Publiczne prawo gospodarcze

1. Przedmiot i źródła publicznego prawa gospodarczego.

Przedmiot: Gospodarka (ujęcie przedmiotowe, funkcjonalne, podmiotowe, materialne). Przedmiotowe:

jedna z dziedzin życia społecznego. Funkcjonalne: to działalność o wyraźnie określonych zadaniach

i celach, zatem to wytwarzanie i podział dóbr oraz świadczenie usług w celu zaspokojenia potrzeb

społecznych – działalność tę wyróżnia swoista metoda racjonalności gospodarczej. Podmiotowe: to

całokształt instytucji i urządzeń służących zaspokojeniu potrzeb społecznych, to działalność podmiotów

gospodarujących. To ogół podmiotów uczestniczących w procesie gospodarowania. Zasadniczo zakres

podmiotowy gospodarki wyznacza pojęcie przedsiębiorcy. Materialne: to całokształt zgromadzonego

kapitału produkcyjnego (i usługowego) oraz dostępnych zasobów naturalnych. Gospodarkę w ujęciu

przedmiotowym w skali państwa tworzy całokształt powiązanych ze sobą działów oraz gałęzi produkcji

i usług wytwarzających dochód narodowy. W skali mikroekonomicznej gospodarkę tworzą

przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe oraz gospodarstwa domowe.

Prawo gospodarcze to system zasad i norm prawnych o istotnym znaczeniu dla procesu gospodarowania

(działalności gospodarczej), a w szczególności regulujących oddziaływanie państwa na gospodarkę –

PPG przewiduje udział w tym procesie organów władzy publicznej, które organizują i nadzorują ich

realizację. Jest odrębną gałęzią prawa regulującą kategorię spraw gospodarczych, które nie są ze swej

natury ani wyłącznie publicznymi, ani prywatnymi, lecz stanowią ich syntezę, co przesądziło

o umiejscowieniu tego prawa pomiędzy prawem publicznym a prywatnym i uzasadnia jego

wyodrębnienie ze względu na kompleksowy przedmiot regulacji prawnej – gospodarkę. Do norm prawa

gospodarczego należą wszystkie normy prawne mające zastosowanie w procesie gospodarowania. Prawo

gospodarcze publiczne to całokształt norm prawnych regulujących proces oddziaływania państwa

i organów UE na gospodarkę z udziałem organów administracji publicznej oraz podmiotów prawa

publicznego, a także prawa prywatnego. Celem PPG jest ochrona podstawowych wartości gospodarki

rynkowej oraz wyznaczenie dopuszczalnego zakresu ich ograniczenia w interesie publicznym.

Źródła: akty prawne tworzące podstawy prawne procesu oddziaływania organów władzy publicznej na

gospodarkę zatem kryterium wyodrębnienia źródeł PPG jest przedmiot jego regulacji. Przez pojęcie

źródeł prawa należy rozumieć określone fakty (akty) prawotwórcze. System źródeł prawa gospodarczego

publicznego jest multicentryczny tzn. w jego skład wchodzi zarówno prawo krajowe jak i prawo unijne.

Zatem polskie prawo gospodarcze publiczne obejmuje prawo gospodarcze publiczne tworzone przez

upoważnione organy państwa członkowskiego oraz unijne prawo gospodarcze pochodzące od organów

Unii Europejskiej. W świetle przyjętej normatywnej zamkniętej koncepcji źródła prawa gospodarczego

publicznego tworzą akty prawne stanowione przez organy wskazane w Konstytucji RP i zaliczane

zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP, do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na całym obszarze

państwa czyli Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa gospodarczego publicznego są również akty prawa

miejscowego tzn. akty terenowych organów administracji rządowej oraz akty prawne organów jednostek

samorządu terytorialnego. Konstytucja RP jest źródłem prawa gospodarczego publicznego i jako akt

prawa najwyższej rangi legitymuje konstytucyjne oddziaływanie państwa na gospodarkę za

pośrednictwem organów władzy publicznej (administracji gospodarczej). Ustawa jest aktem prawnym

o charakterze normatywnym, o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, o najwyższym miejscu po

Konstytucji RP w systemie źródeł prawa powszechnie obowiązującego, podejmowanym przez parlament

na podstawie szczególnej procedury (w trybie ustawodawczym). Rozporządzenia stanowią źródła prawa

gospodarczego publicznego w zakresie w jakim stanowią formę prawną regulacji procesu oddziaływania

organów władzy publicznej na gospodarkę. Źródłami prawa są także akty prawa wewnętrznego, co

potwierdza dualistyczną budowę systemu źródeł prawa. Wewnętrzny charakter tych aktów wynika

z ograniczonej mocy obowiązującej do jednostek organizacyjnych podległych organowi wydającemu te

akty. Nie mogą także stanowić podstawy prawnej decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych

podmiotów. Akty prawa miejscowego stanowią również źródła PPG ze względu na przedmiot ich

regulacji. Są to akty prawne wydawane na podstawie i w granicach uprawnień określonych w ustawie.

System źródeł prawa miejscowego tworzą rozporządzenia wykonawcze i porządkowe wojewodów, akty

prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu terytorialnego o charakterze wykonawczym

w stosunku do ustaw szczególnych i ustaw ustrojowych oraz przepisy porządkowe. Zdecentralizowanie

prawodawstwa gospodarczego pozwala różnicować warunki prawne działalności gospodarczej

odpowiednio do uwarunkowań terytorialnych. Ratyfikowane umowy międzynarodowe są zgodnie z art.

87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP. Na podstawie zawartego 16

kwietnia 2003 roku w Atenach Traktatu o przystąpieniu Rzeczpospolitej Polskiej do UE zgodnie

z art. 1 Rzeczpospolita Polska stała się członkiem UE z dniem 1 maja 2004 roku. Art. 90 i 91 Konstytucji

RP otwierają polski porządek prawny na prawo unijne.

2. Konstytucyjne uwarunkowania działalności gospodarczej.

Konstytucję gospodarczą tworzą postanowienia Konstytucji o szczególnej doniosłości dla ustroju

gospodarczego państwa. Do zasad prawa gospodarczego publicznego należy zaliczyć min. uregulowaną

w art. 2 zasadę demokratycznego państwa prawnego i zasadę państwa sprawiedliwości społecznej,

zasadę subsydiarności o której mowa w preambule do Konstytucji RP, dosyć istotną zasadę

proporcjonalności w art. 22 i 31 ust. 3 czy też zasadę społecznej gospodarki rynkowej w art. 20, zasadę

wolności gospodarczej w art. 20, zasadę gwarancji własności w art. 21 ust. 1, a także zasadę równości

w art. 32 i zasadę konkurencji. Zasada demokratycznego państwa prawnego wyznacza granicę

oddziaływania państwa na gospodarkę, w ujęciu formalnym oznacza związanie państwa prawem w jego

relacjach z obywatelami czego wyrazem jest art. 7 Konstytucji w świetle którego organy władzy

publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (zasada legalności) natomiast w ujęciu

materialnym oznacza obowiązek sprawowania władzy publicznej z uwzględnieniem gwarancji w sferze

praw i wolności jednostek oraz realizacji celów sprawiedliwości społecznej. Zasada państwa

sprawiedliwości społecznej wywodzi się z materialnego ujęcia zasady demokratycznego państwa prawa

odwołuje się do sprawiedliwości społecznej jako wartości mającej kształtować treść norm wchodzących

w skład porządku prawnego. Zasada ta ma więc ogólny, ustrojowy charakter i stanowi kryterium oceny

konstytucyjności podjętych interwencyjnych działań państwa oraz innych organów władzy publicznej

wobec gospodarki. Sprawiedliwość społeczna została uznana za cel państwa, co określa typ aksjologii

preferowanej w działaniach państwa wobec gospodarki. Zasada sprawiedliwości społecznej zawiera

ogólny nakaz wpływu – oddziaływania państwa na procesy gospodarcze (interwencjonizm państwowy)

czego rezultatem ma być stabilny wzrost gospodarczy i równowaga budżetowa. Zasada pomocniczości

(subsydiarności) została sformułowana we wstępie do Konstytucji w najszerszym zakresie rozwinięta w

katolickiej nauce społecznej w końcu XIX w. i w XX wieku, na uwagę zasługuje w szczególności

encyklika papieża Leona XIII Rerum novarum. Zasada ta opiera się na założeniu, że jedynym bytem

samodzielnym jest człowiek, grupa społeczna jest wtórna w stosunku do jednostki i jest tylko bytem

istniejącym przez i dla tej jednostki. Zasada pomocniczości przejawia się w dwóch zasadniczych

wymiarach: w wymiarze negatywnym ograniczającym interwencję państwa do sytuacji wyznaczonych

niewydolnością jednostki tudzież jednostek samorządu terytorialnego natomiast w wymiarze

pozytywnym zakładającym nakaz interwencji państwa gdy jednostki, społeczności niższego rzędu nie są

w stanie zrealizować swoich celów, zaspokoić swoich potrzeb. Zasada pomocniczości ogranicza zakres

publicznej działalności gospodarczej w celu ochrony prywatnej przedsiębiorczości. Zatem rolą państwa

powinno być wspieranie prywatnych inicjatyw gospodarczych, tak aby to właśnie prywatnym podmiotom

pozostawić podejmowanie wszelkich przedsięwzięć gospodarczych. Zasada proporcjonalności określa

granice (zakres) dopuszczalnej ingerencji organów władzy publicznej w sferę konstytucyjnie chronionych

praw podmiotowych. Z zasady tej wynikają trzy kryteria na podstawie których ocenia się konstytucyjność

przepisów ograniczających dane prawo podmiotowe tj. wymóg przydatności, konieczności

i proporcjonalności w sensie ścisłym (s. stricte). To zasada konstytucyjna wyrażona w art. 31 ust. 3

ustawy zasadniczej, jak również w art. 22 w świetle którego ograniczenie wolności działalności

gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy (wymóg formalny) i tylko ze względu na ważny

interes publiczny (wymóg materialny). Wynika z niej adresowany do ustawodawcy oraz organów

administracji publicznej nakaz wyważenia interesów tzn. z jednej strony ograniczanych interesów

jednostek, a z drugiej strony protegowanego interesu publicznego. Zasada proporcjonalności była również

przedmiotem licznych orzeczeń TK. W jednym z takich orzeczeń TK stwierdził, że przy badaniu

dopuszczalności ograniczeń praw jednostki należy udzielić odpowiedzi na trzy pytania: czy wprowadzona

regulacja jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków, czy regulacja ta jest niezbędna

do ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana i czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają

w proporcji do ciężarów nakładanych na obywatela. Zasada społecznej gospodarki rynkowej jest

podstawową, konstytucyjną zasadą PPG, która wyznacza prawne ramy oddziaływania państwa na

gospodarkę, ma programowy charakter i należy do najbardziej ogólnych zasad ustrojowych. Określa

ustrój państwa jako społeczną gospodarkę rynkową wyznaczając tym samym kierunek rozwoju prawa

działalności gospodarczej zasadniczo wolnej, opartej na własności prywatnej oraz solidarności, dialogu

i współpracy partnerów społecznych. Z zasady tej nie wynika, że wyłącznie własność prywatna stanowi

podstawę działalności gospodarczej z pominięciem innych rodzajów własności: państwowej czy

samorządowej. To tylko funkcjonalne wskazanie rodzaju własności, która ma stanowić podstawę

gospodarki – działalności gospodarczej. Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa oznacza oparcie

ustroju gospodarczego na powiązaniu dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa

socjalnego. Podkreśla się jednak priorytet wzrostu gospodarczego nad opiekuńczą polityką państwa. Za

twórcę tego pojęcia uważa się Alfreda Mullera-Armacka. Istotą społecznej gospodarki rynkowej jest

powiązanie wolności gospodarczej z wyrównaniem różnic społecznych. Społeczna gospodarka rynkowa

tworzy zasadę – cel państwa, jej istotą jest paralelność, a nie alternatywność celów społecznych

i gospodarczych. Zasada wolności gospodarczej z której wynika wyraźna i jednoznaczna dyrektywa, że

działalność gospodarcza należy do inicjatywy osób fizycznych i osób prawa prywatnego, posiadających

wolną od ingerencji państwa swobodę podejmowania decyzji istotnych dla procesu gospodarowania.

Wynika z niej również wyraźne ograniczenie kompetencji gospodarczych państwa i innych podmiotów

publicznoprawnych do wyjątkowych sytuacji uzasadnionych szczególnie ważnym interesem publicznym.

Adresatami tej zasady są wyłącznie jednostki i osoby prawa prywatnego. Państwo i jednostki samorządu

terytorialnego nie są adresatami konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej. Wolność gospodarcza była

podstawowym założeniem powstałej w II połowie XVIII wieku koncepcji systemu ekonomicznego

Adama Smitha, Jeremiego Benthama i Denisa Ricarda. Wolność gospodarcza w ujęciu normatywnym

przynależy jednostce jako prawo naturalne, zatem prawo pozytywne nie jest źródłem wolności lecz

gwarantuje jej poszanowanie przez organy władzy publicznej, które są zobowiązane wykazać się prawną

kompetencją ograniczenia tej wolności zawartą w akcie prawnym o randze ustawowej. Obowiązująca

ustawa z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, że podejmowanie,

wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach

z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Wolność gospodarcza została uznana za

podstawę ustroju gospodarczego przez Konstytucję RP zadeklarowaną w art. 20 jako społeczna

gospodarka rynkowa. To publiczne prawo podmiotowe o charakterze negatywnym rozumiane jako prawo

do swobodnego podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej, a szerzej do wolnego wyboru

i wykonywania zawodu oraz miejsca pracy zgodnie z art. 65 Konstytucji RP, którego ograniczenie jest

dopuszczalne w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny czyli ma charakter

względny i może podlegać ograniczeniom. Istnieje domniemanie swobodnej działalności gospodarczej

jeżeli co innego nie wynika z przepisów ustawowych. Zasada gwarancji własności, ma charakter

ustrojowy dlatego też jednym z celów i zadań państwa jest ochrona własności. Zgodnie z art. 21 ust. 1

Konstytucji RP, Rzeczypospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Wspomniany przepis

konstytucyjny formułuje ogólną gwarancję własności, która odnosi się do wszystkich podmiotów tego

prawa. Ze względu na treść art. 20 Konstytucji RP własność prywatna uzyskała funkcjonalnie pozycję

dominującą jest wszak podstawą ustroju społecznej gospodarki rynkowej. Zasada równości jest jedną

z zasad konstytucyjnych tworzących system przesłanek dopuszczalnej ingerencji władzy publicznej,

może występować jako zasada ustrojowa i jako prawo podmiotowe. Prawo to nie daje jednak podstawy

do skargi konstytucyjnej, nie ma charakteru samoistnego. Jest wiązana z zasadą państwa sprawiedliwości

społecznej. W szczególny sposób doniosłość tej zasady dla obrotu gospodarczego podkreśla prawo

wspólnotowe, w świetle art. 21 Karty Praw Podstawowych zakazana jest wszelka dyskryminacja ze

względu na przynależność państwową. Zasada równości została sformułowana w art. 32 ust. 1

Konstytucji RP zgodnie z którym wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego

traktowania przez władze publiczne. Znaczenie zasady równości precyzuje art. 32 ust. 2 ustawy

zasadniczej który stanowi, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub

gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (zakaz dyskryminacji). Z konstytucyjnej zasady równości

wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej kategorii, nie wolno

bowiem różnicować osoby znajdujące się w obiektywnie takiej samej sytuacji. Nakaz jednakowego

traktowania podmiotów należących do tej samej klasy podmiotów nie ma charakteru bezwzględnego.

Konstytucyjna zasada równości została rozwinięta w przedmiotowym znaczeniu w odniesieniu do

działalności gospodarczej w art. 6 ust. 1 u.s.d.g. Zasada konkurencji nie została wyrażona expressis verbis

w Konstytucji RP. W pewnym sensie za podstawę konstytucyjną konkurencji uznaje się art. 76 zgodnie

z którym władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami

zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami

rynkowymi. Brak jednak wyraźnego i bezpośredniego postanowienia uznającego konkurencję za jedną

z zasad ustroju gospodarczego. Konkurencja została jednak zagwarantowana konstytucyjnie jako

konsekwencja wolności gospodarczej, własności prywatnej i zasady równości, które tworzą system

gospodarki konkurencyjnej. Gospodarka rynkowa bowiem jest systemem gospodarczym którego

podstawowymi elementami są wolność gospodarcza, własność prywatna, oraz konkurencja wyznaczająca

ich granice i warunki funkcjonalne. Ochrona konkurencji jest natomiast zadaniem przepisów prawa

antymonopolowego. Konkurencję można ujmować nie tyle jako zjawisko instytucjonalne (mechanizm

funkcjonowania rynku), ale także jako prawo podmiotowe – prawo do konkurencji jako element prawa do

swobodnej działalności gospodarczej.

Zapisy konstytucyjne znalazły rozwinięcie i konkretyzację w ustawie o swobodzie działalności

gospodarczej z 2 lipca 2004 roku, która odgrywa rolę podstawowego i ogólnego aktu prawa – lex

generalis – określającego zasady i tryb podejmowania wykonywania oraz zakończenia działalności

gospodarczej na terytorium RP. Drugim aktem prawnym stanowiącym podstawy prawne działalności

gospodarczej jest ustawa z 4 marca 2010 roku o świadczeniu usług na terytorium RP.

3. Pojęcie działalności gospodarczej w prawie Unii Europejskiej i w prawie polskim.

Prawo UE nie określa znaczenia terminu działalność gospodarcza w formie powszechnie wiążącej

systemowej definicji legalnej. Sens tego pojęcia został natomiast ukształtowany przez ETS i twierdzenia

przedstawicieli doktryny. W orzecznictwie ETS powszechnie działalność gospodarczą utożsamia się

z przedsiębiorczością i świadczeniem usług. Przyjmuje się bowiem, że działalność gospodarcza to

wykonywanie przedsiębiorczości albo świadczenie usług. Pojęcie działalności gospodarczej oparto zatem

na podstawowych swobodach tworzących rynek wewnętrzny UE – swobodzie przedsiębiorczości

i swobodzie świadczenia usług. Założeniem nadrzędnym obu swobód jest umożliwienie wykonywania

działalności gospodarczej w wymiarze transgranicznym na terytorium UE, ale cel ten realizują one w

różnych formach i co jest istotne UE obie formy aktywności kształtuje odrębnie. Kluczowe znaczenie dla

interpretacji działalności gospodarczej ma zatem odpowiednie postrzeganie terminów przedsiębiorczość

i usługi, należy zatem zwrócić uwagę odpowiednio na art. 49 TfUE i art. 57 TfUE. Przedsiębiorczość

utożsamiana jest z nastawioną na zysk (komercyjną), wykonywaną samodzielnie, w sposób stały i trwały

działalnością w wymiarze transgranicznym. ETS przedsiębiorczość postrzega jako samodzielne

i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia –

przedsiębiorstwa – w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony. Zatem do elementów

konstrukcyjnych tego pojęcia można zaliczyć: samodzielność, stały charakter oraz transgraniczność.

Natomiast usługi interpretuje się jako świadczenia z reguły odpłatne – zwykle za wynagrodzeniem –

o charakterze przejściowym i tymczasowym (oznaczone czasowo) w innym państwie członkowskim. Aby

odróżnić swobodę przedsiębiorczości od swobodnego przepływu usług, zgodnie z orzecznictwem ETS

kluczowym elementem jest kwestia, czy podmiot gospodarczy prowadzi przedsiębiorstwo w państwie

członkowskim, w którym świadczy daną usługę, czy też nie. Jeżeli podmiot gospodarczy prowadzi

przedsiębiorstwo w państwie członkowskim, w którym świadczy usługi, zastosowanie ma swoboda

przedsiębiorczości. Natomiast jeśli podmiot gospodarczy nie prowadzi przedsiębiorstwa w państwie

członkowskim, w którym świadczona jest usługa korzysta w tym przypadku ze swobody świadczenia

usług. W porównaniu z prawem polskim unijna wykładnia terminów jest zdecydowanie szersza i bardziej

liberalna. Tym samym UE jako działalność gospodarczą pozwala kwalifikować rodzaje aktywności,

których nie postrzega w ten sposób u.s.d.g.

Definicja legalna terminu działalność gospodarcza pojawiła się w prawie polskim w 1988 roku na mocy

art. 2 ustawy o działalności gospodarczej. Wspomniana ustawa definiowała to pojęcie jako działalność

wytwórczą, budowlaną, handlową i usługową, prowadzoną w celach zarobkowych i na własny rachunek

podmiotu prowadzącego taką działalność. Powyższa definicja została zmodyfikowana przepisami ustawy

– Prawo działalności gospodarczej, w której przyjęto, że działalnością gospodarczą jest zarobkowa

działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie

i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Obecnie

obowiązujące znaczenie terminu działalność gospodarcza określa w formie definicji legalnej ustawa

o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 2 tej ustawy działalnością gospodarczą jest

zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie

i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany

i ciągły. Ewolucja tego pojęcia, przedstawiona nawet w tak uproszczony sposób pozwala zauważyć, że

znaczenie terminu działalność gospodarcza w prawie polskim kształtuje się poprzez wskazanie na jej

cechy relewantne, odróżniające ją od innych rodzajów i form aktywności. Można zatem wyodrębnić

następujące elementy: ekonomiczna klasyfikacja działalności, zarobkowy cel działalności, zawodowy

charakter i sposób wykonywania działalności uwzględniający jej organizację i częstotliwość.

Podstawowym kryterium identyfikującym działalność gospodarczą jest jej zarobkowy cel, a więc

osiągnięcie lub maksymalizacja zysku z tytułu wykonywania takiej działalności. Dla spełnienia tego

kryterium wystarczy aby dana działalność obiektywnie rzecz ujmując przynosiła dochód tzn. była

potencjalnie zdolna do przysporzenia zysku. Kryterium zarobkowości opiera się na celu działalności,

a nie jej rezultacie. Oznacza to, że nie przeczy kwalifikacji jako gospodarczej, działalności, która pomimo

nastawienia na zysk dochodu nie przynosi, a nawet generuje straty. Jak to stwierdził SN, nawet jeżeli

działalność nie przynosi zysków, to nie przestaje być działalnością gospodarczą,



Działalność non profit – działalność charytatywna, społeczna, kulturalna, oświatowa, turystyczna

czy też ekologiczna lub w zakresie ochrony zdrowia finansowana ze środków publicznych

w założeniu nie jest ukierunkowana na zysk i nie jest uznawana za działalność gospodarczą.

Ewentualne opłaty przy tego rodzaju działalności mogą być pobierane gdyż ich przeznaczeniem

jest pokrycie kosztów własnych – kosztów jej wykonywania. Odpłatność nie realizuje kryterium

zarobkowego celu działalności gospodarczej.



Działalność non for profit – fundacji, stowarzyszeń. Przedmiot ich działalności po spełnieniu

określonych prawem rygorów, może obejmować również działalność realizowaną w celu

zarobkowym. Organizacje non for profit mogą zatem wykonywać (ubocznie) działalność

gospodarczą jednakże uzyskany w ten sposób dochód przeznaczany jest na realizację tzw. celów

statutowych. Za NSA można zatem stwierdzić, że działalność gospodarczą mogą prowadzić także

podmioty, których głównym celem nie jest działalność zarobkowa.

Działalność gospodarcza jest działalnością profesjonalną. Oznacza to, że w założeniu wykonywana jest

zawodowo i profesjonalnie, czyli w oparciu o posiadane umiejętności praktyczne, wiedzę teoretyczną

i doświadczenie zawodowe dla niej niezbędne. Przedstawiciele wolnych zawodów są przedsiębiorcami,

o ile wykonywana przez nich (we własnym imieniu) działalność zawodowa charakteryzuje się cechami

wskazanymi w art. 2 u.s.d.g. Działalność gospodarcza ma być wykonywana w sposób zorganizowany.

Organizację działalności można postrzegać w płaszczyźnie formalnej i materialnej. O formalnej

organizacji działalności gospodarczej świadczy wykonywanie podstawowych obowiązków dot.

legalizacji działalności czyli wpis w ewidencji działalności gospodarczej lub rejestrze przedsiębiorców

KRS, zgłoszenie w zakresie ubezpieczeń społecznych, założenie rachunku bankowego….chodzi zatem

o sformalizowanie wykonywanej działalności i przystosowanie jej do określonych przepisami prawa

rygorów i standardów. Natomiast postrzeganie organizacji działalności w ujęciu materialnym oznacza po

prostu zorganizowanie tej działalności materialnie czyli poprzez kapitał, lokal, maszyny, technologie,

pracowników, reklamę, witrynę internetową itp. Kolejnym kryterium sposobu wykonywania działalności

gospodarczej jest ciągłość. Ciągłość ma świadczyć o względnie stałym zamiarze wykonywania

działalności gospodarczej. Powtarzając słowa Pani Prof. A. Walaszek – Pyzioł, istotne jest aby podmiot

zmierzając do osiągnięcia zysku, regularnie i cyklicznie powtarzał czynności składające się na jego

działalność. Ciągłość oczywiście nie wyklucza wykonywanie działalności wyłącznie sezonowo albo do

czasu osiągnięcia założonego przez podmiot celu. Ponadto nie można zapominać również o tym, że aby

można było mówić w ogóle o działalności gospodarczej oprócz wspomnianych cech musi być spełniony

czwarty element – legalność tzn. musi to być działalność dopuszczalna (nie zakazana) przez przepisy

prawne. Na mocy art. 3 u.s.d.g. ustawa uchyliła swą właściwość względem trzech rodzajów działalności

wśród których należy wymienić działalność wytwórczą w rolnictwie, agroturystykę wykonywaną przez

rolników oraz wyrób wina przez producentów będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100

hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego. Zakres wyłączeń jest stosunkowo niewielki, co wyraża

intencję prawodawcy poddania regulacji ustawy jak najszerszego zakresu aktywności gospodarczej.

4. Pojęcie przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa w prawie Unii Europejskiej i w prawie polskim.

W prawie UE można odnaleźć definicję legalną przedsiębiorstwa formułuje ją art. 1 załącznika I do

rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 roku tzw. ogólne rozporządzenie

w sprawie wyłączeń blokowych stanowiąc wprost, że za przedsiębiorstwo uważa się podmiot prowadzący

działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną. Przedsiębiorstwo postrzegane jest w prawie

UE w ujęciu podmiotowym, co oznacza, że pojęcie przedsiębiorstwa można traktować jako odpowiednik

terminu przedsiębiorca wykorzystywanego w polskim systemie prawnym. Zatem przedsiębiorstwem jest

ten, kto wykonuje działalność gospodarczą, można powiedzieć że każda jednostka zaangażowana

w działalność gospodarczą bez względu na jej status prawny oraz sposób finansowania. Gdy chodzi

o pojęcie przedsiębiorcy w prawie UE to na podstawie orzecznictwa ETS wskazuje się, że

przedsiębiorca oznacza podmiot, który wykonuje w sposób stały i ciągły samodzielną działalność

gospodarczą o charakterze zarobkowym w innym państwie członkowskim, zatem podstawowym

kryterium identyfikującym przedsiębiorcę jest jego działalność – czyli działalność o charakterze

gospodarczym. Teza ta znajduje potwierdzenie w stanowisku doktryny, której przedstawiciele za

przedsiębiorcę powszechnie uznają podmiot prowadzący działalność gospodarczą niezależnie od formy

prawnej i sposobu finansowania. Powyższe akcentuje bardzo liberalną interpretację omawianego pojęcia

na gruncie prawa i orzecznictwa unijnego. Przedsiębiorcą w prawie UE mogą być wszelkie podmioty

prawa prywatnego i publicznego, spółki osobowe i kapitałowe, podmioty ponadnarodowe, wynalazcy,

artyści, przedstawiciele wolnych zawodów, rolnicy…. o ile wykonują działalność gospodarczą.

W prawie polskim okresu międzywojennego posługiwano się pojęciem kupca wprowadzonym w art. 2 §

1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 roku – Kodeks handlowy.

Kupcem był zatem ten, kto we własnym imieniu prowadził przedsiębiorstwo zarobkowe. Zakres pojęcia

precyzowały takie cechy jak: prowadzenie przedsiębiorstwa, w sposób trwały, w oparciu o posiadane

profesjonalne umiejętności, we własnym imieniu i w celu osiągnięcia zysku. Pod rządami ustawy

o działalności gospodarczej podmiot prowadzący działalność gospodarczą był określany jako podmiot

gospodarczy, co zmieniła późniejsza ustawa – prawo działalności gospodarczej, która na oznaczenie

podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą wprowadziła pojęcie przedsiębiorca, które

w rozumieniu ustawy oznaczało osobę fizyczną, osobę prawną oraz niemającą osobowości prawnej

spółkę prawa handlowego, która zawodowo we własnym imieniu podejmowała i wykonywała działalność

gospodarczą w rozumieniu ustawy – prawo działalności gospodarczej. Obecnie obowiązująca ustawa

o swobodzie działalności gospodarczej utrzymuje pojęcie przedsiębiorcy na oznaczenie podmiotu

prowadzącego działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 4 tej ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna,

osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje

zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje

się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Charakterystyczne dla definicji przedsiębiorcy z art. 4 u.s.d.g. jest to, że znaczenie tego terminu

konstruuje, opierając się na przesłankach podmiotowych, przedmiotowych i funkcjonalnych. Pierwsza

z przesłanek podmiotowa wskazuje na kategorię podmiotów, które mogą być uznane za przedsiębiorców.

Przesłanka przedmiotowa charakteryzuje aktywność przedsiębiorcy i stanowi odesłanie do działalności

gospodarczej w rozumieniu art. 2 u.s.d.g. Ostatnia z przesłanek funkcjonalna stanowi istotne dopełnienie

pozostałych, zastrzegając, że przedsiębiorcą jest tylko podmiot wykonujący działalność gospodarczą we

własnym imieniu. Oznacza to wykonywanie działalności samodzielnie i bezpośrednio, na własny

rachunek, a zarazem ponoszenie przez podmiot ryzyka gospodarczego. Jednakże wyrażenia „we własnym

imieniu” nie należy utożsamiać z wykonywaniem działalności osobiście nie dotyczy to jednak tzw.

wolnych zawodów, w tym przypadku bowiem wyrażenie „we własnym imieniu” będzie oznaczało

również wykonywanie działalności osobiście. Ponadto należy podkreślić, że przedsiębiorcą nie może być

każda osoba fizyczna lecz wyłącznie osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli pełnoletnia

i nieubezwłasnowolniona. NSA stwierdził bowiem wprost, że koncesja na prowadzenie działalności

gospodarczej określonego rodzaju nie może być udzielona małoletniemu.

Szczególne kategorie przedsiębiorców:



Przedsiębiorcą publicznym jest każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą, bez względu

na sposób działania oraz formę organizacyjno-prawną, w szczególności spółka handlowa,

spółdzielnia, przedsiębiorstwo państwowe czy bank państwowy, na którego działalność organ

publiczny wywiera decydujący wpływ, niezależnie od wpływu wywieranego na niego przez inne

podmioty.



Mianem przedsiębiorcy korzystającego z praw specjalnych określa się przedsiębiorcę, któremu

z mocy prawa lub decyzji organów publicznych przysługują prawa w wyznaczonym obszarze

geograficznym:

1. ograniczające do co najmniej dwóch liczbę przedsiębiorców uprawnionych do

wykonywania określonego rodzaju działalności lub

2. wyznaczające co najmniej dwóch konkurujących ze sobą przedsiębiorców jako

uprawnionych do wykonywania określonego rodzaju działalności lub

3. przez szczególne uprzywilejowanie co najmniej jednego przedsiębiorcy skutkujące

powstaniem na tym obszarze geograficznym zróżnicowanych warunków konkurencji dla

tego przedsiębiorcy oraz jego konkurentów.



Korzystającym z praw wyłącznych jest przedsiębiorca, któremu przysługują z mocy prawa lub

rozstrzygnięć organów publicznych prawa zastrzegające na jego rzecz wyłączność na

wykonywanie określonego rodzaju działalności na wyznaczonym obszarze geograficznym.



Natomiast przedsiębiorcą świadczącym usługi w ogólnym interesie gospodarczym jest

przedsiębiorca, który świadczy usługi wskazane w art. 106 ust. 2 TfUE.

5. Reglamentacja podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.

Na gruncie prawa UE podstawy prawne działalności gospodarczej tworzą w najszerszym zakresie przepisy TfUE dot. swobody

przedsiębiorczości, należącej obok swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału do swobód rynku wewnętrznego. Jeżeli osoba

fizyczna lub prawna pochodząca z innego państwa członkowskiego zamierza w sposób stały, ciągły i regularny uczestniczyć w życiu

gospodarczym innego państwa członkowskiego, podlega regulacji prawa odnoszącego się do swobody przedsiębiorczości. Jeżeli natomiast

uczestnictwo to ma ograniczony czasowo charakter i nie jest trwałym powiązaniem z gospodarką innego państwa członkowskiego, wówczas

podlega unijnej regulacji swobody usług. Podstawowe znaczenie dla swobody przedsiębiorczości ma regulacja art. 49 TfUE, zgodnie z

którym ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywateli jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego

są zakazane w ramach postanowień Traktatu (przedsiębiorczość pierwotna). Zakaz ten obejmuje również ograniczenia w tworzeniu agencji,

oddziałów lub filii przez obywatela danego państwa członkowskiego ustanowionych na terenie innego państwa członkowskiego

(przedsiębiorczość wtórna). Swoboda przedsiębiorczości wyznaczona ramami art. 49 TfUE nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż jej ramy

wyznaczają pozostałe postanowienia TfUE. Dlatego należy wspomnieć o art. 51 zd. 2 TfUE, który zawiera klauzulę, na podstawie której

Parlament Europejski i Rada mogą wyłączyć niektóre rodzaje działalności ze stosowania postanowień Traktatu. Traktatowym wyjątkiem od

zasady swobody przedsiębiorczości jest postanowienie art. 52 dopuszczające w określonych przypadkach możliwość zastosowania przez

państwo członkowskie przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych przewidujących szczególne traktowanie

cudzoziemców, uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego. Gwarancją swobody

przedsiębiorczości jest przyjęcie standardu narodowego, czyli traktowania przedsiębiorców pochodzących z innych państw członkowskich

jak własnych obywateli. Podmiotami uprawnionymi do korzystania ze swobody przedsiębiorczości są obywatele państw członkowskich oraz

na podstawie regulacji Traktatu spółki w rozumieniu art. 54 TfUE. Spółki założone zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego i

mające swoją statutową siedzibę, zarząd lub główne przedsiębiorstwo wewnątrz Unii są traktowane jak osoby fizyczne mające przynależność

państwa członkowskiego. Spółkami w rozumieniu art. 54 zd. 2 TfUE są spółki prawa cywilnego lub handlowego, a także spółdzielnie oraz

inne osoby prawa publicznego i prywatnego, z wyjątkiem spółek, których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysków.

Najważniejszym źródłem prawa działalności gospodarczej jest Konstytucja RP, która ustrój państwa w art. 20 określiła jako społeczną

gospodarkę rynkową wyznaczając tym samym kierunek rozwoju prawa działalności gospodarczej zasadniczo wolnej, opartej na własności

prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. Podstawowym i ogólnym aktem prawa określającym zasady i tryb

podejmowania oraz wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP jest ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca

2004 roku.

Podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej odbywa się na podstawie określonych zasad,

wynikających z norm prawnych, które ze względu na przyjęty ustrój gospodarczy uznano za szczególnie

ważne. Istotna jest zatem zasada wyrażona w art. 6 ust. 1 u.s.d.g. zgodnie z którą podejmowanie,

wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach,

z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Na gruncie u.s.d.g. zasadami podejmowania,

wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej są: zasada wolności gospodarczej, ograniczona

zasadniczo do podmiotów prawa prywatnego (osób fizycznych i prawnych prawa prywatnego), zasada

równości podmiotów gospodarczych, zasada uczciwej konkurencji, zasada poszanowania dobrych

obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów. Zasada wolności gospodarczej na gruncie u.s.d.g.

stanowi rozwinięcie i konkretyzację konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej gwarantującej wolne

od wszelkich ograniczeń prawo podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej,

obejmującej autonomiczność decyzji co do podjęcia działalności gospodarczej w określonym trybie

i w wybranej formie organizacyjnej oraz wykonywania działalności gospodarczej tj. bieżącej działalności

przedsiębiorstwa zmierzającej do realizacji jego celów włącznie z zakończeniem działalności

gospodarczej nieuzależnionej od spełnienia przez zainteresowaną osobę dodatkowych warunków w

szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych nieprzewidzianych przepisami prawa.

Zasada równości na gruncie u.s.d.g. rozwija konstytucyjną zasadę równości w sposób uregulowany w art.

5 pkt. 2 i art. 13 zrównujących przedsiębiorców zagranicznych i krajowych, co pozostaje w oczywistym

związku z zasadą swobody przedsiębiorczości w prawie unijnym. Zasada ta oznacza także zrównanie

statusu prawnego przedsiębiorców bez względu na reprezentowany typ własności (publicznej czy

prywatnej). Zasada uczciwej konkurencji sformułowała pozytywny model zachowania przedsiębiorcy,

przez co rozszerzyła zakres kryteriów oceny ich legalności obejmujący uczciwą konkurencję jako

przeciwstawienie nieuczciwej konkurencji zwalczanej przez obowiązujące przepisy prawne. Zasada

poszanowania dobrych obyczajów nakazuje przestrzegać norm moralnych i zwyczajowych

obowiązujących w danej dziedzinie działalności gospodarczej, wynikających z obowiązujących w danym

środowisku standardów etyczno-moralnych. Zasada poszanowania słusznych interesów konsumentów

nakazuje przedsiębiorcy wykonywać działalność gospodarczą z uwzględnieniem słusznych interesów

konsumentów tzn. takich, które są chronione przez obowiązujące przepisy prawne. Na gruncie ustawy

o swobodzie działalności gospodarczej można wyodrębnić kilka rodzajów działalności gospodarcze tj.

wolną (rejestrowaną) działalność gospodarczą, koncesjonowaną działalność gospodarczą i działalność

gospodarczą regulowaną. Wolna działalność gospodarcza to działalność gospodarcza o której decyduje

wola zainteresowanego podmiotu bez udziału organów administracji publicznej. Zgodnie z art. 14 ust. 1

u.s.d.g przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG

albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną

może wskazać późniejszy dzień podjęcia działalności gospodarczej niż dzień złożenia wniosku.

Wspomniany przepis nie ma zastosowania do działalności gospodarczej której podjęcie wymaga

uzyskania koncesji czy zezwolenia, a także do regulowanej działalności gospodarczej, której podjęcie

wymaga dokonania wpisu w odpowiednim rejestrze działalności regulowanej. W przypadku

przedsiębiorców – osób prawnych, wpis do KRS konstytuuje osobowość prawną oraz status

przedsiębiorcy. Uściślając osoby prawne mogą podjąć działalność gospodarczą dopiero po uzyskaniu

wpisu w rejestrze przedsiębiorców. Wyjątek stanowi spółka kapitałowa w organizacji, która w świetle art.

14 ust 4 u.s.d.g może podjąć działalność gospodarczą jeszcze przed uzyskaniem wpisu w KRS. Ustawa

o swobodzie działalności gospodarczej w art. 18 nakłada na przedsiębiorcę obowiązek spełnienia

określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej dotyczą one

w szczególności ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także

ochrony środowiska. Przedsiębiorca jest również obowiązany zapewnić, aby działalność gospodarcza

była wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem odpowiednich uprawnień

zawodowych jeżeli przepisy szczególne nakładają taki obowiązek przy wykonywaniu danej działalności

zgodnie z art. 19 tej ustawy. Przedsiębiorca wprowadzający towar do obrotu na terytorium RP jest

obowiązany do zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie, instrukcji lub do dostarczenia

w inny zwyczajowo przyjęty sposób pisemnych informacji w języku polskim: określających firmę

przedsiębiorcy i jego adres oraz danych umożliwiających identyfikację towaru (art. 20 ust. 1).

Przedsiębiorca ma także obowiązek rozliczeń pieniężnych tzn. dokonywania lub przyjmowania płatności

związanych z działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego jeżeli stroną

w transakcji z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowa wartość transakcji

bez względu na liczbę wynikających z niej płatności przekracza równowartość 15 tys. EURO zgodnie

z art. 22 u.s.d.g.

6. Regulowana działalność gospodarcza.

Zgodnie z art. 5 pkt. 5 u.s.d.g to działalność gospodarcza której wykonywanie wymaga spełnienia

szczególnych warunków określonych przepisami prawa. O regulowanej działalności gospodarczej

przesądza przepis odrębnej ustawy stanowiący, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną

w rozumieniu u.s.d.g. O dopuszczalności podjęcia działalności regulowanej przesądzają: spełnienie przez

przedsiębiorcę szczególnych warunków określonych przepisami odrębnej ustawy i uzyskanie wpisu

w rejestrze działalności regulowanej, który ma charakter jedynie deklaratoryjny. Wpisu do owego rejestru

dokonuje organ prowadzący rejestr działalności regulowanej, na wniosek przedsiębiorcy i po złożeniu

przez niego oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych do wykonania tej działalności. Jeżeli

natomiast organ nie dokona wpisu w ciągu 7 dni, to po upływie 14 dni, przedsiębiorca może rozpocząć

działalność gospodarczą po uprzednim powiadomieniu organu, który nie dokonał wpisu. Nie dotyczy to

jednak sytuacji gdy organ wezwał przedsiębiorcę do uzupełnienia wniosku o wpis nie później niż przed

upływem 7 dni od jego otrzymania. Organ prowadzący rejestr w drodze decyzji odmawia wpisu

przedsiębiorcy do rejestru w dwóch przypadkach: tzn. po pierwsze gdy wydano w stosunku do

przedsiębiorcy prawomocne orzeczenie zakazujące działalności gospodarczej objętej wpisem oraz po

drugie gdy wykreślono przedsiębiorcę z rejestru działalności regulowanej w okresie 3 lat

poprzedzających złożenie wniosku o wpis z przyczyn uzasadniających wydanie decyzji o zakazie

wykonywania przez niego działalności objętej wpisem. Organ prowadzący rejestr działalności

regulowanej wydaje decyzje o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem,

gdy:

1) przedsiębiorca złożył oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania tej

działalności niezgodnie ze stanem faktycznym;

2) przedsiębiorca nie usunął naruszeń warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej

w wyznaczonym przez organ terminie;

3) organ prowadzący rejestr stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych do wykonywania

działalności regulowanej przez przedsiębiorcę. Decyzja ta podlega natychmiastowemu wykonaniu,

a organ prowadzący rejestr z urzędu wykreśla wpis przedsiębiorcy w rejestrze działalności regulowanej.

Przedsiębiorca, którego wykreślono z rejestru działalności regulowanej, może uzyskać ponowny wpis do

tego rejestru w tym samym zakresie działalności gospodarczej nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia

wydania decyzji o zakazie wykonywania działalności której dotyczy wpis. Powyższa reguła odnosi się

także do przedsiębiorcy, który wykonywał działalność gospodarczą bez wpisu do rejestru działalności

regulowanej chyba, że właściwy organ nie dokonał wpisu w terminie 7 dni, a od złożenia wniosku

upłynęło 14 dni i przedsiębiorca rozpoczął działalność gospodarczą po uprzednim zawiadomieniu o tym

organu na piśmie.

7. Koncesje i zezwolenia w działalności gospodarczej.

Gdy chodzi o samo pojęcie „koncesja” w języku potocznym oznacza upoważnienie do wykonywania

jakiejś działalności zwłaszcza gospodarczej wydane przez władze administracyjne osobie fizycznej lub

prawnej. Koncesje są stosowanym przez ustawodawcę środkiem reglamentacji gospodarczej, mającym na

celu uzasadnione ważnym interesem publicznym ograniczenie swobody działalności podmiotów

gospodarczych (przedsiębiorców). Pojęcie koncesji nie zostało zdefiniowane bezpośrednio przez przepisy

prawne zwłaszcza u.s.d.g. Koncesja polega na wyrażeniu przez właściwy organ administracji publicznej

zgody na podjęcie i wykonywanie w określonej dziedzinie działalności gospodarczej w zakresie i na

warunkach określonych w koncesji i w odrębnych przepisach prawnych. Wymóg uzyskania koncesji jest

charakterystyczny dla dziedzin działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na

bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny, jak również dla dziedzin

działalności gospodarczej objętych wyłącznością państwa (gminy) tzw. monopol prawny. Zakres

działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem na gruncie obowiązującego prawa został określony

w art. 46 ust. 1 u.s.d.g. Przedstawiony w tym przepisie katalog dziedzin koncesjonowanych jest

zamknięty zaś wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej zgodnie z art. 46

ust. 3 jest dopuszczalne tylko w przypadku gdy dana działalność nie może być wykonywana jako wolna

lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia i wymaga zmiany u.s.d.g.

przede wszystkim art. 46 ust.1.

Obowiązuje zatem ustawowy zakaz wprowadzenia nowej koncesji w przypadku gdy wystarczającym

rozwiązaniem jest wprowadzenie innych form reglamentacji działalności gospodarczej. Udzielenie,

odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku

następuje w drodze decyzji administracyjnej. Jest to oczywiście decyzja uznaniowa co oznacza, że na

organie koncesyjnym spoczywa ciężar podjęcia decyzji z czym wiąże się dokonanie oceny stanu

faktycznego pod kątem możliwości zastosowania określonej normy prawnej. Wynika to przede

wszystkim z konstrukcji przepisów prawnych stanowiących podstawy prawne podejmowania decyzji

w postępowaniu koncesyjnym, które zawierają zwrot „organ, może…” (art. 56 u.s.d.g.), a także

z występowania w tych przepisach pojęć nieostrych (niedookreślonych) jak np. „zagrożenie obronności”,

„bezpieczeństwo państwa lub obywateli” z uwagi na to, że organ koncesyjny dysponuje możliwością

swobodnej interpretacji tych pojęć. Istotną cechą regulacji prawnej procedury koncesyjnej jest

upoważnienie organu koncesyjnego do określenia szczególnych warunków wykonywania działalności

gospodarczej objętej koncesją, ponad te jakie wynikają z u.s.d.g. oraz z przepisów odrębnych ustaw

zgodnie z art. 48 u.s.d.g. Udzielenie koncesji jest wynikiem określonego w przepisach prawnych

postępowania przed organem koncesyjnym, które jest podejmowane na wniosek zainteresowanego

przedsiębiorcy. Jeżeli liczba przedsiębiorców, spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających

rękojmie prawidłowego wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją jest większa niż liczba

koncesji przewidzianych do udzielenia, organ koncesyjny zarządza obligatoryjnie przetarg, którego

przedmiotem jest udzielenie koncesji zgodnie z art. 52 u.s.d.g., o czym ogłasza w Dzienniku Urzędowym

RP „Monitor Polski”. Oczywiście podstawowym kryterium wyboru oferty jest wysokość

zadeklarowanych opłat za udzielenie koncesji zgodnie z art. 54 u.s.d.g. Organ koncesyjny może odmówić

udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o jej udzielenie albo odmówić

zmiany koncesji w wyniku zaistnienia przesłanek określonych w przepisie prawnym. Organ koncesyjny

jest również uprawniony do kontroli działalności gospodarczej koncesjonariusza w zakresie zgodności

wykonywanej działalności gospodarczej z udzieloną koncesją. Innym kryterium kontroli organu

koncesyjnego jest przestrzeganie warunków wykonywania działalności określonych w odrębnych

ustawach oraz przez organ koncesyjny. Zadaniem organu koncesyjnego jest również zbadanie, czy

w wyniku wykonywania koncesji nie powstaje zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa,

ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli. Cofnięcie koncesji albo zmiana jej zakresu może

nastąpić wyłącznie jako następstwo zaistnienia określonych okoliczności w wyniku których organ

koncesyjny obligatoryjnie lub fakultatywnie cofa koncesję albo zmienia jej zakres zgodnie z art. 58

u.s.d.g.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję z powodu wydania prawomocnego orzeczenia zakazującego

wykonywanie działalności gospodarczej objętej koncesją oraz z powodu rażącego naruszenia warunków

określonych w koncesji lub innych warunków wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej,

określonych przepisami prawnymi, a także przedsiębiorca, który w wyznaczonym terminie nie usunął

stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub przepisami

regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją, może wystąpić z wnioskiem o ponowne

udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji

o cofnięciu koncesji zgodnie z art. 61 u.s.d.g. Obowiązujące przepisy prawne przewidują możliwość

ubiegania się przez przedsiębiorcę o przyrzeczenie wydania (udzielenia) koncesji czyli tzw. promesę

koncesji. W promesie uzależnia się udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania

działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji (art. 60 u.s.d.g.). W każdym przypadku

przyrzeczenie koncesji, w okresie jego ważności, oznacza niemożność odmówienia wydania koncesji na

wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie koncesji. Organ koncesyjny może

odmówić udzielenia koncesji w okresie ważności promesy, jeżeli uległy zmianie dane zawarte we

wniosku o udzielenie promesy albo wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków podanych

(wskazanych) w promesie, względnie ujawniły się okoliczności, które stanowią przesłanki możliwości

odmówienia udzielenia koncesji lub ograniczenia jej zakresu w stosunku do wniosku o udzielenie

koncesji bądź jej zmiany. Oczywiście po upływie okresu ważności, promesa nie wywiera żadnych

skutków prawnych.

Zezwolenie stanowi również środek reglamentacji działalności gospodarczej. Pierwowzorem zezwoleń

jest przewidziany w systemie francuskim obowiązek uzyskania upoważnienia władzy publicznej do

prowadzenia określonej działalności zaś podjęcie takiej działalności bez pozwolenia jest zabronione.

Istota zezwolenia (tudzież koncesji) polega na uchyleniu ogólnie obowiązującego zakazu podjęcia

i wykonywania działalności gospodarczej wobec określonego przedsiębiorcy. Uzyskanie zezwolenia jest

warunkiem podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli obowiązek uzyskania zezwolenia

wynika z odrębnych przepisów prawnych. Zezwolenie jest aktem woli właściwego organu administracji

publicznej stwierdzającego dopuszczalność podjęcia przez zainteresowanego przedsiębiorcę działalności

gospodarczej w określonym przedmiotowo zakresie w następstwie stwierdzenia, że przedsiębiorca ten

spełnia określone prawem warunki do wykonywania działalności gospodarczej. Wraz z uzyskaniem

zezwolenia przez przedsiębiorcę zostaje spełniona pozytywna cecha (przesłanka) działalności

gospodarczej tj. dopuszczalność (legalność) tej działalności. Instytucja zezwolenia znajduje podstawy

prawne w odrębnych ustawach – ich lista znajduje się w art. 75 u.s.d.g. Katalog działalności gospodarczej

wymagającej uzyskania zezwolenia inaczej niż w przypadku koncesji jest otwarty. Ustawa o swobodzie

działalności gospodarczej nie określa też ogólnych zasad udzielania, odmowy i cofania zezwoleń, jak

również innych typów pozwoleń na działalność gospodarczą jak chociażby: licencje czy zgody – to

regulują przepisy odrębnych ustaw. Zezwolenie na działalność gospodarczą musi wynikać z wyraźnego

przepisu prawnego zawartego w akcie o randze ustawowej i nie może być wynikiem domniemania,

z którego korzysta wolna od wszelkich ograniczeń działalność gospodarcza. Organ zezwalający wydaje

zezwolenie po stwierdzeniu, że zostały spełnione wymagane prawem warunki wykonywania danej

działalności co pozwala określić charakter udzielonego zezwolenia jako decyzję związaną pod

warunkiem, że przepisy prawne na podstawie których są wydawane decyzje w sprawach zezwoleń będą

pełne i precyzyjne w wyniku czego nie będą stwarzać organowi podstaw do działania uznaniowego, na

podstawie pewnego luzu decyzyjnego wynikającego z występowania w przepisach klauzul generalnych

czy zwrotów nieostrych.

8. Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego.

Działalność gospodarcza stanowi jeden ze sposobów wykonywania zadań własnych jednostek samorządu

terytorialnego w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Zgodnie z definicją

gospodarki komunalnej zawartej w art. 1 ust. 1 u.g.k. gospodarka komunalna polega na wykonywaniu

przez jednostki samorządu terytorialnego zadań własnych w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb

wspólnoty samorządowej. Ustawa o gospodarce komunalnej reguluje zasady i formy gospodarki

komunalnej, obejmującej w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem

jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług

powszechnie dostępnych. Pojęcie użyteczności publicznej nie zostało zdefiniowane w ustawie

o gospodarce komunalnej wprost i bezpośrednio. Jest ono bowiem wykorzystane jako element definiujący

gospodarkę komunalną. Pierwszą cechą usług o charakterze użyteczności publicznej jest ich ciągłość,

czyli bieżący i nieprzerwany charakter. Drugą cechą jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności tj.

osób trzecich. Trzecią cechą jest powszechna dostępność świadczonych usług, co oznacza, że dostęp do

nich nie może być utrudniony bądź wykluczony w stosunku do określonych podmiotów. Gospodarka

komunalna jest prowadzona w określonych przez przepisy prawne formach organizacyjno-prawnych,

zgodnie z art. 2 u.g.k. jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić gospodarkę komunalną

w szczególności w formach: samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego. Nie

jest to jedyny sposób jej wykonywania na co wskazuje art. 4 tejże ustawy przewidujący kompetencje

organów j.s.t. w zakresie wyboru sposobu i form gospodarki komunalnej. Wśród innych form

organizacyjno-prawnych niewymienionych w art. 2 występują przede wszystkim jednostki sektora

finansów publicznych, do których należą m.in. jednostki samorządu terytorialnego, oraz ich związki,

jednostki budżetowe, samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu

wykonywania zadań publicznych itp. Jednostki samorządu terytorialnego w celu wykonywania zadań

gospodarki komunalnej mogą tworzyć także stowarzyszenia czy fundację.

Samorządowe zakłady budżetowe: nie mają osobowości prawnej to tzw. ułomne osoby prawne,

występują w obrocie gospodarczym w imieniu jednostek samorządu terytorialnego i na ich rachunek,

w granicach udzielonego pełnomocnictwa. Nie mają także zdolności sądowej. (Zdolność sądową ma, za

to jednostka samorządu terytorialnego, w której imieniu występuje kierownik tego zakładu w zakresie

udzielonego mu pełnomocnictwa). Samorządowe zakłady budżetowe są tworzone, łączone,

przekształcane w inną formę organizacyjno-prawną, a także likwidowane przez organy stanowiące j.s.t.

W świetle ustawy o finansach publicznych, zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając

koszty swojej działalności z przychodów własnych, z zastrzeżeniem dotacji z budżetu. Art.7 u.g.k.

wyraźnie wskazuje, że tylko i wyłącznie działalność w sferze użyteczności publicznej może być

prowadzona w formie zakładu budżetowego. Organ stanowiący j.s.t. może, w drodze uchwały,

zdecydować o likwidacji samorządowego zakładu budżetowego w celu zawiązania spółki akcyjnej albo

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez wniesienie na pokrycie kapitału spółki wkładu w postaci

mienia zakładu budżetowego pozostałego po jego likwidacji zaś na podstawie ustawy o partnerstwie

publiczno-prywatnym mienie pozostałe po likwidacji tego zakładu może być także wniesione do

zawiązanej przez j.s.t. spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej.

Spółki prawa handlowego: zgodnie z art. 2 u.g.k. spółki prawa handlowego należą do podstawowych

form organizacyjno-prawnych wykorzystywanych przez j.s.t. do prowadzenia gospodarki komunalnej.

Zgodnie z art. 10a ust. 1 u.g.k. w spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego obligatoryjnie

jest powoływana rada nadzorcza bez względu na wysokość kapitału zakładowego i liczbę wspólników.

Ustawa o gospodarce komunalnej w szczególny sposób reguluje kadencję członków rad nadzorczych,

trwającą w spółkach z udziałem j.s.t. 3 lata. Należy podkreślić, że w sferze użyteczności publicznej

zgodnie z art. 9 u.g.k. j.s.t. mogą tworzyć spółki z o.o. lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich

spółek zaś na podstawie przepisów ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym także spółki

komandytowe lub komandytowo-akcyjne.

Przedsiębiorstwa komunalne: do form organizacyjno-prawnych realizacji przez jednostki samorządu

terytorialnego gospodarki komunalnej należą przedsiębiorstwa komunalne. Przedsiębiorstwa komunalne

mają status prawny przedsiębiorców publicznych. Przez pojęcie „przedsiębiorstwo komunalne” należy

rozumieć byłe przedsiębiorstwa państwowe przekazane gminom, które nie zostały na podstawie

przepisów ustawy o gospodarce komunalnej przekształcone w jednoosobowe spółki gminy, jak również

byłe przedsiębiorstwa państwowe przekazane jednostkom samorządu terytorialnego po 1 lipca ‘97r.

Przedsiębiorstwa komunalne mogą prowadzić działalność na podstawie odpowiednio stosowanych

przepisów ustawy o przedsiębiorstwach państwowych w zakresie przedmiotowym ograniczonym do

zadań użyteczności publicznej gminy, powiatu bądź województwa. Zgodnie z art. 14 ust. 1 u.g.k.

przedsiębiorstwa komunalne w stosunku do których rada gminy do 30 czerwca 1997 roku nie postanowiła

o wyborze organizacyjno-prawnej formy lub o ich prywatyzacji ulegają z dniem 1 lipca 1997 roku

przekształceniu w jednoosobową spółkę gminy z mocy prawa. Jednoosobowe spółki gminy powstałe

z przekształcenia przedsiębiorstw komunalnych obejmują z mocy prawa zarówno wszelkie prawa, jak

i obowiązki przedsiębiorstw komunalnych (sukcesja generalna).

Powierzanie wykonania zadań z zakresu gospodarki komunalnej: ustawa o gospodarce komunalnej

umożliwia jednostce samorządu terytorialnego w drodze umowy powierzenie zadań z zakresu gospodarki

komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym, lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym

osobowości prawnej. Wymienione przez ze mnie podmioty są włączone w podmiotowy zakres

gospodarki komunalnej w sensie funkcjonalnym. Jednostki samorządu terytorialnego mają swobodę

decyzji co do zawarcia przedmiotowej umowy w tym sensie, że nie mają żadnego obowiązku powierzenia

zadań z zakresu gospodarki komunalnej innym podmiotom. Alternatywą dla takiego sposobu

wykonywania gospodarki komunalnej j.s.t. jest wykonywanie zadań z tego zakresu za pośrednictwem

własnych jednostek organizacyjnych bądź za pośrednictwem utworzonych przez jednostki samorządu

terytorialnego odrębnych podmiotów prawnych.

Działalność gospodarcza j.s.t. poza sferą użyteczności publicznej: działalność jednostek samorządu

terytorialnego nie ogranicza się wyłącznie do sfery użyteczności publicznej i obejmuje także działalność

gospodarczą prowadzoną poza sferą użyteczności publicznej, co jest równoznaczne z możliwością

prowadzenia działalności w celach wyłącznie zarobkowych. Gdy chodzi o działalność gospodarczą gmin

poza sferą użyteczności publicznej to podstawowe znaczenie ma w tym zakresie art. 9 ust. 2 u.s.g.

w świetle, którego gmina oraz gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą

wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych

w odrębnej ustawie tzn. w ustawie o gospodarce komunalnej. Gmina ma zatem ograniczoną swobodę

w prowadzeniu działalności w tym zakresie. Gmina może zatem tworzyć spółki handlowe i przystępować

do nich jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki wskazane w art. 10 u.g.k. tzn. istnieją

niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym oraz występujące w gminie

bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej,

a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie

doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego

lub trwałego ograniczenia bezrobocia. Gmina może podejmować takie działania także wtedy, jeżeli

zbycie składnika mienia komunalnego mogące stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też

rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową. Wspomniane

ograniczenia nie mają zastosowania do posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się

czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną

i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy. Gdy

chodzi o samorząd powiatowy to zgodnie z art. 6 ust. 2 u.s.p. powiat nie może prowadzić działalności

gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Oznacza to ograniczenie

możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez powiat tylko do przypadku realizacji zadań

o charakterze użyteczności publicznej.

Z art. 9 u.g.k. wynika możliwość tworzenia przez powiat spółek z o.o. lub spółek

akcyjnych, a także możliwość przystępowania do takich spółek jak również tworzenia spółek komandytowych lub spółek komandytowo-

akcyjnych pod warunkiem, że powiat nie będzie komplementariuszem.

Gdy chodzi o działalność gospodarczą

województwa, zgodnie z art. 10 ust. 4 u.g.k. poza sferą użyteczności publicznej województwo może

tworzyć spółki handlowe na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa.

Zostało to uregulowane w art. 13 ust. 2 u.s.w. zgodnie z którym poza sferą użyteczności publicznej

województwo może tworzyć spółki z o.o. i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność

spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych, i wydawniczych oraz na

wykonywaniu działalności w zakresie telekomunikacji służących rozwojowi województwa. Przepis ten

wyłącza możliwość wykorzystania do działalności poza sferą użyteczności publicznej województwa

innych form organizacyjnych niż spółki kapitałowe.

W sferze użyteczności publicznej województwo samorządowe może

tworzyć spółki z o.o. i spółki akcyjne oraz przystępować do takich spółek zaś na podstawie przepisów o partnerstwie publiczno-prywatnym

istnieje możliwość tworzenia przez województwo także spółek komandytowych lub spółek komandytowo-akcyjnych.

9. Prawo zamówień publicznych

Na gruncie prawa zamówień publicznych pojęcie zamówienia publicznego zostało zredukowane do

umowy odpłatnej zawieranej między zamawiającym a wykonawcą, której przedmiotem są usługi,

dostawy lub roboty budowlane. Zamawiającym jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka

organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej obowiązana do stosowania ustawy. Wśród

zamawiających można wyróżnić podmioty, które zostały zobowiązane do stosowania ustawy

bezwarunkowo i w najszerszym zakresie przede wszystkim chodzi tutaj o podmioty zaliczane do

szeroko rozumianego sektora finansów publicznych. Bezwarunkowy nakaz stosowania przepisów ustawy

w odniesieniu do tej kategorii podmiotów powstaje gdy wartość zamówienia wynosi co najmniej 14

tys. euro. Kolejna kategoria to podmioty zobowiązane do stosowania ustawy w przypadkach spełnienia

warunków określonych w przepisach ustawy. Wykonawcy są to w rozumieniu ustawy osoby fizyczne,

osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które ubiegają się

o udzielenie zamówienia publicznego, złożyły ofertę albo zawarły umowę w sprawie zamówienia

publicznego.

Zasady prawa zamówień publicznych:

Adresatem zasad prawa zamówień publicznych jest zamawiający, jak również wykonawcy, którzy mają

obowiązek ich przestrzegania w każdym stadium postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Zasady te mają normatywny charakter, stanowią także kryterium prawidłowości postępowania

zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego. Dlatego też naruszenie tych zasad stanowi rażące

naruszenie przepisów ustawy ze wszystkim tego konsekwencjami.

1. Zasada uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców: nakłada na zamawiającego

obowiązek przygotowania i udzielania zamówienia publicznego w sposób zapewniający uczciwą

konkurencję między uczestnikami postępowania. Celem tej zasady jest stworzenie warunków

udzielania zamówień publicznych na podstawie mechanizmów rynkowych, co gwarantuje

racjonalne wykorzystanie środków publicznych.

2. Zasada przejrzystości: realizację tej zasady zapewnia obowiązek publikacji ogłoszeń

o zamówieniach w Biuletynie Zamówień Publicznych oraz w Dzienniku Urzędowym UE.

3. Zasada jawności: postępowanie o udzielenie zamówienia jest jawne, co oznacza obowiązek

udostępnienia przez zamawiającego informacji związanych z postępowaniem o udzielenie

zamówienia publicznego. Dostęp do tych informacji można ograniczyć jedynie w przypadkach

określonych w ustawie.

4. Zasada bezstronności i obiektywizmu: została zagwarantowana przez przepisy prawne

przewidujące wyłączenie osób wykonujących czynności w postępowaniu o udzielenie

zamówienia.

5. Zasada pisemności: postępowanie o udzielenie zamówienia z pewnymi wyjątkami

przewidzianymi w ustawie jest prowadzone w formie pisemnej.

6. Zasada przetargowego trybu udzielania zamówień publicznych: prawo zamówień publicznych

przewiduje zamknięty katalog trybów udzielania zamówień publicznych: przetarg nieograniczony,

przetarg ograniczony, negocjacje z ogłoszeniem, dialog konkurencyjny, negocjacje bez

ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki, zapytanie o cenę, licytacja elektroniczna. Zastosowanie

przetargowych trybów udzielania zamówienia ma charakter bezwarunkowy i nieograniczony.

Zastosowanie trybów poza przetargowych jest uwarunkowane spełnieniem ustawowych

przesłanek.

10. Wspieranie przez państwo działalności gospodarczej.

Chodzi tutaj o tzw. prawo pomocy publicznej określane także jako prawo o przeciwdziałaniu

antykonkurencyjnej pomocy państwa, które stanowi fragment prawa konkurencji s. largo. Zadaniem tych

norm jest przeciwdziałanie zakłócaniu konkurencji jako następstwom podejmowanych przez państwa

członkowskie działań wspierających przedsiębiorstwa, skutkujących naruszeniem zasady równości

podmiotów gospodarczych. (uczestników handlu wewnątrzwspólnotowego i rynku wewnętrznego). Istotą

pojęcia pomocy państwa jest objęcie nim wszelkich świadczeń dobrowolnie przyznanych przez państwo

na rzecz przedsiębiorstwa bez konieczności poniesienia przez to przedsiębiorstwo innego świadczenia

wzajemnego i przez to zakłócenie konkurencji na wspólnym rynku. Udzielanie pomocy publicznej przez

państwo jest zatem zakłóceniem warunków konkurencji i naruszeniem zasady równości podmiotów

gospodarczych dlatego też co do zasady mówi się o generalnym zakazie jej udzielania. Prawo pomocy

publicznej znajduje podstawy prawne w postanowieniach Traktatu o funkcjonowaniu UE przede

wszystkim art. 107 – art. 109.

Z art. 107 TfUE wynika ogólny (generalny) zakaz udzielania przez państwa członkowskie pomocy,

która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów

w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. Zakaz ten ma charakter względny z uwagi na to, że

art. 107 ust. 2 i 3 TfUE przewiduje wyjątki od zakazu udzielania pomocy publicznej.

Przez pojęcie pomocy publicznej rozumie

się każde świadczenie na rzecz przedsiębiorstwa pochodzące od szeroko rozumianego państwa lub ze

źródeł państwowych, zwiększające wydatki lub zmniejszające przychody państwa, które przynosi temu

przedsiębiorstwu korzyść, jakiej nie mogłoby uzyskać w ramach normalnej działalności gospodarczej.

Pomoc publiczna podlega ocenie z punktu widzenia wywoływanych skutków. Może być udzielona w

sposób bezpośredni lub pośredni. Gdy chodzi o kryteria kwalifikacji danego środka wsparcia

przedsiębiorstw jako pomocy publicznej to należy wymienić następujące:

1. Przede wszystkim jest to przysporzenie korzyści gospodarczej przedsiębiorstwu,



korzyść w postaci tzw. pomocy pozytywnej polega na transferowaniu, przekazywaniu do

przedsiębiorstwa środków finansowych lub rzeczowych np. dotacje, subwencje, dopłaty do

odsetek, gwarancje bankowe czy też nieodpłatne bądź za niską odpłatnością przekazanie

nieruchomości gruntowych, budynków itp.



korzyść w postaci tzw. pomocy negatywnej polega na zmniejszeniu obciążeń przedsiębiorstwa,

a więc zwolnienia i ulgi podatkowe, umorzenie odsetek od kredytów, udzielanie kredytów na

szczególnie korzystnych warunkach itp.

Do oceny czy dany środek wsparcia udzielonego przez państwo stanowi faktycznie pomoc

publiczną przydatny okazuje się „test prywatnego inwestora”: tzn. środek wsparcia

przedsiębiorstwa lub gałęzi produkcji ma charakter pomocy państwa, jeżeli jest stosowany

przez państwo w takich okolicznościach i na takich warunkach, które byłyby nie do

przyjęcia dla działającego wg. reguł rynkowych prywatnego inwestora (przedsiębiorcy).

2. drugim elementem definiującym pomoc publiczną jest pochodzenie od państwa lub z funduszy

państwowych, a więc nie tylko od organów państwowych ale także od podmiotów (instytucji)

prawa publicznego i prawa prywatnego poddanych wpływowi państwa,

3.

kolejnym kryterium jest selektywność, co oznacza sprzyjanie tylko niektórym przedsiębiorstwom

lub gałęziom produkcji, a więc uprzywilejowanie pewnych przedsiębiorstw, a jednocześnie

dyskryminację pozostałych – po prostu pomoc publiczna nie jest przyznawana wszystkim,

charakteryzuje się także zróżnicowaniem warunków jej udzielenia w stosunku do różnych

odbiorców (beneficjentów).

Nie będą stanowić pomocy publicznej, środki pomocowe które są przyznawane na podstawie

obiektywnych i jednolitych kryteriów.

Aby uznać pomoc państwa za niezgodną z rynkiem wewnętrznym (zakazaną) konieczne jest zaistnienie

dodatkowo dwóch przesłanek: antykonkurencyjny skutek tzn. dana pomoc zakłóca lub grozi

zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Zakaz

pomocy udzielanej przez państwo przedsiębiorcom nie ma charakteru bezwzględnego i bezwarunkowego,

z uwagi na to, że art. 107 ust. 2 TfUE przewiduje rodzaje pomocy uznane za zgodne ze wspólnym

rynkiem zaś ust. 3 tego artykułu takie, które mogą być uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem przez

Komisję Europejską

mimo, że w obu przypadkach pomoc państwa zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na

wymianę handlową między państwami członkowskimi.

Obligatoryjne i fakultatywne uznanie pomocy za zgodną z rynkiem wewnętrznym:

Postępowanie w sprawach dot. pomocy publicznej:

Dyskrecjonalną kompetencję do podejmowania decyzji o dopuszczalności pomocy ma Komisja

Europejska i wyjątkowa Rada na wniosek państwa członkowskiego.

Zgodnie z art. 108 ust.2 zd. 2 i 3 TfUE Rada

może w przypadkach uzasadnionych wyjątkowymi okolicznościami uznać każdą pomoc za zgodną z regułami wspólnego rynku pod

warunkiem, że decyzję podejmuję jednomyślnie.

Do zakończenia postępowania przed Komisją i wydania

odpowiedniej decyzji państwo członkowskie nie może wprowadzić w życie projektowanych środków

pomocowych (klauzula standstill). Postępowanie przed Komisją Europejską reguluje rozporządzenie

Rady nr 659/1999. Na gruncie natomiast prawa polskiego została wydana ustawa o postępowaniu

w sprawach pomocy publicznej, stanowiąca niejako akt wykonawczy w stosunku do unijnego prawa

pomocy państwa.

Przez pojęcie notyfikacji należy rozumieć zgodnie z art. 2 pkt. 15 przekazanie Komisji, projektu

programu pomocowego, projektu pomocy indywidualnej lub projektu pomocy indywidualnej na

restrukturyzację, wraz z informacjami niezbędnymi dla oceny zgodności pomocy publicznej ze wspólnym

rynkiem. Obowiązkowi notyfikacji podlega projekt programu pomocowego, projekt pomocy

indywidualnej lub projekt pomocy indywidualnej na restrukturyzację. Prezes Urzędu, a w zakresie

pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie - minister właściwy do spraw rolnictwa, za

pośrednictwem Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej w Brukseli,

dokonuje notyfikacji w odniesieniu do projektu: 1) programu pomocowego - niezwłocznie po podjęciu

uchwały Rady Ministrów o dokonaniu notyfikacji; 2) pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej

na restrukturyzację - niezwłocznie po wydaniu opinii o zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem albo po

otrzymaniu wystąpienia o dokonanie notyfikacji w przypadku opinii negatywnej. Opinia prezesa UOKiK

lub ministra właściwego ds. rolnictwa nie ma charakteru wiążącego.

Postępowanie przed KE:

Postępowanie w sprawie notyfikowanej pomocy państwa dla przedsiębiorstw obejmuje dwie fazy: fazę

badania wstępnego oraz fazę formalnego dochodzenia. Celem badania wstępnego jest dokonanie oceny

co do częściowej lub pełnej zgodności notyfikowanego projektu pomocy z przepisami Traktatu. Jeżeli

dokonanie takiej oceny nie jest możliwe postępowanie jest kontynuowane w ramach formalnego

dochodzenia. Po wstępnym zbadaniu notyfikacji w terminie 2 m-cy od otrzymania pełnego zgłoszenia,

KE podejmuje trzy rodzaje decyzji.

1. decyzja stwierdzająca iż środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy

2. decyzja o braku zastrzeżeń

3. decyzja o wszczęciu formalnego postępowania

Celem postępowania formalnego dochodzenia jest uzyskanie pełnej informacji o zgłoszonym projekcie

pomocy. Bezzwłocznie po usunięciu wątpliwości co do zgodności notyfikowanego środka ze wspólnym

rynkiem KE nie później niż w ciągu 18 m-cy od wszczęcia procedury wydaje jedną z czterech rodzajów

decyzji:

1. decyzja stwierdzająca, że środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy

2. decyzja pozytywna że pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem

3. decyzja pozytywna zawierająca warunki (decyzja warunkowa)

4. decyzja negatywna, że pomoc jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, w konsekwencji

projektowana pomoc nie może być wprowadzona w życie.

Prezes Urzędu, a w zakresie pomocy publicznej w rolnictwie lub rybołówstwie - minister właściwy do

spraw rolnictwa, jest organem właściwym do wnoszenia, za zgodą Rady Ministrów, w imieniu

Rzeczypospolitej Polskiej, odwołania od decyzji Komisji do Trybunału Sprawiedliwości i Sądu

Pierwszej Instancji w sprawach z zakresu pomocy

publicznej.