2010-12-26

1

Ekonomia społeczna

Dr Barbara Kowalczyk

Opis przedmiotu

•

Stara Ekonomia Społeczna

•

Ekonomia społeczna a przedsiębiorstwo
społeczne

•

Ekonomia społeczna a trzeci sektor

•

Ekonomia społeczna w Unii Europejskiej

•

Ekonomia społeczna w Polsce

•

Aktywna polityka społeczna

Literatura:

•

Kapitał Społeczny Ekonomia Społeczna pod redakcją Tomasza Kazimierczaka i Marka Rymszy

Instytut Spraw Publicznych Warszawa 2007

•

Ekonomia społeczna w Polsce – definicje, zastosowania, oczekiwania, wątpliwości Kuba

Wygnaoski przy wsparciu Piotra Frączaka es-teksty 2006

www.ekonomiaspoleczna.pl

•

Z teorii i praktyki gospodarki społecznej Tom 1 E. Leś, M. Ołdak Collegium Civitas Warszawa

2006 biblioteka

•

Gospodarka społeczna i przedsiębiorstwo społeczne Wprowadzenie do problematyki pod

redakcją E. Leś T. Collegium Civitas Warszawa 2008

•

Ekonomia społeczna perspektywa rynku pracy i pomocy społecznej pod redakcją J. Staręga-

Piasek IRSS Warszawa 2007

•

Podstawy kształcenia w zakresie przedsiębiorczości społecznej pakiet edukacyjny pod

redakcją E. Leś, M. Ołdak Collegium Civitas Warszawa 2008

•

Wykluczenie społeczne i marginalizacja zawodowa pod redakcją K. Białobrzeska i S. Kawula

Akapit Toruo 2008

•

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 2004 Dz.U.nr 99 poz. 1001

•

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym 2003 Dz.U.03.122.1143

•

Ustawa o spółdzielniach socjalnych 2006 z dnia 27 04 Dz.U.nr 94poz.651

•

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

1997 z dnia 27.08 Dz.U.97,123776

•

Zasady przygotowywania, realizacji i rozliczania projektów systemowych OPS, PCPR, ROPS w

ramach Programu Operacyjnego Kapitał ludzki Warszawa 2008

www.mrr.gov.pl

Początki ekonomii społecznej

Przełom XX XXI wieku

• Kierunek polityki społecznej w Europie: idea spójności

społecznej jako uwspółcześnionej wersji solidaryzmu
będącą odpowiedzią na kwestię wykluczenia
społecznego.

• Podstawowym obszarem realizacji tej idei -sektor

ekonomii społecznej

Spójnośd społeczna

• zdolnośd zapewnienia przez społeczeostwo

dobrobytu wszystkim swym członkom,
minimalizowania rozbieżności między nimi i unikania
polaryzacji.

• wspólnota wolnych, wspierających się nawzajem

ludzi, którzy dążą do tych wspólnych celów
metodami demokratycznymi.

• solidarnośd społeczeostwa w minimalizowaniu

wykluczenia, zwalczanie wykluczenie za pomocą
prewencji, jak i „leczenia”

Ekonomia społeczna

• nadrzędnośd celów społecznych nad działalnością

nastawioną na zysk.

• zaspokojenie konkretnych potrzeb jednostek i

społeczności a wypracowane przy ich pomocy zyski
służą realizacji tego działania

• Pojęcie wykluczenia społecznego pojawiło się w

„zastępstwie” pojęcia ubóstwa z początkiem lat
dziewięddziesiątych XX wieku, jako sposób opisu
wielu namacalnych problemów społecznych
związanych z przeobrażeniami społeczno
politycznymi, wynikającymi także z
ogólnoeuropejskich przemian, wizji społecznej
integracji w unifikującej się Europie

Wykluczenie społeczne

• To sytuacja wycofania się, czy też wtrącania ludzi z rozmaitych

wymiarów porządku społecznego. Stan ten polega na braku
lub niepełnej partycypacji w życiu społecznym i stoi w
sprzeczności z modelem społeczeostwa obywatelskiego,
którego jednym z zasadniczych założeo jest powszechne
uczestnictwo. (Kantowicz 2006:11-20)

Wymiary marginalizacji:

• Wyłączenie z aktywności zawodowej – bezrobocie
• Wyłączenie z konsumpcji – niedostatek, ubóstwo
• Wyłączenie ze społeczności „normalnych”
• Wyłączenie z mechanizmów władzy i wpływu –

marginalizacja kulturowa i polityczna

2010-12-26

2

Stara Ekonomia Społeczna

Przyczyny powstania:

• gwałtowny rozwój przemysłu, przekształcanie

rolnictwa i towarzyszącymi im przemianami
społecznymi.

• rozwarstwienie społeczeostwa, pogorszenie

warunków życia i pracy najuboższych warstw
społeczeostwa

Przeciwdziałanie :

• organizacja samopomocy i samoobrony uboższych

warstw społecznych

• tworzenie stowarzyszeo, towarzystw, bractw pomocy

wzajemnej i wspólnej

z inspiracji i przy zaangażowaniu finansowym bogatych

i wykształconych jednostek

Początki ekonomii społecznej, początek XIX wieku,
• próba uporania się z problemem ładu społecznego,

szczególnie kwestii robotniczej

• sektor wytwarzający towary i usługi o charakterze

zarówno handlowym jak i niekomercyjnym

• spółdzielczośd jako jej najsilniejszy ekonomicznie i

najlepiej zorganizowany sektor.

Ekonomia społeczna w trzech odmiennych
tradycjach :

• socjalistycznej
• liberalnej
• chrześcijaoskiej

jednak wszystkie kładły nacisk na:

• współpracę i współdziałanie
• wspólnotę celów i wysiłków

Ekonomia społeczna w perspektywie

socjalistycznej

• Krytyka klasycznej ekonomii liberalnej,

przeciwstawienie się liberalnemu indywidualizmowi
przez postawienie w centrum zagadnienia dobra i
organizacji społeczeostwa jako całości, a nie
problematyki jednostki i wolności.

• Konieczny nowy ład społeczno-gospodarczy, nowa

organizacja produkcji i podziału dóbr oraz wychowania.

Pierwsza spółdzielnia z Rochdale

• 28 robotników, tkaczy utworzyło Roczdelskie

Stowarzyszenie Sprawiedliwych Pionierów i założyło
spółdzielnię, stała się pierwowzorem dla wielu
analogicznych inicjatyw tworzonych w Anglii i innych
krajach. Zasady jej funkcjonowania – Zasady Roczdelskie -
stały się znane na całym świecie.

• Spółdzielnia ta istnieje po dziś dzieo, prowadzi duży

hipermarket, a w dawnym sklepiku mieści się muzeum.

Ekonomia społeczna w perspektywie liberalnej

• Ekonomia społeczna jako uzupełnienie i

rozszerzenie idei liberalnych.

• ekonomia społeczna jako sposób na

minimalizowanie konfliktów i ułatwienie
współdziałania ludzi w procesie produkcji

• opracowanie koncepcji i założenie banków

spółdzielczych, zakładanych przez ludzi przede
wszystkim w celu udzielania sobie kredytów.

• doprowadzenie do uchwalenia pierwszego prawa

spółdzielczego

2010-12-26

3

Herman Schulze-Delitzch

• opracowanie koncepcji i założenie banków

spółdzielczych, zakładanych przez ludzi przede
wszystkim w celu udzielania sobie kredytów.

• doprowadzenie do uchwalenia pierwszego prawa

spółdzielczego

Ekonomia społeczna w perspektywie

chrześcijaoskiej

• Celem jest taka organizacja pracy, która

najdoskonalej chroni:

– społeczeostwo i jednostkę
– wolnośd,
– sprawiedliwośd,
– braterstwo.

Postulowane rozwiązanie

• Zrzeszenia pracy, oparte o chrześcijaoskie ideały

miłości bliźniego i solidarności, rodzinne stosunki
pomiędzy pracodawcami i zatrudnionymi oraz
współwłasnośd, które usuwają podział na
kapitalistów i robotników, np. wiejskie kasy
pożyczkowe

• Papież Leon XIII encyklika „Rerum novarum” (1891) -

przeciwstawianie się radykalnym ruchom socjalistycznym, dążącym

do obalenia istniejącego porządku, postulowanie naprawy przez

samoorganizację społeczeostwa w różnego rodzaju

stowarzyszeniach samopomocowych, związkach zawodowych.

• Papież Pius XI, encyklika „Qadragesimo Anno” (1931) –

wzmiankowanie spółdzielni jako ważnych instytucji dla robotników,

rzemieślników, rolników, wszelkiego rodzaju najemników.

• Papież Jan XXIII, encyklika „Mater et Magistra” (1961) –

podkreślanie roli spółdzielni dla rolników wobec których pełnią nie

tylko funkcje ekonomiczną, ale również zapewniającą sprawiedliwy

i godny poziom życia

• Papież Jan Paweł II, encyklika „Centesimus annus” (1991) –

podkreślenie roli samoorganizowania się społeczeostwa i

solidarności.

Friedrich Wilhelm Raiffeisen

Założenie:
• Wykorzystywanie zaangażowania i

samoorganizowania odbiorców pomocy, a nie
opieranie się na miłosierdziu klas bogatych.

Praktyka:
• Wiejskie kasy pożyczkowe

Spuścizna starej ekonomii społecznej

• Doświadczenie, iż kwestia ekonomii społecznej

powraca wówczas, gdy na skutek rozmijania się
możliwości gospodarki z kierowanymi wobec niej
społecznymi oczekiwaniami i główną kwestią staje się
aktualna kwestia ładu społeczno-ekonomicznego

• Kolektywne formy gospodarowania jako formułę

godzącą interes ekonomiczny z interesem
społecznym

Instytucje starej ekonomii społecznej :

• Organizacje spółdzielcze i spółdzielnie pracy
• Bankowośd spółdzielcza
• Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
• Towarzystwa ubezpieczeo wzajemnych (TUW)

Ekonomia społeczna – polskie tradycje

• Prekursor spółdzielczości na terenach Polski -

Stanisław Staszic

, który w

1816

roku założył w swoich

dobrach

Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze

.

• Zalążkami ekonomi społecznej na ziemiach polskich

były powstające już w XVII wieku

„porządki

ogniowe”

– organizacje wzajemnej pomocy

przeciwpożarowej mieszkaoców miast

Najstarsza w Polsce Spółdzielnia Mieszkaniowa

• Spółdzielnia Mieszkaniowa Kopernik w Toruniu

Została założona 4 października 1902 roku jako
Stowarzyszenie Urzędników dla Budowy
Domów i Mieszkao w Toruniu.

2010-12-26

4

Kasy Stefczyka

• W latach dziewięddziesiątych XIX wieku w

zaborze austriackim rozpoczął się ruch kas
oszczędnościowo-pożyczkowych, zrzeszających
biednych chłopów, Ich członkowie zobowiązani
byli do wniesienia niewielkiego wkładu i
sukcesywnego gromadzenia oszczędności, w
zamian za co uzyskiwali prawo do korzystania z
nisko oprocentowanego kredytu.

• Organizacje spółdzielcze i spółdzielnie pracy - W

Polsce działa ok. 13 tys. spółdzielni w kilkunastu

branżach, najbardziej liczne to spółdzielnie

mieszkaniowe, konsumenckie spółdzielnie

spożywców „Społem”, spółdzielnie pracy, spółdzielnie

kółek rolniczych, spółdzielnie rolnicze „Samopomoc

Chłopska” oraz spółdzielnie uczniowskie

• Bankowośd spółdzielcza - to ponad 3. tys. placówek (

ok. jednej trzeciej całego sektora bankowego i

reprezentuje 5% wartości aktywów tego sektora. Na

2 mln gospodarstw rolniczych 1,3 mln ma swoje

rachunki w bankach spółdzielczych

• Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe – SKOK

zrzeszające ponad 1,1 mln członków. Siec placówek
SKOK jest największa spośród instytucji oferujących
ludności usługi finansowe (ponad 14 tys. oddziałów
w całej Polsce)

• Towarzystwa ubezpieczeo wzajemnych (TUW) –

Obecnie działa w Polsce 8 TUW, co stanowi 0,5 %
rynku ubezpieczeo. Jak duży to może byd potencjał
niech świadczy 65% udział TUW przed wojną.

Nowa ekonomia społeczna,

gospodarka społeczna

Zmiany społeczno –

gospodarcze w drugiej

połowie XX wieku

Lata 70-te - załamanie dotychczasowego

modelu polityki społecznej:

 niekorzystne zjawiska towarzyszące nadmiernemu

rozbudowaniu systemu świadczeo socjalnych,
powodujące:

 postawy roszczeniowe u świadczeniobiorców,
 zmniejszenie ich aktywności w rozwiązywaniu swoich

problemów życiowych.

 zjawisko biedy pokoleniowej i wyuczonej bezradności.

 kryzys naftowy, załamanie gospodarki, wzrost

bezrobocia

Welfare state

• John Maynard Keynes –podstawy

ekonomiczne

• Thomas Humphrey Marshall –podstawy

społeczno – polityczne

Marshall

• Społeczeostwo równych obywateli, w pełni

korzystających ze swych praw politycznych i
cywilnych.

• Równośd rozumiana jako powszechne prawa do

rzeczywistego dochodu, który nie jest proporcjonalny
do wartości rynkowej (osiągającej go osoby).

• Obywatelskośd tzn. członkowstwo w politycznej

wspólnocie jaką jest paostwo, oznacza przede
wszystkim posiadanie uprawnieo.

Lata 80-te - krytyka amerykaoskich

neokonserwatystów

Posiadanie uprawnieo do świadczeo, które nie jest

warunkowane podejmowaniem obowiązków:

• uczy nieodpowiedzialności za siebie i rodzinę,
• uczy nieposzanowanie praw innych
• osłabia motywację do pracy.

2010-12-26

5

Poszukiwanie nowych rozwiązao w sferze

polityki społecznej i gospodarczej

• Renesans przedsiębiorczości
• Reorientacja polityki społecznej, przede

wszystkim w obszarze zatrudnienia i rynku
pracy i pomocy społecznej, w stronę tzw.
aktywnej polityki społecznej

Aktywna polityka społeczna

• silne zachęty do

podejmowania/kontynuowania aktywności
ekonomicznej, tj. aby z punktu widzenia
obywatela dokonującego wyboru, bardziej
opłacało się pracowad niż nie pracowad.

Renesans społeczeostwa

obywatelskiego

• jako zbiorowego podmiotu

współkształtującego, obok paostwa i rynku,
życie wspólnot politycznych.

Obywatelskośd

• oznacza przede wszystkim zobowiązania

(odpowiedzialności) do podejmowania aktywności na
rzecz dobra wspólnego i własnego, aktywności na
rynku pracy, aktywności w życiu publicznym

.

• Nowa ekonomia społeczna,
• Przedsiębiorczośd społeczna,
• Przedsiębiorstwo społeczne.

Ekonomia społeczna

• narzędzie rozwoju społeczno-gospodarczego na

szczeblu lokalnym, komplementarne wobec sektora
prywatnego i publicznego.

• tworzenie nowych usług i nowych miejsc pracy na

szczeblu lokalnym w ramach przedsięwzięd łączących
w sobie ekonomiczne i społeczne aspekty aktywności
obywatelskiej.

Ekonomia społeczna

(perspektywa nowej, zdemokratyzowanej organizacji

pracy)

• definiowana przez organizacje, które ją tworzą: „są to

podmioty gospodarcze i społeczne aktywne we

wszystkich sektorach. Wyróżniają się one ze względu

na swoje cele oraz szczególną formę

przedsiębiorczości. Ekonomia społeczna obejmuje

takie podmioty jak spółdzielnie, towarzystwa

Ekonomia społeczna

(perspektywa wykluczonych społecznie)

• jako inicjatywy z zakresu polityki rynku pracy, w tym

zwłaszcza integracji społeczno-zawodowej grup
dotkniętych wykluczeniem społecznym,
przeciwstawiajające się nieuzasadnionej polaryzacji
dochodowej społeczeostw.

Ekonomia społeczna

(perspektywa społeczności lokalnych)

• Jako narzędzie mobilizacji ekonomicznej i

społecznej zaniedbanych społeczności lokalnych /
obszarów oraz jako formułę zwiększania
uczestnictwa ich członków / mieszkaoców w
wymianie gospodarczej i życiu publicznym.

2010-12-26

6

Podmioty gospodarki społecznej realizują trzy

funkcje:

• Funkcję reprezentowania interesów różnorakich

grup i społeczności

• Funkcję redystrybucyjną, a więc świadczenia

pomocy, która inaczej nie byłaby osiągalna

• Funkcję produkcji dóbr i usług, w tym także dla osób

najsłabszych ekonomicznie, które nie mogą ich nabyd
na rynku.

Idee ekonomii społecznej

• prymat działania na rzecz ludzi (członków,

podopiecznych) nad maksymalizacją zysku.

• istotne znaczenie – obok celu gospodarczego –

misja społeczna.

Wartości ekonomii społecznej:

• Solidarnośd
• Partycypacja
• Samorządnośd
• Odpowiedzialnośd
• Niezależnośd

Ekonomia społeczna

• pobudza społeczny rozwój lokalny
• wykorzystuje zasoby ludzkie w sposób

komplementarny do sektora prywatnego i
publicznego,

• zapobiega wykluczeniu społecznemu i

łagodzi napięcia społeczne

• wspomaga proces budowania społeczeostwa

obywatelskiego.

Nowe przedsięwzięcia z zakresu

przedsiębiorczości społecznej

• Przedsiębiorstwo społeczne
• Lokalna ekonomia społeczna

Cechy przedsiębiorczości społecznej

• Prymat jednostki i celów społecznych nad kapitałem
• Dobrowolna i otwarta przynależnośd
• Demokratyczna kontrola przez członków organizacji
• Wspólnota interesów członków i użytkowników z celami

ogólnymi

• Praktyczne zastosowanie zasady solidarności i

odpowiedzialności

• Samorządnośd i niezależnośd wobec władz publicznych
• Przeznaczenie części nadwyżek na zapewnienie trwałego

rozwoju organizacji bądź na rozwój usług dla członków lub
szerszych grup społecznych

Przedsiębiorstwo społeczne

Kryteria społeczne:
• Działalnośd przedsiębiorstw społecznych jest

ukierunkowana bezpośrednio na wspieranie i rozwój

społeczności lokalnych i promowanie poczucia

odpowiedzialności społecznej na szczeblu lokalnym.

• Demokratyczne zarządzanie w przedsiębiorstwach

społecznych oparte na zasadzie 1 miejsce – 1 głos;

proces podejmowania decyzji niepodporządkowany

udziałom kapitałowym

Przedsiębiorstwo społeczne

Kryteria społeczne:
• Partycypacyjny charakter przedsiębiorstw

społecznych, które odznaczają się tym, że

użytkownicy usług są reprezentowani i uczestniczą w

strukturach. W wielu przypadkach jednym z celów

przedsiębiorstw społecznych jest wzmocnienie

demokracji na szczeblu lokalnym poprzez działalnośd

ekonomiczną

• Ograniczona dystrybucja zysków

Przedsiębiorstwo społeczne

Kryteria ekonomiczne:
• Stała działalnośd mająca na celu produkcje dóbr i/lub

sprzedaż usług, lub zajmują się dystrybucją

• Duży zakres autonomii działania: przedsiębiorstwa są

zakładane na zasadach dobrowolności przez grupy
obywateli i przez nich zarządzane, chociaż mogą
korzystad z dotacji publicznych. Ich udziałowcy mają
prawo głosu, prawo do własnego stanowiska oraz
prawo do wyjścia z organizacji

2010-12-26

7

Przedsiębiorstwo społeczne

Kryteria ekonomiczne:
• Ponoszenie znaczącego ryzyka ekonomicznego w

prowadzeniu działalności; finansowe podstawy
działania zależą od wysiłków ich członków i
pracowników – do nich należy zapewnienie
odpowiednich zasobów finansowych, w odróżnieniu
od instytucji publicznych

Porównanie gospodarki rynkowej i gospodarki

społecznej

działanie
"spółdzielcze „

działanie
"przedsiębiorcze"

motyw działania

działanie zrodzone
z idei

działanie z pobudek
pragmatycznych

sposób działania

kolektywny

indywidualny

cel działania

dobro ogólne

własny zysk

odwoływanie się
w działaniu

do całego ruchu
spółdzielczego

do samego siebie

ukierunkowanie
działania

na sposób
rozwiązywania
problemów

na wzrost
efektywności

Organizacje pozarządowe

Kryteria:
• Trwała formalna struktura
• Instytucjonalna niezależnośd od władz publicznych
• Brak nastawienia na zysk i niedystrybuowanie zysków

z działalności wśród swoich członków

• Samorządnośd
• Dobrowolnośd – członkowstwo i nich jest

woluntarystyczne, członkowie przeznaczają częśd

swojego czasu i pieniędzy na działalnośd w swojej

organizacji

• Realizacja celów społecznych

Przedsiębiorczośd społeczna trzeciego sektora:

• Społeczna kontrola rynku – sprawdzanie rynku,

zarówno w formie ochrony konsumentów, jak i
szeroko rozumianej odpowiedzialności za skutki
działao sektora rynkowego.

• Kompensowanie deficytów rynku – tzn. dostarczanie

dóbr, których rynek samoczynnie by nie dostarczał,
albo dostarczanie dóbr tym, którzy z różnych
względów w rynku nie uczestniczą

Innowacyjnośd organizacji pozarządowych

• Nowe produkty lub nowa jakośd produktów –innowacyjne

sposoby zaspokajania potrzeb w obszarach w których rynek i
paostwo nie są w stanie znaleźd satysfakcjonujących
rozwiązao, np.: integrowanie z rynkiem pracy osób
bezrobotnych, usługi w zakresie pomocy społecznej

• Nowe metody organizacji i/lub produkcji – np. angażowanie

we wspólne projekty najróżniejszych partnerów: personelu
płatnego i wolontariuszy, władz publicznych i firm
komercyjnych, partnerstwa producentów i konsumentów w
organizowaniu usług dla danej społeczności i zarządzaniu nimi.

Innowacyjnośd organizacji pozarządowych

• Nowe czynniki produkcji –wolontariat jako

pełnowartościowy czynnik produkcji, rozwój
nietypowych elastycznych form zatrudnienia

• Nowe stosunki rynkowe – przełamywanie monopoli

sektora publicznego i rodziny; konkurowanie na qusi-
rynkach; przejmowanie przez organizacji trzeciego
sektora cech tradycyjnych organizacji komercyjnych,
takich jak: umiejętnośd konkurowania, struktury
zarządzania wzorowane na sektorze komercyjnym.

Podział trzeciego sektora:

• Sektor gospodarczy (przedsiębiorczośd

społeczna)

• Sektor polityczny (organizacje rzecznictwa

interesów)

• Sektor mieszany gospodarczo - polityczny

Społeczne przedsiębiorstwa pracy integracyjnej

ekonomia społeczna jest rozumiana „jako inicjatywy z

zakresu polityki rynku pracy, w tym zwłaszcza
integracji społeczno-zawodowej grup dotkniętych
wykluczeniem społecznym.

Modele społecznych przedsiębiorstw pracy

integracyjnej

• Przedsiębiorstwo dające chwilowe zajęcie: celem jest

umożliwienie grupom zagrożonym wykluczeniem społecznym
zdobycie doświadczenia zawodowego (przejściowe zatrudnienie)
lub treningu przywarsztatowego po to, aby zwiększyd ich szanse
zatrudnienia na otwartym rynku pracy, przykładem KIS.

• Przedsiębiorstwa tworzące stałe, samofinansujące się miejsca

pracy: celem jest tworzenie stabilnych i gospodarczo
uzasadnionych miejsc pracy, w perspektywie średnioterminowej
dla osób zagrożonych defaworyzowanych na rynku pracy; na ogół
przedsiębiorstwa te korzystają z subsydiów, ale tylko w
początkowej fazie, później muszą się utrzymad z własnych
dochodów. Przykład Spółdzielnie Socjalne

2010-12-26

8

Modele społecznych przedsiębiorstw pracy

integracyjnej

• Przedsiębiorstwa integracji zawodowej z permanentnymi

subsydiami przeznaczone dla osób w najtrudniejszej sytuacji,
których integracja na otwartym rynku pracy jest mało
prawdopodobna – przede wszystkim chodzi tu o osoby
niepełnosprawne, ale także z ciężkim upośledzeniem
społecznym; stabilnośd zatrudnienia gwarantują subsydia.
Przykład ZAZ

• Przedsiębiorstwa socjalizujące przez aktywnośd produkcyjna;

celem jest tu nie tyle integracja na rynku pracy, ale
resocjalizacja przez kontakty grupowe, przestrzeganie zasad,
niejako przy okazji wykonywanie pracy; adresatami są osoby z
poważnymi problemami: alkoholicy, osoby zaburzone
psychicznie. Przykład CIS.

Spółdzielnia Społeczna „Futura” we Włoszech

• Założona ponad 10 lat temu w Como, zarządza pralnią

przemysłową, zatrudniając ponad 20 osób z różnymi
problemami ze zdrowiem psychicznym. Stworzona w ramach
miejscowego szpitala psychiatrycznego i przy jego wsparciu,
teraz staje się coraz bardziej niezależna. Obecnie służy wielu
publicznym i prywatnym klientom i słynie w okolicy z
profesjonalizmu i wysokiej jakości.

• Podobnie jak każda inna spółdzielni społeczna, „Futura” jest

przedsiębiorstwem, które czerpie zyski ze sprzedaży usług.
Zgodnie z prawem, paostwo płaci ubezpieczenie społeczne za
pracowników defaworyzowanych na rynku pracy, a nawet
połowa pracowników przedsiębiorstwa może byd
wolontariuszami.

Lokalna ekonomia społeczna:

• ekonomia sąsiedztwa
• ekonomia solidarności
• ekonomia zorientowana na wspólnotę

Lokalna ekonomia społeczna

• Dostarcza głównie produkty i usługi dla

codziennych, prywatnych potrzeb i stanowi
swego rodzaju mieszankę :

– Pracy najemnej
– Własnej pracy
– Pomocy sąsiedzkiej
– Samoorganizującej się społecznej działalności

Cele ekonomii zorientowanej na

wspólnotę

• Rekonstrukcja społeczno-kulturowych i

społeczno-ekonomicznych relacji, które zostały
zniszczone przez rynek,

• Integracja społeczna lokalnego środowiska

Przedsiębiorczośd a organizowanie

społeczności lokalnej

• Wzmacnianie indywidualnych kompetencji

członków społeczności w kontekście tworzenia
społecznych oraz infrastrukturalnych
warunków uzewnętrzniania tej aktywności

• Rozwijanie i wspieranie indywidualnej

przedsiębiorczości członków społeczności
lokalnej w obrębie społeczności lokalnej a
przede wszystkim kształtowanie zbiorowych
form tej aktywności

Lokalna ekonomia społeczna

• Kreowanie zbiorowych form aktywności :

 Ekonomicznej – rozwój ekonomiczny
 Społecznej – rozwój kapitału ludzkiego

Działania na rzecz rozwoju lokalnej ekonomii

społecznej

• Rozpoznanie i oszacowanie potencjału

rozwoju ekonomicznego społeczności

• Pozyskanie lokalnych zasobów finansowych na

ekonomiczny rozwój społeczności

• Uruchomienie i kreatywne spożytkowanie

fizycznych, indywidualnych i społecznych
zasobów do budowy podstaw ekonomicznego
rozwoju

Wsparcie lokalnej ekonomii społecznej przez

lokalne instytucje publiczne i organizacje

pozarządowe:

• Dokonywanie niezbędnych do jej funkcjonowania

zakupów towarów i usług w obrębie społeczności
lokalnej oraz zatrudnianie lokalnej siły roboczej

• Dzierżawienie lokalnych gruntów i nieruchomości
• Rozwijanie kapitału ludzkiego i społecznego
• Mobilizowanie zasobów zewnętrznych wobec

społeczności

• Tworzenie lokalnych strategii rozwoju ekonomii

społecznej

2010-12-26

9

Przykład Danii

Stara gospodarka
społeczna

Nowa gospodarka społeczna

Rozwiązywanie
problemów

Wyzysk, alienacja

Wykluczenie, bezrobocie

Efekty

Zlikwidowanie wyzysku
i alienacji

Rozwój jednostek, rozwój lokalny

Typ pracobiorcy Wszyscy

Osoby o najsłabszej pozycji
na rynku pracy

Formy

Spółdzielnie,
Stowarzyszenia,
Towarzystwa
Wzajemnej Pomocy

Przedsiębiorstwa pracy
integracyjnej, Organizacje
pozarządowe

Rola państwa

wspieranie

Popieranie, Dotowanie, ochrona

Stosunek do
rynku

konkurencja

Operuje w obszarach, którymi
rynek nie jest zainteresowany

Efekty społeczne Osłabianie konfliktu

klasowego

Wzrost spójności społecznej

Ekonomia społeczna w Unii Europejskiej

• Francji w 1980 r.
• Włochy 1991 r. ustawa o spółdzielniach

socjalnych,

• Belgia 1995 r. przedsiębiorstwa "o celach

społecznie użytecznych

• Francja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja,

Luksemburg, Finlandia, Wielka Brytania

Działania Unii Europejskiej

• 1989 roku KE opublikowała swój pierwszy komunikat dla Rady

Europy dotyczący gospodarki społecznej.

• 1990 roku Parlament Europejski powołał do życia pierwszą

Intergrupy d/ s. Gospodarki Społecznej.

• 1997 roku w Luksemburgu Europejski Szczyt poświęcony

zatrudnieniu, nawiązano wyraźnie do ekonomii społecznej i
wpisano ją do zbioru głównych kierunków polityki na rzecz
zatrudnienia

• 2003 roku Unia przyjmuje statut Europejskiej Spółki

Spółdzielczej i publikuje Komunikat dla rządów i instytucji
europejskich na temat «promocji spółdzielczości w Europie».

Działania Unii Europejskiej

• W roku 2003 Unia przyjmuje statut Europejskiej

Spółki Spółdzielczej i publikuje Komunikat dla rządów
i instytucji europejskich na temat «promocji
spółdzielczości w Europie».

•
• na poziomie światowym ekonomia społeczna została

uznana przez OCDE (Organizację Współpracy i
Rozwoju Ekonomicznego) oraz MOP
(Międzynarodowa Organizację Pracy).

• Na poziomie światowym ekonomia społeczna

została uznana przez OCDE (Organizację
Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego) oraz
MOP (Międzynarodowa Organizację Pracy).

Stała Konferencja Ekonomii Społecznej

(CEP-

CMAF

)

• Wspólna platforma europejskich ugrupowao

spółdzielni, towarzystw pomocy wzajemnej,
stowarzyszeo i fundacji oraz krajowych
przedstawicieli ekonomii społecznej. Instytucja ta
pełni rolę instancji umożliwiającej uzgadnianie
stanowisk, przedstawianie propozycji i
reprezentowanie w kwestiach dotyczących ekonomii
społecznej.

Wsparcie inicjatyw ekonomii społecznej w

krajach poszerzonej Unii

Konferencje ekonomii społecznej :
• Praga (2002), idea wymiany najlepszych praktyk

pomiędzy podmiotami ekonomii społecznej w
ramach poszerzonej UE.

• Kraków (2004), pierwsze spotkanie Polskich

podmiotów ekonomii społecznej na szerokim forum.

Program EQUAL

Inicjatywa Wspólnoty, finansowana przez Europejski

Fundusz Społeczny mająca na celu:

• promowanie nowych metod przeciwdziałania

dyskryminacji i nierówności w powiązaniu z rynkiem

pracy, poprzez współprace ponadnarodową

• wzmocnienie gospodarki społecznej (w szczególności

trzeciego sektora), a szczególności jeśli chodzi o

usługi świadczone społecznościom lokalnym, z

naciskiem na tworzeniu miejsc pracy dla osób

defaworyzowanych na rynku pracy.

2010-12-26

10

EQUAL

• W ramach tego programu w ciągu 6 lat sfinansowały

424 projekty dotyczące gospodarki społecznej na
kwotę 600 mln euro. Obecnie zasady EQUAL mają
byd integralną częścią nowych programów EFS, które
będą realizowane w latach 2007-2013

Instytucje ekonomii społecznej Unii

Europejskiej

• 900 000 różnego rodzaju podmiotów,

wytwarzających około 10 PKB w Europie.

• 8 % wszystkich przedsiębiorstw europejskich (ok.

miliona przedsiębiorstw i organizacji)

• 10% produktu krajowego brutto)
• 10 % całkowitego zatrudnienia (ponad 10 milionów

osób pracujących).

Zatrudnienie w ekonomii społecznej w Europie

KRAJ

Procent zatrudnienia

Holandia

16,6%

Irlandia

15,9%

Dania

13,9%

Hiszpania

10%

Wielka Brytania

8,4%

Finlandia

8,2%

Włochy

8,2%

Zatrudnienie w ekonomii społecznej w Europie

KRAJ

Procent zatrudnienia

Austria

8%

Belgia

7,1%

Francja

6,8%

Niemcy

6,5%

Szwecja

5,8%

Luksemburg

4,6%

Portugalia

3,5%

Grecja

3,3%

Europejski model ekonomii społecznej

• modele narodowe
• powiązanie ekonomii społecznej z lokalną

tradycją i potencjałem kapitału społecznego

• Francja – żłobki rodzicielskie, struktury opieki nad

małymi dziedmi, częściowo kierowane i zarządzane
przez rodziców

• Anglia – spółdzielnie opieki domowej zatrudniające

swoich członków, głównie kobiety mające obowiązki
rodzinne

• Włochy – Spółdzielnie socjalne typu A i typu B:
• - A: spółdzielnie usługowe na rzecz grup

dysfunkcyjnych, np zapewniające opiekę nad
osobami niepełnosprawnymi w domach

• - B: spółdzielnie socjalne na rzecz integracji

zawodowej grup wykluczonych społecznie

• Szwecja – spółdzielnie pomocy sąsiedzkiej, opieki nad

ludźmi starszymi. Spółdzielnie usługowe rolników,

spółdzielnie artystów, przedszkola spółdzielcze

• Hiszpania – spółdzielczy model rozwoju lokalnego –

spółdzielnie Mondragon. Przedsiębiorstwa integracji

przez pracę osób niepełnosprawnych lub

wykluczonych z tradycyjnego rynku pracy. Działalnośd

firm społecznych polega na oferowaniu dostępu do

przejściowego zatrudnienia, mającego umożliwid

zintegrowanie zawodowe osób trwale bezrobotnych

zamiast długofalowego tworzenia miejsc pracy

chronionej

• Austria – organizacje opieki nad dziedmi przy udziale

rodziców

• Portugala – spółdzielnie prowadzące usługi

wychowania i rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych

• Grecja – Spółdzielnie turystyczne, tworzone przez

kobiety z regionów wiejskich o potencjale

turystycznym, oferujące usługi noclegowe,

restauracyjne, drobne rzemiosło

• Niemcy – przedsiębiorstwa społeczne korzystające z

czasowej pomocy publicznej, mające na celu

tworzenie miejsc pracy dla osób długotrwale

bezrobotnych i wspieranie rozwoju ekonomicznego

• Holandia – Przedsiębiorstwa lokalnego rozwoju

oferujące mieszkaocom dzielnic upośledzonych
wykonywania w zamian za wynagrodzenie prac
związanych z utrzymaniem i remontami mieszkao
prywatnych oraz wspólnej infrastruktury lub
świadczenia usług społecznych w sąsiedztwie

• Irlandia – Przedsiębiorstwa o zróżnicowanym

charakterze prawnym, stawiające sobie za cel
wspólnotowy rozwój przez działalnośd m.in. w
zakresie rozwoju budownictwa społecznego,
włączania do zatrudnienia, pomoc kredytową, oraz
usługi sąsiedzkie

2010-12-26

11

Instytucje ekonomii
społecznej w Polsce

10 nowych krajów UE

• problemy z budowaniem w nich społeczeostwa

obywatelskiego.

• koncentracja głównie na tworzeniu mechanizmów rozwoju

wolnego rynku i nie doceniano roli organizacji pozarządowych

jako odmiennych czynników rozwoju.

• nieufnośd wobec spółdzielni, które jawią się jako organizacje

związane z byłym systemem komunistycznym i nie cieszą się

dobrą opinią społeczną.

• powstające organizacje ekonomii społecznej cechuje zależnośd

od finansowania zewnętrznego. Przez wiele lat nie

dopracowano się ram prawnych , ustawowych dla rozwoju

alternatywnych form działao przedsiębiorczych.

• organizacje ekonomii społecznej mają trudności w

mobilizowaniu niezbędnych zasobów do prowadzonej przez

siebie działalności.

Polska

Spójny i komplementarny system prawny na rzecz

rozwoju alternatywnych form przedsiębiorczości
społecznej. Tworzą go akty prawne:

• Ustawa o działalności pożytku publicznego i

wolontariatu 2003

• Ustawa o zatrudnieniu socjalnym 2003
• Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy 2004

• Ustawa o spółdzielniach socjalnych 2006
• Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 1997

Instytucje spółdzielcze:

Spółdzielnia użytkowników

Spółdzielnia pracy

Spółdzielnia socjalna

Centrum Integracji Społecznej
Klub Integracji Społecznej
Zakład Aktywności Zawodowej

Spółdzielnia

Ustawa Prawo Spółdzielcze 1982

dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby

osób, (o zmiennym składzie osobowym i
zmiennym funduszu udziałowym), które w
interesie swoich członków:

– prowadzi wspólną działalnośd gospodarczą”
– może prowadzid działalnośd społeczną i oświato-

kulturalną na rzecz swoich członków i ich
środowiska

Spółdzielnie użytkowników

• spółdzielnie zaspokajające potrzeby

gospodarcze członków, świadczą usługi na
rzecz członków

Przykład: wiejskie spółdzielnie zaopatrzenia i

zbytu, rzemieślnicze spółdzielnie zaopatrzenia i
zbytu, spółdzielnie mleczarskie, ogrodnicze,
spółdzielnie mieszkaniowe, spółdzielnie
oszczędnościowo – pożyczkowe (banki
spółdzielcze), spółdzielnie uczniowskie.

Spółdzielnie pracy

• przedmiotem działalności gospodarczej jest

prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w
oparciu o osobistą pracę członków

Przykład: spółdzielnie inwalidów, spółdzielnie

przemysłu ludowego i artystycznego,
spółdzielnie transportowe, chałupnicze
spółdzielnie pracy, młodzieżowe, studenckie
spółdzielnie pracy, spółdzielnie hodowców

• Spółdzielnie działają w oparciu o statut.
• Członek zobowiązany jest do wniesienia

wpisowego oraz zadeklarowanych udziałów
stosownie do postanowieo statutu.

• Spółdzielnia odpowiada za swoje

zobowiązania całym swoim majątkiem.

• Zysk spółdzielni podlega podziałowi

pomiędzy swoich członków.

• W spółdzielni pracy członkowie za świadczona

pracę pobierają wynagrodzenie na zasadach
ogólnych prawa pracy.

Spółdzielnia Socjalna

ustawa o spółdzielniach socjalnych 2006

uprawnieni do zakładania spółdzielni socjalnych:

• posiadających status bezrobotnych,
• uprawnionych do korzystania z zajęd w CIS

2010-12-26

12

Przedmiot działalności spółdzielni socjalnej

• prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa

opartego o prace osobista członków w celu ich
społecznej i zawodowej integracji

• liczba członków założycieli z 10 do 5
• ograniczona do 50 liczba członków spółdzielni
• spółdzielnia ma prawo zatrudniad nie będących

członkami spółdzielni, przy pracach wymagających

szczególnych kwalifikacji, których nie posiadają

członkowie spółdzielni, lecz liczba tych osób nie może

byd większa niż jedna na pięciu członków spółdzielni.

• w spółdzielniach socjalnych brak jest możliwości

partycypowania członków spółdzielni w jej zyskach

(wyróżnik w stosunku do „zwykłych” spółdzielni).

Publiczne wsparcie finansowe dla członków

założycieli spółdzielni socjalnych

• dotacje w wysokości trzykrotności przeciętnego

wynagrodzenia na członka założyciela

• dwukrotności dla osób przystępujących do

spółdzielni po jej założeniu

• możliwośd refundacji przez starostę części składek na

ubezpieczenie społeczne.

Podstawy założenia Spółdzielni Socjalnej

• dobrze przygotowana grupa osób chcących

współpracowad

• istnienie potrzeby na rynku lokalnym, którą

spółdzielnia będzie zaspakajad

• właściwe przygotowanie i wsparcie osób

pragnących założyd Spółdzielnie Socjalne

Podstawy założenia Spółdzielni Socjalnej

• wsparcie przez środowisko lokalne, efekt

przemyślanej strategii rozwoju lokalnego,

wspierającego osoby, które próbują samodzielnie

powrócid na rynek pracy poprzez:

– instytucja samorządowe
– organizacje pozarządowe
– lokalne środowiska biznesu, S bowiem nie mogą

powstad w próżni społecznej.

• ogromna rola powstających w kraju CIS i KIS w

przygotowaniu osób do tworzenia spółdzielni

socjalnych. Potencjalni spółdzielcy powinni byd

dobrze przeszkoleni zarówno pod kątem psychologii,

jak i biznesu.

Spółdzielnie opierają swoją działalnośd na

wartościach:

• samopomocy, samoodpowiedzialności,

demokracji, sprawiedliwości i solidarności.

• uczciwośd, otwartośd,
• odpowiedzialnośd społeczna i troska o innych.

Centrum Integracji Społecznej CIS

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym

2003

• Adresaci:
• - osoby chore psychicznie
• - bezrobotni pozostających bez pracy dłużej niż 24miesiące
• - zwalniani z zakładów karnych, mających trudności w

integracji ze środowiskiem

• - uchodźcy realizujący indywidualny program integracji
• - uzależnieni od alkoholu, którzy ukooczyli terapię w ZLO
• - uzależnieni od narkotyków innych środków

psychoaktywnych, którzy ukooczyli program terapeutyczny

• - bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z

bezdomności

• - osoby niepełnosprawne

Centrum realizuje integrację zawodową i

społeczną poprzez:

• Kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról

społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych
osobom nie podlegającym wykluczeniu społecznemu

• Nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenia do

zawodu, przekwalifikowanie lub podwyższenie kwalifikacji
zawodowych

• Naukę planowania życia i zaspakajania potrzeb własnym

staraniem, zwłaszcza przez możliwośd osiągnięcia własnych
dochodów przez zatrudnienie lub działalnośd gospodarczą

• Uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania

posiadanymi środkami pieniężnymi

Centrum w ramach reintegracji zawodowej może

prowadzid

• działalnośd wytwórczą, handlową, usługową
• działalnośd wytwórczą w rolnictwie,

z wyłączeniem działalności polegającej na wytwarzaniu

i handlu wyrobami przemysłu paliwowego,
tytoniowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także
pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości
alkoholu powyżej 0,5% oraz wyrobów z metali
szlachetnych albo z udziałem tych metali.

2010-12-26

13

Uczestnik CIS ma prawo do:

• jednego posiłku dziennie
• świadczenia integracyjnego w wysokości

zasiłku dla bezrobotnych.

Reintegracja społeczno zawodowa osób zagrożonych

wykluczeniem społecznym realizowana ma byd:

• w pierwszym etapie poprzez uczestnictwo w

zajęciach CIS,

• dalej poprzez zatrudnienie na wspieranym rynku

pracy,

• wreszcie poprzez powrót na „otwarty” rynek pracy i

podjęcie działalności gospodarczej, znalezienie
zatrudnienia, lub prowadzenie działalności
gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej.

Skierowanie do pracy odbywa się na podstawie umowy

zawartej między starostą pracodawcą, w której
pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia przez
okres nie krótszy niż 18 miesięcy, a starosta do
refundowania części wynagrodzenia przez 12
miesięcy:

– 80% zasiłku dla bezrobotnych przez 3 miesiące
– 60% zasiłku przez następne 3 miesiące
– 40 zasiłku przez następne 6 miesięcy

Klub Aktywności Społecznej KIS

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym

2003

• cele :

– integrację społeczną i zawodową osób

zagrożonych wykluczeniem społecznym,
realizowane jednak w inny sposób niż CIS

KIS pomaga swoim członkom:

• w integracji grupy osób o podobnych trudnościach i

problemach życiowych

• w uzyskaniu bezpieczeostwa socjalnego poprzez

aktywizację zawodową

• w pomocy w osobistym rozwoju
• w samoorganizowaniu się i podejmowaniu przez nich

wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia w zakresie

aktywizacji zawodowej, w tym do tworzenia

własnych miejsc pracy

• w przygotowaniu do zajęd w CIS

KIS jest otwarty na potrzeby środowiska

lokalnego poprzez:

• organizowanie robót publicznych szczególnie w

zakresie poprawy stanu środowiska naturalnego, jego
wyglądu estetycznego,

• przystosowania budynków użyteczności publicznej

dla osób niepełnosprawnych,

• stanu dróg lokalnych,
• rozwoju usług na rzecz mieszkaoców.

KIS w porównaniu z CIS ma dużo plusów:

• bardziej elastyczna formułę organizacyjną, zapisy na

jego temat w ustawie o zatrudnieniu socjalnym są
bardzo ogólne

• na ogół dużo taosze koszty funkcjonowania
dlatego KIS - ów w Polsce jest dużo więcej niż CIS.

• Chociaż KIS nie prowadzi działalności

gospodarczej, to jednak można zaliczyd go do
przedsięwzięd ekonomii społecznej ponieważ
prowadzi rehabilitacje społeczna i zawodową
oraz może tworzyd miejsca pracy w formie
robót publicznych. Ponadto łączy działania
samopomocowe z działaniem na rzecz
społeczności lokalnej.

Zakład Aktywności Zawodowej ZAZ

ustawa o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz o

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 1997

• „Zakład aktywności zawodowej… tworzy się celem

zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do

znacznego stopnia niepełnosprawności, a także

poprzez rehabilitację zawodową i społeczną,

przygotowania ich do życia w otwartym środowisku

oraz pomocy w realizacji pełnego, niezależnego,

samodzielnego i aktywnego życia na miarę ich

indywidualnych możliwości.” ,

2010-12-26

14

Zakład Aktywności Zawodowej może

utworzyd:

• powiat, gmina lub organizacja społeczna,

której statutowym zadaniem jest rehabilitacja
społeczna i zawodowa osób
niepełnosprawnych.

Wymagania w stosunku do ZAZ:

• Przestrzegad odpowiedniego stosunku zatrudnienia

osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego

stopnia niepełnosprawności do innych pracowników

– od 2,5 do 3 niepełnosprawnych na 1 innego

pracownika, w zależności od rodzaju produkcji

• Zapewnid przystosowanie stanowisk pracy do

wymogów osób niepełnosprawnych

Wymagania w stosunku do ZAZ:

• Zapewnid specjalistyczna opiekę medyczną,

poradnictwo i usługi rehabilitacyjne

• Przeznaczad uzyskane dochody na cele związane z

potrzebami osób nie pełnosprawnych, zarówno na

poprawę warunków pracy, przygotowanie

niepełnosprawnych do uzyskania zatrudnienia na

otwartym rynku pracy jak również na potrzeby

bytowe kulturalne, rekreacyjne.

• Finansowanie utworzenia i działalności ZAZ

należy do PFRON, wysokośd środków określa
umowa zawarta z PFRON.

• Zakład może prowadzid działalnośd

gospodarczą. Zwolnione są one z licznych
podatków i opłat.

• Zakłady Aktywności Zawodowej stwarzają bardzo

korzystne warunki do aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych. Stanowią teą cenną i skuteczną
alternatywę do wspierania niepełnosprawnych
różnymi rodzajami zasiłków. W ten sposób osoby w
zasadzie wykluczone wcześniej z życia społecznego
zyskują szansę na prowadzenie zwyczajnego życia, w
oparciu o własne wypracowane dochody.

Aktywna Polityka Społeczna

• Celem aktywnej polityki społecznej jest

„społeczna inkluzja”, ale uczestnictwo w życiu
społecznym definiowane jest przede
wszystkim jako aktywnośd na rynku pracy. Jeśli
nie na „normalnym” rynku pracy, to
przynajmniej w sektorze ekonomii społecznej,
która „obudowuje” rynek komercyjny

Aktywna Polityka Społeczna

Główne

założenia

:

• Wszyscy będą zatrudnieni lub będą aktywni, a

przy tym nikogo nie uznaje się za całkowicie

niezdolnego do pracy czy jakieś formy

aktywności

• Praca i aktywnośd przynoszą też wszystkim

wystarczające do przeżycia dochody

(ewentualnie uzupełniane przez świadczenia i

dodatki aktywizacyjne)

Typowy proces programu

aktywizacyjnego

• Osoby starające się o pomoc stawia się

najpierw przed wyborem kilku opcji
aktywizacyjnych, z których jedną muszą
wybrad, jeżeli w ogóle chcą otrzymad pomoc, a
następnie premiuje się ich za dobre
zachowania, karze za złe, wykorzystując do
tego bodźce finansowe.

2010-12-26

15

Typowy proces programu

aktywizacyjnego

:
Istnieją łagodniejsze wersje, o łagodności może

świadczyd:

• Jaka częśd pomocy należy się z tytułu ubóstwa i nie

wymaga wykazania postawy aktywnej, natomiast
reszta uzależniona jest od aktywności, czyli dobrych i
złych zachowao.

• Liczba opcji, jakie daje się do wyboru (w tym opcje

nie związane z formalnym zatrudnieniem),

• Możliwośd wpływu na wybór opcji ze strony

zainteresowanych.

• Aktywna polityka społeczna w tej

perspektywie to system pozytywnych i
negatywnych bodźców adresowanych do
uboższych warstw społeczeostwa, które mają
zniechęcad do życia ze świadczeo socjalnych i
zachęcad do aktywności zawodowej i
odzyskania samodzielności ekonomicznej.

Podstawy prawne nowej polityki:

• Narodowa Strategia spójności na lata 2007-2013,
• Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013,
• System Realizacji Programu Operacyjnego Kapitał

Ludzki 2007-2013 – Projekty Systemowe

• Ustawa o pomocy społecznej

• W aktywnej polityce społecznej nacisk położony jest

na aktywną integrację osób zagrożonych
wykluczeniem społecznym, kluczowe dla nowego
podejścia do pomocy społecznej pojęcie „aktywnej
integracji” oznacza ono kompleksowe działania w
sferze zatrudnienia, edukacji, ochrony zdrowia i
aktywizacji społecznej, których celem jest
przywrócenie możliwości lub zdolności podjęcia
zatrudnienia przez osoby znajdujące się w szczególnie
niekorzystnej sytuacji życiowej.

Narzędzia aktywnej integracji:

• KONTRAKT SOCJALNY

•

PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ

•

WSPARCIE DZIAŁAO NA RZECZ INTEGRACJI
SPOŁECZNEJ I ZAWODOWEJ OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH

KONTRAKT SOCJALNY

• jest pisemną umową pomiędzy osobą korzystającą ze

świadczeo pomocy społecznej a pracownikiem
socjalnym, mającą na celu określenie sposobu
współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby
znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej,
umożliwienie aktywizacji społeczno zawodowej oraz
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Program Aktywności Lokalnej

• kierowany jest do osób w ramach konkretnego

środowiska lub członków danej społeczności. W
ramach programu można prowadzid działania
aktywizacyjne adresowane do ludzi działających na
pewnej przestrzeni obejmującej obszar gminy,
dzielnicy, sołectwa, wsi. Może to byd środowisko
grupy zawodowej, mieszkaoców bloku czy nawet
kilku rodzin mieszkających w okolicy

Wsparcie działao na rzecz integracji społecznej i

zawodowej osób niepełnosprawnych:

• wsparcie osoby niepełnosprawnej w podejmowaniu

aktywizacji zawodowej i integracji społecznej;

• włączanie osób niepełnosprawnych w zajęcia na

rzecz aktywizacji zawodowej realizowane w
Warsztatach Terapii Zajęciowej;

Aktywizacja

zdrowotna

Aktywizacja

zawodowa

Aktywizacja
edukacyjna

Aktywizacja

społeczna

Instrumenty aktywnej integracji

Nowa
formuła
instrumentów
aktywizacyjnych
stosowanych
wobec
klientów
pomocy
społecznej
stanowiących
nową
jakość
działań

2010-12-26

16

Warunkowanie pomocy

• Powiązanie kontraktu socjalny z warunkowaniem świadczeo

pomocy społecznej poprzez:

• obowiązek współpracy: „Osoby i rodziny korzystające z

pomocy społecznej są zobowiązane do współdziałania w
rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej

• brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem

socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej,
odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie
jego postanowieo, (…) może stanowid podstawę do odmowy
przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu
świadczenia

Instrumenty aktywnej polityki

rynku pracy

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy Aktywne instrumenty polityki rynku pracy

Działania w stosunku do „osób znajdujących się

w szczególnej sytuacji na rynku pracy.

• bezrobotni do 25 roku życia, a w szczególności zarejestrowani

nieprzerwanie powyżej 24 miesięcy

• długotrwale bezrobotni,
• bezrobotni powyżej 50 roku życia,
• bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych,
• bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko

do lat 7,

• bezrobotni niepełnosprawni.

Instrumenty aktywnej polityki rynku pracy

• prace interwencyjne,
• roboty publiczne,
• staże,
• przygotowanie zawodowe