1

1

Immunologia Transplantacyjna

Metody oznaczania antygenów

zgodności tkankowej

Immunogenność

Antygen

Antygenowość

2

Transplantologia – jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny

Szansa całkowitego wyleczenia wielu chorych, dla których nie było
wcześniej ratunku

Immunologia transplantacyjna

Przeszczepianie narządów, transplantacja

(z

łac.

transplantare - szczepić i plantare - sadzić)

-„przeniesienie” narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego
ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała)

Przeszczep (transplantat) - komórki,

tkanki

(

skóra

,

rogówka

,) lub

narząd

(

serce

,

nerka

) pobrane od dawcy, podlegające

chirurgicznemu

przeszczepieniu do organizmu biorcy.

Cel: zastąpienie tkanek lub organów, które nie funkcjonują prawidłowo

3

Rodzaje przeszczepów:

(ze względu na różnice genetyczne miedzy dawcą a biorcą)

Allogeniczny – między różnymi genetycznie osobnikami
tego samego gatunku

Ksenogeniczny – między osobnikami odmiennych
gatunków

Isogeniczny – między identycznymi osobnikami tego

samego gatunku

Autogeniczny – dawca i biorca to ten sam osobnik

4

- przeszczep (tkanki lub organy) jest traktowany przez układ odpornościowy
biorcy jako obcy (rozpoznawany, niszczony)  odrzucenie przeszczepu

- w przypadku iso- i autogenicznych przeszczepów  brak odpowiedzi biorcy
na przeszczep.

Jaka jest główna cecha przeszczepu, która jest rozpoznawana przez biorcę ???

-różnice w allotypach cząsteczek MHC (I i II)

Główną barierą w transplantologii są

genetyczne różnice między dawcą a biorcą

5

Odpowiedź wrodzona

Węglowodany
Lipidy

Białka / peptydy

Patogen

Patogen

MHC

Układ odpornościowy

Odpowiedź nabyta

6

MHC – major histocompatibility complex

- antygeny zgodności tkankowej

- zespół genów je kodujących = główny układ zgodności tkankowej

(MHC)

(HLA – człowiek; H-2 – mysz)

- odgrywa kluczową rolę w komunikacji między komórkami układu

odpornościowego

-zasadnicza rola MHC – prezentacja obcych cząsteczek własnym

limfocytom T

MHC - major histocompatibility complex

HLA - human leukocyte antigen

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2

7

LEUKOCYTY

GRANULOCYTY

MONOCYTY

4-8%

LIMFOCYTY

20-45%

NEUTROFILE

56-73%

BAZOFILE

0-0,5%

EOZYNOFILE

2-4%

B

T

Tc

Th

Th17

NK

8

Budowa cząsteczek MHC

•

Istnieją cząsteczki MHC klasy I i klasy II

•

różnią się pod względem budowy i funkcji

MHC I

Wszystkie komórki

jądrzaste

MHC II

Komórki prezentujące

antygen:

-Limfocyty B

-Komórki dendrytyczne

-Monocyty

9

Prezentacja Ag limfocytom T

Limfocyty T nie są w stanie rozpoznawać Ag wolnych a jedynie takie
które są prezentowane przez cząsteczki MHC

MHC - umożliwia rozpoznawanie przez limf. T różnych patogenów

• Wewnątrzkomórkowych – MHC I
• Zewnątrzkomórkowych – MHC II

patogen

peptyd

HLA I

HLA II

10

Z udziałem cząstek MHC klasy I

(dotyczy głównie Ag

syntetyzowanych w komórce

prezentującej – Ag endogenne)

Limfocyt T CD8+

Z udziałem MHC II
(dotyczy przede wszystkim Ag
pochłoniętych przez komórki
prezentujące)

Limfocyt T CD8+

Cząsteczki MHC

11

MHC - genetyka



Kompleks genów układu MHC znajduje się na 6-tym
chromosomie



Obejmuje ponad 4 mln pz, zawiera ponad 100 genów !!!



MHC – wiele genów odznaczających się największym

polimorfizmem

12

MHC – polimorfizm

Geny układu MHC cechuje wysoki polimorfizm

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

3

13

- Niezbędna jest ocena stopnia zgodności między dawcą a biorcą

 w celu zminimalizowania / wykluczenia rozpoznania przeszczepu

jako „intruza” przez biorcę

Poprzez oznaczanie antygenów zgodności tkankowej dążymy do
rozpoznania i zminimalizowania różnic genetycznych między dawca a
biorcą.

Metody oznaczania antygenów

zgodności tkankowej

14

Metody oznaczania antygenów

zgodności tkankowej

1) Metody serologiczne

2) Metody genetyczne

15

Metody serologiczne

Reakcje oparte na reakcji cytotoksyczności mediowanej przez przeciwciała i
zależnej od komplementu

 związanie swoistych przeciwciał z antygenami (MHC) na powierzchni
komórek (limfocytówT)

(

+

)

Zalety

: szybkość, niskie koszta

(

-

)

Wady

: brak możliwości rozróżniania znanych wariantów allelicznych HLA

konieczność wykorzystania żywych komórek do badania.

16

Aktywacja dopełniacza

17

Metody genetyczne

• Najbardziej powszechny sposób typowania HLA

• Analiza polimorfizmu na poziomie DNA (nie na poziomie białka)

( + ) Zalety

: możliwość rozróżnienia praktycznie wszystkich alleli

znikomy odsetek błędów

łatwa standaryzacja

badanie martwych komórek

18

Metody genetyczne

-Technika szeroko stosowania w biologii molecularnej

- nazwa pochodzi od jednego ze sładników reakcji – Polimerazy DNA –
stosowanej do amplifikacji fragmentów DNA poprzez replikacje in vitro

PCR - Polymerase chain reaction

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

4

19

Reakcja PCR

20

GRUPY KRWI

21

Układ AB0



Grupę krwi determinuje zestaw Ag występujących na
powierzchni czerwonych krwinek. Ag te należą do wielocukrów,
a geny określające ich układ determinują transferazę
przenoszącą reszty cukrowe.



Ag układu AB0 stwierdza się nie tylko na erytrocytach, ale i
wszystkich komórkach poza neuronami, a w płynach
ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80%
populacji (tzw.

wydzielacze

). Występowanie antygenu A i B

(jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa
zero) zależy od dwóch genów.

22

Układ AB0



Wyróżnia się 4 podstawowe typy Ag:



I – podstawowy łańcuch wielocukrowy - w dwóch odmianach różniących
się wiązaniem glikozydowym

 typ 1 występuje na wszystkich komórkach za

wyjątkiem erytrocytów (i komórek nerwowych)

 typ 2 występuje na erytrocytach



II – łańcuch H – powstaje przez przeniesienie na łańcuch podstawowy

fukozy

(transferaza fukozylowa), występuje u większości ludzi 

grupa 0



III – łańcuch A – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie

N-

acetylogalaktozaminy

(transferaza N-acetylogalaktozaminowa) 

grupa A



IV – łańcuch B – wywodzi się z Ag H poprzez dodanie

galaktozy

(transferaza galaktozydowa) 

grupa B

23

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)