Systemy zarządzania

ekologicznego

EMAS, GMP, GLP, GHP

ISO 14000, ISO 9000

EMAS - system zarządzania

ekologicznego

Rozporządzenie Rady EWG nr 1836/93,

umożliwiające dobrowolny udział

(uczestnictwo) przedsiębiorstw sektora

przemysłowego Wspólnoty w systemie

zarządzania ekologicznego oraz programie

eko-audytów, zostało przyjęte przez Radę

Wspólnoty Europejskiej 29 czerwca 1993
Pełna nazwa Rozporządzenia w j. angielskim

brzmi: Council Regulation (EEC) No 1836/93

of 29 June 1993 allowing voluntary

participation by companies in the industrial

sector in a Community eco-management and

audit scheme
Rozporządzenie EMAS zawiera 21 artykułów i 5

załączników (I-V)

EMAS - system zarządzania

ekologicznego

Nazwa EMAS pochodzi od skrótu

angielskiego zwrotu: "Eco-

Management and Audit Scheme„
pełna nazwa programu: „Zarządzanie

Komisji Wspólnot Europejskich w

sprawie dopuszczenia do

dobrowolnego udziału

przedsiębiorstw sektora

przemysłowego Wspólnoty w

systemie eko-zarządzania i eko-

audytu”

EMAS

O uzyskanie potwierdzenia zgodności działania

z systemem EMAS występować mogą

przedsiębiorcy oraz organizacje rządowe i

pozarządowe działające na terytorium Unii

Europejskiej oraz Islandii, Lichtensteinu i

Norwegii, bez względu na przedmiot swojej

działalności
W programie EMAS może uczestniczyć

zarówno przedsiębiorca działający w

jakiejkolwiek branży jak i organy władzy

publicznej, np. urząd miasta czy Komisja

Europejska
Udział w EMAS jest dobrowolny

Celem EMAS jest:

Poprawa stanu środowiska w miejscu

lokalizacji przedsiębiorstw
Dążność do zniwelowania negatywnego

wpływu danego przedsiębiorstwa na

środowisko naturalne do takiego poziomu,

który mógłby zostać osiągnięty przy użyciu

najlepszych, ekonomicznie opłacalnych technik
Zmniejszenie szkodliwości oddziaływań na

środowisko powstałych na skutek działalności

firm, przestrzegania przepisów dotyczących

ochrony środowiska, sformułowania celów

ekologicznych

Celem EMAS jest:

Przygotowanie i stosowanie w

przedsiębiorstwach systemu zarządzania

środowiskowego
Informowanie społeczeństwa o sprawach

ochrony środowiska
Zobowiązanie pracowników najemnych,

podwykonawców oraz dostawców do

przestrzegania norm zakładowych dotyczących

ochrony środowiska

Przedsiębiorca lub organizacja, którzy

chcą uczestniczyć w programie EMAS

powinni:

określić cele polityki ekologicznej oraz środki

jakimi cele te mają zostać osiągnięte,
przeprowadzić audyt środowiskowy swojej

działalności, produktów i usług,
wprowadzić system zarządzania środowiskiem,
przeprowadzać regularne

audyty

środowiskowe,
złożyć, zatwierdzone przez niezależnego

weryfikatora, oświadczenie o spełnianiu

wszelkich wymogów EMAS,
podać zatwierdzone oświadczenie do

wiadomości publicznej.

Korzyści płynące z uczestniczenia w
programie EMAS to m.in

potwierdzana przez niezależnego weryfikatora

zgodność postępowania przedsiębiorcy z

wymogami ochrony środowiska,
korzyści finansowe związane ze spełnianiem

wymogów ochrony środowiska (brak kary i

podwyższonych opłat),
szansa wejścia na rynki wymagające "czystej

produkcji",
zwiększona wiarygodność biznesowa i

środowiskowa,
oczywiste korzyści marketingowe

EMAS

System EMAS, w odróżnieniu od

międzynarodowego systemu ISO 14001,

jest systemem wspólnotowym
Jednakże, ze względu na podobieństwo

regulacji obu systemów, system ISO

14001 został uznany za spełniający

wymogi normy EMAS
Tym samym

przedsiębiorca posiadający

certyfikat ISO 14001 jest zwolniony z

niektórych obowiązków rejestracyjnych

i

może stosunkowo łatwo uzyskać również

certyfikat EMAS

Wybrane różnice i podobieństwa

między EMAS (1993)

a ISO 14001: 1996

Element systemu

EMAS

ISO 14001:

1996

obszar ważności

państwa Unii
Europejskiej

cały świat

uczestnictwo

przedsiębiorstwa
przemysłowe

bez ograniczeń

ocena wpływu na środowisko

obowiązkowa

dobrowolna

ocena

miejsca (lokalizacji)

przedsiębiorstwa

forma potwierdzenia
wprowadzenia systemu

zaświadczenie o
uczestnictwie

certyfikat

oświadczenie ekologiczne dla
opinii publicznej

obowiązkowe

nie jest wymagane

polityka środowiskowa

wymagana

cele i programy środowiskowe

formułowane

GMP

(Good Manufacturing Practice) -

Dobra Praktyka Produkcyjna

GMP

Jest to

połączenie efektywnych procedur

produkcyjnych oraz skutecznej kontroli i

nadzoru produkcji

, co gwarantuje, iż

produkcja przebiega w warunkach

pozwalających na wyprodukowanie wyrobów

spełniających ustalone wcześniej wymagania

jakościowe
Wymagania GMP zazwyczaj są opisane w

postaci zasad postępowania wydawanych jako

tzw. Kodeksy GMP lub Kodeksy Praktyki, które

są

adresowane dla gałęzi lub branż

przemysłowych, a także grup produktów lub

pojedynczych produktów (np. przemysł

spożywczy, farmaceutyczny)

GMP

Proces wytwarzania produktu musi przebiegają

prawidłowo, według ściśle określonych instrukcji

i procedur zapewniających jednorodność i

powtarzalność wyrobu
GMP ma miejsce wtedy, gdy zapewniona

jest stała i ścisła kontrola wszystkich

elementów produkcji na kolejnych etapach

powstawania produktu, począwszy od

zaopatrzenia w surowce, poprzez

magazynowanie, produkcję, pakowanie i

znakowanie, a kończąc na składowaniu i

dystrybucji gotowego wyrobu

GMP- System ten można porównać do łańcucha -pęknięcie
jednego ogniwa powoduje przerwanie łańcucha, a tym samym nie
spełnienie wyznaczonego celu, jakim jest osiągnięcie wysokiej
jakości produktu

Generalną zasadą GMP jest wyeliminowanie z

procesu wytwarzania jakiejkolwiek improwizacji i

przypadkowości
Wszystkie czynności muszą być wykonywane

dokładnie tak, jak to wskazują pisemne

instrukcje i procedury
Każda wykonana czynność musi być zapisana i

potwierdzona w odpowiednim dokumencie, a

weryfikacja produkcji ściśle według

dokumentacji. GMP daje producentom prawo do

uzyskania certyfikatu GMP

W praktyce wdrożenie GMP oznacza opracowanie i
wdrożenie procedur/instrukcji dla procesu produkcyjnego
oraz wymagań dla takich elementów produkcji, jak:

pozyskiwanie surowców,
budynki i otoczenie produkcyjne,
maszyny i urządzenia,
magazynowanie,
transport,
dystrybucja,
personel,
szkolenie,
mycie i dezynfekcja,
dezynsekcja i deratyzacja

GMP

W Polsce podstawą prawną regulującą
tematykę GMP jest Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 03.12.2002 w
sprawie Wymagań Dobrej Praktyki
Wytwarzania (Dz. U. nr 224 z dnia
21.12.2002)

GLP

Good Laboratory Practice
Dobra Praktyka Laboratoryjna

GLP

W Polsce wprowadza ją Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca 2003 r.
w sprawie kryteriów, które powinny
spełniać jednostki organizacyjne
wykonujące badania substancji i
preparatów chemicznych, oraz kontroli
spełnienia tych kryteriów (Dz. U. Nr 116,
poz. 1103)

GLP

Z definicji zamieszczonej w tym rozporządzeniu

Dobra Praktyka Laboratoryjna jest:

"... systemem

zapewnienia jakości badań, określającym

zasady organizacji jednostek badawczych

wykonujących

niekliniczne badania

z zakresu

bezpieczeństwa i zdrowia człowieka i

środowiska, w szczególności badania substancji

i preparatów chemicznych wymagane ustawą, i

warunki, w jakich te badania są planowane,

przeprowadzane i monitorowane, a ich wyniki

są zapisywane, przechowywane i podawane w

sprawozdaniu

GLP

Celem Zasad Dobrej Praktyki
Laboratoryjnej jest promowanie jakości i
wiarygodności uzyskiwanych wyników
badań, od momentu ich planowania, aż po
właściwe przechowywanie danych
źródłowych i sprawozdań, tak by możliwe
było prześledzenie toku badania lub jego
całkowite odtworzenie

GLP

Weryfikacja spełniania zasad DPL nie dotyczy

merytorycznej oceny celu, przedmiotu i

metodyki badań, koncentrując się natomiast

na:

-

Zasobach

(organizacja jednostki badawczej,

personel, pomieszczenia i wyposażenie);

-

Regułach przeprowadzania badań

(plany

badań, Standardowe Procedury Robocze, funkcja,

zadania i odpowiedzialność kierownika badania);

-

Dokumentacji

(dane źródłowe, sprawozdanie z

badania, archiwizacja);

-

Programie zapewnienia jakości

GHP

Good Higienic Practice
Dobra Praktyka Higieniczna

GHP

to spisane reguły dotyczące spełnienia
wymagań sanitarno-higienicznych na
każdym etapie produkcji

GHP

GHP swoim zakresem obejmuje:

- stan sanitarny otoczenia zakładu,

- stan sanitarny poszczególnych pomieszczeń,

stanowisk pracy, aparatury, urządzeń i sprzętu,

- zabezpieczenie zakładu przed gryzoniami i

owadami,

- warunki temperaturowe i wilgotności,

- skuteczność mycia i dezynfekcji,

- stan sanitarny środków transportu,

- przestrzeganie wymagań określonych w

przepisach o warunkach zdrowotnych

pracowników

Normy z rodziny ISO 9000

Nowa rodzina norm ISO 9000 (po nowelizacji) składa się z 4 norm

podstawowych:

ISO 9000:2000

Quality management systems -

Fundamentals and

vocabulary

(odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 9000:2001 Systemy

zarządzania jakością -

Podstawy i terminologia

),

ISO 9001:2000

Quality management systems -

Requirements

(odpowiednik

krajowy - PN-EN ISO 9001:2001Systemy zarządzania jakością -

Wymagania

),

ISO 9004:2000

Quality management systems -

Guidelines for performance

improvements

(odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 9004:2001 Systemy

zarządzania jakością -

Wytyczne doskonalenia funkcjonowania

),

ISO 19011:2002

Guidelines on Quality and/or Environmental Management

Systems Auditing

(Odpowiednik krajowy - PN-EN ISO 19011:-

Wytyczne

dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania

środowiskowego

)

oraz norm, specyfikacji technicznych i raportów technicznych

wspomagających normy podstawowe, zawierających wytyczne dotyczące

specyficznych zagadnień w ramach systemu zarządzania jakością

Normy serii ISO 14000

Normy z serii ISO 14000 dotyczące
zarządzania środowiskowego, czyli tego co
organizacja robi, aby zminimalizować
negatywny wpływ na środowisko swoich
działań, wyrobów i usług -są kolejnymi, po
ISO 9000, normami dotyczącymi
zarządzania

ISO 14000/ISO 9000

Normy z serii ISO 9000 dotyczą takiego

zarządzania organizacją, aby zapewnić jakość

wyrobów zamierzonych, które wytwarzane są z

myślą o sprzedaży i zadowoleniu klientów, o tyle

wprowadzenie norm z serii ISO 14000 ma na celu

zadowolenie wszystkich stron zainteresowanych

jakością wyrobów "niezamierzonych", a więc

tych, które powstają przy okazji produkcji i mogą

w sposób niekorzystny wpłynąć na środowisko
"Klientem" w normach serii ISO 14000 jest

środowisko.

ISO 14000

Seria norm ISO 14000 składa się z norm

dotyczących systemów zarządzania

środowiskowego (tj. ISO 14001 i ISO 14004) oraz

narzędzi zarządzania środowiskowego (tj.

wszystkich innych dokumentów serii ISO 14000)
Zgodnie z tym podejściem ustanowienie i wdrożenie

systemu zarządzania środowiskowego jest związane

z określeniem polityki środowiskowej organizacji

oraz celów i zadań środowiskowych
Narzędzia zarządzania środowiskowego mają

natomiast pomóc organizacji w realizacji polityki,

celów i zadań środowiskowych

ISO 14000

Celem norm serii ISO 14000 jest pomoc organizacjom,

niezależnie od charakteru, wielkości i rodzaju, w

zarządzaniu wpływem ich działań, wyrobów i usług na

środowisko oraz minimalizacja oddziaływania na

środowisko i efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów

na każdym etapie działalności

Obejmują one wszystkie aspekty istotne z punktu widzenia

zarządzania środowiskowego i dotyczą:

systemów

zarządzania, auditowania i innych badań, oceny efektów

działalności środowiskowej, etykietowania środowiskowego,

oceny cyklu życia, terminologii, projektowania pod kątem
środowiska oraz komunikacji środowiskowej

ISO 14000

Struktura norm i innych dokumentów

opracowywanych w ISO/TC 207

Environmental Management

Ocena cyklu życia (LCA)

LCA –

Life Cycle Analysis

Jednym z podstawowych założeń LCA
jest badanie aspektów środowiskowych
i potencjalnych wpływów w całym
okresie życia wyrobu, począwszy od
pozyskania surowców poprzez
produkcję, użytkowanie aż do likwidacji

Według normy PN-EN ISO 14040 technika
ta może być wykorzystana do:

identyfikacji możliwości poprawy aspektów

środowiskowych wyrobów w różnych etapach ich

cyklu życia;
podejmowania decyzji w przemyśle, organizacjach

rządowych lub pozarządowych (np. planowanie

strategiczne, ustalanie priorytetów, projektowanie

wyrobów lub procesów, a także przeprowadzanie

zmian w tym zakresie);
wyboru istotnych wskaźników oceny efektów

działalności środowiskowej, włączając techniki

pomiarowe;
marketingu (dotyczącym np. oświadczeń

środowiskowych, schematów eko-etykietowania lub

deklaracji środowiskowych wyrobów)

Badania techniką LCA prowadzi się w
4 etapach:

określenie celu i zakresu,
analiza zbioru,
ocena wpływu,
Interpretacja

które są przedmiotem czterech norm

międzynarodowych ISO 14040:1997, ISO

14041:1998, ISO 14042:2000 i ISO

14043:2000.

Norma PN-EN ISO 14040:2000

- Zarządzanie środowiskowe -. Ocena
cyklu życia -. Zasady i struktura –
omawia podstawowe zasady i strukturę
LCA bez szczegółowego opisu metody;

PrPN-EN ISO 14041

Zarządzanie

środowiskowe - Ocena cyklu życia - Określenie

celu i zakresu oraz analiza zbioru

(przygotowany projekt Polskiej Normy do

ustanowienia przez PKN)
- prezentuje dwa pierwsze etapy LCA
pierwszy to określenie celu oraz zakresu badań;
drugi LCI - najmniej kontrowersyjny - analiza

zbioru wejść (materiały i energia) i wyjść

(materiały i odpady) w cyklu życia, czyli tzw. bilans

materiałowy, którego celem jest uporządkowanie

informacji o większości oddziaływań

środowiskowych przedsiębiorstwa związanych z

procesami produkcyjnymi, a w przypadku LCA

również pozaprodukcyjnymi,

PrPN-EN ISO 14042

Zarządzanie

środowiskowe - Ocena cyklu życia - Ocena

wpływu cyklu życia

(projekt Polskiej Normy na etapie ankiety -
adresowanej i powszechnej) –
opisuje fazę Oceny Wpływu na Środowisko
LCIA, w której sporządza się między innymi
katalog odpadów oraz przyporządkowuje się
dane poprzedniego etapu konkretnym
oddziaływaniom środowiskowym oraz
przeprowadza się ich hierarchizację,

PrPN-EN ISO 14043

Zarządzanie

środowiskowe - Ocena cyklu życia -

Interpretacja cyklu życia

(projekt Polskiej Normy na etapie
ankiety - adresowanej i powszechnej) –
jest to ostatni etap badań, w którym
formułuje się ostateczne wnioski z
przeprowadzonej analizy zgodnie z
wytyczonym na pierwszym etapie celem

Można zatem wskazać te elementy danego wyrobu,

procesu czy usługi, w przypadku których zagrożenia

środowiskowe są największe
Na tej podstawie ustala się sposoby minimalizowania

wpływu na środowisko - na przykład poprzez zmianę

technologii w tej fazie życia wyrobu czy procesu,

który jest najbardziej uciążliwy dla środowiska
Można także na podstawie LCA wskazać, któremu

wyrobowi można przyznać eko-etykietę
W przypadku zaś analiz porównawczych - wskazać,

który wyrób jest ,,lepszy'' z punktu widzenia jego
oddziaływania na środowisko.