Temat:

„Przyczyny nieporozumień”

Wieloznaczności i ryzyko sporu słownego (→ logomachii).

Supozycje (role znaczeniowe) nazw:

prosta:

„Wczoraj na podwórku widziałem psa.”
„Pies podał mi łapę.”

formalna: „Pies jest popularnym zwierzęciem domowym.”

materialna: „«Pies» składa się z 4 liter.”

Supozycje (role znaczeniowe) czasowników:

znaczenie aktualne / znaczenie potencjalne:

„Piotr gra w szachy.”

Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:

ja, ty, on, ona, tutaj, tam, teraz, dzisiaj, wczoraj, itp.

Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:

ja

,

ty

, on, ona,

tutaj

, tam,

teraz

,

dzisiaj

,

wczoraj

, itp.

automatyczne wyrażenia okazjonalne

versus

wyrażenia wskazujące

Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:

referencyjne / anaforyczne użycie wyrażeń okazjonalnych

„On jest pilotem”

„Piotr jest pilotem. On jest wspaniały!”

Nieporozumienia spowodowane przez okazjonalność:

„Piotr podarował Jankowi samochód. Chyba go lubię!”

Ekwiwokacja:
→ błąd logiczny powstały na skutek używania w wywodzie
tego samego słowa lub zwrotu w różnych znaczeniach,
mimo że względy poprawności wymagają, by znaczenie
było to samo.

Jeśli ktoś jest pełnoletni, może kupić dom.
Jeśli ktoś

może

kupić dom, to ma dużo pieniędzy.

Jeśli ktoś jest pełnoletni, to ma dużo pieniędzy.

Ekwiwokacja:
→ błąd logiczny powstały na skutek używania w wywodzie
tego samego słowa lub zwrotu w różnych znaczeniach,
mimo że względy poprawności wymagają, by znaczenie
było to samo.

Jeśli Piotr jest inteligentny, to gra w szachy.
Jeśli Piotr

gra

w szachy, to nie może do nas przyjść.

Jeśli Piotr jest inteligentny, to nie może do nas przyjść.

Ekwiwokacja:
→ błąd logiczny powstały na skutek używania w wywodzie
tego samego słowa lub zwrotu w różnych znaczeniach,
mimo że względy poprawności wymagają, by znaczenie
było to samo.

Pegaz jest skrzydlatym koniem.
Pegaz jest.

Amfibolie, czyli wieloznaczności składniowe

― wieloznaczność strony czynnej:

„Dzieci zjadły rekiny.”
„Środki wyznaczają cele.”
„Byt określa świadomość.”
„Spadek indeksów giełdowych spowodował wzrost
bezrobocia.”
„Koszty przewyższają dochody.”

Amfibolie, czyli wieloznaczności składniowe

― wieloznaczność składni dopełniacza:

„krytyka opozycji”,
„oskarżenie ministra”,

„książka Jana”,
„polski obóz koncentracyjny”,

„Piotr przedstawił krytykę teorii, która ma wiele luk.”

Amfibolie, czyli wieloznaczności składniowe

― wieloznaczność spowodowana brakiem przecinka:

„Wypuścić nie wolno rozstrzelać”
(treść rozkazu na piśmie).

Amfibolie, czyli wieloznaczności składniowe

― inne przykłady:

„Jan zakopał skarb wraz z żoną i teściową.”
„W przychodni nie przyjmuje się dzieci z gorączką lub
obrzękiem szyi i wysypką.”
„Zatrudnię osobę potrafiącą obsługiwać komputer i
tapicera.”