mgr Jolanta Sadek

DYSTOCJA BARKOWA

Dystocia shoulder / Dystocia brachiorum

Klasyczna dystocja barkowa jest nagłą sytuacją położniczą, to problem śródporodowy

pojawiający się nagle, czasem z dramatycznym przebiegiem i poważnymi komplikacjami u
noworodka. Dlatego bardzo ważne jest, aby położna miała aktualną wiedzę dotyczącą
postępowania w takim przypadku. Utrzymanie dobrego stanu matki i płodu jest możliwe, jeżeli
świadczona opieka wynika ze znajomości natury problemu i mechanizmów działania, a położna
ma dobrze określony plan postępowania i umiejętności praktyczne, co eliminuje niewskazany
pośpiech i użycie nadmiernej siły fizycznej.
Dystocja barkowa została uznana za główną przyczynę śmiertelności noworodków o masie 4 kg
i więcej, co zostało przedstawione w sprawozdaniu Confidential Enquiry into Stillbirths and
Deaths in Infancy. Londyn 1997

Definicja

Istnieje kilka definicji dystocji barkowej prezentowanych w literaturze, które mogą być

przytaczane przez praktyków, opisujących ogólne trudności, z jakimi położnicy spotkają się przy
rodzeniu się barków płodu.

Według jednej z najprostszych definicji dystocja barkowa występuje wówczas, gdy po

urodzeniu główki wystąpią trudności przy rodzeniu się barków.
Dystocją barkową (DB) nazywamy każdy poród trwający powyżej 60 sekund od porodu główki
do urodzenia całego ciała, który nie postępuje mimo prawidłowo pociąganej główki, wymagający
zastosowania dodatkowych rękoczynów.

Mechanizm dystocji barkowej jest następujący: po porodzie główki bark przedni opiera

się od góry o spojenie łonowe, barki nie mogą się zrotować do wymiaru poprzecznego wchodu i
w związku z tym nie może dojść do ich adaptacji do kształtu wchodu miednicy, w efekcie oba
barki płodu pozostają ponad płaszczyzną wchodu miednicy.

1

Wyróżnia się trzy stopnie dystocji barków:

1. szczelne zaklinowanie dużego płodu przy normalnym mechanizmie rotacji barków,
2. jednostronna dystocja, gdy tylny bark znajduje się w miednicy, a przedni jest

zablokowany ponad spojeniem łonowym,

3. obustronna dystocja, gdy oba barki utknęły powyżej wchodu

Jeżeli w powyższych przypadkach zostanie zastosowana siła w celu sprowadzenia barków do

dołu, może to doprowadzić do jeszcze większego zaklinowania się barków płodu.

Częstość występowania

Liczba przypadków dystocji barkowej jest trudna do obliczenia, a wynika to z problemu

definiowania. Zakres ten waha się między 0,23 a 2,09% wszystkich odnotowanych porodów
przebiegających drogami natury, z wyraźną tendencją wzrostową przy coraz większej masie
płodu.

Rokowanie i czynniki ryzyka

Dystocja barkowa najczęściej występuje niespodziewanie i pierwszym sygnałem

zbliżającego się problemu może być zwolnione przechodzenie główki płodu przez kanał rodny.
Podbródek może być ciasno zaklinowany w kroczu matki, a główka może wyglądać, jakby
próbowała zawrócić do pochwy (tzw. objaw żółwia).

Czynniki ryzyka dystocji
barkowej możliwe do
przewidzenia przed ciążą

Przedporodowe czynniki
ryzyka dystocji barkowej

Śródporodowe czynniki ryzyka
dystocji barkowej



Wysoka masa
urodzeniowa matki



Wystąpienie dystocji
barkowej podczas
poprzedniego porodu



Przebyty poród dziecka z
makrosomią



Wysokie stężenie
glukozy (uprzednio
istniejąca cukrzyca lub
otyłość)



Wielorództwo



Cukrzyca przedciążowa



Otyłość



Zaawansowany wiek
matki



Niski wzrost matki



Cukrzyca



Otyłość



Ciąża przedłużona



Nadmiernie duża masa
płodu (makrosomia płodu)



Znaczny przyrost masy
ciała matki



Wcześniejsze urodzenie
dużego dziecka



Wcześniejsze
występowanie dystocji
barkowej



Nieprawidłowości budowy
miednicy



Wielorództwo



Zwolnienie postępu
porodu w pierwszym
okresie, na etapie 7-10 cm



Przedłużający się drugi
okres porodu



Zatrzymanie lub
zwolnienie obniżania się
płodu w kanale rodnym



Makrosomia (> 4000 g)



Konieczność udzielenia
pomocy podczas porodu -
zabiegi położnicze w
próżni miednicy (kleszcze,
próżniociąg)

2

Potencjalne powikłania u matki w czasie dystocji barkowej

•

Urazy szyjki macicy, pochwy i krocza wymagające chirurgicznego zaopatrzenia

•

Uszkodzenie pęcherza moczowego

•

Samoistne rozejście się spojenia łonowego

•

Pęknięcie macicy

•

Krwotok poporodowy

•

Zapalenie błony śluzowej macicy

•

Zakażenia połogowe

•

w rzadkich przypadkach cięcie cesarskie, transfuzje, histerectomia

Według niektórych opracowań dystocja barkowa jest związana z naciskiem na dno macicy,

który może doprowadzić do jej pęknięcia i dramatycznego krwotoku, a w konsekwencji do
śmierci matki.

Prawdopodobne jest również to, że u matki i jej partnera może wystąpić uraz emocjonalny

wynikający z poprzednich doświadczeń i może rozwijać się u nich postawa traumatycznego
stresu, nawet w sytuacji, gdy noworodek przeżyje i nie ma problemów zdrowotnych. Jest to
cenna informacja dla położnej rodzinnej, która podczas wizyty patronażowej powinna wysłuchać
relacji z doświadczeń z porodu. Oczywiście, następny poród może przerażać kobietę i jej
partnera, dlatego w takich sytuacjach istotne znaczenie ma obecność i wsparcie profesjonalnie
przygotowanej położnej.

Potencjalne powikłania dla płodu

•

Uszkodzenie splotu ramiennego 5-15%

−

typu Erba / Erba-Duchennea = porażenie górnej części splotu ramiennego
Jest wynikiem urazu gałązek piątego i szóstego nerwu szyjnego (C

5

-C

6

) i objawia się

brakiem reakcji mięśniowej przy pobudzeniu i odruchu Moro po stronie uszkodzonej.
Klinicznie stwierdza się ramię odwiedzione, zrotowane do wewnątrz przedramię w
pronacji, brak zgięcia w stawie łokciowym, zachowany odruch chwytny ręki. Ręka
zwisa bezwładnie wzdłuż tułowia. Rokowanie dobre

−

Klumpkego - dotyczy uszkodzenia dolnego pnia splotu ramiennego (C

8

- Th

1

),

ogólnie wpływając na mięśnie przedramienia i dłoni, która nie może zostać
zamknięta w pięść (czynność zginaczy jest znacznie bardziej upośledzona niż
prostowników; objawia się to wystąpieniem tzw. ręki szponiastej, kończyna
całkowicie porażona). Prognostycznie mniej pomyślne.

*

zespół Hornera - może dotyczyć objętej porażeniem strony ciała w wyniku
jednoczesnego przerwania współczulnego unerwienia krzyżującego się
w pierwszym kręgu piersiowym. Objawia się wytrzeszczem gałki ocznej,
opadnięciem powieki, zwężeniem źrenicy i szpary powiekowej, brakiem
wydzielania potu po tej samej stronie twarzy.

•

Uszkodzenie nerwu przeponowego - powodując wysokie ustawienie przepony po stronie
porażonej i utrudnione oddychanie; może być przyczyną zmniejszenia pojemności płuc,
nawracających zapaleń płuc i przewlekłego refluksu żołądkowo-przełykowego

•

Złamanie obojczyka 15%

•

Złamanie kości ramieniowej <1%

•

Oderwanie przyczepu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego

•

Uszkodzenia rdzenia szyjnego

•

Zamartwica. Śmierć dziecka

3

Największe ryzyko złamań i uszkodzeń neurologicznych występuje podczas

jednoczesnego pociągania i stosowania silnego nacisku na dno macicy w celu przyspieszenia
porodu. Położne muszą wiedzieć, że w dystocji barkowej nie można stosować nacisku na dno
macicy, a takie postępowanie, co potwierdzają eksperci, stanowi standardową podstawę
wniesienia sprawy do sądu. Manewr McRobertsa, poród tylnego barku i rękoczyn
"korkociągowy" są związane z najmniejszym ryzykiem urazów zarówno u matki, jak i u dziecka.
Zwraca się jednak uwagę, że uszkodzenie splotu barkowego może wystąpić bez względu na
działania podejmowane w celu uwolnienia barków. Porażenie splotu barkowego i złamanie kości
obojczyka mogą być wynikiem samoistnego procesu porodowego lub powstać
wewnątrzmacicznie. Uszkodzenie splotu barkowego spotyka się również u noworodków po
niepowikłanym porodzie drogami natury, podczas cięcia cesarskiego w położeniu podłużnym
główkowym w sytuacji, kiedy bark tylny zahacza o wzgórek kości krzyżowej.

Opieka w czasie porodu

Właściwe rozpoznanie i ścisły nadzór w przypadku wystąpienia dystocji barkowej jest

koniecznością w zapobieganiu urazom okołoporodowym u matki i u płodu. Gdy główka płodu
urodzi się, a okres parcia był długi, powodując wyczerpanie sił rodzącej oraz cofanie się główki
płodu w kroczu, wówczas może to utrudniać prawidłowy poród barków. Cofanie się główki
płodu nazywane jest objawem żółwia. Jeżeli dokonała się zewnętrzna rotacja, boczny ucisk
z zastosowaniem normalnej siły jest nieefektywny w próbie urodzenia się przedniego barku
poniżej spojenia łonowego. Mocny boczny ucisk może być nieskuteczny, ponieważ powoduje
większe wklinowanie się barków w stosunku do otworu miednicy. Jeżeli dystocja barkowa
wystąpi w czasie porodu domowego, należy wezwać karetkę pogotowia i zapewnić transport do
szpitala, ponieważ szybka interwencja w takim przypadku umożliwia podjęcie również szybkiej
resuscytacji neonatologicznej. Oddział położniczy musi być zawiadomiony przed przybyciem
transportu. W tego rodzaju sytuacji podkreśla się znaczenie obecności dwóch położnych przy
porodzie domowym, gdzie jedna położna może telefonować o pomoc, a druga może dokonywać
klinicznej oceny i okazywać wsparcie emocjonalne.

Manewry przyspieszające poród

Bardzo istotne jest uświadomienie sobie, że nie ma jednego manewru, który byłby

najlepszy przy uwalnianiu barków, i nie ma całkowitej pewności, że nie dojdzie do uszkodzenia
płodu. Niezależnie od użytego manewru ok. 15-20% noworodków dozna pewnego uszkodzenia,
nawet krótkotrwałego i przemijającego. Żaden standard postępowania nie może zastąpić
klinicznej diagnozy formułowanej na bieżąco, ponieważ nie istnieje żaden racjonalny sposób
postępowania we wszystkich sytuacjach. Chociaż dystocja barkowa występuje rzadko, powoduje
jednak sytuację naglącą, dlatego też musi być wypracowany wspólny pogląd zespołu
interdyscyplinarnego, jakie manewry są skuteczne w tym zakresie. Schemat postępowania ma
pomóc położnym i innym klinicystom w postępowaniu ze skomplikowanymi porodami, takimi
jak poród z dystocją barkową.

4

Czynności podejmowane w przypadku wystąpienia dystocji barkowej

wg ACOG (American College of Obstetrician and Gynecologist):

1. Wezwać pomoc! Następujące osoby do pomocy: możliwie najbardziej doświadczony

położnik, najbardziej doświadczone położne, anestezjolog, pediatra.
Odnotować w dokumentacji.

2. Założyć rodzącej cewnik do pęcherza moczowego
3. Wykonać rozległe nacięcie krocza po znieczuleniu: umożliwia lepszy dostęp do płodu

i wewnętrzne manewry. Krocze przejmuje znaczną część nacisku karku płodu,
episiotomia pozwala zmniejszyć przekrwienie w obrębie główki płodu.

4. Odśluzować jamę ustną i nosową dziecka
5. Asystent wykonuje ucisk nadłonowy, położnik pociąga za główkę płodu ku dołowi

(nie wykonywać zabiegu Kristellera, nie forsować nadmiernego pociągania za główkę),

6. Manewr McRobertsa
7. Ucisk nadłonowy
8. Manewr Woodsa
9. Próba urodzenia tylnego ramienia
10. Pozycja kolankowo-łokciowa (manewr Gaskin),
11. Przy niepowodzeniu powyższych rękoczynów celowe jest złamanie przedniego obojczyka

płodu lub ramienia,

12. W ostateczności – manewr Zavanellego

*******************************************************************************

H

Help! (Pomocy! Wezwać pomoc)

E

Episiotomy (rozległe nacięcie krocza)

L

Legs (nogi): manewr McRobertsa (30-60 sekund)

P

Pressure (ciśnienie): zewnętrzny ucisk nadłonowy (30-60 sekund)

E

Enter the vagina (wejście do pochwy): manewr Woodsa; manewr Rubina (30-60 sekund)

R

Remove the posterior arm (uwolnienie przedniego ramienia)

R

Roll over onto all fours (zmiana pozycji na kolankowo-łokciową)

Z Zavanelli manoeuver (manewr Zavanellego): nie dotyczy schematu postępowania, stosowany
wyłącznie w ostateczności.

******************************************************************************

Prowadzenie dokumentacji:

1. Całkowity czas potrzebny do uwolnienia barków
2. Całkowity czas od porodu główki do porodu barków
3. Czas urodzenia główki
4. Kolejność i sposób wykonania zastosowanych rękoczynów
5. Potwierdzenie zaprzestania świadomego parcia przez pacjentkę (wyjaśnić pacjentce cel)
6. Zastosowanie ucisku nadłonowego
7. Zgłoszenie potrzeby pomocy dodatkowego personelu i czas jego przybycia
8. Dokładny czas wszystkich wydarzeń
9. Wszelkie wskazania do zastosowania kleszczy lub próżniociągu
10.Udokumentować ocenę uszkodzeń u matki oraz uszkodzeń lub złamań u noworodka.

5

Manewr McRobertsa

Manewr ten jest łatwy do zastosowania i polega na odwiedzeniu i silnym przygięciu w

stawach biodrowych kończyn dolnych rodzącej, w kierunku tułowia do pozycji kolano-klatka
piersiowa.

Pozycja ta powoduje znaczne obniżenie odsetka urazów okołoporodowych u matek

i płodów. Nie zmieniają się istotnie wymiary miednicy, lecz prostuje się kąt między kością
krzyżową a odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa - zostaje zniesiona lordoza lędźwiowa, zmniejsza
się również kąt nachylenia, co ułatwia zsunięcie się barku przedniego płodu za spojenie łonowe.
Efekt uniesienia i zgięcia kończyn dolnych matki prostuje kręgosłup matki i przyczynia się do
przemieszczenia barku tylnego nad kość krzyżową i przez wchód miednicy. Poza tym w ten
sposób osiąga się pożądane rozszerzenie wychodu miednicy. Osiągnięcie takiej pozycji przez
matkę, wymaga obecności dwóch asystentów - po jednym z każdej strony, każdy z nich
przytrzymuje jedną nogę.

Manewr McRobertsa jest polecany, jako manewr pierwszego wyboru w udzielaniu

pomocy rodzącej z DB, szczególnie, dlatego, że nie wykonuje się manipulacji płodem i manewr
ten wydaje się stosunkowo bezpieczny. Jednak z wykonaniem tego manewru może być
powiązane rozejście się spojenia łonowego i przejściowa neuropatia udowa: nadmierne zgięcie
kończyn dolnych i odwiedzenie ud zwiększa napięcie powierzchni stawowych, co powoduje,
że spojenie łonowe zwiększa ucisk na nerw udowy przez więzadło pachwinowe.

6

Ucisk nadłonowy

Ucisk nadłonowy jest nieinwazyjnym manewrem stosowanym przy uwalnianiu barków

i powinien być brany pod uwagę, jako manewr drugiego wyboru, ponieważ jego zastosowanie
może spowodować złamanie obojczyka. Zanim wykona się ucisk nadłonowy, należy opróżnić
pęcherz moczowy matki, aby uniknąć jego urazu i przeszkody w rotacji barków. Zalecaną
metodę stosuje się przez delikatny ucisk pięścią lub podstawą dłoni w stosunku do pleców płodu,
kierując nacisk w stronę linii środkowej ciała płodu. Procedura ta jest zazwyczaj stosowana
razem z innymi manewrami, a najczęściej wraz z manewrem McRobertsa. Istotne jest to, aby
wcześniej dokładnie określić pozycję płodu, w przeciwnym razie można spowodować
pogorszenie się i tak już trudnej sytuacji. Na przykład, jeżeli grzbiet płodu leży po lewej stronie
matki, nacisk należy skierować na przedni bark płodu, który jest barkiem prawym w kierunku
prawej strony matki. Ucisk powinien być stosunkowo silny i może trwać od 5 do 10 minut. Nie
należy stosować ucisku nad spojeniem łonowym do czasu, gdy barki płodu nie zstąpią nad

Pozycja kolankowo-łokciowa

Jeżeli manewr McRobertsa nie przyniesie pożądanych rezultatów, położna w porozu-

mieniu z rodzącą może zastosować pozycję kolankowo-łokciową (zwaną manewrem Gaskin.).
Kobieta wykonuje obrót na rękach i kolanach, który może pomóc uwolnić barki, szczególnie,
jeżeli jest to bark tylny zaklinowany za wzgórkiem kości krzyżowej, chociaż przedni bark może
pozostawać zaklinowany w stosunku do spojenia łonowego. Ponadto może tu dojść do utraty
kontaktu wzrokowego między położną a rodzącą, ale dobra komunikacja powinna zostać
nawiązana już znacznie wcześniej. Pozycja kolankowo-łokciowa nie wyklucza możliwości
wykonywania innych manewrów, takich jak manewr McRobertsa, ucisk nadłonowy, rotacja
barków, rodzenie tylnego barku, a nawet zewnętrznej rotacji główki.
Teoretyczną podstawę tego zabiegu stanowi ruchomość w stawie/więzozroście krzyżowo-
biodrowym, umożliwiająca zwiększenie wymiaru prostego wchodu miednicy o ok. 1-2 cm

Manewr rotacyjny Woodsa

Manewr ten (tak zwany korkociągowy) wymaga obecności osoby asystującej, która jedną

ręką wykonuje delikatny nacisk na pośladki płodu ku dołowi Osoba asystująca stosuje
jednocześnie ucisk w osi macicy, podczas gdy położna po wprowadzeniu dwóch palców do
pochwy umieszcza je na przedniej powierzchni barku tylnego i uciskając klatkę piersiową ku

7

wchód. Wykonany wcześniej ucisk jest nie tylko
nieefektywny, ale także może spowodować
wzrost częstości występowania uszkodzeń
neurologicznych płodu lub urazów kośćca płodu.
Po 10 minutach należy zaniechać wykonywania
tego zabiegu.

tyłowi dokonuje rotacji barku o 180

0

.Powoduje to okrężne przesunięcie tylnego barku po łuku

łonowym od strony zagłębienia krzyżowo-biodrowego przed spojenie łonowe; w przypadku
ustawienia II ucisk zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara z jednoczesnym, przeciwnym, co do
kierunku, naciskaniem ręką zewnętrzną. Ponieważ bark tylny dokonuje obrotu, może to
spowodować jego uwolnienie lub urodzenie się na zewnątrz. Manewr ten może również
spowodować zwiększenie wymiaru międzybarkowego przez odwiedzenie ramion i tym samym
skomplikować poród. Z tego też powodu należy stosować jednocześnie ucisk nadłonowy, aby
utrzymać podczas porodu przedni bark przywiedziony.

Manewr Rubina

Celem tego manewru jest zmniejszenie wymiaru

międzybarkowego przez przywiedzenie ramion płodu do
siebie. Położna wprowadza dwa palce do pochwy (od strony
grzbietu płodu) i układa je na tylnym barku płodu.
Następnie bark tylny może zostać przemieszczony przez
stosowanie nacisku w kierunku klatki piersiowej płodu.
Manewr ten może być bardziej efektywny niż manewr
korkociągowy Woodsa, ponieważ utrzymuje barki
w pozycji skierowanej ku przodowi albo zbliża je do siebie,
zmniejszając wymiar międzybankowy. Ucisk nadłonowy
może być również zastosowany w celu rozkołysania barku
przedniego i przemieszczenia go z jednej strony brzucha
matki na drugą stronę. Może to spowodować uwolnienie
barku przedniego i przygotować miejsce do obrotu dla
barku tylnego.

8

Odmiana manewru Rubina jest opisywana, jako odwrotny manewr rotacyjny Woodsa.

Do pochwy wprowadza się kilka palców i przez nacisk na przednią łopatkę powoduje się
przemieszczenie przedniego barku przez obrót łukiem ku przodowi o 180°. Jeżeli bark tylny jest
bardziej dostępny, można podjąć próbę dokonania obrotu tego barku. = przywiedzenie ramion do
siebie w celu zmniejszenia wymiaru międzybarkowego.

9

Poród tylnego barku

Odprowadzenie główki: manewr Zavanellego

Manewr ten polega na odprowadzeniu główki płodu do miednicy matki i wydobyciu dziecka za
pomocą cięcia cesarskiego. Główka jest odprowadzana bezpośrednio do pozycji potylicowej
przedniej lub potylicowej tylnej i przyginana do klatki piersiowej. Następnie wykonuje się ucisk
w okolicy wierzchołka główki w celu przemieszczenia jej ku górze.
Stosowany wyłącznie w ostateczności.

10

Próba urodzenia tylnego barku jest podejmowana
wówczas, gdy zastosowane do tej pory manewry nie dały
rezultatu w postaci uwolnienia z miednicy matki
zaklinowanego płodu. Położna wprowadza dwa palce do
pochwy od strony tylnego barku (do zagłębienia
krzyżowo-biodrowego; jeżeli grzbiet płodu znajduje
się po prawej stronie matki, należy użyć prawej ręki do
zidentyfikowania prawej kości ramiennej) i idąc wzdłuż
kości ramiennej, dochodzi do łokcia.

Następnie zgina staw łokciowy, przyginając przedramię
do ramienia, i zgiętą rękę prowadzi wzdłuż klatki
piersiowej płodu. Po uchwyceniu za rękę płodu należy
doprowadzić do jej urodzenia, bark tylny pozostaje
w zagłębieniu krzyżowo-biodrowym. Poród ręki może
ułatwić rotacja płodu o 180°, co spowoduje
przemieszczenie się barku tylnego pod spojenie łonowe
i umożliwi fizjologiczne zakończenie porodu.
Uraz w postaci złamania kości ramiennej lub obojczyka
może zdarzyć się, jeżeli ręka jest mocno zaklinowana,
ale w tej sytuacji nie jest to aż tak istotne.

Zasady postępowania dla położnych
Wdrażaj schemat postępowania HELPERR.

•

Pamiętaj o szczegółowym prowadzeniu dokumentacji medycznej. Trzeba uwzględniać
dokładny czas wszystkich wydarzeń i kolejno podejmowane działania medyczne

•

Nawiąż kontakt z matką i jej partnerem uczestniczącym w porodzie. Wysłuchaj ich relacji
i pomóż w zrozumieniu sprawozdania z przebiegu zdarzeń.

•

Ćwicz praktycznie manewry.

•

Podziel się własnymi doświadczeniami z innymi położnymi i (lub) osobami
sprawującymi nadzór.

•

Rozważ sposób sprawowania opieki, uwzględniając określone czynniki ryzyka

W 2002 roku Kolegium Amerykańskich Położników Położników Ginekologów (ACOG) podsumowało
i wydało zalecenia dotyczące postępowania w dystocji barkowej:

•

w grupie B (rekomendacja wydana na podstawie ograniczonych i niejednoznacznych opiniach):

o dystocji barkowej nie można przewidzieć ani zapobiegać, ponieważ nie istnieją dokładne metody

jej identyfikacji,

o nie jest właściwe wykonanie elektywnej indukcji porodu lub cięcia cesarskiego przy podejrzeniu

makrosomii płodu,

•

w grupie C (rekomendacje oparte na zgodnych opiniach i zadaniach ekspertów)

o

u pacjentek, które urodziły dzieci z dystocją barkową powinno się ocenić masę płodu, wiek ciążo-
wy, nietolerancję glukozy u matki oraz ciężkość uszkodzeń noworodka przy poprzednim poro-
dzie, a z matką należy przedyskutować korzyści i powikłania związane z cięciem cesarskim,

o

planowane cięcie cesarskie w celu zapobieżeniu dystocji barkowej można zalecać, gdy oszacowa-
na masa płodu przekracza 5000g u kobiet bez cukrzycy i powyżej 4500g gdy rozpoznano cukrzy-
cę w ciąży.

o

nie ma żadnych dowodów na to, że którykolwiek z rękoczynów stosowanych w dystocji barkowej
jest skuteczniejszy i bezpieczniejszy od drugiego, jakkolwiek manewr McRobertsa rozsądnie jest
wykonywać jako procedurę początkową.

Literatura:

1. Boyle M.: Stany nagłe w okresie okołoporodowym. PZWL, Warszawa 2008
2. Bręborowicz G.(red): Operacje położnicze. OWN, Poznań 2007
3. Ginekologia Polska, suplement: „Dystocja barkowa. Porażenie splotu ramiennego u noworodka”,

IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe, Tychy, 2005.

4. Martius G.: Operacje w położnictwie i ginekologii. PZWL, Warszawa 1995
5. Pschyrembel W.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. PZWL, Warszawa 1997

11