EMAS

Environmental and Audit
Scheme

Celem EMAS – Ustawy Rady EWG Nr 1836/93 z 29
czerwca 1993 r. „o dobrowolnym uczestnictwie
przedsiębiorstw przemysłowych w systemie EWG
dotyczącym zarządzania i jego audytowania jest
promowanie

poprawy

działalności

przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska
w krajach Unii Europejskiej przez wdrażanie
Systemów

Zarządzania

Środowiskowego

wspieranych przez techniczną ocenę działalności.
W ramach EMAS przeglądom ekologicznym
podlega 58 rodzajów działalności przemysłowej,
obejmujących

procesy

produkcyjne,

przetwórstwo, wydobycie oraz neutralizację i
składowanie

odpadów.

Od

przedsiębiorstw

wymaga

się

składania

szczegółowych

sprawozdań na temat wszystkich emisji i zrzutów
zanieczyszczeń do środowiska, oddziaływania
tych

przedsiębiorstw

na

środowisko

i

społeczeństwo

mieszkające

w

sąsiedztwie

zakładów,

nakładów

materiałowych

i

energetycznych.

Przedsiębiorstwa chcąc uzyskać certyfikat w
ramach EMAS muszą podjąć następujące działania:

•

określić

politykę

ekologiczną

zgodną

z

obowiązującymi
przepisami w zakresie ochrony środowiska i w
sposób
ciągły (permanentnie) zmniejszać oddziaływanie
na
środowisko swoich procesów produkcyjnych do
czasu
osiągnięcia „stosowania ekonomicznie możliwych
najlepszych dostępnych technologii”,

• przeprowadzić przeglądy ekologiczne,

•

opracować

program

zarządzania

ochroną

środowiska w celu
doprowadzenia do zgodności z obowiązującymi
przepisami,

• przeprowadzić okresowe przeglądy zgodnie z
normami
technicznymi określonymi przepisami EMAS lub w
systemie
norm ISO 10011,

• opracować i opublikować deklarację,

•

poddać

weryfikacji

zewnętrznej

zgodność

deklaracji z
przeprowadzonymi działaniami i osiągniętymi
rezultatami.

Celem Ustawy EWG Nr 1836/93 jest:

• ustawiczna poprawa stanu środowiska w miejscu firmy
ze
szczególnym uwzględnieniem ograniczenia
negatywnego wpływu
na środowisko do poziomu odpowiadającemu
stosowaniu
najlepszych ekonomicznie opłacalnych technik,

• ciągłe zmniejszanie szkodliwych oddziaływań na
środowisko tam,
gdzie znajduje się miejsce zakładu,

• przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony
środowiska,

• sformułowanie celów ekologicznych oraz
poszczególnych
kroków do osiągnięcia tych celów z wyszczególnionymi
terminami oraz osobistą odpowiedzialnością,

• wdrożenie systemu zarządzania ochroną środowiska
jako
narzędzie do realizacji ekologicznej. Nie potrzebuje on
być
certyfikowany,

• informowanie społeczeństwa w sprawach dotyczących
ochrony
środowiska,

• zobowiązanie pracowników najemnych,
podwykonawców oraz
dostawców do przestrzegania norm zakładowych
ochrony
środowiska.

EMAS (Environmental Management and Audit Scheme)
– Ustawa Rady UE Nr 1836/93 z 29 czerwca 1993 r. „o
dobrowolnym

uczestnictwie

przedsiębiorstw

przemysłowych w systemie UE dotyczącym zarządzania
i jego auditowania znana również jako Program
Przeglądów i Zarządzania Ochroną Środowiska.

EMAS został wydany jako instrument
oddziaływania

ekologicznego,

który

stosowany jest „dobrowolnie”. Oznacza
to,

że

o

zastosowaniu

systemów

zarządzania środowiskiem zgodnych z
EMAS

mogą

zdecydować

same

przedsiębiorstwa. Nie istnieje wobec tego
przymus

zastosowania.

Ponadto

nie

istnieją w związku z tym także inne
przepisy ekologiczne na szczeblu UE,
które by zobowiązywały do zastosowania
EMAS. System EMAS stawia bardziej
surowe wymagania w stosunku do
systemów zarządzania środowiskowego
niż norma.

Terminologia EMAS

Polityka środowiskowa - pisemna deklaracja celów i zamiarów w
odniesieniu do ochrony środowiska.
Wstępny przegląd środowiskowy - kluczowy element determinujący
wdrożenie Systemu Zarządzania Środowiskowego. Informacje zdobyte
podczas jego przeprowadzania stanowią cenny element przy opracowywaniu
i wdrażaniu EMAS.
Program środowiskowy - powinien określać:
- wskaźniki, za pomocą których wszelkie działania będą oceniane,
- jakie cechy będą oceniane przez dany wskaźnik,
- plan realizacji zadań,
- odpowiedzialność i niezbędne zasoby, zarówno finansowe, jak i osobowe.
System zarządzania środowiskiem - część ogólnego systemu
zarządzania, która zawiera strukturę organizacyjną, działania, procedury i
zasady formułowania oraz wdrażania polityki ekologicznej.
Przegląd środowiskowy - systematyczna, udokumentowana, okresowa i
celowa ocena osiągnięć organizacji, systemu zarządzania i procesów
stworzonych w celu ochrony środowiska.
Oświadczenie

środowiskowe

-

inaczej

raport

środowiskowy

-

przedstawienie do publicznej wiadomości niezbędnej ilości informacji
dotyczącej oddziaływań środowiskowych.
Ocena - dokonywana przez zewnętrznego weryfikatora, polega na:
- przejrzeniu dokumentacji,
- przeprowadzeniu wywiadu z pracownikami w trakcie wizji lokalnej,
- przygotowaniu raportu końcowego.

Jednym z kluczowych cech EMAS jest
wiarygodność

i

przejrzystość

prezentowanych danych związanych z
wszelkimi

zmianami

odnośnie

oddziaływań

przedsiębiorstwa

na

środowisko.

Od

przedsiębiorstw

wymaga

się

bowiem

składania

szczegółowych raportów związanych z
zużyciem

surowców,

materiałów,

energii,

ładunkiem

zanieczyszczeń

emitowanych

do

środowiska

itd.

Wszystkie

zebrane

dane,

jak

i

odpowiednie

rozwiązania

proekologiczne

drukowane

są

w

publicznych raportach, które sprawdza
z kolei niezależny weryfikator.

Dla przedsiębiorstw stosowanie się do wymogów
rozporządzenia EMAS oznacza:

 ustawiczną poprawę stanu środowiska w
miejscu
lokalizacji firmy ze szczególnym naciskiem na
ograniczenie negatywnego oddziaływania
przedsiębiorstwa na środowisko,

 przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony
środowiska,

 sformułowanie celów ekologicznych z
wyszczególnionymi datami oraz zakresem
odpowiedzialności,

 wdrożenie systemu zarządzania ochroną
środowiska jako
narzędzia dla realizacji ekologicznej,

 informowanie społeczeństwa o sprawach
dotyczących
ochrony środowiska,

 zobowiązania pracowników najemnych,
podwykonawców
oraz dostawców do przestrzegania norm
zakładowych
ochrony środowiska.

Wiarygodność i wszelkie konsekwencje związane
z

funkcjonowaniem

EMAS

muszą

zostać

zapewnione

przez

określony

organ

akredytujący

audytorów

oraz

organ

rejestrujący

przedsiębiorstwa

spełniające

wymagania EMAS.
Każdy kraj będący członkiem Unii Europejskiej
jest zobowiązany do utworzenia odpowiednich
jednostek

akredytujących

i

rejestrujących.

Głównym zadaniem instytucji akredytującej
jest

akredytowanie

weryfikatorów

środowiskowych.

Akredytacja

ta

zapewnia

odpowiednią

wiedzę

i

doświadczenie

weryfikatora.
Organ rejestrujący jest odpowiedzialny za
rejestrację przedsiębiorstw, które przystąpiły do
EMAS.

STRUKTURA EMAS
Rozporządzenie EMAS składa się z dwóch
części. Część pierwsza to 21 podstawowych
artykułów, które określają m.in.:

ogólne zasady audytu i weryfikacji,

obszerność raportu ekologicznego,

zasady akredytacji weryfikatorów i
rejestracji przedsiębiorstw,

relacje do norm krajowych,
międzynarodowych i europejskich,

kto może przystąpić do programu,

wymagania odnośnie organów
odpowiedzialnych za wdrożenie
rozporządzenia.
Część druga to 5 załączników.

Numer

artykuł

u

Treść artykułu

Artykuł

1

Proekologiczne zarządzanie i plany kierowania
przedsiębiorstwem
oraz jego cele (programy zarządzania, zadania i
częstotliwość oceny działalności, przekazanie
informacji opinii publicznej)

Artykuł

2

Definicje związane z ochroną środowiska,
systemem zarządzania, akredytacją (m.in. zakres
polityki ekologicznej, przeglądu ochrony
środowiska, programu ochrony środowiska, zadań
ochrony środowiska itd.)

Artykuł

3

Udział w planie (systemie) - przystosowanie
polityki ochrony środowiska, sposób kontroli
wyników i kierowania inspekcjami ekologicznymi,
itp.

Artykuł

4

Dokonywanie przeglądów i zatwierdzanie
(częstość kontroli, kompetencje akredytorów)

Artykuł

5

Raport dotyczący środowiska (zawartość raportu -
dane, możliwości zmiany działalności
przedsiębiorstwa w stosunku do środowiska
naturalnego, częstość przedkładania raportu)

Artykuł

6

Akredytacja i nadzór kontrolerów ochrony
środowiska (kto może zostać akredytorem,
ujednolicenie wymogów akredytacji)

Artykuły rozporządzenia EMAS

Artykuł 6

Akredytacja i nadzór kontrolerów ochrony

środowiska (kto może zostać akredytorem,

ujednolicenie wymogów akredytacji)

Artykuł 7

Spis akredytowanych kontrolerów do spraw

ochrony środowiska (uaktualnienie listy

kontrolerów co 6 miesięcy)

Artykuł 8

Rejestracja obiektu (numer rejestracyjny, opłata

rejestracyjna)

Artykuł 9

Publikacja spisu zarejestrowanych miejsc

Artykuł

10

Szczegółowe zarządzenia odnoście

zarejestrowanych obiektów (wykaz nie może być

używany jako reklama)

Artykuł

11

Koszty i opłaty

Artykuł

12

Wzajemne powiązania z narodowymi, europejskimi

i międzynarodowymi standardami

Artykuł

13

Wspieranie przedsiębiorstw do uczestnictwa , a

szczególnie małych i średnich firm

Artykuł

14

Włączanie pozostałych sektorów do programu

(jedynie na bazie eksperymentalnej)

Artykuł

15

Informacje (przedsiębiorstw odnośnie zmian w

regulaminie, opinii publicznej odnośnie
przedsiębiorstw)

Artykuł

16

Naruszenia i konsekwencje

Artykuł

17

Załączniki

Artykuł

18

Kompetentne organy (powołanie odpowiednich

instytucji)

Artykuł

19

Komitet (obowiązki reprezentantów komisji)

Artykuł

20

Weryfikacje systemu

Artykuł

21

Wejście w życie

Numer

załączni

ka

Informacje i wymagania

Załączni

k I

Wymagania dotyczące polityki ochrony środowiska, programów i
systemów zarządzania środowiskiem:
A. Polityka środowiskowa, cele i programy w zakresie ochrony
środowiska
B. Systemy zarządzania środowiskiem (organizacja i personel, skutki
oddziaływania na środowisko, monitoring, rejestracja dokumentacji,
audyty środowiskowe)
C. Zagadnienia, które należy uwzględnić (emisje, odpady, zarządzanie
surowcami, itp.)
D. Praktyka dobrego zarządzania (konieczność redukcji emisji
zanieczyszczeń, ilości odpadów, materiałów, energii, informowania
opinii publicznej itd.)

Załączni

k II

Wymagania dotyczące przeprowadzania przeglądów ekologicznych:
A. Cele
B. Zakres
C. Organizacja i środki
D.Planowanie i przygotowanie miejsca kontroli (przydzielenie środków
pieniężnych, przegląd wniosków z badań)
E. Czynności w ramach przeglądu
F. Protokół pokontrolny, rezultaty, wnioski
G. Korzyści wynikające z badania (możliwość przeprowadzania działań
naprawczych)
H. Częstość przeglądów

Załączni

k III

Wymagania dotyczące akredytacji weryfikatorów ekologicznych oraz
funkcji weryfikatora:
A. Wymagania dotyczące akredytacji weryfikatorów
B. Funkcja weryfikatorów

Załączni

k IV

Oświadczenia o udziale

Załączni

k V

Informacje, które należy przedłożyć kompetentnym organom w
momencie składania wniosku o rejestrację lub kolejnego raportu
ekologicznego

Załączniki do

rozporządzenia

EMAS

System EMAS stawia o wiele bardziej surowe wymagania w
stosunku do systemów zarządzania środowiskowego niż
norma ISO 14001.
Obecnie w Polsce pracuje się nad projektem nowej ustawy,
która będzie dotyczyć kompetencji organów administracji
w

tworzeniu

i

kontroli

uczestnictwa

zakładów

przemysłowych

w

EMAS.

Pieczę

nad

rejestracją

przedsiębiorstw zarejestrowanych w systemie, jak i jej
weryfikatorów

sprawować

będzie

Minister

Ochrony

Środowiska. Dużą rolę do odegrania mają wojewodowie.
Oni bowiem prowadzić będą rejestrację wojewódzką, która
z kolei umożliwi wpis do rejestru centralnego. Oprócz
wymagań jakie stawia włączenie do systemu EMAS,
jednostki

zobligowane

będą

do

uiszczenia

opłaty

rejestracyjnej na konto prowadzone przez konkretnego
wojewodę. Opłata ustalona będzie przez ministra
środowiska i zależna od wielkości podmiotu rejestrującego
się. Pozwoli to na utrzymanie systemu dobrowolnej
rejestracji.
Projekt ustawy nie określa w sposób szczegółowy
wymagań stawianych przedsiębiorstwom przystępującym
do rejestracji lub ubiegającym się o jej przedłużenie.
Podyktowane jest to koniecznością dostosowania się Polski
do wymagań Unii Europejskiej, co stanie się realne po
wstąpieniu do UE.

Rozporządzenie to jest dostosowane do wymogów
gospodarki rynkowej, a firmy rejestrując swoją
działalność są zobowiązane do:

 stosowania polityki ekologicznej,

 prowadzenia przeglądu wszystkich emisji do
otoczenia i
oddziaływań związanych z działalnością w danej
lokalizacji,

 wprowadzenia programu proekologicznego dla
swojej
lokalizacji i proekologicznego systemu
zarządzania w celu
określonej przejrzystości i jasności przeglądu
środowiskowego,

 utrzymywania funkcjonującego
proekologicznego
systemu zarządzania, kontrolowanego przez
wewnętrznych i zewnętrznych audytorów z
częstotliwością przynajmniej raz na trzy lata,

 przygotowania corocznego oświadczenia
środowiskowego (raportu) na podstawie
wstępnego
przeglądu ekologicznego i każdego audytu.

EMAS

przewidziany

jest

tylko

dla

przedsiębiorstw

przemysłowych

(zaszeregowanych w sekcjach C i D
Europejskiej Klasyfikacji Działalności) oraz
związanych

z

wytwarzaniem

energii

elektrycznej, gazu, pary, ciepłej wody,
likwidacją i unieszkodliwianiem odpadów.

W projekcie przewiduje się otwarcie EMAS
dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw -
tzw. EMAS II, integrujący wymagania
systemowe EMAS z wymaganiami normy
ISO 14001.

Zbliżające się wejście Polski do Unii Europejskiej wiąże się między
innymi z koniecznością zaadoptowania struktur administracyjnych do
stosowania Rozporządzenia nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 19 marca 2001r. w sprawie umożliwiania dobrowolnego
uczestnictwa organizacji w Systemie Eko-Zarządzania i Audytów
Wspólnoty (Eco Management and Audit Scheme – EMAS). Projekt
nowej ustawy określa kompetencje organów administracji w
tworzeniu

i

utrzymywaniu

systemu

dobrowolnej

rejestracji

podmiotów w systemie EMAS. Kluczową rolę tzw. organu
kompetentnego opisanego w Rozporządzeniu EMAS będzie pełnił
Minister Środowiska. Do jego zadań będzie należało prowadzenie
rejestru podmiotów zarejestrowanych w systemie EMAS a także
weryfikatorów uprawnionych (akredytowanych) do prowadzenia
oceny

zgodności

systemu

zarządzania

środowiskowego

z

wymaganiami EMAS. Z punktu widzenia podmiotów starających się o
rejestrację bardziej istotną rolę będą mieli wojewodowie prowadzący
tzw. rejestry wojewódzkie. Dopiero na podstawie wpisu do rejestru
wojewódzkiego uzupełniany będzie rejestr centralny prowadzony
przez ministra. Weryfikatorami EMAS będą mogły zostać zarówno
podmioty (z pewnością znajdą się wśród nich jednostki zajmujące się
dotychczas m.in. certyfikacją na zgodność z wymaganiami normy ISO
14001), jak i osoby fizyczne. W obu przypadkach niezbędne będzie
spełnienie

określonych

wymagań

i

uzyskanie

akredytacji.

Szczegółowe wymagania dla weryfikatorów zostaną opracowane
przez Polskie Centrum Akredytacji, które zgodnie z projektem
ustawy

przejmie

odpowiedzialność

za

system

akredytacji

weryfikatorów.

Projekt ustawy przewiduje powołanie ciała doradczego przy
ministrze środowiska Krajowej Rady Eko-zarządzania. Rada
będzie miała na celu m.in. opiniowanie związanych aktów
prawnych i analizę funkcjonowania systemu.

Rejestracja w systemie EMAS będzie wymagała od podmiotów
nie tylko spełnienia wymagań Rozporządzenia, ale również
wniesienia opłaty rejestracyjnej na konto prowadzone przez
właściwego wojewodę. Opłaty rejestracyjne będą stanowić
podstawę utrzymania sytemu rejestracji. Ich wysokość
zostanie ustalona przez ministra środowiska w drodze
rozporządzenia. Będzie zróżnicowana w zależności od
wielkości podmiotu starającego się o rejestrację. Rejestr
podmiotów, które pomyślnie przeszły weryfikację będzie
publikowany w Monitorze Polskim.

W porównaniu do propozycji zmian w ustawie Prawo ochrony
środowiska omawiany projekt zawiera znacznie mniej
szczegółów dotyczących wymagań stawianych podmiotom
starającym się o rejestrację lub o jej przedłużenie. W związku
z tym, że po wejściu do UE Rozporządzenie EMAS stanie się
obowiązujące także w naszym kraju, w projekcie ustawy
ograniczono się do zagadnień instytucjonalnych
specyficznych dla Polski, pominięto natomiast zapisy
wywodzące się z treści Rozporządzenia EMAS.

Podsumowując:
1. Projekt ustawy przedstawia spójny system
rejestracji podmiotów, które wdrożyły system
zarządzania środowiskowego zgodny z
wymaganiami Rozporządzenia EMAS.
2. Projekt nie zawiera szczegółów dotyczących
wymagań stawianych weryfikatorom, którzy będą
mieli kluczowe znaczenie dla powodzenia
funkcjonowania systemu.

Ostatnia uwaga jest szczególnie istotna w świetle
malejącej

wiarygodności

certyfikacji

systemów

zarządzania środowiskowego w ogóle oraz malejącej
popularności EMAS w krajach członkowskich UE. Bardzo
wiele zależy więc od dalszych działań organów
wymienionych w projekcie ustawy. W UE coraz częściej
można się spotkać z opinią, że jedyną szansą na
utrzymanie systemu EMAS jest nadanie mu rangi
przewyższającej system certyfikacji na zgodność z
normą ISO 14001. W tym układzie tylko najlepsi
posiadacze certyfikatu ISO 14001 mogliby zarejestrować
się w systemie EMAS.