1

1

Dr hab. Ewa Freyberg

Profesor w Katedrze Ekonomii II

Kolegium Gospodarki Światowej

MIKROEKONOMIA I

Wykład 2

2

TEORIA WYBORU KONSUMENTA

Model zachowań konsumenta, oparty na gustach i preferencjach
konsumenta, objaśnia, co mogą zakupić przy danych
dochodach i danych cenach.

Model:

1) pozwala przewidywać reakcje konsumentów na zmiany

warunków rynkowych

2) wykorzystuje poznane wcześniej narzędzia: elastyczność

cenową i dochodową popytu

2

3

4 elementy składowe modelu:

1) dochód konsumenta

2) ceny poszczególnych dóbr

3) gusty konsumenta decydujące o stopniu satysfakcji

konsumenta z posiadania danego koszyka dóbr

4) założenie o sposobie postępowania konsumenta (założenie

behawioralne): dążenie do maksimum satysfakcji

4

Poziom dochodu konsumenta i ceny ograniczają nasze wydatki.

W modelu wprowadzone pojęcie ograniczenia budżetowego.
Jest to spis różnych koszyków dóbr dostępnych dla
konsumenta.

Ograniczenie budżetowe to maksymalna ilość danego dobra,
którą możemy kupić przy określonej nabywanej ilości drugiego
dobra (zakładamy brak oszczędności).

3

5

Przykład:

Dochód konsumenta,

I = 20

jednostek

Cena dobra X,

Px = 2

jednostki

Cena dobra Y,

Py = 4

jednostki

Ilość dobra

X = 0

, ilość dobra

Y = 5

Ilość dobra

Y = 0

, ilość dobra

X = 10

6

Wykres linii ograniczenia budżetowego

4

7

Nachylenie linii budżetowej

Px . X + Py . Y = I

Y = - Px/Py . X + I/Py

-Px/Py

to współczynnik kierunkowy linii ograniczenia

budżetowego (stosunek cen obu dóbr), znak minus wskazuje na
odwrotną zależność (substytucyjność), informuje na ile
jednostek dobra Y konsument może wymienić jedno dobro X.

I/Py

to wyraz wolny

8

Zmiany poziomu dochodu konsumenta ilustrowane w postaci

przesunięcia linii ograniczenia budżetowego

5

9

Zmiany ceny któregoś z dóbr ilustrowane przez zmianę kąta

nachylenia linii ograniczenia budżetowego

10

Podatki a linia ograniczenia budżetowego:

- zmiana stopy podatku dochodowego (przesunięcie linii)

- zmiana stopy podatku VAT (zmiana kąta nachylenia linii)

6

11

Preferencje (gusty) konsumenta

Zakładamy, że konsument postępuje racjonalnie, to znaczy:

• jego zachowanie jest spójne wewnętrznie (logiczne) i polega

na maksymalizacji użyteczności (zadowolenia): jeżeli woli A
od B i B od C, to woli też A bardziej niż C

• konsument woli mieć więcej niż mniej, czyli wybiera zawsze

taki koszyk, w którym jest więcej co najmniej jednego dobra

• konsument zna wszystkie możliwe do nabycia kombinacje

dóbr (doskonała informacja lub inaczej przejrzystość rynku) i
potrafi je ocenić

12

Funkcja użyteczności

– przyporządkowuje koszykom dóbr tym

większe liczby, im wyżej ocenia je konsument.

U(x,y) = x + y

, gdzie: x i y to ilości nabywanych dóbr

W zależności od formy równania funkcji użyteczności, wskaźniki
użyteczności mogą przybierać różną wartość, wartości te
umożliwiają jedynie uporządkowanie poziomów użyteczności
różnych koszyków dóbr, a nie zmierzenie ich użyteczności.

Wskaźniki użyteczności umożliwiają wybór danego koszyka
dóbr (określenie, który koszyk daje więcej satysfakcji), ale ich
wartości nie są miarami zadowolenia.

7

13

Mapa gustów konsumenta

• składa się z krzywych obojętności,

• krzywe (linie) obojętności mieszczą punkty odpowiadające

kombinacjom dóbr o takiej samej całkowitej użyteczności.

Krzywe obojętności możemy wyprowadzić z funkcji
użyteczności U(x,y) = x+ y.

Jeżeli U(x,y) = 3 = x + y, to: y = -x+3, współczynnik kierunkowy
= -1, a wyraz wolny b = U(x,y)=3.

14

Wykres nachylonych ujemnie krzywych obojętności

8

15

Wprowadzenie dodatkowego założenia:

dobro jest tym wyżej

oceniane im mniej go posiadamy.

Zjawisko malejącej krańcowej stopy substytucji dobra Y dobrem
X jest to stosunek porcji dobra Y z której konsument musi
zrezygnować, aby zwiększyć swój koszyk o dodatkową porcję
dobra X.

16

Wykres: Skutki wypukłości krzywych obojętności

9

17

Wykres punktu równowagi konsumenta

Optymalny koszyk dóbr

zmiana Y/zmiana X = Px/Py, czyli krańcowa stopa substytucji

zrównuje się z odwrotnością stosunku ich cen.

18

Wpływ zmian dochodu na punkt równowagi konsumenta

(przy założeniu stałości cen)

a) Dobra normalne

b) Dobra niższego rzędu

10

19

Wpływ zmiany cen na punkt równowagi konsumenta

(przy założeniu stałości dochodu)

20

Praktyczne zastosowania teorii wyboru konsumenta

1. Wpływ rodzaju podatku na punkt równowagi konsumenta

Wykres: Podatek pośredni a podatek bezpośredni

11

21

2. Transport kolejowy czy drogowy

1. Załóżmy, że jeden z 10 „nowych” krajów członkowskich UE

otrzymał pewną kwotę Euro z Funduszu Spójności na
rozwój infrastruktury

2. Rząd podjął decyzję o wykorzystaniu tych środków na

budowę autostrad i modernizację transportu kolejowego

3. Wykorzystując narzędzia teorii wyboru konsumenta,

przyjmujemy, że dobro Y to kilometry autostrady, a dobro X
to kilometry nowoczesnych torów kolejowych

4. Koszty budowy dróg i torów traktujemy jako ich ceny

5. Wielkością maksymalizowaną jest zdolność przewozowa

sieci transportowej w kraju

6. Punkty położone na tej samej krzywej obojętności

dostarczają jednakową ilość usług transportowych

22

7. Celem rządu jest znalezienie się na jak najwyższej krzywej

8. Położenie linii ograniczenia budżetowego wyznaczone jest

ilością środków z budżetu UE i budżetu krajowego oraz
kosztów budowy 1 km autostrady i 1 km torów

9. Wybrana przez rząd kombinacja ilości km autostrad i torów jest

optymalna, jeżeli wybór dokonany był w warunkach możliwie
pełnej (doskonałej) informacji odnośnie: wpływu rozbudowy
sieci transportowej na wielkość przewozów (kształt krzywych
obojętności), kompletności i jakości rachunku kosztów,
spełnienia wymogów korzystania ze środków europejskich

10. Koszty budowy powinny uwzględniać również koszty

pośrednie w postaci na przykład zanieczyszczenia środowiska,
koszty wykupu gruntów w przypadku autostrad (przypadek
budowy drogi na lotnisko w Pyrzycach)

11. Im niższa jakość informacji tym większe ryzyko, że wybór

dokonany przez rząd będzie odbiegał od optimum

12

23

Wykres: Punkt równowagi rządu