Racjonalność starożytna i średniowieczna (premodernistyczna) - człowiek mały słaby nie rozumie mocy poznawczej w świecie, szamani kapłani radzą nie tłumaczą, ideał - magiczno- religijny
Racjonalność nowożytna (modernistyczna) świat pewnym ładem mechanizmem człowiek jest w stanie odkrywać los świata, nie ma tajemnicy tylko nieznane, pragnienie budowania pedagogiki jako wiedzy, człowiek jest uproszczony mechaniczne postrzeganie świata i człowieka, ideał - mechaniczno redukcjonistyczny Racjonalność współczesna (ponowoczesna) chęć poznania, ideał - ???
Geneza: Początek XIX w. - narodziny pedagogiki jako nauki, J.F. Herbart - zainicjował badania skupione wokół kategorii „wychowania”, czyli wyodrębnił dziedzinę pedagogiki ~cel wychow. (ku czemu, ku jakim wartościom prowadzić wychowanka) ~metoda, sposób wychowania >>> Wiek XIX - pedagog. praktyczna, zainteresow. Metodą oddziaływań pedagogicznych - gł. metodą pracy na lekcji >>> Przełom XIX i XX - Padagog. Eksperymentalna, Próby całościowego opisu procesu wyodrębniania człowieka, szukanie odp. na tematy czynników rozwoju (dziedziczność czy środowisko) >>> Lata 20-te do II woj. świat. - pedagog. normatywna, zarzucanie techniczności i skupianie się na metodach. Powrót do filozoficznych pytań o cele wychowania >>> II poł. XX w. - współczesność - pedag. teoretyczna, ponowoczesne wątpliwości i zainteresowania pedagogiką.
Pedagogika- nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa a gł. młodego pokolenia w wiedzę, systemy wartości, postawy i przekonania, sprawności ogólne i zawodowe czyli teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej
Pedagogia- zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli czyli praktyka wychowawcza żywy proces wychowania
Diagnoza współczesna>>> Prognozy edukacyjne
I Globalizacja a postęp
1 Problem postępu naukowo techn. ~brak kontroli nad postępem ~ zjawisko luki ludzkiej (rozszerzający się dystans pomiędzy zdolnością świata a przygotowaniem ludzkiego umysłu do sprostania tej złożoności) >>> przygotowanie do życia w świecie zmian zawieranie „luki ludzkiej”, ku edukacji nastawionej na uczenie się innowacyjne
2 Efekty postępu naukowo technicznego, globalizacja i integracja świata, tworzenie org. międzynarod., zmiana stosunku do państwa i narodu, problemy ery elektronicznej Marconiego (doświadczenie mozajkowatej hiperrzeczywistości) >>> Idea eduk. skierowanej na świat w dialogu z innymi i kształtowanie szerszej świadomości narodowej, ~koncepcje edukac. sprzeciwu (R. Steinera głębokiej ekologii) ~koncepcja sterowanego wpływu ~postmodernistyczne koncepcje akceptacji życia w hiperrzeczywistości
II Problem postępu społecznego 1Rozwój demokracji >>> przygotowanie do życia w demokracji, idea edukacji demokratycznej i „równych szans” 2 Ewolucja demokracji >>> ???(edukacja świadomie selektywna)
III Problem wartości w świecie współczesnym
1 ponowoczesne dylenaty moralne ~ chaos i różnorodność eksponowanych norm ~ku jakim wartościom prowadzić wychowanka >>> Poszukiwania etyków ( myśl ponowoczesna Z. Baumana) ~zadanie wychowanka do odpowiedzialności ~ problem wolności i jej granic w wychowaniu
IV problem relacji międzypokoleniowych ~ zmiana ukł. starsze-młodsze pokolenie ~~ trudna sytuacja bycia autorytetem dla młodych >>> potrzeba budowania dwupodmiotowych relacji dorosły-dziecko
Teoria dystansu międzypokoleniowego Margaret Mead
1 Kultury postfiguratywne - autorytety w przeszłości (dziadowie uczą wnuki, tradycyjne)
2 Kultury konfiguratywne - zorientowanie na rówieśników (uczą się od siebie podobnych, współcześnie przemijające)
3 kultury prefiguratywne - młodych którzy uczą starych.
Uczyć się (reprezentować postawę wobec wiedzy, informacji) -zachowawczo > adaptacja (przygotowanie do jak jest, uczenie się mechaniczne) > bierność -innowacyjnie (przewidywanie jak być może, zabieranie głosu) > uczestniczenie
Edukacja - ogól zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań ( instytucjonalnych i indywidualnych) formujących zdolności życiowe (fizyczne, emocjonalne, intelektualne i społeczne) człowieka
Wychowanie - świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia korzystnych zmian rozwojowych w osobowości wychowanka.
Kształcenie - proces wspomagania uczącej się jednostki w poznawaniu świata i samej siebie, a więc a więc proces dotyczący gł. sfery poznawczej.
Socjalizator - osoba reprezentująca większą zbiorowość nie uświadamiająca sobie swej roli społecznej ~sposoby zachowania, normy i modele, zasób wiedzy w rzeczywistości bezpośredniej
Wychowawca - Osoba świadoma swej roli reprezentanta zbiorowości ~ akceptowane sposoby zachowania, wzory i ideały, wiedza wykraczająca poza bezpośrednią rzeczywistość.
4 Def. Wychowania
-praktyczne - (preksologiczne) ważne działanie (praktyka) wychowawcy
-sytuacyjne - ważne środowisko i ogół zdarzeń
-adaptacyjne - ważny cel przystosowania do grupy
-ewolucyjna - ważne osiąganie dojrzałości, zmiany wewn.
Funkcje wychowania: ma zaspokajać potrzeby: -społeczne(trwałości i zmiany) ~zachowawcze i rozwojowe, -indywidualna(przystosowania indywidualności) ~adaptacyjne i kreatywne
Proces - czyli ciąg czynności wychowawczych ~prowadzony wg. Przyjętych zasad (np. indywidualizacji podmiotowości wychowanka) ~ża pomocą odpowiednich metod (np. kar i nagród, modelowanie oddziaływania przez grupę) ~w określonych formach organizacyjnych
Nurty wychowania
1 wych. Naturalne - w rodzinie, nieformalnej gr. Rówieśniczej i środowisku lokalnym 2 wych. Celowe - instytucjonalne w systemie placówek szkolno-oświatowych) 3 wych pośrednie - w systemie szeroko rozumianej edukacji kulturowej, a także medialnej) 4 samowychowanie
Pogląd pedeutolodiczny
Wszyscy- dobry pedeutolog to: doskonała etyczność (uczciwość, prawdomówność, niezgoda na zło. Sprawiedliwość), postawa społecznikowska(aktywne integrowanie w życie społeczne, interesow. Się prywat. Życiem wychowanka) Od wrodzonej charyzmy po świadome zdobywanie kwalifikacji.
J.W. Dawid >>> „Dusza nauczycielska” (to dar wrodzony)
Z. Mysłakowski >>> kontaktowość, ~instynkt rodzicielski, ekstrawersja (lubimy zabierać głos), silny temperament
S. Szuman >>> takt pedagogiczny (np. taktowne rozwiązyw. problemów), silna osobowość, nie ma wrodzonego talentu tylko wypracowuje swój styl
M. Keutz >>> miłość ludzi, społ. zaangażow., sugestywność zdobywana przez kształcenie.
Socjalizm pedagogiczny
Prekursor: T. Hobbes, społecz.≠suma jednostek, Cel: rozbijanie osobowości przez wchodzenie w nowe role społeczne, Przedstaw. Durkheim, Znaniecki, Durkheim - by było wych. >2 pokolenia dorosłe i niedorosłe, dorosłe przymusza niedorosłe w kierunku zmian wyznaczonym ideałem funkcjonującym w danym społeczeństwie, Cel: ! model człowieka, Relacje: wychowawca- podst. Osoba ma władzę jest autorytetem, pozbawiony prywatności, jest jak szyba przez którą wychowanek widzi świat, Wychowanek- nieukształtowany, jest gliną z której ma rzeźbić wychowawca, Organizacja procesu- wspólna tradycje działania i prace, wych przez grupę
Naturalizm (Pajdocentryzm, Biopsychologizm) Jan Jakub Rousseau, Wartości w naturze, dziecko w centrum, człowiek jednością biopsychologiczną, wychowanie ma umożliwiać dziecku swobodny wzrost i dojrzewanie, trzeba chronić przed zgubnymi wpływami z zewn., przedst: E. Key E. Claparede M. montessori J. Korczak, istota wych.- szacunek do dziecka, partnerstwo, indywidualne podejście do wychowanków, zdobywanie wiedzy przez doświdczenie, cel- wolny człowiek ,Nurt indywidualistyczno- anarchistyczny i polityczny ~swobodne dojrzewanie w świecie ~uczenie się w dialogu o świecie i dla świata
Antypedagogika, Jon Holt, przedstaw. E.V. Braunmubl H.V. Schonegeck F Loboyer A Műller, Odrzucenie: wych., poglądów o naturalnej zależności generacyjnej, nieufnego stosunku do dziecka( i szerzej człowieka) Prezentowanie: antropocentrycznego stanowiska, poglądy na temat równości wszystkich ludzi, nowy model relacji oparty na dwupodmiotowości. Każdy pragnie się realizować i samorealizować. Kto realizuje siebie jest wolny, szczęśliwy, autentyczny. Idea równouprawnienia dzieci. Stare relacje (oparte na zależności) wychowawca (władza)>roszczenie pedagogiczne > wychowanek = WYCHOWANIE Nowe relacje partnerskie Człowiek (dorosły) > człowiek (dziecko) (bez roszczeń)= WSPIERANIE
Psychologizm Alfreda Adlera ludźmi rządzą motywy społeczne, rolą bliskich wywołać pierwszy instynkt społecz., Człowiek istotą czynną „dąży do mocy”, indywidualizm- sposób dążenia do mocy wyznacza styl(linię) życia, podstawą do rozwoju osobowości jest rodzina, rodzice winni rozwijać instynkty społeczne, dodawać sił i wzmacniać wolę mocy.
Progresywizm, prekursor J.S. Mill, W. James, przedst. J Dewey. Rozwój w yniku interakcji jednostek ze społeczeństwem, Rola doświadczenia indywidualnego. Wychowanie - to wzrastanie w społeczną świadomość gatunku, Aspekty wychowania: indywidualny i społeczny. Cel wychowania- aktywność jednostki i stymulacja jej refleksyjnego myślenia przez które dokonuje się rozwój jednostkowy i społeczny zarazem. Nauczyciel- wychowawca: organizator doświadczeń, czyli kreator przeżyć edukacyjnych, animator i przewodnik, projektuje proces edukacyjny, pozostawiając miejsce na spontaniczność dziecka. Szkoła- upraszcza życie społecz. w które wzrasta wychowanek, bazuje na siłach podmiotowych dziecka, to szkoła rozwiązyw. problemów w działaniu, jest eduk. w demokracji dla demokracji, ważne treści społecz.
Pedagogika kultury, prek. W Dilthey, przedst. S Hessen. Kultura - zestaw dóbr mających mających wartości same przez siebie, istniejących obiektywnie, tworzonych przez człowieka, a zarazem tworzących człowieka. Przekonanie o istnieniu hierarchii wartości kultury: Wartości niższego rzędu (gospodarcze, fizyczne) > Wartości pośrednie, łączące się z życiem społecz (sprawiedliwość, prawo państwo) > Wartości humanistyczne = wartości kultury duchowej( prawda, dobro piękno, nauka, filozofia moralności, sztuka). Wychowanie - rozwój osobowości poprzez wprowadzenie w świat wartości duchowych. Człowiek istota wielowymiarowa: Byt biologiczny( człowiek to istota biologiczna) - pielęgnacja natury ( np. małe dziecko chcemy pielęgnować jesteśmy pod jego urokiem) > Byt społeczny(dziecko członkiem grupy) - urabianie osobnika społecznego(zaczynamy naukę np. jedzenie łyżką) > Byt kultury - kształcenie osobowości. /Wartości kultury duchowej mają moc apelu.
Personalizm pedagogiczny, filozofia chrześcijańska, prekur. Św. Augustyn, św. Tomasz, przedst: J Maritain E. Mounier K. Wojtyła J Tischner F Adamski, Widzi w człowieku OSOBĘ. Osoba:~Przeżywa działalność autokracji, komunikacji i przynależności, jest obecnością, głębiej niż pełnienie roli posiadania uczuć czy myśli,~ pełna uczestnictwa w świecie materialnym i duchowym porządku wiecznym, ~ Jest panowaniem nad sobą ponosi ryzyka dla miłości, ~nadaje człowiekowi wolność, ~Najwyższa wartość godność, ~samopoznanie byt natury intelektualnej, ~trójjednia powołania życia wspólnotowego(rozmyślanie[powłanie], wyznaczenie, zaangażowanie). Jednostka- fragment całości, mniej ważna niż dobro całości. Alienacje zagrażające człowiekowi:1 egocentryzm moralny- istota przytłoczona samą sobą (narcyzm) naprawdę samotna, 2 biernie realizuje nakazy zewn.- istota przytłoczona tym co na zewn. niej. Cel wych: Rozwój osobowości, rozwój duchowości(poprzez rozum i wolę- osobowość to nie suma cech). Wychowanie; do odwagi bycia wolnym (poprzez tworzenie warunków e których wychowanek będzie podejmował własne decyzje), do prawdy (poprzez uświadamianie że szukanie ma sens bo jest coś do odkrycia i motywowanie do szukania prawdy. Zasada i metoda wych. Dialog - relacja upodmiatawiająca (dialogiczna)Ja-> Ty (zaufanie, wola wsłuchania się w drugą osobę, akceptacja drugiej str., wych. jako istotna pomoc w rozwoju naszej osobowości). Środowisko wychowania - wspólnota osób- MY podkreśla rolę rodziny, wątpliwości czy instytucja formalna np. szkoła może być wspólnotą? (wiadomości potrzebne, ale nie wystarczające do rozwoju osobowości).