Ż Y C I E N A U K O W E
Mazowieckie Studia Humanistyczne
Nr 1-2, 2000
POLSKA-UKRAINA. SOJUSZ WOJSKOWO-POLITYCZNY
PO OSIEMDZIESIĘCIU LATACH
Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toru-
niu w dniach 18-19 maja 2000 r. zorganizował konferencję naukową poświęco-
ną 80-leciu sojuszu wojskowo-politycznego Polski i Ukrainy w 1920 r.
Jest to już druga taka konferencja. Pierwsza odbyła się w dniach 16-18 li-
stopada 1995 r. Na aktywne zainteresowanie się historyków toruńskich sojuszem
polsko-ukraińskim wpłynął m.in. fakt, że w pobliskim Aleksandrowie Kujaw-
skim w latach 1920-1921 przebywali internowani oficerowie i żołnierze Ukra-
ińskiej Republiki Ludowej z 4. i 6. dywizji strzelców w liczbie 5 tysięcy. Wielu
z nich z ran na froncie, chorób i wycieńczenia umarło i zostało pochowanych na
wyznaczonym terenie na skraju Aleksandrowa. Koledzy usypali im kurhan pa-
miątkowy. Cmentarz został odbudowany w kwietniu 1993 r.
W pierwszej konferencji naukowej 1995 r. wzięli udział historycy z War-
szawy, Torunia, Poznania, Szczecina, Gdańska, Krakowa, Łodzi, Wrocławia,
Białegostoku i Przemyśla, a także koledzy ukraińscy z Kijowa, Lwowa i Ode-
ssy. Wygłoszone referaty zostały opublikowane w tomie Polska i Ukraina - so-
jusz 1920 roku i jego następstwa (Toruń 1997, str. 563). Na konferencji wystąpił
ówczesny anibasador Ukrainy w Polsce Teodozy Starak. W referatach zostały
poruszone problemy związane ściśle z sojuszem polsko-ukraińskim 1920 r., wojną
w tym okresie, losem żołnierzy internowanych w Polsce, pracy kulturalnej i lite-
rackiej w tych obozach, pracy parlamentu ukraińskiego na wychodźstwie w Pol-
sce, biografii Symona Petlury oraz innym kwestiom stosunków polsko-ukraiń-
skich.
Jak już wzmiankowałem, na drugiej konferencji naukowej w Toruniu wy-
głoszono 32 referaty, dwóch zaś historyków nadesłało swoje prace. Referenci
pochodzili z Torunia, Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Zielonej Góry, Rzeszo-
wa, Przemyśla i Aleksandrowa Kujawskiego. Liczna była grupa historyków
z Ukrainy: z Kijowa (9 osób), ze Lwowa (3) i z Tarnopola (1). Na konferencję
przybył pierwszy sekretarz Ambasady Ukrainy w Polsce i Konsul Ukrainy
262
Życie n a u k o w e
w Gdańsku. Odczytano list pana ambasadora Ukrainy Dmytra Pawłyczki. Wiele
referatów poświęcono stosunkom polsko-ukraińskim w wiekach XIX i XX. Ce-
lowali w tym historycy ukraińscy. Koncepcjami federacji zajęli się historycy
polscy. Zagadnienia dyplomatyczne referowali zarówno Polacy, jak i Ukraińcy.
Problemy literatury i kultury w obozach internowanych przedstawili historycy
kijowscy. Emigrację ukraińską w Polsce ukazali referenci z Ukrainy i Polski.
Zagadnienia działań wojskowych referowali badacze z Torunia i Warszawy. Były
też referaty o zasobach archiwalnych w Kijowie i Warszawie. O problemach fi-
nansowych między Polską a Ukrainą mówił historyk z Torunia, o duszpaster-
stwie w armii URL informował historyk z Przemyśla. Problemy związane z po-
stacią Petlury referowali specjaliści z Torunia, Przemyśla i Warszawy.
Na zakończenie konferencji jej organizatorzy, uczestnicy i przedstawiciele
miejscowych władz złożyli wieńce na cmentarzu żołnierzy ukraińskich w Alek-
sandrowie Kujawskim. Uczestnicy konferencji byli podejmowani w ratuszu w To-
runiu oraz w Zarządzie Miejskim w Aleksandrowie Kujawskim. Konferencja,
ogólnie biorąc, była udana. Organizatorzy włożyli wiele starań w jej przeprowa-
dzenie. Referaty swoją rozmaitością i solidnym przygotowaniem wzbogaciły
wiedzę o sojuszu polsko-ukraińskim w 1920 r. Organizatorzy i referenci zasłu-
żyli na uznanie i serdeczne podziękowanie. Ostatni etap pracy - wydanie książ-
ki ze zbiorem referatów spoczywa jeszcze na pracownikach Instytutu Historii
i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Antoni Serednicki