12 Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Walasek

Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektów
inwentarskich 321[04].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Mirosław Worobik
mgr inż. Bożena Stępień

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[04].Z2.03,

„Użytkowanie maszyn i urz

dzeń oraz obiektów inwentarskich”, zawartego w programie

nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Budynki i pomieszczenia inwentarskie

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej lokalizacji,

elementów składowych i wyposażenia budynków i pomieszczeń inwentarskich oraz
użytkowaniu maszyn i urządzeń stosowanych w celu zmniejszenia pracochłonności oraz
poprawę jakości otrzymywanych produktów w chowie zwierząt.

W poradniku znajdziesz:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−−−−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−−−−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−−−−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−−−−

sprawdzian postępów,

−−−−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−−−−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z2

Produkcja zwierzęca

321[04].Z2.01

ywienie zwierząt

gospodarskich

321[04].Z2.02

Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych

321[04].Z2.04

Organizacja produkcji zwierzęcej

321[04].Z2.03

Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz

obiektów inwentarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

zastosować odpowiednie zabezpieczenia terenu gospodarstwa rolnego,

−

określić czynniki wpływające na rozwój produkcji zwierzęcej w Polsce,

−

określić cechy charakterystyczne gatunków zwierząt gospodarskich,

−

scharakteryzować instalację wodociągową i elektryczną w budynkach inwentarskich
i pasiecznych oraz określić sposoby ich zabezpieczania,

−

scharakteryzować budowę, zasady działania, obsługi i konserwacji silników
elektrycznych oraz spalinowych stosowanych w rolnictwie,

−

określać topografię ważniejszych narządów u zwierząt,

−

określać czynniki wpływające na rozwój zwierząt,

−

stosować zasady zachowania się przy zwierzętach,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

zastosować zasady ochrony środowiska,

−

dobierać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych
prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować budynki inwentarskie,

−

dobrać rodzaje pomieszczeń inwentarskich dla poszczególnych gatunków zwierząt,

−

scharakteryzować pomieszczenia inwentarskie i ich wyposażenie techniczne,

−

scharakteryzować budowę i działanie urządzeń do zaopatrzenia gospodarstw w wodę,
odprowadzania ścieków i odchodów zwierzęcych,

−

dobrać maszyny i urządzenia do pomieszczeń inwentarskich w zależności od kierunku
użytkowania zwierząt i wielkości produkcji,

−

przygotować do pracy, obsłużyć i konserwować maszyny i urządzenia stosowane
w produkcji zwierzęcej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Budynki i pomieszczenia inwentarskie

4.1.1. Materiał nauczania

W miarę możliwości budynki inwentarskie powinny być zlokalizowane na glebach

suchych, przepuszczalnych, na terenach płaskich lub o lekkim wzniesieniu z dala od dróg
publicznych (co najmniej 50 metrów). Pożądane jest, aby usytuowanie pozwalało na
urządzenie

dostatecznie

dużych

wybiegów,

okólników,

gnojowni,

pomieszczeń

pomocniczych oraz wybudowanie wygodnych dróg dojazdowych.

Możliwość zaopatrzenia zwierząt w dostateczną ilość zdrowej wody stanowi również

jeden z podstawowych warunków decydujących o dogodności miejsca dla lokalizacji
projektowanych budynków. Można brać pod uwagę źródło naturalne, studnię lub wodociąg.

Przy jednakowym nasłonecznieniu obu długich ścian, oś budynków powinna być

skierowana z północy na południe. Pożądane jest, aby w stosunku do budynków
mieszkalnych budynki inwentarskie były ustawione od strony nawietrznej, zaś do gnojowni,
infirmerii i izolatek od strony podwietrznej.

Wszystkie prawie budynki inwentarskie składają się z następujących podstawowych

części składowych: fundamentu, ścian zewnętrznych, wewnętrznych, podłogi – posadzki,
stropu, sufitu, dachu i elementów dodatkowych, drzwi, okien urządzeń ogrzewających,
urządzeń wentylacyjnych oraz innych urządzeń zewnętrznych i wewnętrznych o charakterze
specjalnym do zadawania paszy, pojenia, usuwania obornika itp.

Fundamenty

Z zootechnicznego punktu widzenia jest rzeczą obojętną, z jakiego materiału i jakiej

grubości i głębokości jest wykonany fundament, ale niezmiernie istotną rzeczą jest jego
izolacja. O ile nie ma dostatecznej izolacji fundament zagłębiony w ziemi pochłania z niej
wilgoć, która przenika do górnych części budynku. Aby nie dopuścić do zawilgocenia ścian,
izolację zakłada się kilkadziesiąt centymetrów nad poziomem terenu; w pomieszczeniach
inwentarskich, tzw. płytkich, 10–15 cm nad posadzką, a w głębokich około 20 cm nad
poziomem obornika. Izolację wykonuje się z dwóch sklejonych lepikiem smołowym warstw
papy i układa się ją na wyrównanej warstwie zaprawy cementowo-wapiennej posmarowanej
lepikiem.

Ściany

Ważne znaczenie ma rodzaj materiału, z jakiego zbudowane są ściany, gdyż z jego

właściwościami wiąże się ściśle mikroklimat budynku – jego wilgotność i stosunki termiczne.

W praktyce materiały budowlane dzieli się na ciepłe i zimne. Do ciepłych można zaliczyć

drewno, płyty ze słomy, z trocin, z paździerzy, z trzciny lub wiórkowo-cementowe, lekkie
betony (pianobeton, itp.) oraz cegłę dziurawkę, do średnio ciepłych zaś glinę z domieszką
sieczki, masę wapienno-żużlową i wapienno-piaskową, pustaki żużlowe, cegłę ceramiczną.
Zimnymi materiałami są: kamień, beton masywnie ubijany, cegła klinkierowa.

Z materiałów ciepłych ściany mogą być cieńsze, ze średnio ciepłych grubsze,

a z zimnych najgrubsze. Stosowanie zimnych ścian w budownictwie inwentarskim jest
właściwie niedopuszczalne, gdyż uzyskane pomieszczenia są zimne i wilgotne, a tym samym
niezdrowe, sprzyjające schorzeniom, utrudniające wychów młodych zwierząt, hamujące ich
normalny wzrost.

Zależnie od spełnianej funkcji wyróżnia się ściany zewnętrzne i działowe, ściany

działowe nie obciążone i nośne, na których opierają się belki, następnie więźbę dachową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W nowoczesnych budynkach inwentarskich ściany bywają wykonane z dwóch płyt falistej
blachy aluminiowej, między którymi znajduje się substancja izolacyjna.

Podłogi – posadzki

W budynkach inwentarskich płytkich właściwości termiczne i wilgotnościowe zależą

w dużym stopniu od materiału, z jakiego jest zbudowana posadzka i od sposobu jej
wykonania. Wszystkie posadzki bez względu na rodzaj materiału, z jakiego są wykonane
powinny mieć odpowiednią izolację od podłoża, którą robi się zazwyczaj z warstwy gruzu lub
ż

użlu podsypywanej piaskiem.

Pożądane są posadzki gładkie, ale nie śliskie, nie przepuszczające wilgoci i nie

nasiąkające odchodami zwierzęcymi. Dobre podłogi uzyskuje się z asfaltu, dobrze wypalonej
cegły (spoiny między cegłami zalewa się zaprawą cementową), ubitej gliny z dodatkiem
cementu, pod którą daje się warstwę ocieplającą (glinę z sieczką), impregnowanej kostki
z twardego drewna zalanej asfaltem. Zwykła drewniana podłoga z desek lub bali nie nadaje
się do pomieszczeń inwentarskich, gdyż nasiąka moczem, gnije i zatruwa atmosferę wewnątrz
budynku.

W fermach przemysłowych tuczu i opasu stosowane bywają wykonane z żelazobetonu

podłogi

tzw.

szczelinowe,

zawieszone

nad

kanałami

zbierającymi

gnojowicę.

W bezściółkowych stanowiskowych oborach kanały gnojowe nakryte są metalowymi
rusztami.

W owczarniach zaczęto stosować podłogi siatkowe (przeważnie przy tuczu jagniąt).

Podłogi szczelinowe i rusztowe ze względu na brak odpowiedniej elastyczności, którą
w pomieszczeniach głębokich lub płytkich typu posadzkowego zapewnia ściółka, oddziałują
niekorzystnie na racice. Zwierzęta o nie dostatecznie zdrowych i mocnych racicach nie są
w stanie na nich wytrzymać, podbijają się, kuleją, nabywają odleżyn, obniżają przyrosty,
chudną.

Bardzo złe są twarde, wilgotne i zimne jednolite podłogi zbudowane z betonu lub

kamienia. Mogą z nich być robione ostatecznie korytarze, chociaż racjonalniej jest pokryć je
inną nawierzchnią. W korytarzach w paszarniach i innych pomieszczeniach pomocniczych do
najbardziej praktycznych należą posadzki glinobite, zalane smołą i zasypane żwirkiem, które
łatwo można wykonać i remontować systemem gospodarczym. Szczególnie przydatne są one
w stajniach, gdyż w przeciwieństwie np. do betonu nie wykruszają się (nawet otworki po
hacelach zasklepiają się same).

Dla drobiu najlepsze są podłogi asfaltowe, łatwo zmywalne i ciepłe; może być także

beton z głęboką ściółką.

Stanowiska krów w oborach bezściółkowych, w celu uzyskania lepszych warunków

termicznych i elastycznego podłoża, wykładane są specjalnymi gumowymi matami.

Stropy i sufity

Stropy i sufity zamykają pomieszczenia od góry i rozdzielają budynek w płaszczyźnie

poziomej. Przy poddaszach użytkowych, wykorzystywanych, np.: na składowanie paszy,
stropy muszą być dość wytrzymałe na obciążenie i szczelne, aby pasze nie nasiąkały wilgocią
i wyziewami. W innych przypadkach wystarcza, jeśli zabezpieczają one pomieszczenia przed
zimnem. Dobre właściwości zoohigieniczne wykazują stropy drewniane, ocieplone warstwą
plew, torfu, igliwia, itp., są jednak nietrwałe i niebezpieczne w razie pożaru. Zarówno belki,
jak i deski takiego stropu powinny być smarowane środkiem grzybobójczym (karbolineum
lub innym). Dobry mikroklimat zapewniają również prymitywne stropy z drągowiny
narzuconej słomą, jakkolwiek mają również szereg właściwości ujemnych.

Mocne i trwałe są stropy w postaci sklepień betonowych, zbudowane na belkach

stalowych lub żelbetonowych. Stropy takie są jednak zimne i o ile nie są ocieplone przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niedostatecznej wentylacji skrapla się na nich wilgoć; nie mają tych ujemnych właściwości
stropy wykonane z pustaków żużlobetonowych.

Dachy

Dachy zabezpieczają budynki od deszczu i wywierają znaczny wpływ na stosunki

termiczne wewnątrz pomieszczeń w przypadku braku stropów lub przy małej ich szczelności.
Zwłaszcza dotyczy to dachów krytych blachą, które są „zimne” w zimie, a latem, jeśli nie są
zacienione nagrzewają się bardzo silnie od promieni słonecznych, wskutek czego w słoneczne
dni wewnątrz budynku jest duszno i gorąco; stąd przy dachach blaszanych konieczne są
szczelne i dobrze izolujące sufity.

Dobry mikroklimat stwarzają dachy słomiane, ale ze względu na niebezpieczeństwo

pożaru nie można nimi pokrywać masywnych budynków. Wskazane jest więc używanie na
pokrycie dachu dachówki, papy bądź gontów.

Wysokość dachu zależy od sposobu wykorzystania poddasza, od tego czym jest pokryty

oraz od ilości opadów w danej okolicy. Jeśli rezygnuje się z poddasza użytkowego, można
zastosować stropodach.

Okna

Okna służą do oświetlenia światłem słonecznym i wietrzenia pomieszczeń. Ilość

i wielkość okien zależy od obszerności tych pomieszczeń. W praktyce zwykle ustala się
stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi. W pomieszczeniach dla zwierząt
ssących hodowlanych powinien on wynosić przeciętnie 1:15–1:20, a dla drobiu 1:8–1:12. Jest
to tzw. stosunek świetlny. Jedynie w budynkach przeznaczonych do tuczu osobników
dorosłych stosunek ten powinien być znacznie szerszy, a w końcowym okresie tuczu nawet
może być wskazane zaciemnienie.

Okna powinny się szczelnie zamykać. Zalecane jest, aby otwierały się górą do wewnątrz,

co powoduje, że strumień zimnego powietrza będzie skierowany najpierw ku górze i dopiero
po ogrzaniu opadnie w dół.

Ze względu na łatwość otwierania, zamykania oraz mycia, najlepszym wydaje się model

okna o metalowych ramach (rys. 1) zawieszony na sworzniach umocowanych w połowie ich
wysokości, chociaż ze względów termicznych zalecane są raczej okna o podwójnych
zespolonych, wyposażonych w dwie szyby, drewnianych ramach. Okna umieszcza się na
takiej wysokości, aby światło nie raziło zwierząt w oczy, a więc np. w stajniach na wysokości
powyżej 2 m od podłogi, w oborach powyżej 1,5 m, jedynie w pomieszczeniach dla drobiu
nisko, w kurnikach 0,3–0,5 m, w indycznikach, gęsiarniach i kaczkarniach 0,5–0,8 m nad
podłogą.

Drzwi mogą być różnej wielkości, zależnie od przeznaczenia budynku inwentarskiego.

We wszystkich budynkach wskazane jest urządzenie drzwi dwudzielnych, które bardzo
ułatwiają wentylację (rys. 2). W większych oborach i stajniach, aby umożliwić przejazd
ciągnikiem lub wozem, stosuje się drzwi dwupołówkowe o szerokości ponad 2,5 m.

Rys. 1. Praktyczne okno o metalowych ramach [wg Grela]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Drzwi dwudzielne [wg Grela]

Wskazane jest w celu zabezpieczenia zwierząt (zwłaszcza młodych) przed stłuczeniem

guza biodrowego, przymocowywanie do obu stron ramy drzwiowej (futryn) drewnianych
rolek, lub pikowanych słomą brezentowych worków.

Aby drewno, z którego wykonane są drzwi nie psuło się i nie wypaczało pod wpływem

powstającej w pomieszczeniach wilgoci, konieczne jest nasycenie go środkiem
impregnującym, lub pomalowanie farbą olejną albo emulsyjną.

W mniejszych pomieszczeniach inwentarskich praktykowane jest z pożytkiem zakładanie

na lato wymiennych drzwi ażurowych, wykonanych z drewnianych lub metalowych prętów.

Budynki dla bydła

Przy stadzie do 25 krów wszystkie rodzaje bydła utrzymuje się w jednym budynku

oborowym. Mając 30–50 krów oprócz obory buduje się zwykle cielętnik, a przy 80–100 krów
powinna już być obora, cielętnik i wychowalnia młodzieży. We wszystkich oborach poza tym
musi być paszarnia, podręczna mleczarnia, pomieszczenie na sprzęt oborowy i porodówka.
Liczba stanowisk w porodówce powinna wynosić ok. 8–10% ogólnej liczby krów, jeśli
ocielenia rozkładają się równomiernie na cały rok i 20%, gdy są skomasowane w jednej porze
(np. w okresie jesieni). Na l dorosłą sztukę bydła trzeba przeznaczyć 14–16 m² kubatury
wnętrza budynku.

Obory

Zależnie od sposobu przechowywania obornika wyróżnia się obory płytkie i głębokie,

a w zależności od sposobu utrzymania bydła dzieli się je na alkierzowe, wolnostanowiskowe
i wybiegowe. W oborach alkierzowych krowy pozostają w stanowiskach uwiązane przy
ż

łobach. W tylnej części stanowisk przebiega korytarz gnojowy, a za żłobami korytarz

paszowy. W tego rodzaju oborach mogą być budowane krótkie, średnie lub długie
stanowiska. Krótkie mają zwykle 105–115 cm szerokości i 160–170 cm długości
legowiskowej, podczas gdy średnie 105–120 cm szerokości i 170–200 cm długości, a długie
120–130 cm szerokości i 250–275 cm długości.

Krótkie stanowisko charakteryzuje się tym, że krowa w pozycji stojącej, jak również

leżącej musi stale trzymać głowę i szyję nad żłobem. a kał oddaje tylko na płytę gnojową
(obniżoną część stanowiska między częścią legowiskową a kanałem ściekowym) (rys. 3a). Ze
względów higienicznych tego rodzaju stanowiska są najlepsze, gdyż do minimum
zredukowana jest tutaj możliwość zabrudzenia się kałem. W oborach o krótkich
stanowiskach, praktykowane jest niekiedy zawieszanie ogonów na linkach, aby się nie
brudziły na ławie gnojowej, gdy krowy leżą. Ten typ stanowiska nie zapewnia dostatecznej
wygody zwierzęciu i dlatego stosowane są również stanowiska średnie, które zapewniają
krowom większą swobodę (rys. 3b). Krowa leżąc i stojąc nie musi trzymać·głowę nad
ż

łobem, ale w czasie jedzenia oddaje kał na część legowiskową, przez co bardziej się brudzi,

w tych warunkach utrudnione jest usuwanie obornika. Stanowiska długie nie mają

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wydzielonej płyty gnojowej, stąd z utrzymaniem czystości jest znacznie więcej kłopotu, ale
ponieważ są wygodne dla zwierząt stosuje się je w pomieszczeniach zabiegowych,
porodówkach, jak również w pomieszczeniach buhajów (rys. 3c).

Rys. 3. Stanowiska dla bydła: a) krótkie, b) średnie, c) długie [wg. K.Mazur]

W oborach alkierzowych płytkich stosuje się stałe żłoby i drabiny na pasze, natomiast

w głębokich – podnoszone na słupach, łańcuchach bądź stojakowe, przestawiane.

W dwurzędowych oborach ustawia się krowy głowami do siebie, budując na środku

łoby, a między nimi podwyższony korytarz paszowy.

Obory wolnostanowiskowe są to głębokie pomieszczenia zamknięte, w których krowy

utrzymywane są luzem bez uwięzi w grupach 20–30 szt. Do budynków tych mogą przylegać
wybiegi. śłoby w miarę przybywania obornika są podnoszone bądź są stale na podwyższeniu,
niekiedy z urządzeniami (specjalne drabiny) do automatycznego wiązania. Ten rodzaj obory
powinien mieć specjalną halę udojową. Konieczne jest wydzielenie odizolowanej części
obory na stanowiska porodowe ewentualnie urządzenie porodówki w oddzielnym budynku.

Obory wolnowybiegowe są to również budynki głębokie, ale stale otwarte, najczęściej

bez ściany południowej. Krowy mają w takich warunkach stały swobodny dostęp na wybieg.

Obory wolnostanowiskowe, a w większym jeszcze stopniu wolnowybiegowe, są o wiele

tańsze od alkierzowych. Zmniejszają znacznie nakłady pracy związanej z obsługą bydła,
a tym samym obniżają koszty produkcji. Ponadto ze względu na możliwość ruchu na
ś

wieżym powietrzu zapewniają dobre warunki zdrowotne (pomijając możliwości

rozprzestrzeniania się chorób przez bezpośrednie kontakty). Obory te nie pozwalają jednak
uwzględniać w należytym stopniu indywidualnych właściwości i produkcji poszczególnych
sztuk zwierząt. Jeśli nie są typu szczelinowego zwiększają zużycie ściółki o około 30%;
uniemożliwiają indywidualne żywienie i stwarzają warunki do objadania słabszych sztuk
przez silniejsze. W tego typu oborach ze względu na bezpieczeństwo bydło powinno być
pozbawione rogów (najlepiej przeprowadzać dekornizację już u cieląt), utrudnia to jednak
znakowanie i w konsekwencji identyfikację zwierząt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wychowalnie cieląt

Tradycyjnie cielęta po urodzeniu do wieku 3 miesięcy powinny przebywać

w oddzielnych kojcach (o wymiarach 150 cm długości, 120 cm szerokości i 120 cm
wysokości) znajdujących się na terenie ogólnej obory, bądź przy większej liczbie krów
w oddzielnym budynku. Liczba kojców powinna być co najmniej równa liczbie stanowisk
w porodówce. Kojce w przedniej ściance, będącej równocześnie furtką, powinny mieć
otwory, przez które cielęta mogłyby wysunąć głowę i pić mleko z umocowanego na
specjalnym pałąku lub w klapach wiadra, bezpośrednio lub poprawniej za pomocą „smoka”.
Na zewnątrz kojca, poniżej otworu może być również zawieszony żłobek na pasze treściwe.
Drabinkę na siano umieszcza się wewnątrz kojca. Cielętnik może być zamknięty, z dwoma
szeregami kojców rozmieszczonych po obu stronach korytarza paszowo-gnojowego lub
wolnowybiegowy w postaci szopy pozbawionej jednej ściany od strony wybiegów. Furtki
kojców po otwarciu przegradzają korytarz paszowy i umożliwiają wyjście każdego cielaka na
własny okólnik.

W mniejszych oborach zamiast cielętnika mogą być zastosowane indywidualne budki

(wychów tlenowy) umieszczone pod ścianą budynku. Cielęta w wieku 3–6 miesięcy
utrzymywane są grupowo, jałówki po 5–8 sztuk, a byczki po 2 sztuki. Pomieszczenia mogą
tutaj być również zamknięte lub wolnowybiegowe.

Wychowalnie jałówek i buhajków

Pomieszczenia dla starszej młodzieży hodowlanej powinny również zapewniać

odpowiednie warunki utrzymania, ruchu i korzystania ze świeżego powietrza. Jałówki mogą
być utrzymywane w grupach po kilkadziesiąt sztuk (wyrównanych co do wieku i stopnia
rozwoju), buhajki zaś muszą mieć indywidualne stanowiska-zagrody. Jałówki mogą korzystać
ze

wspólnego

wybiegu

(najlepiej

jeśli

utrzymywane

są

pomieszczeniu

wolnowybiegowym), można również zorganizować dla nich żywienie „samoobsługowe”
i wspólny wodopój. Buhajki natomiast powinny mieć indywidualne wybiegi przylegające do
zagród. Obok wychowalni buhajków powinna znajdować się bieżnia z mechanicznie
napędzanym kołowrotem bądź kołowroty zwykłe, a przy wychowalni jałówek stanowiska
i pomieszczenia do inseminacji.

Budynki do opasu młodego bydła

Tego typu budynki występują na fermach produkcji żywca wołowego. Mają one

charakter pawilonowy, zaopatrzone są w podłogi szczelinowe, po obu stronach korytarzy
paszowych znajdują się boksy z rur ocynkowanych służące do zbiorowego pomieszczenia
ok. 20 buhajków. Aby zapobiec wzajemnemu obskakiwaniu się, buhajki utrzymywane są
dość ciasno, ponadto nad boksami bywają rozciągnięte naelektryzowane druty – tresery.

Budynki dla koni

Wszystkie budynki stajenne nie powinny mieć wewnątrz mniej niż 3 metry wysokości,

a przy większej liczbie koni 3,5–4 m. Na każdego dorosłego średniej wielkości konia
kubatura powinna wynosić nie mniej niż 25–30 m². Budynki stajenne możemy podzielić na:

−

stajnie dla koni roboczych, w których konie umieszcza się w stanowiskach
poprzedzielanych drążkami działowymi co 1 lub 2 konie. Służą one klaczom ze
ź

rebiętami i koniom chorym na choroby niezaraźliwe,

−

stajnie dla klaczy ze źrebiętami, składające się z boksów lub urządzone w formie biegalni
(klacze ze źrebiętami chodzą luzem). W stajniach w formie biegalni muszą być również
boksy w ilości ok. 25% liczby ogółu klaczy, w których przetrzymuje się je przez parę dni
po oźrebieniu. W nich także powinny stale przebywać klacze wyjątkowo złośliwe,

−

stajnie dla ogierów (z przewidzianym całodobowym dyżurem). Ogiery mogą stać
w stanowiskach poprzedzielanych ściankami działowymi, a nawet drążkami działowymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(ewentualnie co dwa ogiery ścianka, a w środku stanowiska drążek). Ogiery na punktach
kopulacyjnych, w których nie ma całodobowego dyżuru, muszą być utrzymywane
w oddzielnych boksach,

−

stajnie dla odsadzonych źrebiąt i młodzieży są zazwyczaj biegalniami. Jedynie młodzież
pełnej krwi angielskiej utrzymywana bywa w boksach po 2 sztuki razem,

−

kryte ujeżdżalnie. Są to budynki o wymiarach 20 x 40 m lub większe, mające samonośną
więźbę dachową i gruntowe bądź trocinowe podłoże, umożliwiające całoroczny
(zwłaszcza jest to ważne w okresie zimy) systematyczny trening koni wierzchowych
hodowlanych i sportowych. Często buduje się je z typowych elementów hal fabrycznych
o dużej powierzchni okien, które mogą być wykonane z przezroczystych płyt dachowych.
Ś

ciany na wysokość ok. 1,5 m od podłoża obijane są ukośnie deskami dla zmniejszenia

możliwości urazów.
Tradycyjne boksy dla ogierów buduje się z dwucalowych desek, przeciętnie o wymiarach

3,5 m szerokości, 4 m długości i minimum 2,2 m wysokości. Najmniejsze wymiary boksu
3,25 x 3,25 m. Od strony korytarza do wysokości 1,40 m przybija się szczelnie deski; wyżej
ś

cianka i drzwi powinny być ażurowe z prętami żelaznymi lub drewnianymi. Pręty muszą być

tak wąsko rozstawione (ok. 6 cm), aby ogier wspinając się nie mógł wsunąć między nie
kopyta, albo tak szeroko, żeby mógł przełożyć między nimi swobodnie głowę. Ściany między
przylegającymi do siebie boksami muszą być szczelne. W nowoczesnym budownictwie
praktykowane jest budowanie boksów dla ogierów i klaczy z metalowych rur ustawianych
pionowo, dla uniknięcia urazów kończyn.

Drzwi w boksie dla klaczy powinny mieć 4 m wysokości i 1,5 m szerokości, podobna

szerokość drzwi pożądana jest również w boksie dla ogiera. Idące od drzwi na boki ku górze
odkosy uniemożliwiają zaczepianie sąsiednich koni. Drzwi, ściany przednie i środkowe
(wys. 1,8 m) muszą być szczelne, aby źrebię nie przełożyło nogi. Wymiary powierzchni
boksu są analogiczne jak dla ogiera.

Deski w boksach należy przybijać pionowo, aby w przypadku oderwania mniejsza była

możliwość skaleczenia nóg konia.

Stanowiska rozdziela się ściankami lub drążkami (dla amortyzacji w razie uderzeń),

zawieszonymi na łańcuszkach 0,8–1 m nad podłożem. Od strony korytarza drążek zawiesza
się na ruchomym haku, co pozwala na łatwe zdejmowanie go nawet wtedy, gdy koń przełoży
przezeń nogę. Długość i rozstaw drążków oraz ścianek działowych zależne są od wielkości
stanowisk. Dla koni małych praktykuje się szerokość stanowisk 160 cm, dla dużych 180 cm.
Długość dla małych 295 cm, dla dużych 310 cm. Jeżeli para dużych koni stoi bez przegrody,
wystarcza łączna szerokość stanowiska równa 320 cm, dla koni mniejszych 300 cm.

Biegalniami nazywa się pomieszczenia pozbawione jakichkolwiek klatek lub stanowisk.

Konie przebywają w nich luzem, a wiąże się je jedynie do czyszczenia i obrokowania. Są to
z reguły budynki o wiszących wiązaniach dachowych nie podpartych wewnątrz słupami.
ś

łoby i drabiny ulokowane są wzdłuż ścian. Normatywy powierzchni w biegalniach są

następujące: dla klaczy ze źrebakami 10–12 m², dla źrebiąt roboczych do 1,5 roku 6 m²,
powyżej 1,5 roku 9 m². Wszystkie pomieszczenia dla koni muszą być zaopatrzone w żłoby
i drabiny lub kosze na siano. Pożądane są również w każdym boksie lub stanowisku
automatyczne poidła. W stajniach ze stanowiskami lub biegalniach najlepsze są żłoby
kamionkowe o wywiniętych górnych krawędziach, umieszczone na betonowej ławie skośnie
przystawionej do ściany. śłoby w boksach umieszcza się zazwyczaj w rogach i podbija
ukośnie deskami, aby koń wstając nie uderzał o nie głową. W boksach dla klaczy umieszcza
się ponadto nisko małe żłobki o wąsko rozstawionych szczeblach dla dokarmiania źrebiąt
owsem. śłób powinien być umieszczony na takiej wysokości, aby górna jego krawędź
wypadała na wysokości stawu barkowego konia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budynki dla trzody chlewnej

winie są bardzo wrażliwe na nieodpowiedni mikroklimat, dlatego też przeznaczone dla

nich pomieszczenia muszą być suche, widne, ciepłe w zimie, a w lecie nie gorące, zawsze
wentylowane. Najlepsze są lekkie budynki drewniane, z lekkiego betonu lub palonej cegły,
a bardzo nieodpowiednie – betonowe o przegrodach i podłodze betonowej. Chlewnie, aby
były ciepłe nie mogą być zbyt wysokie. Wysokość wnętrza części przeznaczonej dla obsługi
nie powinna być niższa niż 2,20 m, a w części przeznaczonej dla zwierząt może wynosić
1,50 m. Urządzenie pomieszczeń dla trzody chlewnej zależy w podstawowej mierze od typu
ś

wiń i od systemu utrzymania. Wyróżnia się następujące systemy utrzymania:

−

alkierzowy – polegający na stałym utrzymaniu świń zamkniętych w kojcach, możliwy do
zastosowania w tuczarniach, a zupełnie nieodpowiedni w chlewniach hodowlanych,

−

okólnikowy – w którym świnie przebywają w kojcach i wypuszczane są na przylegające
do nich okólniki,

−

wolnowybiegowy – przy którym na przylegających do chlewni wybiegach
(o powierzchni równej co najmniej 10-krotnej powierzchni kojca), świnie mogą
przebywać nieograniczoną ilość czasu. System ten jest bardzo wskazany dla chlewni
hodowlanych, ale nie nadaje się zupełnie dla tuczarni, gdyż daje zwierzętom zbyt duże
możliwości ruchu. Wolnowybiegowy chów trzody chlewnej może być prowadzony
z zastosowaniem budek (szop, szałasów), wykonanych z drewna i prasowanej słomy lub
materiałów trwałych.
Ś

winie, zwłaszcza materiał zarodowy, na ogół utrzymywane są w kojcach, podobnie

tuczniki w małych chlewniach, natomiast w dużych całkowicie zmechanizowanych
chlewniach zwierzęta przebywają zbiorowo w obszernych pomieszczeniach.

We wszystkich rodzajach pomieszczeń wyróżnia się część paszową, część gnojową

i część legowiskową. W chlewniach dwurzędowych oś budynku skierowana jest z północy na
południe, kojce ulokowane są zaś po obu stronach przebiegającego przez środek budynku
korytarza. Chlewnie wielorzędowe budowane są w bardzo dużych gospodarstwach lub
tuczarniach przemysłowych.

Znane są trzy podstawowe typy kojców (boksów):

−

zwykły, przylegający bezpośrednio do ściany zewnętrznej budynku, mający koryto
i drzwiczki od strony korytarza przebiegającego przez środek budynku lub przy
przeciwległej jego ścianie,

−

duński, w którym przy ścianie zewnętrznej znajduje się korytarz gnojowy, mający
połączenie z kojcem przez drzwiczki. Szerokość tych drzwi równa jest szerokości
korytarza gnojowego, stąd też, jeśli się je otworzy, powstają przyległe do kojców
pomieszczenia, które świnie wykorzystują jako miejsca do oddawania kału. Koryto
w duńskim kojcu umieszcza się od strony korytarza paszowego. Korytarz ten przylega do
przeciwległej ściany lub w chlewniach dwurzędowych biegnie przez środek budynku,

−

szwedzki, mający zastosowanie w chlewniach alkierzowych. Koryto umieszczone jest od
strony korytarza paszowego, znajdującego się pod ścianą zewnętrzną, podczas gdy
korytarz gnojowy znajduje się na środku budynku. Przy otwartych drzwiczkach na
korytarz świnie wykorzystują pozostałe pomieszczenia (jak w kojcach duńskich) do
oddawania kału.
W kojcu systemu szwedzkiego powierzchnia chlewni wykorzystana jest najbardziej

ekonomicznie, gdyż odcinek korytarza przypadający w systemie duńskim na jeden kojec,
rozdzielony jest tutaj na dwa kojce. Jednak ze względu na brak połączenia z okólnikiem kojce
systemu szwedzkiego są raczej przydatne dla tuczników.

Mało ekonomiczny pod względem wykorzystania powierzchni jest kojec zwykły,

ponieważ część legowiska wypada bezpośrednio pod zewnętrzną ścianą budynku, a koryto
i drzwiczki z konieczności umieszczone są w jednej linii od strony korytarza gnojowo-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

paszowego (tabela 1). Dla zaoszczędzenia miejsca buduje się często kojec zwykły, trojan,
w którym drzwiczki od dwóch sąsiadujących kojców ulokowane są obok siebie ukośnie.

Kojec dla prosiąt ssących, przyległy do kojca maciory, uzyskuje się przegradzając pusty,

znajdujący się między dwoma kojcami zajętymi przez lochy karmiące. Przystosowane do tego
celu kojce mają zwykle odpowiednie, dające się otwierać przez wyjęcie zasuwy otwory,
pozwalające na swobodne przechodzenie prosiąt. W kojcach macior z prosiętami pożyteczne
jest przybicie do ścian w odległości i na wysokości 25 cm listwy, która zabezpiecza prosięta
przed zgnieceniem przez maciorę. Zamiast listwy mogą być zastosowane pałączki z grubego
drutu umocowane prostopadle jednym końcem w ścianie, a drugim w podłodze kojca.

W chlewniach użytkowych praktyczne mogą być lekkie konstrukcyjnie, metalowe kojce

dla loch z prosiętami.

Tabela 1. Normatywy powierzchni kojców niezbędne dla jednej sztuki [wg.Kozowski]

Płeć zwierzęcia

Powierzchnia kojca w m

Liczba sztuk w kojcu

Knury rozpłodowe

Lochy jałowe niskoprośne

1,8–2,5

3–4

Lochy wysokoprośne

1,8–3,8

Lochy na oproszeniu i karmiące

5–7

Prosięta ssące

2–3

Prosięta odsadzone 2–4 miesięcy

0,5–0,7

12–20

Knurki 4–6 miesięcy

1,6–2,0

Knurki 6–9 miesięcy

3–4

Tuczniki

1,2–2,0

Kojce dla świń muszą być zaopatrzone w odpowiednie koryta, najlepiej kamionkowe, przy

których znajdują się samoczynne poidła. Na sztuki dorosłe powinno przypadać 25–45 cm
długości koryta, na młode 25–35 cm. Kojce mogą być wykonane z impregnowanego drewna,
a jeszcze lepiej z metalowych rurek, które są znacznie trwalsze. Również z żelaznych rurek
i metalowej siatki może być wykonane ogrodzenie wybiegów i okólników. Na urządzenie
wybiegu składa się ponadto utwardzenie (wybetonowanie lub wybrukowanie) części przyległej
bezpośrednio do budynku, aby zapobiec jego zawilgoceniu. W tym samym celu konieczne jest
zaopatrzenie budynku w rynny. Pozostałą część wybiegu zajmuje ryjowisko, na którym ziemię
należy co jakiś czas zruszać. W obrębie wybiegów pożądany jest betonowy basen do kąpieli ze
„schodkowatym” wejściem.

Budynki dla owiec

Owce umieszcza się w jednym budynku, a w przypadku większego stada w oddzielnych

pomieszczeniach. Maciorki z jagniętami znajdują pomieszczenie w owczarni matecznej,
młodzież w wychowalniach tryczków i maciorek, a tryki reproduktory w specjalnych
domkach (tabela 2). Tradycyjne budynki dla owiec są z reguły głębokie, nowoczesne zaś
wyposażone są w siatkowe podłogi i odpowiedni system zgarniaczy kału.

Tabela 2. Powierzchnia niezbędna dla owiec różnej płci i wieku jest następująca [wg.Mercik]

Płeć owiec

Powierzchnia w m

Tryk

2-3

Maciora

1–1,5

Jarka

0,8–1,0

Jagnię

0,5–0,6

Dla dobrej wentylacji owczarnia powinna mieć w obu ścianach szczytowych drzwi

dwudzielne i dwuskrzydłowe. Na jedną dorosłą sztukę powinno przypadać 2,5 m³ powietrza.

Owczarnie mateczne są zwykle budynkami wysokimi (stropowe 5 m, bezstropowe

ok.7 m) i szerokimi co najmniej 12 m. Do odgradzania owiec służą lekkie płotki o wysokości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

0,85–1,0 m. Płotki (lasy) składają się przeważnie z 3 poziomych drążków, połączonych
poprzecznie mieczami i szczeblami rozstawionymi co 8 cm. Mogą one być także wykonane
z desek (łat). Wykorzystuje się do tego celu również siatkę i metalowe rury. Do ustawiania las
służą kołki wbite z dwóch stron w mierzwę i związane u góry. Ponieważ paszarnia lokowana
jest zwykle w przybudówce, od jej strony wzdłuż ściany odgradza się zwykle korytarz
paszowy, aby uniknąć przeskakiwania licznych las. Paszarnia zazwyczaj oddzielona jest od
owczarni ażurową ścianą i w ten sposób jest ogrzewana. Pasze daje się w paśnikach zwanych
jasłami. Są to płytkie żłoby z umocowanymi powyżej drabinkami na siano i słomę. Dla owiec
dorosłych dno paśnika powinno być umieszczone około 40 cm, a dla jagniąt około 30 cm nad
ziemią. Wysokość paśnika – około 115 cm, długość 4 m, rozstęp szczebli 10–12 cm. Na jedną
owcę potrzeba około 40 cm bieżących paśnika. Domki dla tryków zaopatrzone
w odpowiednie wybiegi buduje się obok owczarni matecznych. Mają one przeważnie kształt
sześcio- lub ośmiokąta. Ściany domków wykonuje się z podwójnych desek i wolną przestrzeń
między nimi wypełnia trocinami, torfem lub plewami. Dach kryty jest najczęściej słomą lub
trzciną. Mogą to być również lekkie (z pianobetonu) budynki murowane. Wewnątrz domek
rozdzielony jest drewnianymi ściankami po przekątnych, w ten sposób powstaje
pomieszczenie dla kilku tryków, z których każdy ma w zewnętrznej ścianie oddzielne wyjście
na indywidualny okólnik. Zagrody muszą również przylegać do owczarni matecznej, aby
w okresie zimy lub w czasie zadawania paszy móc wypędzać owce na spacer.

Budynki i pomieszczenia dla drobiu

Rodzaje budynków i pomieszczeń dla drobiu zależą od tego, czy mieścić będą ptactwo

grzebiące, czy wodne. Istnieją również różnice w konstrukcji i wyposażeniu pomieszczeń
związane z gatunkiem, typem użytkowym i wiekiem zwierząt.

Większe fermy drobiowe, składają się z wychowalni piskląt (zaopatrzonej w sztuczne

kwoki), wychowalni młodzieży, szop dla starszej młodzieży i pomieszczeń dla niosek oraz
paszarni. W fermach hodowlanych znajdują się ponadto: zakład wylęgu drobiu ze składem na
jaja, kurniki stada podstawowego, kurniki selekcyjne stadek zarodowych. Znany jest
całoroczny system utrzymania kur-niosek w pomieszczeniu wyposażonym w baterie lub na
głębokiej ściółce. Ściółkę tę sporządza się z włóknistego torfu, liści, pociętej słomy żytniej
lub kukurydzianej, plew, igliwia, itp. Na 1 m² daje się 15 kg ściółki (na spód sypie się dla
dezynfekcji palone wapno). Ściółka ułatwia sprzątanie, zapewnia dobre warunki termiczne
w kurniku, skłania kury do stałego ruchu i stanowi dla nich źródło witaminy B12.

Kurczęta rzeźne (brojlery) wychowywane są również na głębokiej ściółce, lub

w paropiętrowych klatkach ustawionych w baterie. Tradycyjne pomieszczenia dla drobiu
mogą być niskie, o jednospadowym dachu. Dla dorosłych osobników przednia ściana
z oknami ma 2,5 m, tylna 1,80–1,0 m. Budki dla kurcząt są znacznie niższe – 1,8 m.

W fermach hodowlanych można przyjąć jako niezbędną dla 1 dorosłej sztuki

następującą powierzchnię podłogi: kury – 0,25-0,28 m², indyczki – 0,7 m², kaczki –
0,33 m², gęsi – 0,8 m².

Wielkość ptaków ma również wpływ na wymiary otworów wylotowych z budynków na

wybiegi. Wymiary otworów wynoszą w: kurniku 0,25 x 0,25 m, indyczniku 0,4 x 0,5 m,
kaczkarni 0,3 x 0,3 m i gęsiarni 0,4 x 0,4 m.

W celu ochrony przed napływem do budynku zimnego powietrza z zewnątrz, przy

wylotach od strony wybiegów umieszcza się budki. Podobne znaczenie ma przedsionek przy
drzwiach wejściowych.

Ptactwo wodne pozostaje w swoich pomieszczeniach cały czas na podłodze, natomiast

dla kur i indyków konieczne są grzędy przybite w jednej płaszczyźnie do poprzecznych spon
listwy; dla kur o przekroju 5 x 4 cm, dla indyków 6 x 5 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Grzędy i podrzędna [wg. Jankowski]

Indykom przybija się grzędy co 60 cm, a dla kur co 30 cm. Chcąc utrzymać czystość oraz

ochronić przed zimnym powietrzem, grzędy umieszcza się na podgrzędnej (w odległości
15 cm od jej powierzchni). Podgrzędną (rys. 4) stanowi umieszczony na koziołkach zbity
z desek blat. W nowoczesnych kurnikach i indycznikach zamiast podgrzędnej stosuje się
wykonaną z drewna lub betonu skrzynię nawozową o głębokości 80–100 cm. Dla
zmniejszenia wydzielania gazów blat posypuje się sieczką, torfem, superfosfatem, palonym
wapnem, popiołem drzewnym, itp. Grzędy umieszcza się przy ścianie przeciwległej do okien.

W pomieszczeniach dla niosek muszą być urządzone gniazda (wymoszczone słomą

skrzynki). Dla indyków, kaczek i gęsi umieszczane na poziomie ściółki lub ziemi (przepiórki
znoszą jaja na ziemię lub na dno klatki; nie potrzebują gniazda). Gniazda dla kur składają się
z dwóch lub trzech kondygnacji. Przyjmuje się, że na jedno gniazdo przypada w zależności od
gatunku: 6 kur, 4 indyczki, l kaczka i l gęś. Wygodne są gniazda zaopatrzone w podłogę
w formie pochylni, po której jaja staczają się na zewnątrz i są widoczne zaraz po zniesieniu.

Do pomieszczeń dla drobiu hodowlanego powinny przylegać wybiegi o powierzchni

przynajmniej 3-krotnie większej niż powierzchnia budynku. Wybiegi grodzi się najlepiej
siatką lub gałęziami, wikliną, sztachetami itp. Dla kur i indyków ogrodzenie musi mieć
wysokość około 1,7–2,3 m, dla kaczek 0,5–0,7 m, dla gęsi 0,8–1,0 m.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe wymagania związane z lokalizacją i konstrukcją budynków

inwentarskich?

2. Jakie można wyróżniać części składowe budynków inwentarskich?
3. Czym różnią się budynki i pomieszczenia dla poszczególnych gatunków zwierząt?
4. Jak wymiary i rozplanowanie budynku, wpływają na efektywność mechanizacji?
5. Jaka powinna być obsada poszczególnych zwierząt na 1 m²?
6. Jakie są sposoby utrzymywania poszczególnych zwierząt?
7. Jakie przepisy regulują techniczną kwestię z zakresu budownictwa?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określanie lokalizacji wybranego pomieszczenia inwentarskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć foliogramy, rysunki przedstawiające różne lokalizacje budynków inwentarskich,
2) przeanalizować mapy geologiczne terenu pod budynek wybranego pomieszczenia

inwentarskiego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) narysować szkic budynku uwzględniający jego główne elementy zgodnie z przyszłym

przeznaczeniem,

4) zaplanować właściwe materiały budulcowe,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki, szkice i foliogramy różnych budynków inwentarskich,

−

rzutnik,

−

mapy.

Ćwiczenie 2

Ocenianie stanu technicznego i wyposażenia budynków inwentarskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć budynek inwentarski,
2) określić jego stan techniczny. Uzyskane dane zapisać,
3) opisać jego wyposażenie,
4) określić system utrzymania zwierząt w budynku inwentarskim,
5) obliczyć powierzchnię przypadającą na jedno zwierzę,
6) porównać uzyskane wyniki z normami dla danego budynku,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

użytkowany budynek inwentarski,

−

wyposażenie budynku inwentarskiego,

−

normatywy powierzchni,

−

miara,

−

kalkulator,

−

papier.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić właściwą lokalizację dla budynku inwentarskiego?

2) wymienić elementy budynku inwentarskiego?

3) dobrać właściwe materiały budowlane?

4) ekonomicznie

rozplanować

przestrzeń

budynkach

dla

poszczególnych gatunków zwierząt?

5) zaplanować w budynkach pomieszczenia dla zwierząt ze względu na

ich wiek i płeć?

6) wymienić niezbędne wyposażenie budynków inwentarskich?
7) charakteryzować budynki inwentarskie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Maszyny i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej

4.2.1. Materiał nauczania

Mechanizacja produkcji zwierzęcej jest ściśle uzależniona od budynków inwentarskich,

których kształt i rozplanowanie mają decydujący wpływ na organizację i metody pracy. Ze
względu na ścisłą zależność efektów mechanizacji od wymiarów i rozplanowania budynku,
należy odpowiednie jej wymagania uwzględnić już przy projektowaniu. Trzeba więc
pamiętać, np.: o odpowiedniej szerokości i wysokości drzwi oraz o wymiarach korytarzy
w oborze w celu umożliwienia przejazdu ciągnika (usuwanie obornika i zadawanie paszy),
o właściwej konstrukcji poddasza użytkowego, umożliwiającej mechaniczny załadunek
paszy, o odpowiedniej długości stanowisk dla krów, pozwalającej na zastosowanie
przenośników obornika. W celu umożliwienia stosowania dowolnej technologii chowu
i systemu mechanizacji poszczególnych procesów produkcyjnych, jak również ewentualnej
zmiany lub unowocześnienia tych systemów budynek powinien mieć dostatecznie dużą
rozpiętość i konstrukcję bezsłupową. Budowane oddzielnie pomieszczenia składowo-
gospodarcze, stanowiące funkcjonalną całość z budynkami inwentarskimi, powinny być
połączone z nimi urządzeniami przenośnikowymi w celu ułatwienia transportu.

Jako zasadę należy przyjąć, że wykonanie projektu budowlanego powinno być

poprzedzone opracowaniem projektu technologicznego, obejmującego również zaplanowanie
rozmieszczenia maszyn i urządzeń. Nieprawidłowo zaprojektowany budynek może być
przyczyną niskiej wydajności pracy.

W produkcji zwierzęcej, maszyny stosuje się przeważnie stacjonarne, a praca rozłożona

jest równomiernie w ciągu roku, bez spiętrzeń, i przeważnie odbywa się w budynkach
zamkniętych. Mechanizacja wpływa wielokierunkowo na przebieg prac związanych
z chowem zwierząt, a wiele stosowanych maszyn i urządzeń bezpośrednio oddziałuje na
procesy fizjologiczne u zwierząt. Mechanizacja ma też zasadniczy wpływ na zmniejszenie
pracochłonności oraz na poprawę jakości otrzymywanych produktów. Obok aspektu
ekonomicznego (zwiększenie wydajności pracy i obniżenie kosztów własnych) duże
znaczenie ma również socjologiczny aspekt mechanizacji: poprawa warunków higienicznych
oraz zmniejszenie uciążliwości wykonywanych prac. Stosowanie nowoczesnych, a przy tym
często skomplikowanych maszyn i urządzeń wymaga, starannej ich obsługi i konserwacji
w celu zapewnienia ich ciągłej i bezawaryjnej pracy. Konieczne więc staje się podniesienie,
kwalifikacji personelu zatrudnionego w produkcji zwierzęcej.

Zastosowanie pełnych zestawów maszyn i urządzeń, tworzących kompleksowe linie

technologiczne, wpływa na podniesienie wydajności pracy oraz na obniżenie kosztów
produkcji.

Urządzenia wentylacyjne

Urządzenia wentylacyjne składają się zazwyczaj z kanałów doprowadzających świeże

powietrze oraz z kanałów odprowadzających powietrze zużyte, zanieczyszczone.
W nowoczesnych systemach wentylacyjnych można stosować mechaniczne (o napędzie
elektrycznym) wentylatory wyciągowe.

Dobrze działające urządzenia wietrzące powinny zapewnić 1,5–2 krotną wymianę

powietrza w pomieszczeniach w ciągu 1 godziny (przy zwierzętach małych 5-krotną).

Przy wentylacji kanałowej wymiana powietrza powodowana jest ruchami powietrza na

zewnątrz budynku (wiatr) oraz cyrkulacją powietrza spowodowaną różnicą temperatury
panującą wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyloty kanałów wyciągowych wyprowadza się na wysokość 50 cm ponad dach

i nakrywa daszkiem dla zabezpieczenia przed opadami. Wielkość przekroju kanałów
wentylacyjnych powinna być dostosowana do liczby dużych zwierząt (500 kg żywej wagi)
zajmujących pomieszczenie. Przy 4 sztukach instaluje się 1 kanał o wymiarach 40 x 40 cm,
przy 6 sztukach 1 kanał 50 x 50 cm, przy 8 sztukach 1 kanał 60 x 60 cm, przy 10 sztukach
2 kanały 40 x 40 cm. Ogólnie można przyjąć w większych pomieszczeniach 1 kanał
o wymiarach 40 x 40 cm na 5 dużych sztuk.

Do budynku znaczna ilość powietrza dostaje się przez różne szczeliny, głównie

w drzwiach i oknach, stąd ogólna powierzchnia przekroju kanału (lub kanałów)
doprowadzającego powinna się równać mniej więcej ¾ powierzchni przekroju kanału (lub
kanałów) wyciągowego.

Urządzenia kanalizacyjne

Urządzenia kanalizacyjne mają za zadanie odprowadzenie gnojówki (moczu

pomieszanego z cząsteczkami kału) do specjalnego zbiornika położonego poza obrębem
budynku. Powierzchnia podłóg w stanowiskach i kojcach ma wskutek tego spadek
(wynoszący najczęściej 3%) umożliwiający spływ w kierunku kanału ściekowego,
prowadzącego do studzienek przepływowych. Stamtąd gnojówka zostaje odprowadzona
podziemnymi kamionkowymi rurami do zasadniczego zbiornika.

Kanaliki ściekowe mają zwykle szerokość ok. 15 cm oraz zwiększającą się od ok. 10 cm

głębokość przy spadku 1,5–2%. Kanaliki jak i studzienki przepływowe wykonane są
z betonu. Stanowiska lub boksy reproduktorów (buhaje, ogiery) mają niekiedy dośrodkowy
spadek. Odpływ zaopatrzony jest w kratę nakrywającą wlot podziemnej rury
odprowadzającej. Jak już wspomniano pomieszczenia bezściółkowe zaopatrzone są
w głębokie kanały nakryte rusztami bądź podłogami szczelinowymi nad kanałami
połączonymi ze zbiornikami znajdującymi się poza obrębem budynku.

Urządzenia wodociągowe i wodopojowe

Woda doprowadzana jest rurami wodociągowymi, przy czym w pomieszczeniach

pomocniczych czerpie się ją z kranu, a pojenie zwierząt może być rozwiązane w dwojaki
sposób: za pomocą indywidualnych (u krów jedno na dwa stanowiska) automatycznych
poideł znajdujących się bezpośrednio w stanowiskach lub kojcach, albo przez urządzenie
jednego bądź paru koryt wodopojowych, do których zwierzęta mają stały dostęp, lub są do
nich dopuszczane.

Poidła automatyczne indywidualne stosowane są najczęściej w oborze i stajni, rzadziej w

chlewni (dla świń najlepsze są smoczkowe). Składają się one z żeliwnych misek, do których
doprowadzony jest przewód wodociągowy zaopatrzony w zawór otwierany pod naciskiem
dźwigni (w formie pokrywy lub łyżki), którą zwierzę naciska szukając wody.

Ptactwo wodne ma zwyczaj zanieczyszczania wody do picia. Wszystkim więc gatunkom

ptaków daje się wodę z automatycznych poideł. Nie jest wskazane bezpośrednie podłączenie
poideł do sieci wodociągowej, gdyż zwierzęta muszą wtedy pić stale zimną wodę. Najlepiej
jest, jeśli automaty poidłowe podłączone są do samoczynnie napełniającego się dość dużego
zbiornika umieszczonego w paszarni, w którym woda będzie się odstawała i ogrzewała.

Ilość wody do pojenia i na potrzeby pielęgnacyjno-oprzętowe wynosi na dobę: dla klaczy

karmiących 75 litrów, dla ogierów 60 litrów, dla młodzieży 40–50 litrów, dla koni roboczych
50 litrów, dla buhajów 80 litrów, dla krów dojnych 100 litrów, dla młodzieży bydlęcej
60 litrów, dla knurów i macior 60 litrów, dla warchlaków i tuczników 40 litrów, dla owiec
dorosłych i kóz 10 litrów, dla kur i perliczek 0,5 litra, dla gęsi lub kaczek 1,5 litra, dla
indyków 1,0 litra, (na cały odchów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia ogrzewające

Urządzenia ogrzewające mają zastosowanie jedynie w chlewniach macior, cielętnikach,

kurnikach oraz paszarniach. Tam bowiem są one najbardziej potrzebne. Można je
zainstalować bądź w formie żeliwnych grzejników o cyrkulacji parowej lub wodnej,
umieszczonych na ścianach chlewni i kurników, bądź w postaci systemu rur (również
o cyrkulacji parowej lub wodnej) przeprowadzanych pod posadzką kojców macior i prosiąt.
Para lub gorąca woda używana do ogrzewania może być czerpana ze specjalnych urządzeń,
tzw. wytwarzaczy pary, które mogą służyć do parowania ziemniaków i innych celów.

W produkcji zwierzęcej wprowadza się mechanizację następujących procesów

produkcyjnych:

−

transport i zadawanie pasz,

−

usuwanie obornika,

−

uzyskiwanie i wstępna przeróbka produktów zwierzęcych.
Zakres mechanizacji oraz zestaw odpowiednich maszyn i urządzeń uzależnione są od

przesłanek ekonomicznych oraz przede wszystkim od wielkości pogłowia.

Można mówić o urządzeniach do zadawania paszy dostosowanych do poszczególnych

gatunków zwierząt i grup wiekowych oraz do poszczególnych rodzajów pasz. Poza
urządzeniami do skarmiania paszy, zwłaszcza u zwierząt utrzymywanych w zbiorowych
pomieszczeniach, można stosować specjalne urządzenia do jej zadawania, transportu
i rozdzielania. Są to transportery przenoszące kiszonkę wprost z silosu do żłobów w oborach
lub rurociągi dostarczające wilgotną mieszankę z paszarni do koryt w chlewniach. Znane są
również samobieżne urządzenia do zadawania paszy, stosowane m.in. przy bateryjnym
utrzymaniu kur niosek lub brojlerów oraz królików.

Niektóre z nich połączone są z urządzeniem do przyrządzania karmy, albo nawet jej

pozyskiwania. Na przykład kosiarko-ładowacz (silosokombajn) Orkan współpracuje ze
specjalną przyczepą obudowaną wysokimi ścianami, do której zsypuje się skoszoną i pociętą
na sieczkę zielonkę. Przyczepa zaopatrzona jest w dno w formie taśmy „bez końca”,
przesuwanej wałkiem traktora. Z dna zielonka dostaje się na transporter pionowy, mający
wylot tak umieszczony, że w czasie jazdy przez korytarz paszowy spada ona wprost do
ż

łobów.

Urządzenia do pobierania pasz

Wycinaki kiszonki przeznaczone są do wycinania bloków kiszonki i sianokiszonki

z pryzm i silosów oraz ich przewozu do miejsca skarmiania lub załadunku wozu paszowego.
Wielką zaletą wycinaków szczękowych jest krótki czas wycinania bloków z pryzmy, ich
prosta konstrukcja oraz to, że w miejscu cięcia pozostaje gładka powierzchnia, a proces cięcia
nie narusza struktury pryzmy, dzięki czemu nie zachodzą procesy gnilne w silosie jak
i wyciętym bloku kiszonki (rys. 5).

Rys. 5. Wycinak kiszonki [wg. Katalogu Sigma]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ma to szczególne znaczenie, gdy ilość pobrań kiszonki z tego samego miejsca silosu jest

stosunkowo rzadka. Różne wersje wykonań pozwalają zawieszać je na: trzypunktowych
układach zawieszenia ciągnika, różnego typu ładowaczach czołowych, suwnicach
wspomagających w zależności od wymagań i posiadanego sprzętu w gospodarstwie.
Przykręcane noże tnące, pozwalają na szybką wymianę podczas ewentualnego uszkodzenia.

Szarpaki kiszonki są również narzędziami przeznaczonymi do pobierania kęsów kiszonki

z silosów. Znajdują zastosowanie tam, gdzie kiszonka sporządzona została z krótko pociętej
trawy lub kukurydzy, a częstotliwość pobierania paszy z silosu jest na tyle duża, że
w naderwanej kiszonce nie zajdą procesy gnilne. Szarpaki przystosowane są do zawieszania
na ładowaczach czołowych. Wielką zaletą szarpaków kiszonki jest ich pełne wykorzystanie
do załadunków wozów paszowych. Pobieramy nimi zarówno kiszonkę jak i komponenty
sypkie bez konieczności przezbrajania ładowacza czołowego (Rys. 6).

Rys. 6. Szarpak kiszonki [wg. Katalogu Sigma]

Suwnica wspomagająca jest urządzeniem, które pozwala na pobieranie wycinakami

kiszonki z pryzm i silosów o wysokości do 2,50 m. Do zawieszonej na trzypunktowym
układzie zawieszenia ciągnika suwnicy, montujemy wycinak kiszonki. Dzięki siłownikowi
hydraulicznemu w suwnicy uzyskujemy możliwość regulowania wysokości położenia
wycinaka kiszonki. Suwnica z powodzeniem zastępuje zdecydowanie droższy ładowacz
czołowy i ma zastosowanie wszędzie tam, gdzie kiszonka dowożona jest bezpośrednio do
obór.

Chwytaki bel okrągłych przeznaczone są do przenoszenia i załadunku – do paszowozów

bel sianokiszonek, słomy lub siana. Przystosowane są do zawieszania na ładowaczach
czołowych (rys. 7).

Rys. 7. Chwytak bel [wg. Katalogu Sigma]

Urządzenia do usuwania obornika

Podczas projektowania i budowy płyt obornikowych należy uwzględnić:

−

ilość produkowanego obornika,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sposób usuwania obornika z budynku inwentarskiego,

−

sposób wybierania obornika z płyty obornikowej podczas wywożenia go w pole.
Ilość produkowanego obornika i sposób jego przechowywania decydują bezpośrednio

o wielkości płyty. Lokalizacja i rozwiązanie konstrukcyjne jest uzależnione od sposobu
usuwania obornika z płyty i z budynku inwentarskiego. Często pomijany problem lokalizacji
wpływa później na większy nakład pracy.

Płyta obornikowa może znajdować się na powierzchni terenu lub może być zagłębiona,

może mieć ściany boczne ze wszystkich lub tylko z niektórych stron. Istnieje wiele metod
usuwania odchodów zwierzęcych z budynków inwentarskich. Zależą one przede wszystkim
od stosowanych systemów utrzymania zwierząt, przyjętych rozwiązań technologicznych oraz
zastosowanych urządzeń technicznych.

Zgarniacze odchodów w zależności od rozwiązania mogą pracować w ruchu ciągłym lub

posuwisto-zwrotnym. Zgarniacz poprzeczny z wyrzutnią (rys. 7) służy tylko do usuwania
obornika słomiastego i może być stosowany również do współpracy z innymi zgarniaczami
podłużnymi, np. w oborach uwięziowych. Zgarniacz taki może być zakończony nie tylko
wyrzutnią napowietrzną, ale też wyrzutnią podziemną, tłokową i może być wówczas
stosowany zarówno do wypychania obornika, jak i gnojowicy w postaci naturalnej lub
częściowo zagęszczonej dodatkiem ściółki (rys. 8).

Coraz częściej, szczególnie w chowie trzody chlewnej stosowany jest system utrzymania

zwierząt na głębokiej ściółce. Stosuje się też system ze ściółką średnio głęboką i pochyłą
posadzką części legowiskowej dla zwierząt z tak zwanym samospławialnym obornikiem
(rys. 9).

Rys. 7. Obora wolnostanowiskowa boksowa, legowiska z wyściółką, usuwanie obornika zgarniaczem

uchylnym lub delta oraz zgarniaczem z wyrzutnikiem: a) rzut, b) przekrój; 1.stanowiska boksowe,
2 – korytarz gnojowy, 3 – korytarz paszowy, 4 – zgarniacz odchodów uchylny, 5 – zgarniacz
poprzeczny, 6 – wyrzutnia zgarniacza poprzecznego, 7 – płyta obornikowa [wg. Grela]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Schematy obór uwięziowych, ściółkowych z różnymi rozwiązaniami procesu usuwania obornika

zgarniaczem lub szuflą mechaniczną: 1 – zgarniaczem z kanału gnojowego i pompą tłokową na zewnątrz
budynku, 2 – przenośnikiem okrężnym z wyrzutnią na zewnątrz od strony szczytowej, 3 – spychaczem
czołowym na ciągniku, 4 – przenośnikiem jak w pkt.3, lecz z wyrzutnią z boku budynku,
5 – zgarniaczami posuwisto-zwrotnymi z kanałów podłużnych do końca budynku i zgarniaczem
poprzecznym z wyrzutnią na zewnątrz, 6 – zgarniaczami jak w pkt. poprzednim do środka budynku
i zgarniaczem z wyrzutnią na zewnątrz [wg. Grela]

Rys. 9. Przekrój podłużny kanału z samospływem okresowym [wg. Grela]

Czołowy zgarniacz do usuwania obornika bez liny i łańcucha urządzenie samobieżne,

napędzane za pomocą silnika elektrycznego nie wymaga żadnych dodatkowych
mechanizmów napędowych. Zgarniacz pracuje tylko w linii prostej, wypychając obornik
z całej długości obiektu za jednym przejazdem, jeden cykl oczyszczania budynku trwa
4-8 min, jest to zależne od długości roboczej zgarniacza. Wypycha obornik na pryzmę
gnojownika lub przyczepę. Urządzenie obsługuje jeden lub dwa rzędy stanowisk.
W przypadku chowu trzody zaleca się zgarniacz możliwie najszerszy.

Hydrauliczny zgarniacz obornika H-623 jest jednym z najnowocześniejszych systemów

usuwania obornika (rys. 10). Urządzenie jest przeznaczone do pracy w oborach przy
usuwaniu obornika od krów mlecznych i opasów oraz w chlewniach z systemem
„samospławnym” (nachylenie posadzki w kierunku kanału). Obornik z kanału jest podawany
cyklicznie do jednostki końcowej (prasy), która usuwa go na zewnątrz obory. Zaletą tego
systemu jest znaczne zmniejszenie objętości usuwanego obornika oraz polepszenie jego
jakości na skutek sprasowania. Urządzenie działa niezawodnie w oborach do długości 50 m,
zarówno jako ciągi pojedyncze, lub obustronne wzdłuż budynku z dodatkowym ciągiem
poprzecznym. Pracuje z prędkością bezpieczną dla zwierząt. Jest ciche i wydajne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Hydrauliczny zgarniacz obornika H-623 [wg. Katalogu Sigma]

Urządzenia udojowe

Do dojenia krów na stanowiskach w mniejszych oborach używa się dojarek systemu

bańkowego, w większych – przewodowego (mleko nie spływa do bańki, a zasysane jest do
rurociągu prowadzącego do centralnego zbiornika, znajdującego się wewnątrz lub na
zewnątrz obory).

W centralnych dojarniach (halach udojowych) może być stosowany:

−

układ tandemowy, w którym krowy stoją jedna za drugą, ale mają umożliwione
indywidualnie wyjście w bok, w związku z czym w zależności od indywidualnego czasu
udoju może następować na stanowiskach zmiana pojedynczych sztuk,

−

układ jodełkowy, w którym krowy ustawione są ukośnie obok siebie tak, że od strony
dojarza pozostają tylko wolne partie zadów. Wprowadzanie i wyprowadzanie odbywa się
grupami, jest również znany model z indywidualną wymianą sztuk. System ten
umożliwia lepszą obserwację przebiegu udoju ze względu na małe odległości między
wymionami krów (0,9–1,0 m). Przy tym układzie dojarz przechodząc od krowy do krowy
ma do przejścia stosunkowo małą odległość,

−

układ karuzelowy („rotolaktor”) składa się z platformy obrotowej, na której znajdują się
stanowiska udojowe. Krowy zgromadzone w „poczekalni” kolejno podchodzą
korytarzykiem do obwodu platformy. Natrafiwszy na wolne stanowisko wchodzą nań
(bądź zostają wniesione ruchomym pomostem). W ten sposób odbywają okrężną podróż,
podczas której zostają wydojone, a przed „nadjechaniem” do korytarza wejściowego
trafiają na korytarz wyjściowy i opuszczają platformę, zwalniając miejsce dla kolejnych
„pasażerek”.
We wszystkich wymienionych układach stanowisko udojowe znajduje się na

podwyższeniu w stosunku do podłoża, na którym stoi dojarz (bądź podłoga, po której się on
porusza jest zagłębiona), co pozwala mu wykonać czynności związane z masażem wymion,
nakładaniem kubków udojowych w postawie wyprostowanej, ogranicza to uciążliwość pracy.
Otwieranie przed wejściem krów i zamykanie po wejściu krów metalowych obramowań
stanowisk udojowych odbywa się za pomocą pneumatycznych automatów.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie maszyny i urządzenia mają zastosowanie w budynkach inwentarskich?
2. Czym charakteryzują się urządzenia zewnętrzne i wewnętrzne o charakterze specjalnym?
3. Jakie zasady obowiązują podczas eksploatacji i konserwacji maszyn i urządzeń

w budynkach inwentarskich?

4. Jakie są zalety zastosowania nowoczesnych urządzeń i maszyn?
5. Co powinno być na wyposażeniu obory?
6. Co należy uwzględnić przy planowaniu płyty obornikowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznawanie maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji zwierzęcej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film „Maszyny i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej”,
2) obejrzeć maszyny i urządzenia stosowane w oborze,
3) zapoznać się z budową i działaniem maszyn i urządzeń w oborze,
4) narysować schemat dojarni,
5) objaśnić rysunki,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film „Maszyny i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej”,

−

maszyny i urządzenia stosowane w oborze,

−

zestaw multimedialny,

−

kartki i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Określanie możliwości mechanizacji prac w oborach, chlewniach i stajniach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wyposażeniem obory,
2) opisać stanowisko:

a) długość stanowiska,
b) obecność przegród,
c) podłoga i ściółka,

3) opisać obszar paszowy:

a) żłób,
b) kształt i rozmieszczenie poideł,
c) sprzęt do zadawania pasz,

4) określić rodzaj uwięzi,
5) określić sprzęt do udoju,
6) określić wyposażenie magazynu mleka:

a) zbiorniki zbiorcze na mleko,
b) system odzyskiwania ciepła z procesu schładzania mleka,

7) określić możliwości mechanizacji prac w oborze,
8) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

obora z wyposażeniem,

−

kartki i przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać maszyny i urządzenia w budynkach inwentarskich?

2) podać zalety mechanizacji produkcji zwierzęcej?

3) określić zależność efektów mechanizacji od wymiarów

i rozplanowania budynku?

4) zachować bezpieczeństwo w czasie obsługi maszyn i urządzeń?

5) dobrać właściwe maszyny do określonej hodowli?

6) obliczyć koszty użytkowania maszyn i urządzeń?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na zewnątrz obory rura wodociągowa musi znajdować się poniżej poziomu

a) przemarzania gruntu.
b) 80 cm.
c) 140 cm.
d) 160 cm.

2. Do kanalizacji sanitarnej muszą być odprowadzone ścieki

a) z mycia dojarni.
b) sanitarne.
c) gnojówki.
d) gnojowicy.

3. Celem zastosowania połączenia ekwipotencjalnego jest przeciwdziałanie awariom

w instalacji
a) wodociągowej.
b) kanalizacyjnej.
c) elektrycznej.
d) wentylacyjnej.

4. Na rysunku obok przedstawiono

a) blok oporowy.
b) studzienkę rewizyjną.
c) rurociąg grawitacyjny.
d) przepompownię ścieków.

5. Wnętrze krytej ujeżdżalni powinno być obudowane bandą ustawioną pod kątem

w stosunku do ściany ujeżdżalni, co zabezpiecza nogę jeźdźca przed przyciśnięciem
przez konia do ściany. Wysokość bandy powinna wynosić
a) 1,0 m.
b) 1,2 m.
c) 1,4 m.
d) 1,6 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Płytkie żłoby z umocowanymi powyżej drabinkami na siano i słomę określamy

a) jasłem.
b) żłobem.
c) ostwią.
d) lasem.

7. Dla klaczy ze źrebakami przy planowaniu biegalni należy przewidzieć powierzchnię

a) 15 m².
b) 12 m².
c) 9 m².
d) 6 m².

8. Przy stadzie do 80–100 krów wszystkie rodzaje bydła utrzymuje się w

a) jednym budynku oborowym.
b) oborze i cielętniku.
c) oborze, cielętniku i wychowalni młodzieży.
d) oborze i wychowalni młodzieży.

9. Wielkość ptaków ma wpływ na wymiary otworów wylotowych z budynków na wybiegi.

Wymiary otworu wynoszący 0,25 x 0,25 m należy zastosować w
a) kurniku.
b) indyczniku.
c) gęsiarni.
d) kaczkarni.

10. W praktyce materiały budowlane dzieli się na zimne i ciepłe. Do zimnych materiałów

zaliczamy
a) drewno.
b) cegłę dziurawkę.
c) kamień.
d) pustaki żużlowe.

11. Na wyposażeniu stajni powinien być

a) trokar.
b) ląża.
c) jasło.
d) lasy.

12. System, w którym konie utrzymywane są w grupach, posiada wszelkie zalety wynikające

z utrzymania koni a ponadto stwarza on koniom lepszą możliwość kontaktu z otoczeniem
oraz pozwala na większą swobodę ruchu. Opisany system to
a) biegalnie.
b) boksy.
c) uwięziowy.
d) alkierzowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Za rozwiązanie optymalne uważa się magazynowanie pomiotu w pryzmach. Wybierając

miejsce na pryzmę należy się kierować następującym zaleceniem
a) tworzyć pryzmy w lekkim zagłębieniu.
b) tworzyć pryzmy na otwartych przestrzeniach.
c) umieszczać pryzmy na zawietrznej wobec budynków.
d) poziom wód gruntowych wysoki.

14. Urządzenie na rysunku to

a) żłób dla konia.
b) automatyczne poidło.
c) urządzenie ogrzewające.
d) urządzenie wentylacyjne.

15. Zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska, posadzka w pomieszczeniach

inwentarskich nie może
a) zapobiegać przesiąkaniu wody.
b) być przepuszczalną.
c) posiadać spadku w kierunku kanału ściekowego.
d) utrudniać usuwania obornika.

16. Która konstrukcja karmidła nie zapewnia właściwego użytkowania

a) bezproblemowe pobieranie paszy przez ptaki.
b) umożliwia rozgrzebywanie paszy.
c) regulacja poziomu paszy w karmidle.
d) regulacja wysokości zawieszenia karmidła.

17. Grzędy montuje się w

a) kurniku.
b) gęsiarni.
c) indyczniku.
d) kaczkarni.

18. Rysunek przedstawia rozmieszczenie sprzętu dla piskląt w pierwszych dniach. Literą

a oznaczono
a) kwokę.
b) poidełko.

c) tackę do paszy

d) parawan.

19. Odległość płyty do składowania obornika od granicy działki powinna wynosić

a) 4 m.
b) 10 m.
c) 30 m.
d) 50 m.

20. Rysunek przedstawia

a) siekacz do buraków.
b) parnik elektryczny.
c) kolumnę parnikową.
d) rozdrabniacz uniwersalny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektów inwentarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Hodowla zwierząt (praca zbiorowa). PWR i L, Warszawa 1996
2. Piotrowska K. (red.): Hodowla zwierząt. PWR i L, Warszawa 1996
3. Sasimowski E.: Zarys szczegółowej hodowli zwierząt. PWN, Warszawa 1983
4. Systemy utrzymania bydła. Poradnik. (praca zbiorowa). Instytut Budownictwa,

Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa; Duńskie Służby Doradztwa Rolniczego 2004

5. Systemy utrzymania drobiu. Poradnik (praca zbiorowa). Instytut Budownictwa,

Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa; Duńskie Służby Doradztwa Rolniczego 2004

6. Systemy utrzymania koni. Poradnik (praca zbiorowa). Instytut Budownictwa,

Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa; Duńskie Służby Doradztwa Rolniczego 2004

7. Raczyk W. (red.): Zootechnika. PWR i L, Warszawa 1973