1

METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO

WERONIKI SHERBORNE

ZAŁOŻENIA METODY RUCHU ROZWIJAJACEGO

Weronika Sherborne tworząc metodę Ruchu Rozwijającego, zwaną w Wielkiej Brytanii
"Developmental Movement" opierała się przede wszystkim na teorii R. Labana oraz na
doświadczeniach z własnej długoletniej pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.
Wypracowany w latach sześćdziesiątych system ćwiczeń ma zastosowanie we wspomaganiu
prawidłowego rozwoju dzieci i korygowaniu jego zaburzeń. Główna idea metody wyraża się
w stwierdzeniu, że posługiwanie się ruchem jest narzędziem wspomagania rozwoju
psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. Opracowany przez W. Sherborne
system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z
dorosłymi w trakcie tzw. "baraszkowania". Prostota i naturalność są głównymi walorami
metody Weroniki Sherborne i stanowią o jej wartości i powodzeniu.

Główną jej ideą jest posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju
psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju. Genialność metody Weroniki
Sherborne

polega

na

jej

prostocie

i

naturalności.

Celem metody jest doświadczenie przez dzieci ruchu, kontaktu fizycznego i emocjonalnego.

Podstawowe założenia metody, to rozwijanie przez ruch:



świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,



świadomości przestrzeni i działania w niej,



świadomość dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego

kontaktu.

Dziecko poznaje więc własne ciało i przestrzeń, która je otacza, spotyka w niej innego
człowieka, uczy się współpracować, zdobywa zaufanie do siebie i innych, a czując się
bezpieczne może stać się twórcze. Ruch jest zabawą, która daje przeżycie radości i dzielenia
jej z innymi, co jest bardzo ważne w nawiązywaniu kontaktów społecznych.

STOSOWANIE METODY WERONIKI SHERBORNE W POLSCE

Metoda Ruchu Rozwijającego jest upowszechniana w Polsce od przełomu lat
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Była ona kilkakrotnie prezentowana przez
Weronikę Sherborne i jej uczniów: Annę Leonard - nie żyjącą już dyrektorkę "szkoły życia"
w Londynie oraz George`a Hilla - byłego dyrektora centrum rehabilitacji dla dorosłych osób
upośledzonych w Bristolu.
Metoda ta jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla
dzieci zdrowych i z różnymi zaburzeniami rozwoju:



dzieci niesprawnymi intelektualnie,



dzieci jąkających się,



dzieci autystycznych,



dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,



dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,

2



dzieci głuchych i niewidomych,



dzieci zaniedbanych



dzieci z domów dziecka.

ORGANIZACJA ĆWICZEŃ I GRUP ZAJĘCIOWYCH

Projektując zajęcia metodą Weroniki Sherborne, warto pamiętać, że mają one pomóc dziecku
w poznaniu siebie, w zdobyciu do siebie zaufania, w poznaniu innych i nauczeniu się ufania
im, a dalej - poprzez nabywanie pewności siebie i wiary we własne możliwości - w nauczeniu
się aktywnego i twórczego życia.

Zasady uczestnictwa w zajęciach:



uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możesz dziecko zachęcać),



postaraj się nawiązać kontakt z dzieckiem (wzrokiem, dotykiem),



zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać radość z aktywności ruchowej,



bierz udział we wszystkich ćwiczeniach - baw się,



przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji,



zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szansę na działanie twórcze,



miej poczucie humoru,



nie krytykuj dziecka,



chwal dziecko nie za efekt, co za jego starania i wysiłek,



unikaj stwarzania sytuacji rywalizujących,



rozszerzaj krąg doświadczeń społecznych dziecka,



większość, szczególnie początkowych ćwiczeń, prowadź na podłodze,



zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając,



zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka,



proponuj na przemian ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne,



miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka,



ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w

stosunku do drugiej osoby,



we wszystkich ćwiczeniach dbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji

dominującej,



zaplanuj początek ćwiczeń tak, aby zawierał propozycję ćwiczeń - spotkań dających

poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu,



na zakończenia zajęć proponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające.

Planowane zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego muszą uwzględniać
prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka oraz rozwoju procesu
grupowego, a także możliwości i ograniczenia psychofizyczne dzieci, wynikające z zaburzeń
ich rozwoju. Program zajęć dla całej grupy powinien uwzględniać zarówno potrzeby grupy,
jak

i

indywidualne

potrzeby

dzieci.

W niektórych przypadkach konieczne jest prowadzenie zajęć indywidualnych. Ich planowanie
jest oparte na wcześniejszej, wstępnej diagnozie dziecka i wynika z potrzeb i ograniczeń
rozwojowych

dziecka.

Zajęcia z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne można z powodzeniem stosować jako
oddziaływania indywidualne, jednakże z uwagi na wartość, jaką dla rozwoju społecznego
dziecka niesie możliwość kontaktu z innymi osobami, zdecydowanie zachęcać należy do

3

prowadzenia

ich

w

formie

zajęć

grupowych.

Aby dziecko swobodnie i bezpiecznie czuło się w grupie, nie może ona być zbyt liczna.
Najbardziej komfortowe warunki zapewnia grupa licząca 6 - 14 dzieci, ale w przypadku
oddziaływań profilaktycznych liczebność grupy może wynosić około 25 - 28 dzieci. Wiek nie
jest ograniczony: mogą to być dzieci w wieku niemowlęcym, jak i dorośli.
Najczęściej jednak pracuje się z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Dobrze jest,
gdy każdemu dziecku można zapewnić starszego lub dorosłego partnera. Rolę partnerów
dzieci młodszych z powodzeniem mogą pełnić dzieci starsze ale najlepiej by byli to rodzice.
Dla celów terapeutycznych zajęcia winny odbywać się systematycznie, minimum raz w
tygodniu, lepiej gdy odbywają się częściej. Czas trwania zajęć prowadzonych metodą Ruchu
Rozwijającego zależy od samopoczucia i zainteresowań dzieci oraz od ich możliwości
rozwojowych,

najczęściej

około

1

godziny

(albo

krócej).

Należy również zadbać o odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże
( najlepiej parkiet), świeże powietrze. Zajęcia mogą odbywać się wszędzie, w każdych
warunkach, ponieważ nie wymagają żadnych urządzeń czy pomocy do ćwiczeń. W
niektórych sytuacjach mogą być jednak pomocne materace lub koce; szczególnie, gdy zajęcia
prowadzi się z dziećmi ze znacznym kalectwem. Wszyscy uczestnicy ćwiczeń powinni mieć
ubranie zapewniające im pełną swobodę ruchów, najlepiej, gdy ćwiczą boso, bo daje to im
najlepszy

kontakt

z

podłogą

i

poczucie

oparcia

o

nią.

Metodę Weroniki Sherborne można zaliczyć do niewerbalnych treningów interpersonalnych.
Zajęcia w grupie są szansą na zdobywanie i wzbogacanie doświadczeń społecznych. Mogą
pomóc dzieciom w nauce bycia z innymi, czerpania satysfakcji z różnych form kontaktów
społecznych.

RODZAJE ĆWICZEŃ

W programie ćwiczeń ruchowych Weronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń
wspomagających rozwój dziecka:

a/ Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała:

Poznanie własnego ciała oraz umiejętność kontrolowania go jest podstawową potrzebą
każdego człowieka. W rozwoju wiedzy o własnym ciele możemy wyróżnić kolejne etapy:
wyczuwanie własnego ciała, nazywanie części ciała, utrwalanie wiedzy o naszym ciele. Na tej
podstawie wykształca się świadoma kontrola ciała i jego ruchów.
Stopy, kolana, uda, nogi to części ciała, których poznanie i opanowanie powinno nastąpić jak
najwcześniej. Są one szczególnie ważne ze względu na rolę jaką pełnią. Kontrola ich jest
niezbędna do utrzymania pełnej równowagi ciała.
Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała to ćwiczenia polegające na tzw.
"wyczuwaniu". Możemy wymienić tutaj ćwiczenia na:



wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków,



wyczuwanie rąk i nóg,



wyczuwanie twarzy,



wyczuwanie całego ciała.

b/ Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu:

Są to ćwiczenia ściśle związane z poprzednią grupą. Należy znać siebie, mieć pewność
działania, aby nawiązywać kontakty z innymi osobami. Ćwiczenia te umożliwiają poznanie

4

otoczenia, dzięki czemu dziecko może czuć się swobodnie i nie obawiać się go. Wykonywane
są wyłącznie na podłodze. Mogą być przeprowadzane indywidualne, w parach lub w grupie.

c/ Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą:

Polegają na zdobywaniu i wymianie wspólnych doświadczeń podczas sesji ruchowych, ich
rezultat zależy od stopnia zaangażowania ćwiczących. W ćwiczeniach tych partner "bierny"
jest pod opieką osoby aktywnej. Partnerzy poznają siebie, swoją siłę, wspólnie przeżywają
wykonywane zadania. Ćwiczenia te są przede wszystkim dobrą zabawą, w trakcie której
uchodzą nagromadzone emocje i napięcia.
Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu możemy podzielić na cztery grupy:



ćwiczenia "z" w parach,



ćwiczenia "przeciwko" w parach,



ćwiczenia "razem" w parach,



ćwiczenia "razem" w grupie.

d/ Ćwiczenia twórcze:

Ćwiczenia "twórcze" pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki międzyludzkie, poznać sytuacje,
których ćwiczący mógłby nie doświadczyć w innych warunkach. W trakcie zajęć każde
dziecko może być twórcą w stopniu, w jakim sobie życzy. Szczególnym rodzajem ćwiczeń
twórczych godnych polecenia w pracy z małymi dziećmi są ćwiczenia przy muzyce w formie
tańca.

ZASTOSOWANIE METODY RUCHU ROZWIJAJĄCEGO

Rozważając możliwości zastosowania metody Ruchu Rozwijającego, warto myśleć o tej
metodzie jako o sposobie działania dającym szansę na prawidłowy rozwój dziecka i poprawę
funkcjonowania dziecka i rodziny.
Metoda Weroniki Sherborne jest metodą ogromnie uniwersalną, o wielu możliwościach jej
stosowania. Jest ona skuteczna jako metoda terapeutyczna, daje się też z powodzeniem
wykorzystać w profilaktyce, w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych
osób zainteresowanych własnym rozwojem.
Znajduje zastosowanie jako metoda terapii: w pracy z dziećmi z zaburzeniami rozwoju
psychoruchowego, z dziećmi z tzw. normą intelektualną, przejawiających zaburzenia w
zakresie sfery emocjonalnej i społecznej, z dziećmi mającymi trudności w czytaniu, pisaniu i
dziećmi jąkającymi się.
Ponadto może pełnić funkcję stymulatora rozwoju dla dzieci przebywających w instytucjach
wychowania zbiorowego.
Inną z możliwości wykorzystania metody Ruchu Rozwijającego jest sposób osiągania
odprężenia:



w zajęciach odprężająco - relaksacyjnych w trakcie zajęć szkolnych lub przedszkolnych



w zajęciach relaksacyjnych dla rodziców

METODA WERONIKI SHERBORNE W PRACY Z DZIEĆMI Z NADPOBUDLIWOŚCIĄ
RUCHOWĄ

5

Nadpobudliwość psychoruchowa to jedna z postaci zaburzeń dynamiki procesów nerwowych,
wywołanych brakiem równowagi między procesami pobudzenia i hamowania. Przewaga
procesów pobudzenia wyraża się nadpobudliwością psychomotoryczną w sferze ruchowej,
emocjonalnej i poznawczej. Dzieci takie są więc nadmiernie ruchliwe, gadatliwe, krzykliwe,
często w sposób niezamierzony agresywne. Wykazują trudności w koncentrowaniu uwagi
przez dłuższy czas, stają się powodem wielu konfliktów. Charakterystyka dzieci
nadpobudliwych ruchowo wskazuje, że wszelkie metody angażujące motorykę są tu
wskazane, ponieważ dają tym dzieciom szansę zaspokoić ich przemożną potrzebę ruchu w
sposób kontrolowany, społecznie akceptowany. Umożliwiają dzieciom nauczenie się
kontrolowania swego ruchu i panowania nad nim.
Metoda Weroniki Sherborne ułatwia dzieciom zaspokojenie własnej potrzeby ruchu, uczy
dostrzegać potrzeby innych i je respektować, pomaga w rozwijaniu właściwych zachowań.
Zgodnie z teorią R. Labana dzieci nadpobudliwe mają okazję ćwiczyć w czasie sesji
ruchowych przeciwstawne sposoby wyładowywania swojej energii: z jednej strony siłę, z
drugiej delikatność i wrażliwość. Mogą nauczyć się różnicowania płynności ruchu. Ćwiczenie
tak odmiennych postaw czyni dzieci zdolnymi do kontroli swojego zachowania. H.
Nartowska dzieląc się refleksją na temat udziału dzieci nadpobudliwych psychoruchowo w
terapii metodą Ruchu Rozwijającego stwierdza, że tylko od nas, dorosłych zależy, czy
dziecko będzie tylko trudniejszym wychowawczo, czy też dzieckiem o zaburzonym
wychowaniu.

PODSUMOWANIE

Poprzez stosowanie metody Ruchu Rozwijającego wspomagamy:
-rozwój emocjonalny dziecka,
-rozwijamy świadomość schematu ciała
-oraz integrujemy poszczególne jego części,
-rozwijamy również orientację przestrzenną
-wspomagamy także rozwój poczucia bezpieczeństwa, zaufania, pewności siebie, wiary
we własne siły i możliwości.
-kształtujemy pozytywne relacje z otoczeniem, partnerem w zabawie, bliskimi.
-dążymy do rozwoju własnej inwencji, inicjatywy, spontaniczności.
Dziecko poznaje więc własne ciało i przestrzeń, która je otacza, spotyka w niej innego
człowieka, uczy się współpracować w niej najpierw z jednym partnerem, w parach, potem
z całą grupą.

Ruch Rozwijający to program terapeutyczny zawierający zestaw ćwiczeń:



prowadzących do poznania własnego ciała,



pomagających zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa,



ułatwiających nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,



twórczych

Dzięki metodzie Ruchu Rozwijającego dziecko:

*zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje poczucie bezpieczeństwa,
*poznaje przestrzeń wokół siebie,
*uczy się kontrolowania przestrzeni – poznaje przestrzeń, uczy się, jak jego ciało
porusza się w przestrzeni, co rodzi zaufanie do własnego ciała oraz poczucie
bezpieczeństwa wobec otoczenia,

6

*dzieli przestrzeń z innymi ludźmi, co jest źródłem empatii,
*nawiązuje kontakt początkowo z jedną osobą, potem z grupą — jest to okazja
podjęcia współdziałania z innymi osobami, dostarcza poczucia wspólnoty i przeżycie
szczęścia.