1

Pedagogika opiekuńczo-wychowawczaWykład 1

Literatura:Bartoszewska E., Formy pomocy dziecku nieuleczalnie choremu i jego rodzinie w hospicjum,

Kraków, Impuls 2005

Dąbrowski Z., Pedagogika opiekuńcza w zarysie, Olsztyn, UWM, 2006

Dąbrowski Z., Pedagogika opiekuńcza, historia, teoria, terminologia, Olsztyn, UWM, 2000

Pedagogika, t. 3, red. B. Śliwerski, Gdańsk, GWP, 2006

Stan i koncepcje rozwoju opieki i wychowania w Polsce, red. Z.Bańka, J.Kuźma, Kraków, 1996

System opieki kompensacyjnej w zjednoczonej Europie, red. S. Badora, D. Marzec, Kraków, Impuls

2002

Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki, red. M.Kolankiewicz, Warszawa,

WSiP 1998

Pedagogika opiekuńczo – wychowawcza opisuje, wyjaśnia i optymalizuje szeroko rozumianą

działalność opiekuńczo-wychowawczą, podejmowaną wobec dzieci i młodzieży do czasu uzyskania

przez nich względnej samodzielności życiowej. Jest nauką młodą, rozwijającą się - pierwszy nazwą tą

posłużył się w 1925 roku Józef Cz. Babicki. Do klasyków pedagogiki opiekuńczo -wychowawczej w

Polsce zalicza się m.in. Józefa Cz. Babickiego, Kazimierza Jeżewskiego, Janusza Korczaka i Helenę

Radlińską (Leksykon PWN Pedagogika, B.Milerski, B. Śliwerski, Warszawa, PWN).

Głównym zadaniem pedagogiki opiekuńczej (jako teorii działań praktycznych) jest tworzenie warunków

do zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży. Pedagogika opiekuńcza bada działalność instytucji opieki

całkowitej i częściowej a także organizacji społecznych organizujących różne formy pomocy dla dzieci i

młodzieży do czasu uzyskania przez nich względnej samodzielności życiowej.

Pedagogika opiekuńczo – wychowawcza zajmuje się problemami związanymi z opieką: sieroctwem

dziecięcym, adopcją, domami dziecka, rodzinami zastępczymi, innymi placówkami opiekuńczo –

wychowawczymi, funkcjonowaniem systemu w zmieniających się warunkach społecznych oraz

gospodarczych. Opieka jest konieczna w przypadku sieroctwa, schorzeń somatycznych, zaburzeń

psychofizycznych, deficytów wychowawczych, problemów egzystencjalnych czy nałogów.

Przedmiot pedagogiki opiekuńczej

opieka międzyludzka, zwłaszcza nad dzieckiem;

wychowanie przez opiekę poprzez przekazywanie wartości osobotwórczych (opieka wychowawcza) ,

wychowanie opiekuńcze, czyli nadawanie różnym formom wychowania, a szczególnie edukacji

szkolnej, walorów opiekuńczych.Składniki treści poznawczych pedagogiki opiekuńczej:

ogólna teoria

opieki międzyludzkiej;

teoria wychowania przez opiekę;

teoria wychowania opiekuńczego.

2

Funkcje pedagogiki opiekuńczej:

dostarczanie niezbędnej wiedzy o potrzebach ludzkich, a

szczególnie o potrzebach ponadpodmiotowych i ich diagnozowanie;

stawianie obiektywnej diagnozy

rzeczywistych zewnętrznych warunków, w jakich przebiegają procesy opiekuńczo-wychowawcze;

gromadzenie wiedzy na temat psychofizycznej kondycji jednostki podlegającej opiece;

wskazywanie, jakie należy stosować zasady, formy, metody i techniki sprawowania opieki, żeby jej

przebieg był prawidłowy;

ukazywanie możliwości i powinności opiekuńczej waloryzacji wychowania;

opisywanie i wyjaśnianie istotnych relacji zachodzących między opieką a wychowaniem, a zwłaszcza

rzeczywistych oraz możliwych związków i zależności miedzy tymi dziedzinami;

kreowanie i rozwijanie wiedzy o wartościach opieki międzyludzkiej, których urzeczywistnienie

stanowi dla opiekuna zobowiązanie "nie do odrzucenia";

rozwijanie wiedzy o postulowanym, a jednocześnie realistycznym modelu naturalnego

(nieformalnego) i jednocześnie profesjonalnego opiekuna;

dostarczanie wiedzy o roli i miejscu pedagogiki opiekuńczej w systemie nauk społecznych oraz jej

specyficznych treściach, funkcjach i charakterze;

gromadzenie wiedzy historycznej z zakresu opieki międzyludzkiej, wychowania przez opiekę i

wychowania opiekuńczego, głównie w aspektach analizy krytyczno-porównawczej.

Pedagogika opiekuńcza jest w ścisłym związku z pedagogiką ogólną, społeczną, specjalną oraz

psychologią.

Pedagogika opiekuńcza a pedagogika ogólna –

wiedza o wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym, zawiera się w dużej mierze w zakresie

pedagogiki ogólnej;

Pedagogika opiekuńcza a pedagogika społeczna wspólne tereny poznania:

· rodzina i instytucje opiekuńcze.

Pedagogika społeczna zajmuje się nimi jako środowiskami wychowawczymi,

w tym kompensacją społecznych niedostatków w ich funkcjonowaniu

z punktu widzenia teorii środowiska wychowawczego.

Pedagogika opiekuńcza interesuje się rodziną i placówkami opiekuńczymi jako formami opieki, zaś

instytucjami edukacyjnymi w aspekcie ich funkcji opiekuńczych, głównie w ujęciu teorii opieki

międzyludzkiej.

Między tymi specyficznymi sferami poznania nie ma ostrych granic, tym bardziej ze ich podmioty

nierzadko je przekraczają. Pedagogika opiekuńcza a pedagogika specjalna- spotykają się one w

sposób naturalny na gruncie opieki nad osobami niepełnosprawnymi (szczególnie dziećmi

3

niepełnosprawnymi, z uwzględnieniem swoistości określonego poziomu opieki, wynikających ze stopnia

upośledzeń). Pedagogika opiekuńcza a psychologia-podstawowy komponent pedagogiki opiekuńczej -

teoria opieki - opiera się głównie na teorii potrzeb ludzkich będącej częścią psychologii ogólnej.

Wskazują na to konstytutywne cechy pojęcia opieki - chodzi głównie o samo rozumienie i definiowanie

potrzeb, ich rodzaje, klasyfikacje oraz warunki

i skutki ich zaspokajania.

Bez dostatecznej, klarownej wiedzy na temat potrzeb, nie można rozwijać teorii opieki.

Żadna inna dyscyplina z kręgu nauk humanistycznych nie jest tak silnie związana z teorią

potrzeb ludzkich jak pedagogika opiekuńcza.

Wykład 2. OPIEKA i jej funkcjeOpieka

dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą),

których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować

równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy

rozwój (doprowadzić jednostkę do dojrzałości) i ciągłość gatunku (Gajewska G., Pedagogika

opiekuńcza i jej metodyka, Zielona Góra 2004, s. 20)

OPIEKA (wg A. Kamińskiego):

ujęcie wąskie: świadczenia materialne i psychiczne w stosunku do osób niezdolnych do zaspokojenia

potrzeb, nie mogących dać sobie rady w życiu, dotkniętych klęską życiową;

ujęcie szerokie: pomoc udzielana społeczeństwu w celu zapobiegania wszelkiemu nieprzystosowaniu,

dezintegracji społecznej, brakom zdrowotnym, materialnym i moralnym

· •potrzeby ponadpodmiotowe podopiecznych – tzn. takie, które nie są mogą być samodzielnie

zaspokajane (przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie);

· asymetryczne zależności podopiecznych od opiekunów posiadających szeroko pojęte dyspozycje

do kompensowania tych niezdolności aktywnością opiekuńczą;

Ważne cechy

opieki:bezinteresowność (występuje przede wszystkim w tak zwanej normalnej rodzinie);

· silne nastawieniem na zaspokajanie potrzeb psychospołecznych, w tym zwłaszcza

emocjonalnych Podobieństwa i różnice między opieką a działalnością socjalną

Działalność socjalna

Opieka

Pojęcie szersze, zawierające w sobie elementy

ratownictwa, opieki, pomocy, kompensacji

Zawiera się w działalności socjalnej

Obejmować może wszystkich

Obejmuje osoby nieudolne

4

Kryteria opieki (wg Z.Dąbrowskiego) podmiot i charakter opieki:o rodzinna – w rodzinie normalnej,

zastępczej, pełnej, niepełnej, wiejskiej, miejskiej, dużej, małejo społeczna – normalna (powszechna,

zakładowa, funkcja opiekuńcza instytucji społecznych) i interwencyjno-kompensacyjna (kompensacja

niedostatków opieki rodzinnej, niedostatków rozwojowych, szkód losowych)o

interpersonalna –

podejmowana przez jednostki wobec siebie w sposób nieformalny, spontaniczny, bezinteresowny

· wiek podopiecznych:o nad dziećmi

o nad młodzieżą

o nad dorosłymi

o nad starszymi czas:o doraźna

o okresowa

· instytucje wychowania naturalnego:

o rodzina

O grupa rówieśnicza

O środowisko sąsiedzkie instytucje szkolne :

o świetlica szkolnao internato półinternat

· instytucje szkolne (c.d.):

o klub uczniowskio zespoły socjoterapeutyczneO klasy terapeutyczneO zajęcia pozalekcyjne instytucje

wychowania pozaszkolnegoo placówki opieki częściowej: rekreacyjna, wychowawcze,

profilaktyczno-wychowawczeO pogotowia opiekuńczeo ośrodki adopcyjno-opiekuńczeo placówki

opieki całkowitej: opiekuńcze, resocjalizacyjne

Polityka opiekuńczacałokształt działań koncepcyjnych, legislacyjnych, normatywnych, planistycznych

i decyzyjnych państwa - jego naczelnych instytucji oraz znaczących organizacji społeczno –

politycznych,

kształtujących

sytuację życiową

jednostek i grup niezdolnych do samodzielnej

egzystencji i pozostających w zależności asymetrycznej od instytucji państwowych.

-sprawdzanie funkcjonalności wszelkich programów opiekuńczych;

-regulacja stosunków między państwem a organizacjami pozarządowymi zajmującymi się opieką;

podnoszenie kwalifikacji i szkolenia pracowników instytucji opiekuńczo-wychowawczych;

- wykorzystywanie osiągnięć naukowych do działalności praktycznej.

Stosunek opiekuńczy jest mikrosystemem to określony układ ról, pozycji, zależności i wymiany

wartości między opiekunem a podopiecznym.

Odpowiedzialność opiekuna za podopiecznego polega na świadomym i dobrowolnym:

· realizowaniu niezbywalnych wartości i spełnianiu wymagań życia podopiecznego; chronieniu,

5

bronieniu i reprezentowaniu jego interesów; decydowaniu za niego o nim i jego sprawach, na

tyle, na ile on sam nie jest zdolny do tego.

Państwo opiekuńczepaństwo prowadzące w granicach swych realnych możliwości adekwatną do

rzeczywistego zapotrzebowania na opiekę: spoleczną, efektywną politykę opiekuńczą, wynikającą z

przyjętej na siebie odpowiedzialności za ludzi pozostających w zależności opiekuńczej od niego i

zmierzającą do zapewnienia im godziwych warunków bytu, rozwoju i samorealizacji.Rodzaje

opiekiZwierzęca

Transcendentna

Ludzka

- międzyludzka

- człowieka nad własnymi wytworami

-

człowieka nad wytworami przyrody

Opieka międzyludzka – oparta na odpowiedzialności kompensacyjnej, ciągłe i bezinteresowne

zaspokajanie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego w nawiązanym stosunku

opiekuńczym .

Rodzaje opieki:

allocentryczna - opieka, której wyznacznikami są potrzeby oraz interes życiowy podopiecznego.

ipsocentryczna - opieka, w której opiekun ma na uwadze przede wszystkim własne potrzeby i interes

życiowy. optymalna - opieka respektująca w sposób zrównoważony właściwie pojęte potrzeby i interesy

życiowe podopiecznego, opiekuna i spoleczeństwa oraz dotyczące jej powszechnie uznawane normy

moraIne, wychowawcze i prawne. społeczna - opieka sprawowana przez społeczeństwo, jego siłami i

środkami, poprzez powoływane do tego celu instytucje opiekuńcze. wychowawcza - opieka sprawowana

wedlug określonych zamierzeń wychowawczych i odpowiadających im zasad, form i metod dzialania.

rodzinna - to najogólniej opieka aktualizująca się w strukturze rodziny i charakteryzująca się głównie w:

-wielopodmiotowości i wieloprzedmiotowości (w rodzinach pełnych, a zwłaszcza trzypokoleniowych) ,

- nasyceniem elementami i funkcjami życia rodzinnego, - szczególnymi osobowymi więziami

emocjonalnymi między rodzicami a dziećmi

spontaniczna – specyficzny zakres działalności przejawiającej się obok opieki rodzinnej i społecznej, a

podejmowanej przez jednostki wobec siebie w sposób nieformalny, spontaniczny i

bezinteresowny.profilaktyczna – działania zapobiegające powstawaniu niekorzystnych stanów, sytuacji,

które utrudniałyby zaspokojenie potrzeb opiekuńczych; działania wyprzedzające;

interwencyjna – podejmowana w sytuacjach realnego zagrożenia, a jej celem jest usuwanie zagrożeń i

przywracanie normalnego stanu równowagi; kompensacyjna – zastępowanie utraconych przez

6

wychowanków pewnych wartości opiekuńczych i wyrównywanie określonych strat,

niedostatków

poprzez organizowanie zastępczego opiekuna;

rewalidacyjna – podejmowana wobec osób, w stosunku do których istnieje możliwość podjęcia działań

opiekuńczych;

lecznicza – działania polegające na zaspakajaniu potrzeb chorobowych a ich zaspokojenie warunkuje

powrót do zdrowia

pielęgnacyjna - specyficzny, szczególnie absorbujący i zobowiązujący opiekuna, zakres opieki ludzkiej,

odznaczający się szeregiem specyficznych czynności opiekuńczych;

paliatywna (terminalna) - opieka odnosząca się do osób nieuleczalnie chorych ze stosunkowo bliską

perspektywą śmierci, charakteryzująca się łagodzeniem cierpienia, niesieniem duchowego wsparcia,

bycia przy nich i z nimi. dzielona - opieka, którą sprawują, w porozumieniu między sobą, najczęściej

dwa odrębne podmioty (instytucje), jak np. rodzina - żłobek, rodzina - przedszkole, rodzina - szkoła,

dom dziecka - szkoła. bieżąca ("na dziś") - opieka skierowana jedynie na zaspokajanie aktualnych

potrzeb podopiecznego i utrzymywana tylko w granicach bezpośrednich zależności i obowiązków

opiekuńczych, ale uwzględniająca perspektywy dnia jutrzejszego i - co najważniejsze - bez

odpowiedzialności za dalsze losy podopiecznego i jego potrzeb.

perspektywiczna ("na jutro") - opieka ukierunkowana na zaspokojenie ważkich potrzeb w dalszej

perspektywie życiowej podopiecznego, stymulowana poczuciem odpowiedzialności za jego pomyślność

życiową w przyszłości. prawna - system zabezpieczeń i świadczeń prawnie zagwarantowanych,

wynikających z uznanych lub nadanych przez władzę ustawodawczą państwa uprawnień jednostkom

niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Odpowiedzialność podmiotowa w opiece, to ponoszenie

wszelkich skutków swego istnienia i wielorakiej aktywności, czyli zdolności życia "na własny

rachunek", efektywna dbałość o swoją samorealizacę, podejmowanie na ogół wlasciwych decyzji w

zasadniczych i szczegółowych kwestiach swego życia i aktywności. Państwo opiekuńczepaństwo

prowadzące w granicach swych realnych możliwości adekwatną do rzeczywistego zapotrzebowania na

opiekę; społeczną, efektywną politykę opiekuńczą, wynikającą z przyjętej na siebie odpowiedzialności

za ludzi pozostających w zależności opiekuńczej od niego i zmierzającą do zapewnienia im godziwych

warunków bytu, rozwoju i samorealizacji

Wykład 3 Obszary i możliwości socjalnego i pedagogicznego wspomagania rodziny

i dzieckaPodejście nowoczesnego prorodzinnego systemu opiekuńczego w krajach zachodnichpóki

rodzina jest dysfunkcyjna, lecz jeszcze nie jest patologiczna, jej siłę należy wykorzystać, próbując

zmieniać od wewnątrz kierunki działania.

7

Wszelkie formy wsparcia rodziny w środowisku muszą być najpierw poprzedzone rzetelną diagnozą

potrzeb społecznych.

Rodziny wymagające obecnie wsparcia społecznego, to przede wszystkim rodziny niepełne,

wielodzietne, rozbite lub pokrzywdzone przez los, bezrobotne, młode małżeństwa, nieletnie matki.

Formy i zakres pomocy społecznej określa w Polsce Ustawa o pomocy społecznej

z dnia 12 marca 2004 r.(Dz.U. z dnia 15 kwietnia 2004 r.)

Ustawa o pomocy społecznej - Działaniom państwa w zakresie pomocy towarzyszyć powinny zmiany

strukturalne, obejmujące cały system polityki społecznej i finansowania państwa.(Ministerstwo Pracy i

Polityki Społecznej)Niektóre rządowe kierunki i formy wsparcia rodziny Instytucje oświatowe:

-Żłobki

-Przedszkola

-szkoły

Poradnictwo

Sądownictwo:

-Sąd Rodzinny

-Kurator penitencjarny

-Kurator sądowy

Pomoc rodzinie może obejmować trzy podstawowe kierunki działania:

1.Kompensacja społeczna

2.Profilaktyka wychowawcza

3.Ratownictwo

Kompensacja społecznaWyrównanie braków organicznych w formie pomocy socjalnej lub

wychowawczej

Profilaktyka wychowawczaPolega na ujawnianiu zarówno uwarunkowań negatywnych, zaburzających

rozwój, jak też tych elementów środowiska, które obecnie nie wywołują zagrożenia, ale w przyszłości

mogą zaburzyć prawidłowy przebieg rozwoju jednostki

Ratownictwo

Występuje w razie nagłego nieszczęścia, kataklizmu i pozwala doraźnie likwidować pierwsze jego

skutki (w rodzinach tzw. ryzyka, w rodzinach patologicznych i podlegają m. in. na czasowej lub stałej

izolacji dziecka od rodziny.

Pozarządowe formy wsparcia rodziny Stowarzyszenia

Fundacje

Ruchy społeczne(przykłady):Inne formy wspierania rodziny: Pedagogiczne wspomaganie rodziny:

- Przygotowanie do małżeństwa

i rodziny

8

- Kształtowanie kultury pedagogicznej rodziców

Obrona macierzyństwa

Ochrona praw dziecka

Pomoc rodzinie w świetle prawa

Wykład 4 Formy opieki nad dziećmi w Polsce

Zasady działania i organizacja placówek opiekuńczo-wychowawczychPlacówka, realizując

zaspokajanie potrzeb dziecka, kieruje się w szczególności:

1) dobrem dziecka,

2) poszanowaniem praw dziecka,

3) potrzebą wyrównywania deficytów rozwojowych,

4) koniecznością wspierania rozwoju dziecka poprzez umożliwienie kształcenia,

rozwój zainteresowań i indywidualizowanie oddziaływań wychowawczych,

5) potrzebą działań przygotowujących do samodzielnego życia,

6) poszanowaniem praw rodziców wynikających z przepisów prawa rodzinnego, a przede

wszystkim prawa do kontaktowania się z dzieckiem,

7) potrzebą działań w celu utrzymywania więzi dziecka z rodziną i umożliwienia jego powrotu

do rodziny.

Ze względu na specyfikę działań placówki dzielimy na:1.placówki wsparcia dziennego,

2.placówki interwencyjne,

3.placówki rodzinne,

4.placówki socjalizacyjne

5.placówki resocjalizacyjne

(na podst. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 19.10.2007)Placówka wsparcia

dziennegodziała w najbliższym środowisku lokalnym dziecka:

1) wspiera rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji,

2) zapewnia pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym

demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami,

3) współpracuje ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu

problemów wychowawczych.świadczy opiekę dzienną, polegającą na objęciu dziecka działaniami

wychowawczymi i edukacyjnymi, funkcjonuje cały rok, we wszystkie dni robocze, przez co

najmniej 4 godzinny dziennie. Jej czas pracy powinien być dostosowany do potrzeb dzieci i rodziców.

Formy pomocy :

- zajęcia socjoterapeutyczne

9

- zajęcia korekcyjne

- kompensacyjne i logopedyczne

- pomoc w nauce

- organizacja czasu wolnego

- stała praca z rodziną

-stała współpraca z ośrodkiem pomocy społecznej, szkołą oraz sądem.

Placówka interwencyjna:1)zapewnia dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki

rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:

a) doraźną, całodobową opiekę,

b) kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych,c) opiekę i wychowanie do czasu

powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce

socjalizacyjnej,

2) przygotowuje diagnozę psychologiczno - pedagogiczną

i sytuacji życiowej dziecka oraz ustala

wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.

Placówki interwencyjne przyjmują dzieci

w sytuacjach wymagających natychmiastowej

i usprawiedliwionej opieki lub wychowania.

Do placówek przyjmowane są dzieci

od 11 roku życia, w wyjątkowych sytuacjach też dzieci młodsze. Placówka rodzinnazapewnia

dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobową opiekę i

wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu

dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia.

· współpracuje z ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym oraz centrum pomocy, aby móc zapewnić

wysoką jakość i skuteczność oddziaływań wychowawczych, a także sprawowania opieki nad

dzieckiem.Placówki rodzinne np. rodzinny dom dziecka - jego zadania:tworzy jedną

wielodzietną rodzinę dla dzieci, dla których nie znaleziono rodzinny zastępczej,

· wychowuje dzieci,
· umożliwia wspólne wychowywanie i opiekę licznemu rodzeństwu,
· zapewnia dzieciom kształcenie,
· ustala zasady kontaktów z rodzicami
· w porozumieniu z sądem.

10

Placówka socjalizacyjnazapewnia całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub

częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki

zastępczej.

· zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne,

rekompensacyjne,

· powinna zapewniać dzieciom kształcenie i wychowanie opóźnionym w rozwoju
· podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej,
· szuka rodzin przysposabiających lub umieszcza w rodzinnych formach opieki zastępczej,
· pracuje z rodziną dziecka,
· organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku.Placówka

resocjalizacyjna zapewnia dzieciom niedostosowanym społecznie:

1) opiekę i wychowanie,

2) resocjalizację i rewalidację,

3) możliwość leczenia uzależnień,

4) zdobycie kwalifikacji zawodowych.

5)zapewnia kształcenie;

6)przygotowuje dziecko do życia w społeczeństwie oraz do samodzielności.

Placówka wielofunkcyjnazapewnia dzieciom dzienną i

całodobową opiekę oraz wychowanie.

Placówka wielofunkcyjnaw zależności od sytuacji realizuje zadania przewidziane dla placówki

wsparcia dziennego, interwencyjnej i socjalizacyjnej, a także łączy dzienne i całodobowe działania

terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka. Współpraca

placówki wielofunkcyjnej z rodziną dziecka ma na celu usprawnienie jej umiejętności opiekuńczo -

wychowawczych. Podstawa skierowania do placówek:1) orzeczenie sądu,

2) wniosek rodziców, opiekunów prawnych lub małoletniego.

2. Powiat kieruje dziecko do odpowiedniej placówki przy pomocy powiatowego

centrum pomocy rodzinieSkierowanie do placówki resocjalizacyjnej następuje wyłącznie na podstawie

ustawy wymienionej w § 15 ust. 7.

4. O skierowaniu dziecka do placówki powiatowe centrum pomocy rodzinie

powiadamia sąd, który wydał orzeczenie.

Wykład 5 POTRZEBY Potrzeby ludzkiewłaściwości (genetyczne i epigenetyczne, pierwotne i

wtórne, zaktualizowane i potencjalne), których istotą jest podleganie stałym zależnościom od różnych

elementów zewnętrznego i wewnętrznego środowiska, przy czym spełnianie wymagań wynikających z

11

tych zależności warunkuje życie, rozwój, zdrowie, normalność funkcjonowania, zadowolenia z życia (

Z. Dąbrowski, Pedagogika opiekuńcza..., Olsztyn 2000, s.199)

POTRZEBYSkładniki potrzebpodmiot

- przedmiot

- powód

Klasyfikacja potrzeb ludzkich według W. Okonia:•podstawowe – wiążące się z biologicznymi

funkcjami organizmu i z wytworzoną strukturą osobowości;

•pochodne – wynikające z poszukiwania środków zaspokojenia potrzeb podstawowych.

Hierarchia potrzeb (model A. Maslowa)

Rodzaje potrzeb•Potrzeby dzieciństwa

•Potrzeby indywidualne

•Potrzeby grupy

•Potrzeby normalne

•Potrzeby standardowe

•Potrzeby hiperstandardowe

•Potrzeby ponadpodmiotowe

Potrzeby dzieciństwa Swoiste właściwości osobowe najmłodszych dzieci |dziedziczone i nabyte,

których zaspokajanie warunkuje jakość ich życia, wielostronny rozwój, przystosowanie się do ludzkiego

świata i znalezienie w nim swego miejsca.

Potrzeby indywidualne

wynikają ze specyficznych cech osobowościowych jednostki, jej

indywidualnych biografii, utrwalonych przyzwyczajeń, nastawień i oczekiwańPotrzeby grupy składają

się na nie przede wszystkim potrzeby powszechne, dotyczące każdego członka grupy: biologiczne,

12

bezpieczeństwa, przynależności, uznania, itp., oraz potrzeby grupy jako całości, takie, które są

grupowymi sposobami zaspokajania potrzeb powszechnych.

Potrzeby normalne są właściwościami gatunkowymi człowieka, z jego nieuniknionymi zależnościami

interpersonalnymi i społecznymi oraz – nie budząc dezaprobaty – właściwościami indywidualnymi.

Potrzeby standardowe mieszczą się w granicach średniego poziomu, właściwe większości

podopiecznych lub występujące najczęściej (zaspokajanie ich nabiera charakteru standardowego).

Potrzeby hiperstandardowe wykraczają znacznie ponad poziom średni, statystyczny, uznawane i

aprobowane, wynikające z wyższych parametrów rozwoju i określonych dyspozycji jednostki

(uzdolnienia, talenty) i wysoce wartościowe zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa.

Potrzeby ponadpodmiotowe to, te spośród całości potrzeb jednostek, których nie są one zdolne

(przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie) samodzielnie zaspokajać i regulować

Diagnozowanie potrzeb ponadpodmiotowych •rozpoznanie indywidualnych przejawów i sposobów

zaspokajania potrzeb powszechnych;

•rozpoznanie potrzeb indywidualnych, a zwłaszcza chorobowych i nawykowych;

•rozpoznanie potrzeb standardowych (endogennych i egzogennych);

Potrzeby, do których przeznaczona jest/powinna być/ szczególnie szkoła:•Bezpieczeństwa (w

wymiarze fizycznego i psychospołecznego funkcjonowania);

•Przynależności (do zespołu klasowego i całej społeczności szkoły);

•Sprawiedliwości traktowania (zwłaszcza w werbalnym i niewerbalnym ocenianiu szkolnym);

•Uznania, szacunku;

•Powodzenia (szkolnego);

•Samorealizacji (zwłaszcza w zakresie potencjału intelektualnego);

•Dodatniej atmosfery życia (dodatniego intersubiektywnego samopoczucia uczniów).

Rodzina dysfunkcyjnaRodzina to grupa osób, które wzajemnie na siebie oddziaływują, stanowi system,

którego elementy (członkowie rodziny) są wzajemnie ze sobą powiązane. Rodzina spełnia efektywnie

swoje funkcje tzn. stwarza warunki rozwoju indywidualnego poszczególnych członków i – w miarę

możliwości – zaspokaja ich potrzeby.

Wyróżnia się następujące typy rodzin (kryterium - stopień zagrożenia): rodzina wzorowa

rodzina normalna

rodzina jeszcze wydolna

rodzina niewydolna

rodzina patologicznaRodzina dysfunkcyjna

Rodzina dysfunkcjonalna jest stworzona przez dysfunkcjonalne małżeństwo, takie małżeństwa zaś

tworzą dysfunkcjonalne osoby, które odnajdują się wzajemnie i żenią ze sobą. Jednym z tragicznych

13

faktów jest to, że osoby dysfunkcjonalne prawie zawsze znajdują inną osobę, która działa albo na tym

samym, albo na większym poziomie dysfunkcji (I. Bradshaw, Zrozumieć rodzinę).

Przyczyną dysfunkcjonalności rodziny są najczęściej zjawiska patologii i dewiacji społecznej:

przestępczość, alkoholizm, narkomania, zaburzenia psychiczne, rozbicie rodziny, patologiczne

zachowania rodziców (np.: przemoc wobec dziecka).

Przyczyny i trudności realizacji niektórych funkcji rodziny:bezrobocie, bezdomność, ubóstwo,

nietolerancja, wadliwy system oddziaływań wychowawczych.Dysfunkcję rodziny można podzielić ze

względu za zachowanie rodzica (które determinuje działanie całego układu, wymuszając specyficzny

sposób jego funkcjonowanie): - zachowania kompulsywne (uzależnienia, natręctwa) - przemoc fizyczna

- przemoc emocjonalnaDysfunkcja oznacza: zaburzenia komunikacyjne;

zaburzenia strukturalne;

zaburzenia własnych granic;

zaburzenie granic między poszczególnymi osobami rodziny;

stosowania destrukcyjnych mechanizmów.

Dysfunkcyjność rodziny:

· całkowita - oznacza, że występuje kompletne niepowodzenie w realizacji zadań rodziny i

zastępują ją w tym inne osoby, instytucje.;częściowa - dotyczy trudności w realizacji niektórych

jej funkcji np. : wychowawczej, emocjonalnej, rekreacyjnej.Rodzina dysfunkcyjna - jest

zamknięta, zakłamana, (chroni „tajemnicę rodzinną”), panuje w niej zaburzona komunikacja i

zamieszanie co pełnienia do ról. Trzy podstawowe zasady rodziny dysfunkcyjnej: Nie mówić

Nie ufać

Nie odczuwaćCechy charakterystyczne rodziny dysfunkcyjnej: kontrola (służy obronie przed

przeżywaniem uczucia wstydu); perfekcjonizm (maskowanie własnego poczucia bycia gorszym, -

służy unikaniu konfrontowania się z realnym obrazem siebie i przeżywaniem uczuć, stałe porównywanie

się z innymi);

oskarżenie (służy ukrywaniu wstydu, pozwala przerzucić przykre emocje na innych ludzi, daje

poczucie ulgi, chroni przed konfrontacją ze swoimi potrzebami, pozwala odzyskać iluzję) zaprzeczenie

(służy negowaniu własnych uczuć, dążeń i wyobrażeń); milczenie ( fundamentalna zasada tematu tabu,

pogłębia izolację rodziny); iluzja ( służy tworzeniu mitów); niedokończenie (niepodejmowanie

decyzji co dalej); brak zaufania (wzmacnia potrzebę samowystarczalności).Zaburzone funkcjonowanie

jednego z członków rodziny uderza w cały system, a zwłaszcza w dziecko (w dzieci) jako najsłabsze

ogniwo. Dziecko w rodzinie dysfunkcyjnej doświadcza życia w ciągłym stresie i napięciu

spowodowanym chroniczną niestabilnością sytuacji, izolacji społecznej rodziny, zamiany ról w obrębie

rodziny. Dziecko nie ma zaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, szacunku. Nie

14

przekazuje się dziecku spójnego systemu wartości, łamie się jego poczucie godności, zabrania się

ujawniać emocje i myśli. W dziecku wyzwala się poczucie wstydu, złość i strach, które są przenoszone

na sposób funkcjonowania dziecka w innych środowiskach.

Pięć obronnych wzorów funkcjonowania dzieci z rodzin dysfunkcyjnych:Bohatera rodzinnego

· Kozła ofiarnego
· Maskotki
· Zagubionego dziecka
· Ułatwiacza

Wsparcie społeczno – socjalne, pedagogiczne dla rodziny najbardziej nawet zagrożonej,

dysfunkcjonalnej, jest konieczne i możliwe pod warunkiem, że zostanie jej udzielona wszechstronna

pomoc i to w porę, zanim dysfunkcja nie stanie się – jak często bywa – nieodwracalna.