Microsoft Word - Drukarz_825[01].O1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1.

Charakteryzowanie oraz zastosowanie wyrobów papierowych
w poligrafii

5.1.1. Ćwiczenia 11

5.2.

Charakteryzowanie oraz zastosowanie farb drukowych i lakierów
w poligrafii

5.2.1. Ćwiczenia 15

5.3.

Charakteryzowanie oraz zastosowanie materiałów introligatorskich

5.3.1. Ćwiczenia 19

5.4.

Charakteryzowanie oraz zastosowanie innych materiałów
w poligrafii

5.4.1. Ćwiczenia 22

Ewaluacja osiągnięć ucznia

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie drukarz, w obrębie jednostki
modułowej 825[01].O1.03 „Stosowanie materiałów poligraficznych”. Jednostka modułowa
zawarta jest w module „Podstawy zawodu” (schemat układu jednostek modułowych
przedstawiony jest na stronie 4 tego poradnika).

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

przykładowe ćwiczenia ze wskazaniami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

–

ewaluację osiągnięć ucznia – przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.

–

wykaz literatury.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia dotyczące

zastosowania materiałów poligraficznych w różnych działach poligrafii i na różnych jej
etapach technologicznych.

Jednostka modułowa „Stosowanie materiałów poligraficznych” została podzielona na

cztery rozdziały. Najwięcej miejsca zajmują zagadnienia dotyczące:

−

wytworów papierniczych,

−

farb i lakierów,

−

materiałów introligatorskich.
W ostatnim 4 rozdziale zamieszczono pozostałe wiadomości z materiałoznawstwa. Są to

wiadomości z zakresu różnorodnego materiałoznawstwa ogólnego, którego elementy
spotykamy w poligrafii, ale nie mają one tak wiodącej roli jak wiadomości wcześniej
wymienione.

Zagadnienia materiałoznawstwa mogą stanowić dla ucznia zupełną nowość, dlatego

ważna jest aktywna rola nauczyciela, szczególnie podczas ćwiczeń. Wskazane jest
zgromadzenie dużej ilości materiałów dydaktycznych w postaci np. kart katalogowych,
folderów, materiałów reklamowych producentów materiałów poligraficznych. Umiejętność
wyszukiwania, klasyfikowania, dobierania materiałów na podstawie takich pomocy jest
szczególnie cenna.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni materiałoznawstwa, w grupach 15-osobowych,

a ćwiczenia w zespołach 3–4-osobowych.

Po zakończeniu realizacji programu, zaleca się zastosowanie testu dydaktycznego

wielostopniowego. W tym celu, w poradniku zamieszczono dwa przykładowe testy
sprawdzające razem z obudową metodyczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[28].Z1

Podstawy zawodu

825[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska

825[01].O1

Podstawy poligrafii

825[01].O1.02

Charakteryzowanie procesów

poligraficznych i technik

drukowania

825[01].O1.03

Stosowanie materiałów

poligraficznych

825[01].O1.04

Posługiwanie się dokumentacją

techniczna i technologiczną

825[01].O1.05

Zastosowanie maszyn

i urządzeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej, uczeń powinien

umieć:
–

posługiwać się terminologią z zakresu poligrafii,

–

dokonywać klasyfikacji wyrobów poligraficznych,

–

charakteryzować procesy poligraficzne,

–

określać technologię wykonywania form drukowych,

–

charakteryzować podstawowe i pochodne techniki drukowania,

–

określać metody obróbki wykończeniowej produktów poligraficznych,

–

charakteryzować sposoby uszlachetniania druków.

–

określać obróbkę wykończeniową produktów poligraficznych,

–

charakteryzować i opisać rodzaje opraw przemysłowych,

–

określać parametry technologiczne i użytkowe wyrobów poligraficznych,

–

planować proces technologiczny wykonania określonego wyrobu,

–

korzystać z różnych źródeł informacji.

–

korzystać z różnych źródeł informacji, w tym z Internetu.

–

stosować przepisy ochrony środowiska,

–

określać rodzaj materiałów przeznaczonych do ponownego przetwarzania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń będzie umiał:

–

scharakteryzować główne grupy materiałów poligraficznych,

–

dokonać klasyfikacji i charakterystyki podłoży drukowych,

–

dobrać papier, tekturę i inne surowce do produkcji poligraficznej,

–

zastosować podstawowe szeregi formatów papieru i druków,

–

sklasyfikować farby drukarskie i lakiery,

–

scharakteryzować właściwości drukowe i użytkowe farb,

–

wyjaśnić mechanizmy utrwalania farb,

–

sklasyfikować materiały pomocnicze stosowane podczas drukowania,

–

scharakteryzować materiały używane w introligatorstwie,

–

dokonać klasyfikacji klejów,

–

scharakteryzować materiały do laminowania, impregnowania, gumowania, brązowania
i tłoczenia,

–

scharakteryzować materiały pomocnicze stosowane w introligatorstwie,

–

scharakteryzować materiały smarne,

–

scharakteryzować materiały stosowane do konstrukcji maszyn poligraficznych,

–

określić znaczenie wody w poligrafii,

–

określić przeznaczenie materiałów poligraficznych,

–

określić właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów
stosowanych w poligrafii,

–

zakwalifikować materiały poligraficzne do produkcji,

–

dobrać materiały do wykonaniu określonego wyrobu poligraficznego,

–

skorzystać z PN, literatury technicznej i innych źródeł informacji,

–

określić metody utylizacji odpadów poligraficznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………...…………………………………………

Modułowy program nauczania: Drukarz 825[01]
Moduł:

Podstawy zawodu 825[28].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie materiałów poligraficznych 825[01].O1.03

Temat: Klasyfikowanie wyrobów papierowych i określanie ich przeznaczenia do produkcji

poligraficznej.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności klasyfikowania wyrobów papierowych i właściwego

ich doboru do wykonania określonych produktów poligraficznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

sklasyfikować wyroby papiernicze,

–

scharakteryzować papiery drukowe,

–

dobrać odpowiedni papier do określonego asortymentu produkcji poligraficznej,

–

określić przeznaczenie poszczególnych produktów papierniczych,

–

zidentyfikować produkty papiernicze.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pogadanka,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

dyskusja w grupie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

w grupach 3–4-osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze różnych papierów i tektur o formacie A4,

−

wzorniki z wytworami papierowymi różnych firm, rodzajów i gramatur,

−

gotowe wyroby poligraficzne różnych asortymentów (książki, czasopisma, akcydensy
itp.),

−

lupa.

Przebieg zajęć:
1.

Powitanie uczniów, sprawdzenie listy obecności.

Nawiązanie do tematu, przedstawienie celów zajęć.

Zapis tematu do zeszytów.

Pogadanka na temat wyrobów papierowych stosowanych w produkcji poligraficznej i ich
właściwości użytkowych.

Dyskusja w grupie na temat zastosowania poszczególnych rodzajów papierów do
wykonania określonego asortymentu poligraficznego,

Rozdanie uczniom instrukcji do wykonania ćwiczeń i udzielenie odpowiedzi na pytania
dotyczące ćwiczenia.

Rozdanie materiałów do wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie przez uczniów ćwiczenia.

Prezentowanie wyników pracy.

10.

Dyskusja w grupie na temat trudności napotkanych przez uczniów podczas wykonywania
ćwiczenia.

11.

Podsumowanie zajęć.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odpowiedz pisemnie na pytanie, jakimi czynnikami i właściwościami użytkowymi

należy się kierować podczas doboru określonych wyrobów papierowych do danego
asortymentu produkcji poligraficznej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

Ankieta:

Odpowiedz na poniższe pytania. Udzielone odpowiedzi pozwolą ocenić skuteczność

zajęć i dokonać ewentualnych zmian.

Czy potrafisz dobrać odpowiedni wyrób papierowy do danego asortymentu
produkcji poligraficznej?

Czy wiesz, jakie czynniki decydują w trafnym doborze papieru do druku?

Czy wiesz, jakie właściwości papieru mają wpływ na jego użytkowość?

Czy potrafisz posługiwać się wzornikami wyrobów papierowych?

Czy któraś z część zajęć była dla ciebie niezrozumiała? Jeżeli TAK, to która?

TAK NIE

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………...…………………………………………

Modułowy program nauczania: Drukarz 825[01]
Moduł:

Podstawy zawodu 825[28].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie materiałów poligraficznych 825[01].O1.03

Temat: Dobieranie koloru farby zgodnego z wzorcem zawartym w próbniku Pantone.

Cel ogólny: Zapoznanie się operacją dobierania określonego koloru farby drukarskiej

w oparciu o system kolorów Pantone.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

odnaleźć określony symbolem kolor w próbniku Pantone,

−

spisać symbole farb składowych, które składają się na określony kolor oraz ich wzajemne
proporcje,

−

sporządzić próbkę określonego koloru na podstawie danych ze wzornika Pantone,

−

przenieść dobraną farbę na podłoże drukowe w celu porównania kolorów,

−

porównać kolor sporządzonej farby z kolorem wzorcowym,

−

dokonać poprawek kolorystycznych, w przypadku niezgodności kolorów.

Metody nauczania–uczenia się:
–

wykład informacyjny,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

dyskusja w grupie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

w grupach 2–3-osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne (135 minut).

Środki dydaktyczne:
–

próbnik Pantone,

–

różne farby składowe zgodne z systemem Pantone,

–

waga o dokładności 1 g z możliwością tarowania,

–

płytka metalowa do rozcierania farb,

–

łopatka do rozcierania farb,

–

„podwójne okienko” do porównywania próbek.

Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna:

–

powitanie uczniów, sprawdzenie listy obecności,

–

nawiązanie do tematu, przedstawienie celów zajęć,

–

zapis tematu do zeszytów.

2. Faza właściwa:

–

wykład informacyjny na systemów kolorystycznych farb, stosowanych w drukarstwie,

–

dyskusja w grupie na temat możliwości wykorzystania poszczególnych systemów
barwnych w określonych sytuacjach technologicznych,

–

rozdanie uczniom instrukcji do wykonania ćwiczenia i udzielenie odpowiedzi na
pytania dotyczące ćwiczenia,

–

rozdanie urządzeń i materiałów do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Charakteryzowanie oraz zastosowanie wyrobów papierowych

w poligrafii

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj wyroby papierowe i określ ich przeznaczenie.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

przygotowania pomocy dydaktycznych. Badane przez ucznia próbki wytworów papierowych
powinny obejmować szeroki asortyment, np. papier offsetowy, papier kredowany, papier
gazetowy, karton jednostronnie kryty, tekturę makulaturową, papier samoprzylepny, papier
samokopiujący, kartony ozdobne.

Każdej próbce badanej przez ucznia musi odpowiadać co najmniej jeden wzornik,

w którym znajduje się wytwór papierowy tego samego rodzaju i o tej samej gramaturze.

Każdej próbce musi również odpowiadać co najmniej jeden gotowy wyrób poligraficzny,

wykonany z analogicznego co próbka wytworu.

Przykład: próbka kartonu jednostronnie krytego Arctika 250 g/m

– wzornik kartonów

jednostronnie krytych z białym spodem – okładka książki wykonana z Arctiki 250 g/m

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie dostarczone próbki wzrokowo i przy użyciu lupy,

zakwalifikować wstępnie wytwór papierniczy od określonej grupy wyrobów,

odnaleźć we wzornikach wytwór papierniczy tego samego rodzaju,

porównać poszczególne próbki z wzornikami papierów, kartonów i tektur w celu ich
precyzyjnej identyfikacji,

porównać zidentyfikowaną próbkę z wyrobami papierowymi występującymi w gotowych
wyrobach poligraficznych,

określić ewentualne przeznaczenie poszczególnych próbek.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

dyskusja w grupie.

Środki dydaktyczne:

–

arkusze różnych papierów, kartonów i tektur o formacie A4,

–

wzorniki z wytworami papierowymi, różnych firm, rodzajów i gramatur,

–

wszelkiego rodzaju gotowe wyroby poligraficzne (książki, czasopisma, akcydensy, itp.),

–

lupa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oznacz kierunek włókien w papierze.

Rysunek do ćwiczenia

Wskazówki do realizacji
Wymagane jest wcześniejsze przygotowanie odpowiedniej liczby pasków przyciętych

wzdłuż i w poprzek włókien wytworu papierowego (np. papier offsetowy 100 g/m

Wskazane jest zaprezentowanie przez nauczyciela innych metod badania anizotropii np.

przez przedzieranie czy tarcie.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wyciąć z arkusza papieru 2 paski o wymiarze ok. 3 × 12 cm, jeden wzdłuż arkusza,
a drugi w poprzek,

położyć paski jeden na drugim i przeciągnąć je wzdłuż krawędzi stołu,

porównać wygięcie ku dołowi obu pasków,

zakwalifikować jako wycięty w poprzek włókien pasek bardziej wygięty, a mniej
wygięty w ich wzdłuż.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktycze:

–

arkusze różnych papierów o formacie A4,

–

nożyczki.

Ćwiczenie 3

Oblicz wagę arkusza wytworu papierowego na podstawie jego gramatury.

Wskazówki do realizacji
W przypadku tego ćwiczenia łączymy kształtowanie umiejętności identyfikacji wytworu

papierowego na podstawie wzornika z umiejętnością obliczania masy dowolnego arkusza na
podstawie ustalonej gramatury.

Wcześniej trzeba przygotować arkusze w miarę typowych wytworów papierowych

o wymiarach np. 30 × 40 cm oraz wzorniki do ich identyfikacji. Użycie dokładnej wagi do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sprawdzenia obliczeń spowoduje dodatkową motywację i satysfakcję ucznia z prawidłowo
wykonanego ćwiczenia.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie dostarczone do obliczeń próbki i wstępnie zakwalifikować wytwór
papierniczy od określonej grupy wyrobów,

odnaleźć w próbnikach wytwór papierniczy podobnego rodzaju,

ustalić na podstawie porównania ze wzornikiem gramaturę wytworu papierniczego (G)
i zapisać ją przy użyciu odpowiedniej jednostki [g/m

zmierzyć długość (a) i szerokość (b) przeznaczonej do obliczeń próbki i zapisać ją
w metrach [m],

obliczyć powierzchnię arkusza P (a × b) i zapisać ją w [m

obliczyć masę (Ma) arkusza ze wzoru Ma = G x P , wynik otrzymasz w gramach [g],

sprawdzić obliczenie za pomocą czułej wagi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

arkusze różnych papierów, kartonów i tektur o różnych formatach,

–

wzorniki z wytworami papierowymi, różnych firm, rodzajów i gramatur,

–

przymiar liniowy,

–

waga o dokładności 1 g,

–

kartka papieru do obliczeń, długopis, kalkulator,

–

zeszyt do ćwiczeń.

Ćwiczenie 4

Oblicz pochodne formaty arkuszy papieru na podstawie podanego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Wskazówki do realizacji
W przypadku tego ćwiczenia łączymy kształtowanie umiejętności rozpoznawania

formatów arkuszy, obliczania formatów pochodnych oraz identyfikacji wytworu papierowego
na podstawie wzornika

Wcześniej trzeba przygotować arkusze w miarę typowych wytworów papierowych

o wymiarach dokładnie odpowiadających jednemu z formatów pochodnych oraz wzorniki do
ich identyfikacji.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Uczeń powinien:

zakwalifikować podany przez nauczyciela format do odpowiedniego szeregu formatów,

określić na podstawie formatu symbol arkusza,

obliczyć 6 sąsiednich formatów arkuszy pochodnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zakwalifikować arkusze nadające się do drukowania ćwierćformatowego,
półformatowego oraz pełnoformatowego,

określić, które z obliczonych formatów arkuszy znajdują się w handlu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

arkusze papierów, kartonów i tektur o różnych formatach,

–

wzorniki z wytworami papierowymi, różnych firm, rodzajów i gramatur,

–

przymiar liniowy,

–

kartka papieru do obliczeń, długopis, kalkulator,

–

poradnik dla ucznia,

–

zeszyt do ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Charakteryzowanie oraz zastosowanie farb drukowych

i lakierów w poligrafii

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj wydruki barwne wykonane w różnych systemach barw.

Wskazówki do realizacji
Warunkiem koniecznym prawidłowego wykonania tego ćwiczenia jest zgromadzenie

odpowiednich pomocy dydaktycznych. Podstawowym środkiem dydaktycznym są w tym
przypadku wzorniki kolorystyczne różnych systemów: Pantone, CMYK i HKS. Jeśli chodzi
o wzorniki Pantone to wskazane byłoby użycie wzornika „Solid to process guide”, w którym
obok siebie występują barwy dobierane Pantone i odpowiadające im barwy CMYK. Analiza
próbek we wzornikach wizualnie i za pomocą lupy powinna uzmysłowić uczniom różnice
i podobieństwa wydruków wykonanych różnymi sposobami. Po takim wstępie druga faza
ćwiczenia – rozpoznawanie, w jakim systemie barw zostały wydrukowane rzeczywiste
odbitki drukarskie powinna być już stosunkowo łatwa.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować budowę, układ i użyteczność poszczególnych próbników barw,

porównać przy pomocy lupy ten sam kolor wydrukowany przy pomocy różnych
systemów barwnych,

sformułować wnioski z powyższej obserwacji, wypisać wady i zalety poszczególnych
systemów,

przewidzieć w jakich sytuacjach technologicznych korzystne jest zastosowanie farb
pochodzących z różnych systemów,

rozpoznać w jakim systemie barwnym zostały wykonane przedstawione produkty
poligraficzne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne,

–

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

próbniki, CMYK, Pantone, HKS, Hexachrome,

–

wzornik Pantone (Solid to process guide) – próbki Pantone + CMYK,

–

odbitki drukarskie sporządzone przy użyciu farb w różnych systemach,

–

przykłady wszelkiego rodzaju produktów poligraficznych,

–

lupa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dobierz farbę o określonym kolorze Pantone, na podstawie danych zapisanych we

wzorniku – przy określonej próbce.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie typowo praktyczne z pogranicza materiałoznawstwa i drukarstwa, które

w znakomity sposób ilustruje powstawanie wszelkich kolorów dobieranych znajdujących się
we wzorniku Pantone. Wymaga zgromadzenia puszek z wszystkimi podstawowymi kolorami
systemu Pantone, co otwiera drogę do dobrania każdej barwy. Ze względów praktycznych
należy zadbać, by uczniowie pobierali do ćwiczenia stosunkowo małe porcje farby, dbali
o czystość i byli odpowiednio zabezpieczeni przed zabrudzeniem.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

odnaleźć w próbniku otrzymanie nr koloru Pantone,

spisać nazwy farb, które składają się na dany kolor oraz ich wzajemne proporcje,

odważyć przy pomocy wagi odpowiednie ilości poszczególnych farb składowych,

rozetrzeć na metalowej płytce, przy pomocy łopatki zważone wcześniej porcje farb,

przenieść opuszkiem palca delikatnie warstewkę farby na podłoże i rozetrzeć ją, można
też delikatnie „napukać” farbę na podłoże,

poczekać, aż farba wyschnie,

porównać przy pomocy „podwójnego okienka” dobraną i roztartą farbę z próbką
znajdująca się w próbniku Pantone,

dokonać poprawek „na wyczucie” w razie niezgodności kolorystycznych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

próbnik Pantone,

–

różne farby składowe zgodne z systemem Pantone,

–

waga o dokładności 1 g z możliwością tarowania,

–

płytka metalowa do rozcierania farb,

–

łopatka do rozcierania farb,

–

„podwójne okienko” do porównywania próbek.

Ćwiczenie 3

Porównaj właściwości zabezpieczające i estetyczne podłoży uszlachetnionych poprzez

lakierowanie różnymi rodzajami lakierów.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

przygotowania reprezentatywnych próbek polakierowanych różnymi rodzajami lakieru.
Idealnie byłoby, gdyby polakierowanej próbce odpowiadała taka sama, identycznie
zadrukowana, ale niepolakierowana. Dużo prostszym zadaniem wydaje się zgromadzenie
kolekcji różnych wyrobów uszlachetnionych przez lakierowanie. Należy zadbać, aby wśród

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

próbek i gotowych wyrobów znalazła się praca polakierowana matowym lakierem UV
i pokryta wybiórczo błyszczącym lakierem UV.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie przy pomocy nieuzbrojonego oka oraz lupy przedstawione przykłady
druków uszlachetnionych poprzez lakierowanie,

ocenić wrażenie estetyczne jakie robią na tobie poszczególne rodzaje uszlachetnienia,

ocenić wytrzymałość poszczególnych druków naddzierając je,

ocenić wodoodporność poszczególnych druków polewając je wodą,

przewidzieć w jakich sytuacjach technologicznych korzystne jest zastosowanie różnego
rodzaju lakierów,

przeanalizować druki ozdobione lakierem wybiórczym i zaproponować technologie
wykonania takiej operacji,

rozpoznać jakim lakierem zostały uszlachetnione przedstawione produkty poligraficzne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne,

–

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady druków uszlachetnionych przy pomocy lakierów olejowych,

–

przykłady druków uszlachetnionych przy pomocy lakierów dyspersyjnych,

–

przykłady druków uszlachetnionych przy pomocy lakierów UV błyszczących,

–

przykłady druków uszlachetnionych przy pomocy lakierów UV matowych,

–

przykłady druków ozdobionych poprzez lakierowanie wybiorcze,

–

gotowe produkty poligraficzne uszlachetnione poprzez lakierowanie,

–

lupa.

Ćwiczenie 4

Dobierz odpowiedni środek pomocniczy przy drukowaniu w celu rozwiązania bieżącego

problemu technologiczno-jakościowego.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

przygotowania reprezentatywnych próbek druków, na których występują określone wady.
Niezbędne jest również przygotowanie katalogów z pomocniczymi środkami stosowanymi
przy drukowaniu (różnych firm). Nauczyciel powinien również zabezpieczyć dostęp do
Internetu.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z odbitką, na której występują problemy jakościowe,

rozpoznać rodzaj wady występujący na odbitce drukarskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przeanalizować możliwe przyczyny powstania wady w druku,

przejrzeć katalog środków pomocniczych do druku i wyodrębnić odpowiedni w danej
sytuacji środek zaradczy,

spisać z katalogu nazwę i symbol odpowiedniego preparatu,

ustalić zakres stosowalności, wielkość opakowania oraz ilość stosowanego dodatku,

sprawdzić w Internecie dostępność wybranego preparatu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne,
dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady odbitek na których występują wady w druku,

–

katalogi środków pomocniczych do druku,

–

dostęp do Internetu,

–

lupa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Charakteryzowanie oraz zastosowanie materiałów

introligatorskich

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj introligatorskie tkaniny pokryciowe i pomocnicze materiały włókiennicze

oraz określ ich przeznaczenie.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

przygotowania całego szeregu pomocy dydaktycznych. Badane przez ucznia próbki pokryć
introligatorskich powinny obejmować możliwie szeroki asortyment pokryć klasycznych
i nowoczesnych oferowanych w ogromnej gamie przez producentów. Wskazane byłoby, aby
każdej próbce pokrycia introligatorskiego badanej przez ucznia odpowiadały karty
katalogowe lub foldery opisujące jej cechy, parametry i właściwości.

Każdej próbce pokrycia musi również odpowiadać co najmniej jeden gotowy wyrób

introligatorski, wykonany z analogicznego, co próbka wytworu. Te same uwagi odnoszą się
również do merli i kapitałki.

Przykład: próbka materiału pokryciowego „balacron” – wzornik typów, faktur oraz

kolorów materiału „balacron” – klaser do znaczków pokryty materiałem „balacron”.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie dostarczone próbki tkanin pokryciowych oraz włókienniczych,

porównać je między sobą i określić różnice, a także ewentualne wady i zalety,

ocenić jakość, wytrzymałość i estetykę poszczególnych pokryć,

określić ewentualne przeznaczenie poszczególnych materiałów pokryciowych.

przeanalizować budowę merli i zaproponować jej zastosowanie,

przeanalizować budowę kapitałki i zaproponować jej zastosowanie,

rozpoznać na gotowym produkcie poligraficznym, jakiego typu materiały poligraficzne
użyte były w jego produkcji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne,

–

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

próbki różnego rodzaju tkanin pokryciowych,

–

merla,

–

kapitałka,

–

gotowe wyroby introligatorskie,

–

lupa,

–

zeszyt do ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie klejowe przy pomocy kleju dyspersyjnego CR na przykładzie

bloczku.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie typowo praktyczne z pogranicza materiałoznawstwa i introligatorstwa. Celem

ćwiczenia jest praktyczne zapoznanie się z typowym klejem dyspersyjnym CR. Dzięki
praktycznemu podejściu do ćwiczenia uczniowie będą mieli okazję jednocześnie zapoznać się
z następującymi zagadnieniami:
–

właściwościami fizyko-chemicznymi kleju,

–

sposobem nakładania kleju,

–

mechanizmem schnięcia kleju,

a także poznają jeden ze sposobów jego zastosowania.

Ze względów praktycznych należy zadbać by uczniowie pobierali do ćwiczenia

stosunkowo małe porcje kleju, dbali o czystość i byli odpowiednio zabezpieczeni przed
zabrudzeniem.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

wybrać bloczek arkuszy papieru o grubości około 1 cm,

dokonać wyrównania arkuszy w obu kierunkach,

wybrać krawędź, wzdłuż której będzie wykonywane zaklejanie,

ułożyć po ostatecznym wyrównaniu, stos arkuszy na krawędzi stołu i przycisnąć
ciężarkiem,

wylać porcje kleju z wiaderka do mniejszego naczynia i dokładnie wymieszać,

posmarować dokładnie przy pomocy pędzelka ściankę arkuszy papieru,

pozostawić do wyschnięcia na kilka godzin,

posprzątać stanowisko pracy,

przeanalizować po określonym czasie trwałość połączenia, wykryć ewentualne błędy
i zidentyfikować co było ich przyczyną.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

blok kartek papieru offsetowego o gramaturze 80 g/m

–

klej introligatorski dyspersyjny typu CR,

–

pędzelek do nakładania kleju,

–

prostopadłościenny ciężarek metalowy do obciążenia bloczka,

–

naczynie do wymieszania i dozowania kleju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj właściwości zabezpieczające i estetyczne podłoży uszlachetnionych poprzez

foliowanie.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

przygotowania reprezentatywnych próbek laminowanych różnymi rodzajami folii. Idealnie
byłoby, gdyby pofoliowanej próbce odpowiadała taka sama, identycznie zadrukowana, ale
nieuszlachetniona. Dużo prostszym zadaniem wydaje się zgromadzenie kolekcji różnych
wyrobów uszlachetnionych przez foliowanie. Należy zadbać, aby wśród próbek i gotowych
wyrobów znalazła się praca pofoliowana folią matową i pokryta wybiórczo błyszczącym
lakierem UV.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie za pomocą nieuzbrojonego oka oraz lupy przedstawione przykłady
druków uszlachetnionych poprzez foliowanie,

ocenić wrażenie estetyczne jakie robią na nim poszczególne rodzaje uszlachetnienia
tj. folia błyszcząca, matowa oraz matowa z wybiórczym UV,

ocenić wytrzymałość pofoliowanych próbek w stosunku do takiego samego podłoża
nieuszlachetnionego poprzez próbę naddarcia,

ocenić wodoodporność pofoliowanych próbek w stosunku do takiego samego podłoża
nieuszlachetnionego poprzez mocne ich zwilżenie,

przewidzieć w jakich sytuacjach technologicznych korzystne jest zastosowanie
uszlachetniania przez foliowanie,

rozpoznać jakim rodzajem folii zostały uszlachetnione przedstawione produkty
poligraficzne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda przypadków,

–

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady druków uszlachetnionych przez foliowanie błyszczące,

–

przykłady druków uszlachetnionych przez foliowanie matowe,

–

przykłady druków uszlachetnionych przez foliowanie matowe + wybiórcze UV,

–

gotowe produkty poligraficzne uszlachetnione poprzez foliowanie,

–

lupa,

–

zeszyt do ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Charakteryzowanie oraz zastosowanie innych materiałów

w poligrafii

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj, sklasyfikuj i określ dane technologiczne różnego rodzaju płyt offsetowych

oraz określ możliwości ich zastosowania.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

zgromadzenia płyt offsetowych różnych typów i od różnych producentów. Wskazane byłoby,
aby każdej prezentowanej uczniowi formie drukowej odpowiadały karty katalogowe lub
foldery opisujące ich cechy, parametry, właściwości i sposób zastosowania. Oprócz płyt
zużytych w kolekcji powinny znajdować się również nienaświetlone płyty z oryginalną
warstwą kopiową w oryginalnych pudełkach. Dobrze jest jeżeli na pudełkach występują
oryginalne etykiety i oznaczenia producenta. Dzięki temu uczeń oprócz funkcji badawczo-
zapoznawczej, kształtuje w sobie ważną praktyczną umiejętność, która polega na
odszukiwaniu w katalogu konkretnego wyrobu, identyfikowaniu go, dobieraniu do konkretnej
sytuacji technologicznej itp.

Uwaga: możliwe jest zastąpienie papierowych kart katalogowych ofertą internetową.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z udostępnionymi przykładami akcydensów informacyjnych i płyt
offsetowych, jakie znajdują się na Twoim stanowisku pracy,

rozpoznać dane technologiczne różnego rodzaju płyt offsetowych,

sklasyfikować dane technologiczne różnego rodzaju płyt offsetowych,

określić dane technologiczne różnego rodzaju płyt offsetowych,

przedstawić przykłady sytuacji w jakich można zastosować poszczególne rodzaje płyt
offsetowych,

zapisać w zeszycie spostrzeżenia i wnioski,

przedstawić efekty swojej pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady kart katalogowych, folderów informacyjnych i reklamowych, ofert
internetowych producentów, itp.,

–

przykłady płyt offsetowych,

–

lupa,

–

poradnik dla ucznia,

–

zeszyt do ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj, sklasyfikuj i określ dane technologiczne różnego rodzaju obciągów oraz

określ możliwości ich zastosowania.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

zgromadzenia kolekcji obciągów offsetowych różnych typów i od różnych producentów.
Wskazane byłoby, aby każdemu prezentowanemu uczniowi obciągowi odpowiadały karty
katalogowe lub foldery opisujące ich cechy, parametry, właściwości technologiczne i sposób
zastosowania. Dobrze byłoby, aby na obciągach występowały oryginalne etykiety
i

oznaczenia producenta. Dzięki temu uczeń, oprócz funkcji badawczo-zapoznawczej,

kształtuje w sobie ważną praktyczną umiejętność, która polega na odszukiwaniu w katalogu
konkretnego wyrobu, identyfikowaniu go, dobieraniu do konkretnej sytuacji technologicznej
itp.

Uwaga: możliwe jest zastąpienie papierowych kart katalogowych ofertą internetową.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z udostępnionymi przykładami akcydensów informacyjnych i obciągów
offsetowych jakie znajdują się na Twoim stanowisku pracy,

rozpoznać dane technologiczne różnego rodzaju obciągów offsetowych,

sklasyfikować dane technologiczne różnego rodzaju obciągów offsetowych,

określić dane technologiczne różnego rodzaju obciągów,

przedstawić przykłady sytuacji w jakich można zastosować poszczególne rodzaje
obciągów offsetowych,

zapisać w zeszycie spostrzeżenia i wnioski,

przedstawić na forum grupy efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne,

–

metoda testu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady kart katalogowych, folderów informacyjnych i reklamowych, ofert
internetowych producentów, itp.,

–

przykłady obciągów,

–

poradnik dla ucznia,

–

zeszyt do ćwiczeń.

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj, sklasyfikuj i określ dane technologiczne różnego rodzaju smarów oraz określ

możliwości ich zastosowania.

Wskazówki do realizacji
Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od nauczyciela wcześniejszego

zgromadzenia kolekcji smarów różnych typów i od różnych producentów (oleje smarowe,
smary stałe, smary twarde, smary ochronne). Wskazane byłoby, aby każdemu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prezentowanemu uczniowi smarowi odpowiadały karty katalogowe lub foldery opisujące ich
cechy, parametry, właściwości technologiczne i sposób zastosowania. Dobrze byłoby, aby na
opakowaniach ze smarami występowały oryginalne etykiety i oznaczenia producenta. Dzięki
temu uczeń, oprócz funkcji badawczo-zapoznawczej, kształtuje w sobie ważną praktyczną
umiejętność, która polega na odszukiwaniu w katalogu konkretnego wyrobu, identyfikowaniu
go, dobieraniu do konkretnej sytuacji technologicznej itp.

Uwaga: możliwe jest zastąpienie papierowych kart katalogowych ofertą internetową.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z udostępnionymi przykładami smarów, jakie znajdują się na Twoim
stanowisku pracy,

rozpoznać dane technologiczne różnego rodzaju smarów,

sklasyfikować dane technologiczne różnego rodzaju smarów,

określić dane technologiczne różnego rodzaju smarów,

przedstawić przykłady sytuacji w jakich można zastosować poszczególne rodzaje
smarów,

zapisać w zeszycie spostrzeżenia i wnioski,

przedstawić na forum grupy efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

przykłady kart katalogowych, folderów informacyjnych i reklamowych, ofert
internetowych producentów itp.,

–

przykłady smarów,

–

poradnik dla ucznia,

–

zeszyt do ćwiczeń.

Ćwiczenie 4

Rozpoznaj materiały, które zostały użyte w produkcji form drukowych.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie ważne o charakterze sumatywnym, w którym uczeń, oprócz umiejętności

rozpoznawania materiałów, z których wykonane są formy drukowe, utrwala sobie ogólną
wiedzę na temat form drukowych. Prawidłowe przeprowadzenie ćwiczenia wymaga od
nauczyciela wcześniejszego zgromadzenia kolekcji form drukowych z różnych technik
drukowania i różnych typów (formy ze stopu drukarskiego, formy cynkowe, formy
z

polimerów twardych, płyty offsetowe aluminiowe, płyty offsetowe wielometalowe

miedziane formy rotograwiurowe, fleksograficzne formy miękkie, formy sitowe itp.).

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obejrzeć dokładnie każdą z przedstawionych form drukowych,

rozpoznać z jakiego rodzaju materiału zostały wykonane poszczególne formy drukowe,

zakwalifikować formy do odpowiednich technik drukowania,

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

offsetowe formy drukowe nienaświetlone oraz wywołane,

–

rotograwiurowe formy drukowe w postaci blachy miedzianej,

–

typograficzne formy wykonane ze stopu drukarskiego,

–

typograficzne formy fotopolimerowe,

–

fleksograficzne formy fotopolimerowe,

–

fleksograficzne formy gumowe,

–

formy sitodrukowe,

–

lupa.

Ćwiczenie 5

Wykonaj fotopolimerową formę drukową na przykładzie pieczątki.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie typowo praktyczne obrazujące mechanizm polimeryzacji w kontekście

wykonywania form drukowych. Ćwiczenie wymaga, oprócz posiadania specjalistycznego
sprzętu i materiałów, wcześniejszego „przećwiczenia” procesu przez nauczyciela. Ma to na
celu m.in. ustalenie prawidłowych czasów naświetlania. Ćwiczenie zaleca się wykonywać
w jak najmniejszych grupach (3–4-osobowych).

Aby podnieść atrakcyjność ćwiczenia dopuszczalne jest, aby uczniowie zastosowali

swoje własne negatywy (np. z własnymi nazwiskami). Po wykonaniu ćwiczenia można
wykonać ze sporządzonych form odbitki, co powinno przynieść dodatkową satysfakcję
z prawidłowo wykonanego ćwiczenia.

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przygotować odpowiedni negatyw czytelny,

położyć negatyw na szybie naświetlarki stroną czytelną do góry,

położyć na negatyw folię ochronną celofan, w ten sposób, aby dokładnie przylegała,

okleić powierzchnię wokół negatywu taśmą uszczelniającą,

nalać powoli w tak przygotowaną przestrzeń ciekły polimer, w ten sposób, aby nie
potworzyły się bąbelki,

nałożyć na wylany polimer szorstką stroną folię nośną,

przykryć całość drugą szybą,

naświetlić spodnią część pieczątki (czas ustawić zgodnie z instrukcją urządzenia),

naświetlić czoło pieczątki (czas ustawić zgodnie z instrukcją urządzenia),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10)

zdjąć po wyjęciu pieczątki z naświetlarki folię ochronną,

11)

wypłukać przy pomocy pędzelka i ciepłej wody fragmenty nieutwardzone pieczątki,

12)

doświetlić wypłukane miejsca.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wykład informacyjny,

–

ćwiczenie praktyczne,

–

dyskusja w grupie.

Środki dydaktyczne:

–

urządzenie do naświetlania pieczątek,

–

płynny fotopolimer,

–

folia ochronna (tomofan),

–

folia nośna,

–

taśma uszczelniająca,

–

dostęp do ciepłej bieżącej wody,

–

miękki pędzelek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie materiałów
poligraficznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru.

–

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19 są z poziomu
podstawowego,

–

zadania 10, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń
otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań, w tym przynajmniej jednego z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 19 zadań, w tym obu z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. b, 4. c, 5. a, 6. a, 7. a, 8. c, 9. b, 10. a, 11. a,
12. a, 13. b, 14. a, 15. a, 16. d, 17. a, 18. c, 19. a, 20. d.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wskazać, na jakie grupy dzieli się
materiały według kolejnych faz
tworzenia publikacji

A P d

Określić graniczną gramaturę
pomiędzy papierem a tekturą

B P b

Zdefiniować pojęcie gramatury
w odniesieniu do wyrobów
papierowych

B P b

Wskazać materiały wchodzące
w skład wyrobów papierowych

A P c

Rozpoznać półprodukty stosowane do
produkcji wyrobów papierowych

A P a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dobrać powszechnie stosowane
podłoża drukarskie do podstawowych
technik drukowania

C P a

Określić szereg oraz format arkusza
papieru

A P a

Wskazać półprodukty stosowane
w produkcji farb graficznych

A P c

Określić podstawowe systemy barw
stosowane przy produkcji farb
graficznych

B P b

Wskazać podstawowe mechanizmy
utrwalania farb podczas drukowania

A P a

Rozróżnić podstawowe rodzaje
warstw kopiowych stosowane
w offsecie

B P a

Dobrać lakier najbardziej skutecznie
zabezpieczający druk oraz
jednocześnie najbardziej podnoszący
jego estetykę

C PP a

Rozróżnić rodzaje powszechnie
stosowanych introligatorskich
materiałów pokryciowych

B P b

Przyporządkować kleje
introligatorskie do określonej grupy

B P a

Rozróżnić poszczególne typy folii do
tłoczeń

B P a

Rozpoznać rodzaje smarów mających
zastosowanie w przemyśle
poligraficznym

A P d

Rozpoznać rodzaje rozpuszczalników
mających zastosowanie w przemyśle
poligraficznym

A P a

Wymienić składniki, z których składa
się żeliwo

A P c

Wskazać zakres zastosowania gum
oraz kauczuków w przemyśle
poligraficznym

B P a

Przewidzieć, w jakiej technologii
drukowania zastosować możemy
fotopolimerowe formy drukowe

D PP d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.

Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązywania zadań testowych.

Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).

Udziel odpowiedzi na pytania formalne uczniów.

Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu.

Jeżeli uczeń zakończy test wcześniej, to podnosi rękę i czeka aż nauczyciel odbierze od
niego pracę.

Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.

Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Podział materiałów według faz tworzenia publikacji obejmuje
a)

papier, tekturę i ich przetwory.

materiały pierwotne i wtórne.

wytwory drukowe i wykończeniowe.

materiały prepress, press i postpress.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tektura to wytwór papierniczy o gramaturze powyżej
a)

160 g/m

225 g/m

315 g/m

28 g/m

Gramatura wyrobu papierowego to
a)

oznaczenie papieru przez producenta, odpowiadające jego grubości.

masa 1 m

wyrobu papierowego podana w gramach.

masa 1 arkusza wyrobu papierowego podana w gramach.

masa 1 m

wyrobu papierowego podzielona przez 1000.

Zwyczajowy podział wyrobów papierowych w przemyśle papierniczym obejmuje
a)

papier, karton, tekturę.

bibułkę, papier, karton.

bibułkę, papier, karton, tekturę.

bibułkę, papier, karton, tekturę, preszpan.

Wyroby papierowe otrzymuje się z następujących surowców
a)

półproduktów włóknistych, dodatków masowych oraz pomocniczych środków
chemicznych.

celulozy i pigmentów.

celulozy, ligniny i barwników.

półproduktów włóknistych, kredy wypełniającej oraz pigmentów barwiących.

Powszechnie stosowane w procesach drukarskich podłoża to
a)

papier offsetowy, papier kredowany, karton jednostronnie kryty.

papier offsetowy, papier białkowany, preszpan.

papier sitodrukowy, papier kredowany, tektura syntetyczna.

papier typograficzny, karton polimerowy, tektura siarczynowa.

Format netto arkusza A1 wynosi
a)

594 × 841 mm.

500 × 700 mm.

420 × 594 mm.

841 × 1189 mm.

Barwidła stosowane w produkcji farb graficznych dzielą się na
a)

pigmenty, lakiery oraz estry zabarwiające.

barwniki, oleje i lakiery barwne.

barwniki, pigmenty i laki.

polichlorki barwne, pigmenty i lakiery.

Wymień dwa podstawowe systemy barw stosowane przy produkcji farb graficznych
a)

system RGB, system Pantone.

system CMYK, system Pantone.

system wielokanałowy, system HKS.

system Pantone, system Kolor Lab.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

Najczęściej występujące mechanizmy utrwalania farb graficznych na podłożu to
a)

przez absorbcję, przez odparowanie, przez napromieniowanie.

przez absorbcję, przez nawilżanie, przez ozonowanie.

przez proszkowanie, przez odparowanie, przez polimeryzację.

przez wietrzenie, przez foliowanie, przez napromieniowanie.

11.

Substancje pomocnicze stosowane przy produkcji farb to
a)

podbarwiacze, plastyfikatory, suszki.

spoiwa, woda destylowana, pasta skracająca.

suszki, farby graficzne, barwniki.

suszki, dodatki do roztworów zwilżających, rozpuszczalniki.

12.

Lakier, który najlepiej zabezpieczy druk przed czynnikami zewnętrznymi i jednocześnie
najbardziej podniesie estetykę druku to
a)

lakier UV.

lakier olejowy.

lakier dyspersyjny.

lakier rozpuszczalnikowy.

13.

Powszechnie stosowane w introligatorstwie materiały pokryciowe to
a)

ekruda, płótno polimerowe, merla.

tkaniny pokryciowe, syntetyczne materiały pokryciowe, okleiny papierowe, skóry
introligatorskie.

merla, folia PCV, okleina kartonowa.

kapitałka, tkanina bawełnina, superekruda.

14.

Kleje introligatorskie mogą należeć do jednej z grup
a)

roślinne, syntetyczne, topliwe.

roślinne, białkowe, polimerowe.

zasadowe, dekstrynowe, kauczukowe.

kwasowe, węglowodorowe, syntetyczne.

15.

Folie do tłoczeń w zależności od rodzaju warstwy barwnej dzielimy na
a)

pigmentowe, metaliczne i holograficzne.

pigmentowe, matowe i lustrzane.

kolorowe, metaliczne i drewnopodobne.

samoprzylepne, barwnikowe i holograficzne.

16.

Smary ze względu na konsystencję możemy podzielić na:
a)

oleje lekkie, smary łagodne i smary twarde.

oleje lekkie, smary stałe i smary gruboziarniste.

oleje smarowe, smary półtwarde i smary utwardzone.

oleje smarowe, smary stałe i smary twarde.

17.

Przykłady najczęściej stosowanych w poligrafii rozpuszczalników organicznych to
a)

alkohole, estry, ketony, węglowodory.

alkohole, białka, ketony, węglowodany.

polimery, estry, ketony, ługi.

zasady, estry, kwasy organiczne, węglowodory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Żeliwa stosowane powszechnie do produkcji części maszyn poligraficznych są stopami
a)

żelaza i ołowiu.

żelaza i krzemu.

żelaza i węgla.

żelaza i staliwa.

19.

Gumy i kauczuki znajdują zastosowanie w poligrafii jako
a)

pokrycie wałków nadających, formy fleksograficzne, obciągi drukowe.

pokrycie wałków rozcierających, formy fleksograficzne, formy offsetowe.

formy fleksograficzne, formy sitodrukowe, warstwy kopiowe.

pokrycie wałków nadających, elementy okładek, formy rotograwiurowe.

20.

Fotopolimerowe miękkie formy drukowe znajdują zastosowanie w
a)

typografii.

offsecie.

sitodruku.

fleksografii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………........………………………………

Stosowanie materiałów poligraficznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c

2 a b c

3 a b c

4 a b c

5 a b c

6 a b c

7 a b c

8 a b c

9 a b c

10 a

11 a

12 a

13 a

14 a

15 a

16 a

17 a

18 a

19 a

20 a

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie materiałów
poligraficznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru.

–

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 4, 6, 10, 12 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą poprawną odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie co najmniej 16 zadań, w tym przynajmniej jednego z poziomu
ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 19 zadań, w tym 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. d, 4. c, 5. d, 6. c, 7. a, 8. a, 9. b, 10. d, 11. c,
12. a, 13. b, 14. c, 15. c, 16. a, 17. c, 18. d, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić graniczną gramaturę
pomiędzy papierem a tekturą

B P a

Określić podstawową właściwość
bibuły

B P a

Dobrać czynniki klimatyzowania
papieru do określonych warunków

C P d

Obliczyć wagę określonego arkusza
papieru na podstawie gramatury

C PP c

Określić rodzaj operacji
wykończeniowej na podstawie
wyglądu papieru

B P d

Dobrać rodzaju papieru do
wykonania określonego wyrobu
poligraficznego

D PP c

Określić szereg oraz format arkusza
papieru

B P a

8 Zdefiniować pojęcie barwidła

Dobrać system farb odpowiedni do
wykonania określonego wydruku

C P b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaproponować sposób rozwiązania
problemu zbyt wolnego schnięcia
farby

C PP d

Dobrać sprzęt odpowiedni, do
uszlachetniania druków lakierem
UV

C P c

Dobrać materiał optymalny do
wykonania obciągu offsetowego

C PP a

Dobrać materiały introligatorskie do
produkcji książek

C P b

Określić operacje technologiczne,
w których niezbędne jest
zastosowanie kleju
introligatorskiego

C P c

Zdefiniować technologiczną
operację presensybilizowania

B P c

Dobrać odpowiedni rodzaj smaru
do określonej sytuacji
technologicznej

C P a

Określić, w jakich sytuacjach
technologicznych następuje
odparowanie rozpuszczalnika

B P c

Zdefiniować zjawisko usuwania
z wody substancji nieorganicznych

A P d

Określić zakres stosowalności gumy
w przemyśle poligraficznym

B P c

Określić techniki drukowania,
w których stosuje się formy
wykonane poprzez polimeryzację

B P d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.

Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązywania zadań testowych.

Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).

Udziel odpowiedzi na pytania formalne uczniów.

Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu.

Jeżeli uczeń zakończy test wcześniej, to podnosi rękę i czeka aż nauczyciel odbierze od
niego pracę.

Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.

Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Papier to wytwór papierniczy o gramaturze poniżej
a)

160 g/m

225 g/m

315 g/m

28 g/m

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bibuła jest określeniem wyrobu papierowego o
a)

dużej chłonności.

małej chłonności.

gramaturze dokładnie 28 g/m

porowatej powierzchni.

Podczas klimatyzacji papieru muszą być kontrolowane następujące czynniki:
a)

temperatura i zanieczyszczenie powietrza.

temperatura i ciśnienie powietrza.

ciśnienie i wilgotność powietrza.

temperatura i wilgotność powietrza.

Masa arkusza B1 kartonu o gramaturze 300 g/m

wynosi

30 g.

150 g.

210 g.

300 g.

Papier o gładkiej, błyszczącej powierzchni podlega operacji wykończeniowej polegającej
na
a)

karbowaniu.

tłoczeniu.

krepowaniu.

satynowaniu.

Do wyprodukowania wielobarwnego folderu reklamowego o błyszczącej powierzchni
należy użyć
a)

papieru czerpanego.

papieru offsetowego.

papieru dwustronnie powlekanego.

papieru syntetycznego.

Format arkusza B2 wynosi
a)

500 × 700 mm.

350 × 500 mm.

594 × 841 mm.

297 × 420 mm.

Barwidła rozpuszczalne w spoiwie farby noszą nazwę
a)

barwników.

pigmentów.

laków.

estrów.

Do wykonania wydruku wielobarwnego zdjęcia należy użyć farb
a)

systemu RGB.

systemu CMYK.

systemu Pantone.

systemu HKS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

Problem zbyt wolnego schnięcia farby można rozwiązać poprzez
a)

rozcieńczenie jej alkoholem metylowym.

dokładne rozmieszanie w wirówce.

dodanie do farby pasty woskowej.

dodanie do farby sykatywy.

11.

Aby uszlachetniać druki przy pomocy lakieru UV, musimy dysponować
a)

maszyną drukarską zwojową.

lampą kwarcową.

promiennikiem UV.

odpowiednim podłożem przeznaczonym do uszlachetnień.

12.

Obciąg offsetowy wykonany jest z
a)

gumy wzmocnionej tkaniną.

kartonu odpornego na rozpuszczalniki.

tektury impregnowanej.

polimeru.

13.

Najbardziej odpowiednim materiałem do wzmocnienia grzbietu książki jest
a)

kapitałka.

gaza introligatorska.

syntetyczny materiał pokryciowy PCW.

skóra wtórna.

14.

Klej introligatorski znajduje zastosowanie podczas
a)

wykonywania oprawy zeszytowej.

wykonywania oprawy bindowanej.

wykonywania bloczków klejonych.

wykonywania papieru firmowego.

15.

Presensybilizowanie polega na
a)

naświetleniu warstwy kopiowej.

usunięciu z podłoża poprzedniej warstwy kopiowej.

fabrycznym naniesieniu na podłoże warstwy kopiowej.

odkwaszeniu podłoża przed nałożeniem warstwy kopiowej.

16.

Zamknięte szybkoobrotowe przekładnie maszyn poligraficznych powinny być
smarowane za pomocą
a)

olejów smarowych.

smarów stałych.

smarów ochronnych.

smarów twardych.

17.

Pozbywanie się rozpuszczalnika z substancji przez odparowanie to metoda spotykana
przy
a)

naświetlaniu płyt offsetowych.

destylacji.

lakierowaniu.

produkcji papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Usuniecie z wody substancji nieorganicznych nazywa się
a)

demineralizacją.

sublimacją.

filtrowaniem.

oczyszczaniem chemicznym.

19.

W poligrafii gumę stosuje się do produkcji m.in.
a)

form wklęsłodrukowych i duktorów.

form sitowych i obciągów.

obciągów i wałków nadających.

wałków nawilżających i wykrojników przelotowych.

20.

Zjawisko polimeryzacji substancji na skutek oddziaływania światła wykorzystujemy przy
produkcji form drukowych
a)

tylko we fleksografii.

tylko w sitodruku.

w technikach cyfrowych.

praktycznie we wszystkich technikach drukowania oprócz sitodruku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………........………………………………

Stosowanie materiałów poligraficznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c

2 a b c

3 a b c

4 a b c

5 a b c

6 a b c

7 a b c

8 a b c

9 a b c

10 a

11 a

12 a

13 a

14 a

15 a

16 a

17 a

18 a

19 a

20 a

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Arends R.I.: Uczymy się nauczać. WSiP, Warszawa 1994

Ciszewski A., Radomski T., Szummer A.: Materiałoznawstwo. Wydawnictwo PW,
Warszawa 2000

Czichon H., Czichon M.: Technologia form offsetowych. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002

Czichon H., Jakucewicz S., Magdzik S., Mudrak E.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa
1996

Eldred N.: Co drukarz powinien wiedzieć o farbach. COBRPP, Warszawa 2007

Gruin I.: Materiały polimerowe. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2003

Jakucewicz S.: Farby drukowe. Michael Huber Polska, Wrocław 2001

Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP,
Warszawa 2001

Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997

10.

Jakucewicz S.: Materiały samoprzylepne. Ecco Papier, Warszawa 2004

11.

Jakucewicz S.: Vademecum papierów dla wydawcy. Inicjał, Warszawa 2004

12.

Jakucewicz S.: Papier w poligrafii. Inicjał, Warszawa 2005

13.

Jakucewicz S.: Tektury graficzne i opakowaniowe. Ecco Papier, Warszawa 2003

14.

Magdzik S.: Ćwiczenia laboratoryjne z technologii introligatorstwa przemysłowego.
Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 1996

15.

Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1996

16.

Moos J., Koludo A. (red.): Metody aktywizujące z uwzględnieniem technologii
informacyjnej w kształceniu dorosłych. Stowarzyszenie Dyrektorów i Nauczycieli
Centrów Kształcenia Praktycznego – Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
i Kształcenia Praktycznego, Łódź 2006

17.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

18.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. Wydawnictwo i Zakład Poligrafii
Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom 2000

19.

Poligrafia procesy i technika. Tłumaczenie ze słowackiego. COBRPP, Warszawa 2002

20.

Sroka W. (red.): Poligrafia współczesna. Weka, Warszawa 2003