i symptomy zaburzeń

- po stwierdzeniu określonych objawów następuje zakwalifikowanie tych objawów do

określonej jednostki nozologicznej

- w tym modelu nie podejmuje się czynności terapeutycznych, pomija się też przyczyny

- podejście przedmiotowe

B. model funkcjonalny

cel: jakaś forma interwencji psychologicznej / postępowania podmiotowego/

Podstawę tej diagnozy stanowi profesjonalna wiedza psychologiczna, a jej przedmiot

funkcjonowanie człowieka

Cechy modelu:

1/ problem zdrowotny formułuje pacjent nie lekarz

2/ Psycholog stwierdza i objaśnia objawy

3/ Psycholog udziela wstępnej porady lub podejmuje inną formę pomocy

4/ Psycholog przystępuje do terapii lub kieruje do innego psychologa

Elementy składowe

- opis trudności w funkcjonowaniu,

- teoria osobowosci lub konkretnych procesów poznawczych (u podłoża procesu diagn.)

- metody diagnostyczne umożliwiają pomiar zaburzeń przystosowania i dysfunkcji

poznawczych.

- psycholog-diagnosta,

Zalety diagnozy funkcjonalnej:

• Mniej schematyczna

• Funkcjonowanie psychiczne człowieka ujmuje w sposób dynamiczny

• Jest bardziej wnikliwa i pogłębiona – próbuje wyjaśnić mechanizmy zaburzenia poprzez

odwołanie się do dysfunkcji psychicznych i dezorganizacji osobowości

• Jest bardziej holistyczna – skupia się nie tylko na słabych stronach psychiki, lecz także na jej

wymiarach pozytywnych (diagnoza pozytywna)

• Uniezależnia pracę psychologów od diagnozy psychiatrycznej, tym samym umożliwia

włączenie psychologów w proces terapii

C model psychospołeczny

Główną jego cechą jest to, że należy uwzględnić uwarunkowania środowiskowe, kulturowe,

religijne, zawodowe, które mogą mieć związek ze stanem zdrowia

Elementy

- problem psychologiczny (postać obiektywna = wymagania środ. wobec jednostki, których

nie może uniknąć; i subiektywna - percepcja własnej nieskuteczności)

- protodiagnoza - sformułowana przez otoczenie społeczne osoby badanej,

- diagnoza profesjonalna zarówno osoby jak i jej środowiska (jakby ktoś pytał to oparta na

naukowej wiedzy)

Cechy charakterystyczne:

• Osoba badana występuje w roli partnera

• Diagnoza dotyczy jednostki i jej relacji z otoczeniem – diagnoza osoby w kontekście

społecznym

• Psycholog musi posiadać kompetencje do badania środowiska społecznego

• Złożoność diagnozy psychospołecznej – protodiagnoza społeczna i subiektywny sposób

ujmowania problemu mogą stanowić źródło nowych problemów psychologicznych

Przydatność modeli:

• Mają charakter komplementarny

• W zależności od sytuacji psycholog decyduje o charakterze procedury diagnostycznej

2. Etapy procesu diagnozowania – czynniki ułatwiające i utrudniające.

· Stwierdzenie i opis występującego u danej osoby deficytu lub dysfunkcji

· Określenie drogi, która doprowadziła do stanu aktualnego (mechanizmu

patogenetycznego)

· Określenie mechanizmów, które mogą doprowadzić do pożądanej zmiany wraz z

ustaleniem zasobów, czynników kompensacyjnych

· Sformułowanie planu interwencji

Czynniki gwarantujące trafność diagnozy:

o Korzystanie z różnych źródeł informacji

o Stosowanie różnych narzędzi diagnostycznych

o Prowadzenie obserwacji i badań w różnych sytuacjach: codziennych – nietypowych,

łatwych – trudnych

o Powtarzanie obserwacji i badań, by ocenić rzetelność zbieranych informacji

o Konfrontowanie ze sobą informacji pochodzących z różnych źródeł by ocenić ich trafność

o Korzystanie z wiedzy naukowej (teorii) przy analizowaniu, ocenie i interpretacji

zbieranych informacji

Model M.P. Maloneya i M.P. Warda

Siedem

faz

wnioskowania

diagnostycznego

Faza I – budowanie wyjściowego zbioru danych: rozpoczyna się przed pierwszym

spotkaniem z klientem i w czasie początkowych spotkań (wywiad, obserwacja i inne techniki)

Faza II – Formułowanie pierwszych wniosków stanowiących podstawę budowania hipotez,

szczególnie alternatywnych

Faza III – Konfrontowanie hipotez cząstkowych z danymi z badań, które je wspierają bądź

nie (jakościowe i ilościowe)

Faza IV – Formułowanie bardziej ogólnych wniosków jako opracowanie i integracja

hipotez cząstkowych

Faza V – Konceptualizacja przypadku – całościowa wizja problemu diagnostycznego

Faza VI – Włączenie zmiennych sytuacyjnych jako wyjaśniających

Faza VII – Predykcja zachowania klienta w przyszłości

Model

W

. J . Paluchowskiego

Cztery etapy:

· Etap prediagnostyczny

· Badanie diagnostyczne

· Opis i interpretacja

· Interwencja

Faza

prediagnostyczna

Dotyczy wszystkiego co wydarza się przed właściwym badaniem diagnostycznym

Trzy grupy czynników decydujące o zachowaniu osoby diagnozowanej:

Społeczny i kulturowy kontekst badania wyznaczający oczekiwania i role obu stron,

protodiagnoza

Relacja między diagnostą a osobą badaną:

- relacja ma charakter niesymetryczny: diagnosta ma wyższe kompetencje

- zasada dobroczynności klienta/pacjenta – zaufanie do profesjonalnych umiejętności

psychologa i ufność , że dobro klienta jest podstawowym kryterium jego działania

- Zadania stawiane przed osobą badaną – diagnosta oczekuje współpracy i zachowań

testowych

Etap badania

Obejmuje:

Sformułowanie problemu diagnostycznego w terminach psychologicznych

Zbieranie informacji wykorzystując różne techniki badawcze – 4 rodzaje danych (wyklad 6)

Etap opisu i interpretacji:

Konceptualizacja przypadku – całościowe rozumienie osoby, wyjaśnienie przyczyn i

mechanizmów istniejącego problemu

Przygotowanie orzeczenia

Prognoza

Etap interwencji:

o Sformułowanie zaleceń dotyczących działań mających zmienić sytuację osoby

o Komunikowanie efektów diagnozy

Szustrowa:

Cel diagnozy: zidentyfikować przyczyny trudności w koncentracji i braku satysfakcji

z pracy u pana B

Orientacja teoretyczna: podejście poznawczo-społeczne

Hipotezy diagnostyczne

Nasila się jego jest ofiarą mobbingu dotknęło go wypalenie

depresyjność w pracy

zawodowe

Wskaźnik 1. Wskaźnik 2.

Triada depresyjna Subiektywna ocena zdrowia

Operacjonalizacja 1 Operacjonalizacja 2

Wywiad swobodny wynik w Kwestionariuszu - ankieta na temat stanu zdrowia

kategorie wypowiedzi Depresji Becka - wynik w kwestionariuszu

zdrowia Goldberga

MODEL

GAP

(

Guidelines

for

Assessment

Process

) – wytyczne Europejskiego

Stowarzyszenia Diagnozy Psychologicznej zgodne z ideami leżącymi u podstaw

Europejskiego Dyplomu Psychologa:

Etapy

:

I. Analiza przypadku (diagnoza opisowa)

1.1. Analiza oczekiwań, skarg i/lub celów

1.2. Sformułowanie testowalnych hipotez diagnostycznych na temat przypadku

1.3. Zbieranie informacji

1.4. Przetwarzanie informacji

II. Organizowanie i raportowanie wyników

2.1. Integracja wyników

2.2. Raport

2.3. Dyskusja i decyzja

III. Planowanie interwencji

3.1. Wybór i testowanie specyficznych hipotez

dotyczących interwencji. Przeprowadzenie

interwencji

IV. Ocena interwencji i odroczone badanie

kontrolne

4.1. Zbieranie danych o efektach interwencji

4.2. Analiza efektów interwencji

4.3. Odroczone badanie kontrolne

Czynniki

(

ułatwiające

i utrudniające

)

Spostrzeganie osoby uczestniczącej w badaniu przez diagnostę – w dużej mierze nieświadome

formowanie się obrazu partnera:

o pierwsze wrażenie

o spostrzegane podobieństwo między badającym i badanym

o Spostrzeganie badacza przez osobę uczestniczącą w badaniu:

o szacunek dla badacza

o projekcyjne przejawy potrzeb

Spostrzeganie badacza przez osobę uczestniczącą w badaniu:

o szacunek dla badacza

o projekcyjne przejawy potrzeb

Nieświadoma akomodacja:

o współzależność pomiędzy otwieraniem się diagnosty i badanego – autentyzm

o dostosowanie się rozmówców w sposobie komunikacji: długość zdań, tempo mówienia,

dobór słów, wymowa, intonacja, ton głosu

Behawioralne potwierdzenie – zgodność

zachowania partnerów interakcji:

o wymiana sygnałów podprogowych

o rola stereotypów i uprzedzeń

Odpowiedzi osób badanych zależą od tego , jak interpretują one sytuację komunikacji

interpersonalnej. Są one aktywnym podmiotem badania i w określony sposób spostrzegają

sens tej sytuacji oraz jej możliwe efekty – korzystne i niekorzystne dla siebie – i zgodnie z

tym działają.

3. Interpersonalne kompetencje diagnosty. - z Suchanska “Rozmowa i obserwacja” warto

uzupełnić wykładami

W

skrócie

:

Wymienia się kilka kluczowych składowych tych kompetencji (Corey, Corey i Callanan,

1998; Corey, Corey, 2002; Rogers, 2002; Egan, 1985/2002; Okun, 2000 i inni).

• Zaangażowanie emocjonalne rozumiane jako empatia, uważność, zainteresowanie.

• Zdolność do obiektywizmu i bezstronności, czyli dystans psychologiczny.

• Troska o dobro innych i dobra wola, zaufanie i szacunek.

• Otwartość i elastyczność procedur postępowania i przebiegu rozmowy.

• Gotowość do konfrontacji oraz uznania własnych ograniczeń i błędów.

• Umiejętność słuchania.

• Autentyczność i spójność przekonań i zachowania, ekspresji werbalnej i niewerbalnej.

• Odpowiedzialność i gotowość do bycia modelem - zachowywanie się w sposób

odpowiadający zasadom poprawnej relacji, uważność na modelujący efekt zachowań

niepożądanych.

Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech

czynników znaczących z punktu widzenia efektywności diagnozy: empatii, akceptacji i

autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003).

Szerzej

:

! W książce (Suchanska “Rozmowa i obserwacja” ) jest kilka stron o empatii, akceptacji i

autenyzmie i jeśli ktoś chce, to mogę mu podesłać - tu nie wklejam, by nie zaśmiecać.

Lenhardt (1980) wymienia w tym miejscu trzy właściwości określane mianem „trzech P",

które mają zapewnić klientowi zaufanie do psychologa. Jest to siła (puissance), wynikająca z

wiedzy i samowiedzy specjalisty, ochrona (protection) zapewniająca bezpieczeństwo w relacji

i pokonywaniu oporu przed uświadamianiem sobie trudnych treści i przyzwolenie

(permission), czyli akceptacja osoby klienta, bez względu na jego poglądy, zachowanie i

problemy.

W badaniach przeprowadzonych przez Schmidta i Stronga nad społeczną percepcją

konsultantów, wyłoniono zachowania, które okazały się być dla obserwatorów oznakami

kompetencji. Opis zachowań przypisywanych konsultantom „ekspertom" i „nieekspertom"

przez biorących udział w badaniu studentów wyglądał mniej więcej tak: „Ekspert", według

oceny badanych studentów „...wymienia z nimi uścisk dłoni, ustawiając ich na równym sobie

poziomie... Jest zainteresowany i odprężony, schludny i uprzejmy. Prowadzi rozmowę na

poziomie studenta. Siedząc przyjmuje pozycję wygodną, ale nie lekceważącą. Uważnie słucha,

ma przyjazny wyraz twarzy. Mówi w sposób płynny z przekonaniem i pewnością. Zadaje

pytania bezpośrednie i „trafiające w sedno". Nie próbuje na siłę zmieniać poglądów studenta.

Pozwala mu mówić i nie przerywa. Szybko dochodzi do istoty problemu. Wykazuje

sprzeczności w rozumowaniu i sugeruje możliwe rozwiązanie.

„Nieekspert jest niezręczny i napięty. Robi wrażenie, jakby obawiał się studenta... Nie jest

pewny siebie i wydaje się zimny, sztywny, dominujący i zbyt formalny w postawie i działaniu.

Jego gesty są sztywne i przesadne. Siedzi niedbale, przez co wydaje się zbyt obojętny... Zadaje

niejasne pytania, trywialne i nieistotne, bez celu, często nagłe i nietaktowne. Pytań tych jest

zbyt wiele. Nie dochodzi do sedna sprawy." (Schmidt, Strong, 1970, ss. 115-116; Goldstein,

1984, s. 14).

W programie przeprowadzono szkolenie konsultantów w zachowaniach charakterystycznych

dla eksperta i nie eksperta. Autorzy wykazali następnie pozytywny wpływ spostrzeganej

kompetencji na stosunek pacjenta do klinicysty. Analiza rozmów pomagającego z klientem

potwierdziła ponadto, że eksperci uzyskiwali większe zmiany u klientów, a relacja między

nimi była bardziej autentyczna.

Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech

czynników znaczących z punktu widzenia efektywności diagnozy: empatii, akceptacji i

autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003). (...)

Z WYKŁADÓW ( wykład

7)

:

Osobowy wymiar relacji diagnostycznej -interpersonalne kompetencje diagnosty

I . Kompetencja

komunikacyjna

Profesjonalna kompetencja komunikacyjna to umiejętność posługiwania się aktami mowy:

o w sposób zgodny z wiedzą psychologiczną i profesjonalnymi standardami w celu jak

najlepszego przeprowadzenia badania

o uwzględnieniem specyficznego charakteru sytuacji i indywidualności konkretnej osoby

badanej

Kompetencja komunikacyjna wymaga posiadania wiedzy językowej i adekwatnej wiedzy

społeczno-kulturowej

Psycholingwistyka rozróżnia:

Kompetencję językową: zdolność posługiwania się językiem

Kompetencję komunikacyjną: umiejętność posługiwania się językiem odpowiednio do

sytuacji i do słuchacza

Sztuka słuchania

Dwa rodzaje słuchania:

o bierne: potwierdzenie poprzez milczenie lub wypowiedzi typu: mhm, rozumiem

o aktywne (C. Rogers, T. Gordon)): empatyczne rozumienie subiektywnych doświadczeń

pacjenta/klienta, komunikaty zwrotne

II. Kompetencja relacyjna

To zespół właściwości jednostki , które ułatwiają jej nawiązywanie, rozwijanie i

podtrzymywanie obustronnie satysfakcjonujących relacji, które stanowią kontekst wszelkich

czynności psychologa, w tym także diagnozy psychologicznej

III. Kompetencja kulturowa

To wiedza, umiejętności i postawy niezbędne do psychologicznej pracy z osobami

odmiennymi pod względem: rasy, pochodzenia etnicznego, płci, statusu socjoekonomicznego,

wyznania, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, wieku, a nawet wartości osobistych

Trzy kwestie:

o Sprawiedliwe praktyki diagnostyczne

o Rozumienie Innego

o Unikanie błędu minimalizacji kontekstu

ROZWOJÓWKA

3. Charakterystyka porównawcza dwóch sąsiadujących okresów dzieciństwa -> ŚREDNIE I

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

3/4-6 lat

7-11/12-lat

ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY

Głód ruchu

Intensywny rozwój ukł. Nerwowego

Samoobsługa

Chętnie rysują

Nauka pisania

Precyzyjne ruchy rąk i palców

Rozwinięte fizycznie i ruchowo

PERCEPCJA I UWAGA

Rozpoznają kilka kształtów i liter

Problemy w rozpoznawaniu podobnych liter

(np. M i W)

Rozpoznawanie pisma

Rozpoznawanie mowy

Nieujmowanie wielkości, proporcji

Egocentryzm czasowy

Selekcja i kontrola

Stosowanie

prostych

strategii

pamięciowych

AKTYWNOŚĆ

Głównie zabawa

Zabawa i nauka

MYŚLENIE

Przedoperacyjne

(egocentryzm,

brak

przekształceń,

brak

odwracalności, cent racja)

Operacje konkretne

(odwracalność, decentracja, mniejszy

egocentryzm)

UMYSŁOWA REPREZENTACJA

ŚWIATA

Wiedza o przedmiotach

Wzrost pojemności pamięci

Nowe strategie zapamiętywania

Dobra orientacja w otoczeniu oraz

określony zasób wiedzy ogólnej o

świecie

Pamięć coraz bardziej logiczna

MOWA I KOMUNIKACJA

Nowe słownictwo: 6-10 słów dziennie

Dialogi

Neologizmy

„Genialny lingwista”

Naśladowanie,

powtarzanie,

inicjowanie

Wspólne pole uwagi

Wzrost umiejętności komunikacyjnych

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Socjalizacja

Dochodzenie

do

unikatowych

wzorów

przeżywania, myślenia

Wejście w nową rolę - ucznia

ROZWÓJ MORALNY

Moralność heteronomiczna

Kara ekspiacyjna (dotkliwa)

Obiektywna wina (jest przewinienie, musi być

kara, bez względu na intencje)

Oparcie na posłuszeństwie, nakazach i

zakazach

Realizm moralny

Relatywizm moralny

Uwzględnianie intencji

Kara przez odwzajemnienie

ROZWÓJ EMOCJONALNY

Lepsze rozumienie innych

Regulacja własnych emocji

Egocentryzm

Panowanie nad ekspresją emocjonalną

Emocje

łatwo

i

spontanicznie

wyrażane

Intelektualizacja uczuć (dopasowanie

do sytuacji)