Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
RozwiÄ…zanie zadania powinno zawie-
rać schemat elektryczny i zwięzły opis
Zadanie 19
działania. Model i schematy montażo- Zadanie 19
we nie są wymagane. Przysłanie dzia-
Å‚ajÄ…cego modelu lub jego fotografii
zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają
Czytelnicy o różnym stopniu za-
awansowania, mile widziane jest
podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy
spostrzeżenia do erraty powinny
być umieszczone na oddzielnych
kartkach, również opatrzonych na-
Elektronika
Elektronika
zwiskiem i pełnym adresem.
Czas nadsyłania prac wynosi 30 dni
wakwarium
wakwarium
od ukazania siÄ™ numeru (w przypad-
ku prenumeratorów  od otrzymania
pisma pocztÄ…).
Tematem dzisiejszego zadania jest: Przy rozwiązywaniu tego zadania nie pusz- W Szkole Konstruktorów macie się nauczyć
czajcie wodzów fantazji i nie proponujcie wy- radzenia sobie z rozwiązywaniem praktycznie
elektronika w akwarium
e
l
e
k
t
r
o
n
i
k
a
w
a
k
w
a
r
i
u
m
dumanych urządzeń, które wcale nie są po- spotykanych problemów. I co? Kilka osób przy-
Temat jak zwykle jest bardzo szeroki. trzebne. Zasięgnijcie raczej opinii posiadaczy syła schematy rozbudowanych układów, pod-
Można zaproponować termometr albo ter- akwariów i terrariów. Czy elektronik ma tu coś czas gdy inni potrafili rozwiązać problem  jeś-
mostat utrzymujący stałą temperaturę wody. do zrobienia? li mogę tak powiedzieć  kilkakrotnie prościej.
Nie przysyłajcie jednak schematów prostych Pomysł takiego zadania nadesłało kilku kolegów, Kilka lat temu skończyły się czasy, w których
regulatorów, bo nie dają one wystarczającej ale pierwszy, sporo miesięcy temu zaproponował konstruktorowi opłacało się rozbudowywanie
P
i
o
t
r
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
dokładności. Termostat do akwarium powi- go Piotr Wójtowicz w Wólki Bodzechowskiej. urządzenia i podwyższanie kosztów jego pro-
nien utrzymywać temperaturę wody z do- Na rozwiązania czekam jak zwykle pełny dukcji. W minionych czasach, przy centralnym
kÅ‚adnoÅ›ciÄ… nie gorszÄ… niż Ä…1°C, a ewentualny miesiÄ…c od pojawienia siÄ™ tego numeru (w zarzÄ…dzaniu gospodarkÄ… i postawionym na gÅ‚o-
termometr musi mieć dokładność co naj- kioskach i u prenumeratorów). wie systemie rozliczeń finansowych, większe
mniej Ä…0,5°C. SÄ… to wymagania dość ostre i droższe urzÄ…dzenie przynosiÅ‚o konstruktorowi
i nie jest to zadanie dla początkujących elek- Rozwiązanie zadania nr 16 i jego macierzystej firmie większy profit. Dziś,
troników. Tematem zadania numer 16 było zaprojekto- gdy wszystkim rządzi rynek, urządzenia duże,
Zamiast termostatu czy termometru można wanie układu czasowego, wyłączającego świa- drogie i nieładne nie mają racji bytu.
zaproponować układ automatycznego stero- tło po upływie określonego czasu. Zachęciłem Każde zadanie należy więc wykonać jak naj-
wania oświetleniem. uczestników konkursu do zaprojektowania mniejszym kosztem, realizując postawione ce-
Ambitnym, ale bardzo ciekawym zadaniem układu, a właściwie urządzenia przeznaczone- le i spełniając wymogi bezpieczeństwa, a op-
byłoby rozwiązanie problemu automatycznego go do pokoju małego dziecka. Urządzenie po- rócz  elegancji układu trzeba zwrócić baczną
karmienia ryb pod nieobecność domowników, winno płynnie zmniejszać jasność światła, po- uwagę także na wygląd zewnętrzny gotowego
na przykład suchym pokarmem. winno zapalać to światło, gdy dziecko płacze wyrobu.
Może ktoś zechce zaproponować komplek- i ewentualnie odtwarzać uspokajający dz
więk, Wróćmy do prostego układu czasowego, wyłą-
sową automatyzację akwarium, czyli zbudo- na przykład głos matki. czającego lampę po upływie określonego czasu.
wać  kombajn akwariowy ? Z przyjemnością stwierdzam, że napłynęło Przeprowadz
my analizÄ™.
Obecnie w modzie jest też posiadanie w do- kilkadziesiąt rozwiązań, z których ponad trzy- W najprostszej wersji ma to być urządzenie
mu inne stworzeń niż ryby: węży, jaszczurek, dzieści jest wartych wzmianki. dla osób leniwych, czytających w łóżku, któ-
żółwi, pająków, itp. Może elektronika byłaby Co prawda znaczna liczba osób zapropono- rym nie chce się wychodzić z łóżka by zgasić
przydatna przy budowie domowego terrarium? wała prościutki układ zawierający timer 555 lampkę. Chodzi o fabryczną lampę lub lampkę
A może można zbudować urządzenie elekt- i element wykonawczy w postaci przekaz
nika z żarówką na 220V.
roniczne, przydatne dla jeszcze innych zwierząt albo triaka z optotriakiem. Pytanie pierwsze: jaką zastosować obudowę?
(a może roślin) hodowanych w mieszkaniu? Zdecydowana większość takich rozwiązań Czy zdecydować się na przystawkę wyposa-
była poprawna, ale oczywiście nie zasługują żoną we wtyczkę i gniazdko? W takiej wersji
one na szczegółowe omówienie z uwagi na lampka pozostałaby bez zmian, co jest bardzo
Sponsorem nagród
S
S
S
prostotę układu. zalecane ze względów praktycznych. Życie po-
zadania nr 16 jest: Ze zdziwieniem znalazłem jednak wśród roz- kazuje bowiem, iż po jakimś czasie zrezygnuje-
wiązań opisy konstrukcji zawierających 3...7 my z wykorzystywania naszego urządzenia
Hurtownia Części Elektronicznych
H
u
r
t
o
w
n
i
a
C
z
Ä™
Å›
c
i
E
l
e
k
t
r
o
n
i
c
z
n
y
c
h
układów scalonych, i o dziwo konstrukcje te i lampka nadal będzie mieć wartość użytkową.
nie mają żadnych szczególnych możliwości  Drugą możliwością jest wbudowanie układu
BlaBerk służą jedynie do wyłączenia lampki po upływie czasowego gdzieś w lampę. W takim wypad-
określonego czasu. ku należałoby zapewne dołożyć starań, by
Wolumen, paw. 37, tel. [phone]
W
o
l
u
m
e
n
,
p
a
w
.
3
7
,
t
e
l
.
6
6
9
9
9
3
1
W zasadzie takie niepotrzebnie rozbudowa- układ czasowy był jak najmniejszy i dał się łat-
ne konstrukcje napotykam w rozwiązaniu wo umieścić w istniejącej obudowie lampki.
posiadajÄ…ca w swojej ofercie tranzystory,
wszystkich zadań, ale tym razem problem wy- Pytanie drugie: czy czas opóz
nienia musi
diody, stabilizatory, układy CMOS, a spec-
stąpił ze szczególną ostrością: wiele elemen- być regulowany?
jalizujÄ…ca siÄ™ w elementach biernych do
tów, które realizują jedynie nagłe wyłączanie Jeśli ktoś wie, ile mniej więcej czasu zajmu-
montażu przewlekanego i SMD.
światła po upływie określonego czasu. je mu wieczorne czytanie, od razu zastosuje ta-
22 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
ki czas zwłoki. Jeśli nie wie, dobierze opóz
nie- Ważny jest jeszcze sposób włączania  urzą- 2 strony. Już teraz możecie myśleć, jaki intere-
nie po kilku wieczorach. dzenie powinno się włączać po dołączeniu do sujący, a niezbyt skomplikowany układ chcieli-
Z tego widać, że urządzenie powinno mieć sieci i wyłączać się po upływie określonego byście przedstawić w EdW. Konkurencja na
możliwość regulacji czasu, ale nie w postaci czasu. W zależności od zastosowanego układu pewno będzie ogromna, dlatego już teraz za-
potencjometru czy przełącznika dostępnego czasowego, należy wykonać stosowny układ stanówcie się, jaki interesujący układ mógłby
dla użytkownika. Wystarczy potencjometr włączania po podaniu napięcia zasilania.  rzucić na kolana konkurencję.
montażowy dostępny po odkręceniu obudowy. Po zaprojektowaniu schematu układu należy Jak zawsze, apeluję o staranność  niektóre
Pytanie trzecie: jaki zastosować układ zasila- jeszcze przygotować płytkę drukowaną o wy- nadsyłane listy zawierają takie bazgroły, że
nia? Czy konieczny jest transformator siecio- miarach zależnych od przyjętej obudowy, a na- z trudem udaje mi się je odcyfrować. Do tej
wy, czy może uda się wykorzystać zasilacz stępnie zmontować i sprawdzić działanie urzą- pory przez półtora roku funkcjonowania Szkoły
beztransformatorowy z kondensatorami ogra- dzenia w praktyce. tylko dwa czy trzy razy wyrzuciłem do kosza
niczającymi prąd? Tak mniej więcej wygląda podejście do pro- opisy, których nie udało się rozszyfrować. Ale
Pytanie czwarte: jak zamierzam zapewnić jektowania prostego układu czasowego. obiecuję, że teraz będę to robił częściej.
bezwzględne bezpieczeństwo użytkowania? Tymczasem w większości prac, zawierają- Jeszcze parę słów na temat rysowania sche-
Chodzi o całkowite wyeliminowanie możliwoś- cych jedynie proste układy złożone ze schema- matów. Sposób narysowania niektórych sche-
ci porażenia przy posługiwaniu się urządze- tów z literatury, nie widać ani śladu tego typu matów, jak to się mówi  woła o pomstę do nie-
niem. Kwestia ta ściśle wiąże się z rodzajem rozważań. Schemat ideowy, drobiazgowy opis ba. Obiecuję, że niechlujnie narysowane sche-
zastosowanej obudowy. tego schematu i... koniec. maty też będę bez skrupułów wyrzucał do kosza.
Dopiero po znalezieniu odpowiedzi na po- Nie raz powtarzałem i będę jeszcze przypo- Niektórzy, zwłaszcza młodzi kandydaci na
stawione pytania można przejść do spraw minał, że schemat to nie wszystko. elektroników wyobrażają sobie, ze elektronik
układowych. Kochani, zwróćcie na to większą uwagę. nie musi ani porządnie pisać, ani rysować czy-
Trzeba zdecydować w pierwszej kolejności, Ja rozumiem chęć zobaczenia swojego na- telnych schematów, ani jasno formułować
jaki będzie element wykonawczy: przekaz
nik zwiska w  Najlepszej Gazecie Świata (tak na- swoich myśli na piśmie. Takim żółtodziobom
czy triak? zwał EdW jeden z Czytelników). Jednak w ra- wydaje się, że wystarczy iskra  geniuszu elek-
Jeśli do zasilania ma być zastosowany trans- mach Szkoły macie się czegoś nauczyć, cze- tronicznego a cała reszta się nie liczy. Jest
formator sieciowy (oczywiście dwuwatowy goś więcej, niż tylko rysowania schematów. wprost przeciwnie! Znam osoby, które zapo-
TS2/?), wtedy oba rozwiązania są równorzęd- Rozumiem też, że miesiąc czasu na roz- wiadały się na dobrych elektroników, ale
ne. Ale w przypadku zastosowania zasilacza wiązanie zadania to nie jest dużo, ale jeśli już  rozmydliły się i zmarnowały swoje poten-
beztransformatorowego, bardzo istotny jest coś  spłodzicie , spójrzcie na to za kilka dni cjalne możliwości właśnie przez brak systema-
jak najmniejszy pobór prądu  chodzi o jak naj- krytycznym okiem. Zastanówcie się, czy tyczności, staranności i porządku.
mniejsze wymiary kondensatorów ogranicza- problemu nie można rozwiązać znacznie A odnośnie  iskry geniuszu  tak się skła-
jących prąd. prościej? Jestem pewien, że gdyby projekt da, że w ramach Szkoły Konstruktorów dały
Przekaz
nik RM81 na 12V potrzebuje w za- został na kilka dni odłożony i ponownie prze- się poznać osoby o ponadprzeciętnych zdol-
sadzie 50mA prÄ…du. Taki sam przekaz
nik na analizowany, bardzo często zostałby znacznie nościach. I co ciekawe, wszyscy potrafią nary-
napięcie 24V  około 25mA prądu. Znacznie odchudzony. sować porządny schemat i jasno opisać istotę
lepszym rozwiązaniem byłoby zastosowanie W licznych listach nie zauważam śladu ja- rozwiązania.
przekaz
nika RM81 na 48V lub 60V, albo wyko- kiejkolwiek analizy. Ja rozumiem, że spieszy- Zwracam się więc do wszystkich bałagania-
rzystanie znacznie mniej prądożernych prze- cie się z wysłaniem prac, ale zbyt często traci rzy, którzy nadsyłają swoje prace do Szkoły:
kaz
ników RM96 lub ich zagranicznych odpo- na tym ich jakość. więcej staranności!
wiedników. Z tym większą jednak przyjemnością zauwa- Rozpisałem się tu o sprawach ważnych, ale
Nie wchodzi w grę wykorzystanie czułych żam, że niektórzy dokonują takiej analizy. Mało nie leżących w głównym nurcie omawianego
miniaturowych przekaz
ników kontaktrono- tego. Przy okazji każdego konkursu przychodzi zadania.
wych, bo ich styki mają zbyt małą żywotność jeden lub dwa listy-suplementy, zawierające Wracam do wyłączników czasowych lampki.
przy większych obciążeniach. Dyskusyjna jest sprostowania lub ulepszenia propozycji nade-
też sprawa miniaturowych przekaz
ników tele- słanych w pierwszym liście. Proste wyłączniki
technicznych  według katalogowych zaleceń Zachęcam więc bardzo do krytycznego spo- Obok zupełnie prostych układów z kostką
nie powinny one pracować przy napięciu sieci, jrzenia na swój projekt po kilkudniowym odło- 555 i przekaz
nikiem lub triakiem, napotkałem
choć wielu amatorów wykorzystuje je w ta- żeniu go na półkę. kilka interesujących rozwiązań wyłączników
kich warunkach. Nadmiernie się spiesząc, nabywacie nawy- (bez możliwości ściemniania).
M
i
c
h
a
Å‚
K
a
p
Å‚
o
n
Zastosowanie zamiast przekaz
nika triaka lub ków szkodliwych dla konstruktora. Na przykład Michał Kapłon z miejscowości
tyrystora jest godnym uwagi rozwiązaniem, Szczerze mówiąc, rozważam możliwość wy- Sitaniec-Wolica proponuje taką rozbudowę, by
jeśli chodzi o pobór prądu, ale ich bezpośred- dłużenia okresu nadsyłania rozwiązań do układ  zapytał czy chcę dalej czytać? . Jeśli
nie sterowanie impulsami z układu elektronicz- dwóch miesięcy. Ale to wiąże się z pewnym tak, to klaśnięcie w dłonie opóz
niałoby wyłą-
nego nie jest najłatwiejszym zadaniem. dodatkowym ryzykiem. Już teraz, przy mie- czenie lampki o kolejny okres czasu.
Prostszym rozwiązaniem jest zastosowanie sięcznym terminie nadsyłania prac otrzymuję Pomysł bardzo ciekawy, tylko, czy klaskanie
triaka i oddzielającego optotriaka. Optotriaki kilkunastostronicowe, bardzo obszerne opisy. nie będzie przeszkadzać innym domownikom,
mają różną czułość. Na przykład MOC3040 Jeśli termin będzie dłuższy, tasiemcowych którzy już zasnęli?
wymaga prądu diody LED o wartości 20mA, prac będzie pewnie więcej. Dlatego jeśli zde- Połowicznym rozwiązaniem będzie zwięk-
MOC3041  15mA, MOC3042  10mA i wresz- cyduję się na przedłużenie terminu (co ma szenie czułości mikrofonu, radykalnie rozwiąże
cie MOC3043  tylko 5mA. Zaletą zastosowa- swoje niezaprzeczalne zalety), jednocześnie problem dopiero zastosowanie pilota na pod-
nia ototriaków serii MOC304X jest brak zakłó- ograniczę objętość części opisowej prac do czerwień lub radiowego, ale to wiąże się ze
ceń impulsowych w sieci, ponieważ elementy powiedzmy trzech stron formatu A4 (nie wli- znaczą rozbudową układu.
M
a
te wyposażone są w obwód włączania tuż po czając w to schematów). Prace obszerniejsze Jeśli chodzi o wykorzystanie pilota, to Ma-
r
i
a
n
J
a
r
e
k
przejściu napięcia sieci przez zero. nie byłyby oceniane, bez względu na ich war- rian Jarek z Ołpin przypomniał dość prosty spo-
Dopiero teraz można przejść do samego tość merytoryczną. sób wyłączania lampki, w przypadku korzysta-
układu czasowego. Układ 555 z poborem prą- W ten sposób dając więcej czasu zmusił- nia z telewizora. Wiadomo, że większość osób
du rzędu kilku miliamperów nadaje się tylko do bym niektórych z was do zwięzłego przekaza- do póz
nej nocy raczej ogląda telewizję, niż czy-
zastosowań, gdzie zużycie prądu nie gra roli. nia swoich myśli, a sam miałbym ułatwione za- ta książki. Lampka byłaby gaszona w momen-
Przy zasilaczu beztransformatorowym, gdzie li- danie przy ocenie prac. cie wyłączenia telewizora (czy to pilotem przez
czy się każdy miliamper, należy zastosować ja- Chcę też Was przygotować na nowy wielki właściciela, czy wbudowanego w każdy współ-
kiś układ wykonany w technologii CMOS. konkurs, jaki planuję w najbliższych miesią- czesny telewizor timera). Układ sterujący pracą
W grę wchodzi tu popularny licznik CMOS4060, cach. Będzie to konkurs na artykuł do działu lampki sterowany byłby po prostu prądem zasi-
ale lepszy będzie układ 4541, jakby specjalnie Elektronika-2000. Objętość materiału musi być lania odbiornika telewizyjnego. Idea Mariana
r
y
s
u
n
k
u
1
do tego celu stworzony. taka, by artykuł zajął w EdW nie więcej niż pokazana jest na rysunku 1.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97 23
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Rys. 1. Propozycja Mariana Jarka
Zamiast stosować rezystor RX należy raczej
przerobić przekaz
nik, usuwajÄ…c stare uzwoje-
nie i nawijając nowe  niewiele zwojów, gru-
bym drutem. Cały (wyprostowany) prąd popły-
nie wtedy przez przekaz
nik.
Podobny układ, o nieco innym przeznacze-
niu od kilku miesięcy czeka na publikację
w EdW.
K
r
z
y
s
z
t
o
f
M
a
c
i
e
j
c
z
y
k
Kilku kolegów, m.in. Krzysztof Maciejczyk
M
a
r
i
a
n
J
a
r
e
k
z Bogucina i Marian Jarek zaproponowało wy-
korzystanie specjalizowanego układu scalone-
go U6047 firmy Temic, bÄ…dz
innych specjalizo- Rys. 2. Fragment układu Roberta Szymaszka
wanych kostek. Ponieważ takie układy są op-
tymalizowane pod kątem konkretnych zasto- ność niektórych kostek, a zupełny brak zainte- wartości rezystorów zapewnią stopniowe
sowań, np. motoryzacyjnych, należy dokładnie resowania innymi, równie, albo może nawet zmniejszanie jasności diody LED. Podobne
przeanalizować ich parametry, czy rzeczywiś- bardziej wartościowymi. Mam nadzieję, że na- rozwiązania z diodami LED i żarówkami napo-
cie warto je zastosować, zamiast tańszych, ty- stępne odcinki cyklu  Pierwsze kroki w cyf- tkałem w kilku innych listach. Taki układ
powych kostek. rówce zmieni ten owczy pęd stosowania rzeczywiście pozwoli regulować jasność diod
P
a
w
e
Å‚
Kilku kolegów, między innymi 13-letni Paweł wszędzie 555 i 4017. i to ściśle według zamierzeń konstruktora, któ-
Jakubiuk z A
ukowa, wprowadziło obwód Przy okazji stosowania 555: tylko dwie oso- ry odpowiednio dobierze wartości rezystorów.
J
a
k
u
b
i
u
k
dz
więkowej sygnalizacji, informujący o bliskim by nadmieniły w listach, że stosując w ukła- Rafał zastosował dodatkowo kondensator
wyłączeniu światła. dzie timera kondensator o pojemności ponad (C16), który ma zapobiec gwałtownym zmia-
PrawidÅ‚owy schemat ukÅ‚adu gaszenia lampki 1000µF, trzeba liczyć siÄ™ z prÄ…dem upÅ‚ywu i za- nom jasnoÅ›ci tuż po zliczeniu każdego impul-
z dodatkowym przełącznikiem dz
więkowym stosować kondensator tantalowy (a właści- su. Idea jest bardzo dobra. Wielu kolegów
W
o
j
c
i
e
c
h
W
o
j
d
y
Å‚
a
zaproponował też Wojciech Wojdyła z Rudnika. wie, dla osiągnięcia tak dużej pojemności, o tym nie pomyślało i w ich układach jasność
A teraz przechodzimy do układów płynnego trzeba zastosować kilka kondensatorów tanta- zmieniać się będzie wyraz
nymi  schodkami ,
ściemniania oświetlenia lowych połączonych równolegle). co jest istotną wadą. Zmiana jasności powinna
W przedstawianej grupie licznik 4017 służyć następować płynnie i powoli, czyli w sposób
Ściemniacze z kostką 4017 ma oczywiście do regulowania jasności świe- niezauważalny dla dziecka.
W układach ściemniaczy tylko kilka rozwią- cenia lamp. Ale Rafał popełnił inny istotny błąd. Można mu
r
y
zań zawierało propozycje ściemniania żarówek Zaproponowaliście kilka sposobów. Na ry- to wybaczyć, bo ma dopiero 15 lat. Chodzi
s
u
n
k
u
2
R
o
b
e
r
t
a
220-woltowych. Większość rozwiązań, i bar- sunku 2 pokazałem fragment układu Roberta o sposób sterowania optotriaka. Zdaniem Rafała
S
z
y
m
a
s
z
k
a
dzo słusznie przedstawiała lampki z diod LED Szymaszka z Bielska-Białej. Układ 4022 (8-wy- i kilku innych, także znacznie starszych kolegów,
lub niewielkie żarówki niskowoltowe. W nocy jściowy licznik bardzo podobny do 4017) zlicza- ilość prądu płynącego przez optotriak decyduje,
naprawdę nie potrzeba wiele światła. jąc kolejne impulsy wygasza kolejne gałęzie najprościej mówiąc, o stopniu jego otwarcia,
Przy okazji jedno sprostowanie. W kilku lis- z diodami LED. a tym samym o jasności sterowanej żarówki.
r
y
s
u
n
k
u
3
tach napotkałem zdanie  zastosować super- Na rysunku 3 pokazałem fragment rozwiąza- Moi drodzy, aż tak dobrze nie jest. Generalnie
R
a
f
a
Å‚
a
G
o
z
d
k
a
jasne diody LED . Autorzy takich zaleceń nie nia Rafała Gozdka z Żor. Odpowiednio dobrane optotriak jest elementem dwustanowym: prze-
wiedzą, że diody super- i ultrajasne wcale nie
sÄ… bardziej wydajne od tak zwanych
 zwykłych diod porządnej firmy. Mówiąc
w skrócie  z jednego miliampera prądu nie
uzyskuje się tam wcale większej ilości światła.
Sztuczka polega jedynie na tym, że diody
super i ultrajasne mają wąski kąt świecenia 
stąd zwiększenie światłości.
Jeśli diody LED miałyby być stosowane
w roli lampki nocnej, należy włąśnie zastoso-
wać  zwykłe diody dobrej firmy, bo mają one
szeroki kąt świecenia, a o to chyba chodzi
w lampce, no chyba, że ktoś chciałby świecić
płaczącemu dziecku prosto w oczy...
Tyle o diodach.
W przedstawianej grupie rozwiązań zde-
cydowana większość zawierała układ gene-
ratora cyfrowego (zwykle w postaci kostki
555) i licznik 4017. Różne odmiany takiej
konfiguracji napotkałem w ponad połowie
listów. Jestem przekonany, że nie jest to
dobry objaw.
Nie chodzi mi o kwestie  zrzynania ze z
ró-
Rys. 3. Fragment układu Rafała Gozdka
deł. Trochę mnie przeraża nadmierna popular-
24 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
wodzi, albo nie przewodzi. Podana w katalogu Zanim przejdę do innych rozwiązań płynne-
wartość prądu diody LED gwarantuje, że współ- go wygaszania, powinienem jeszcze wspo-
pracujący triak zostanie otwarty. Zmiana prądu mnieć o pomyśle wykorzystania kostki
optotriaka nie da więc efektu ściemniania ża- LM3914, pracującej w trybie linijki świetlnej,
rówki. Żeby uzyskać taki efekt, trzeba zastoso- podanym przez Mariana Jarka.
wać optotriak bez obwodu  wyzwalania w ze-
Inne sposoby
rze sieci oraz dodatkowy układ uzależniający
płynnego wygaszania
kąt wyzwolenia triaka od napięcia lub prądu. To
D
a
m
i
a
n
T
e
n
d
e
r
a
samo dotyczy układów bezpośredniego stero- Damian Tendera z Radostowic przysłał
wania triakiem, bez pośrednictwa optotriaka. schemat prostego układu z kostką 4001 i kilko-
f
o
Jeszcze słowo o układach podobnych do te- ma tranzystorami. Model pokazany jest na fo-
t
o
g
r
a
f
i
i
1
go z rysunku 3. Idea, pomijając  schodki jest tografii 1. Nie przedstawiam szczegółowego
w zasadzie słuszna, ale na palcach jednej ręki schematu, bo układ wygaszania, oparty na ob- Fot. 1. Wyłącznik Damiana Tendery
z łatwością mógłbym zliczyć prawidłowo roz- wodzie RC jest nietypowy i nie zalecałbym je-
wiązane układy sterowania jasnością żarówki. go powielania. W każdym razie układ ma szan- Podobne środki ostrożności trzeba przedsię-
r
y
s
u
n
k
u
6
W praktyce nie stosuje się prostego rozwiąza- sę pracować  Damian za swą pracę otrzymu- wziąć przy realizacji układu wg rysunku 6. Jego
P
i
o
t
r
O
b
o
l
c
z
u
k
nia polegającego na dołączaniu rezystorów je upominek. autorem jest Piotr Obolczuk z Mławy. Mam na-
K
r
z
y
s
z
t
o
f
W
ó
j
c
i
k
o różnej wartości wprost do bazy tranzystora. Krzysztof Wójcik z Lubienia nadesłał układ dzieję, że jest to układ opracowany przez Piot-
Dlaczego? Ponieważ przy wymianie tranzysto- generatora o zmiennej częstotliwości. Idea ra, a nie przerysowany. Na razie Autor nie otrzy-
ra na egzemplarz o innym współczynniku rozwiązania jest co najmniej ciekawa, ale w ta- ma jeszcze nagrody, ale jeśli zgodnie ze swoi-
wzmocnienia należałoby od nowa dobierać kim przypadku należało raczej zastosować mi  pogróżkami rzeczywiście będzie utrzymy-
wartość wszystkich rezystorów. układ o zmiennym współczynniku wypełnie- wał z nami kontakt prezentując podobny po-
Przy stosowaniu tego typu przetwornika cyf- nia, a nie o zmiennej częstotliwości. Propono- ziom prac, niewątpliwie będzie jednym z laure-
rowo-analogowego (bo tym w istocie jest przed- wany układ generatora, wzorowany na kloc- atów następnych wydań konkursu. Układ
stawiony układ) należy zastosować z
ródło prą- kach elektronicznych nie jest w praktyce ni- przedstawiony przez Piotra bardzo mi się podo-
dowe, którego prąd należałoby zmieniać stoso- gdzie stosowany. Ale zachęcam do dalszych ba i rzeczywiście ma szansę pracować.
wanie do ilości impulsów, zliczonej przez licznik. prób z uwzględnieniem sugestii i rozwiązań W tym miejscu muszę nadmienić, że przed-
Nie będę tu podawał przykładowego sche- podanych w niniejszym artykule. stawione rozwiązania z reguły zawierały trans-
R
a
d
o
s
Å‚
a
w
matu, natomiast muszę wspomnieć o innej Oryginalnym pomysłem błysnął Radosław formator sieciowy i/lub klasyczny zasilacz. Tylko
K
i
e
r
n
e
r
możliwości realizacji przetwornika cyfrowo- Kierner z Koluszek. Proponuje on wykorzysta- dwóch czy trzech kolegów, wśród nich Piotr, za-
analogowego. Do uzyskania liniowej zmiany nie logarytmicznego potencjometru elektro- proponowało zasilanie beztransformatorowe
napięcia w funkcji ilości zliczonych impulsów nicznego DS1802. Pomysł rzeczywiście cieka- z ograniczeniem prądu przez kondensator o po-
można zastosować przetwornik z drabinką wy, choć nie do końca dopracowany. A Radko- jemności 100...470nF, poliestrowy na napięcie
R/2R. Przy zastosowaniu licznika kilkubitowe- wi obiecuję, że w przyszłości nie będę oceniał 630V, a polipropylenowy na napięcie 400V.
go, np. 4040, lub może nawet 4060, i kilkunas- jego prac, jeśli nie zacznie pisać porządniej W wielu wypadkach zastosowanie takiego
tu jednakowych rezystorów 1-procentowych i staranniej rysować schematów. zasilacza byłoby równie dobre, jak klasycznego
można wykonać prosty generator przebiegu Zawód sprawił mi natomiast znany z po- zasilacza z transformatorem.
T
o
m
a
s
z
F
r
y
d
e
k
A

u
schodkowego o wielkiej liczbie schodków, przednich konkursów Tomasz Frydek z Opola. Oryginalne rozwiązanie zaproponował A
u-
c
z
a
r
n
Ä…
l
i
s
t
Ä™
k
a
s
z
G
a
d
o
m
s
k
i
czyli niemal liniowego. Przykładowo stosując Niniejszym wpisuję go na czarną listę. Przery- kasz Gadomski z zalanego wodą Wrocławia.
licznik 8-bitowy uzyskamy 256 schodków. sował on mianowicie schematy z książki Słusznie proponuje wprowadzenie obwodu re-
Przykładowy schemat (nie zawierający ob-  Tyrystory i ich zastosowania (wyd. 1 str. gulacji jasności żarówki halogenowej na wtór-
wodu zatrzymywania licznika po jednym cyklu) 243, 246) i podał je jako własne pomysły. Pró- nej stronie transformatora separującego, gdzie
r
y
s
u
n
k
u
4
podany jest na rysunku 4. Z przykrością stwier- bowałem budować układy z tej książki, gdy To- występuje napięcie zmienne 12V. Do sterowa-
mek ssał jeszcze smoczek i okazało nia chce wykorzystać mikroprocesor ATMELa
się, że niektóre z nich po prostu nie AT89C2051. A
ukasz położył szczególny nacisk
pracują. Nie pamiętam, czy tak jest na oprogramowanie. Nadesłał listing programu
r
y
s
u
n
k
u
5
z układem z rysunku 5  na pierwszy porządnie napisanego w asemblerze pięćdzie-
rzut oka wszystko jest w porzÄ…dku, siÄ…tki-jedynki. Wszystkie znaki na niebie i ziemi
choć układ nie bardzo spełnia założo- wskazują, że program jest poprawny. Nato-
ne przez nas warunki (powolne wyga- miast pewne wątpliwości budzi sam układ wy-
szanie światła). Przy próbie budowy konawczy zawierający mostek prostowniczy
podobnego układu należy pamiętać, i tranzystor BUZ 11L. Przy impulsowym stero-
że na jego elementach może wystą- waniu dużym prądem na pewno wystąpią nie-
pić pełne napięcie sieci, co w przypad- oczekiwane efekty uboczne w postaci np. grza-
ku dotknięcia może skończyć się nia się diod mostka (pracującego przy prądzie
śmiertelnym porażeniem. max ok. 9A), przepięć na indukcyjności trans-
Rys. 4. Przetwornik C/A z drabinkÄ… R-2R
dzam, że nikt nie zaproponował takiego sposo-
bu, co tym bardziej utwierdza mnie w przeko-
naniu, iż licznik 4017 jest nadmiernie popular-
ny wśród czytelników EdW i trzeba to zmienić.
Nic nie mam przeciw temu układowi, ale prze-
słania on sobą inne bardzo cenne kostki.
Spośród rozwiązań z licznikiem 4017 chciałbym
M
a
c
i
e
j
a
S
o
c
h
a
jeszcze nadmienić o projekcie Macieja Socha-
czewskiego z Chełmc, który proponuje wykorzys-
c
z
e
w
s
k
i
e
g
o
tanie kilku gaszonych kolejno żarówek. Jednak
układ Maćka jest zbyt rozbudowany, jak na ilość
realizowanych funkcji. Natomiast poprawny ukła-
G
r
z
e
g
o
r
z
a
P
i
e
t
r
z
y
k
a
dowo schemat Grzegorza Pietrzyka z Warszawy
zawiera chyba zbyt dużo pojedynczych tranzysto-
rów. Ale w sumie praca Grzegorza zasługuje na
Rys. 5. Schemat z książki  Tyrystory i ich zastosowanie
uznanie, bo spełnia postawione zadanie.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97 25
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Fot. 3.
Rys. 6. Układ Piotra Obolczuka
formatora, czy brzęczenia rdzenia. Bardzo mi mikrofon, wzmacniacz operacyjny, timerek
siÄ™ podoba idea A
ukasza, doceniam wkład pra- 555, licznik 4017 i układ z melodyjką UM66.
T
o
m
a
s
z
F
r
y
z

l
e
w
i
c
z
cy w napisanie ciekawego programu, ale za- Tomasz Fryz
lewicz z Andrychowa jest
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
3
brakło tu dokończenia w postaci eksperymen- autorem modelu pokazanego na fotografii 3.
tu. Gdyby A
ukasz spróbował przeprowadzić ta- Układ płynnego, a właściwie skokowego wy-
kie eksperymenty, i nawet okazałoby się, że gaszania zawiera kostki CMOS 4541, 4060,
układ nie działa, niewątpliwie przyznałbym mu 4017 oraz stabilizatory 8708 i LM317. Prze-
jakÄ…Å› nagrodÄ™. A
ukasz, czekam na twoje propo- znaczony jest do sterowania pracą żarówki
zycje dotyczące następnych zadań Szkoły. 12-woltowej o mocy do 5W, co rzeczywiście
Tyle o układach wygaszania światła. wydaje się mocą całkowicie wystarczającą do
nocnej lampki. Zarówno część opisowa, jak
Dodatki i model wykonane sÄ… bardzo starannie, co
Liczne prace zawierały opis bloku wyzwalania bardzo dobrze świadczy o Autorze. Brawo!
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
4
dz
więkowego. Niektórzy realizują to na tranzys- Na fotografii 4 można zobaczyć porządnie
Fot. 4.
G
r
z
e
g
o
torach, inni na wzmacniaczach operacyjnych. wykonany model usypiacza autorstwa Grzego-
r
z
a
B
e
d
n
a
r
z
a
Sprawa jest w sumie prosta: wystarczy zasto- rza Bednarza z Węgierskiej Górki. Układ zawie-
sować mikrofon elektretowy i jakikolwiek ra mikrofon, wzmacniacz operacyjny, kostki
wzmacniacz o odpowiednim wzmocnieniu. 4541 i 555 i UM66. Kostka 555 pracuje w roli
G
r
z
e
g
o
r
z
P
i
e
t
Kilku kolegów, między innymi Grzegorz Piet- sterownika diod LED, umożliwiając płynne
rzyk, Maciej Sochaczewski, Artur Gołębiewski gaśnięcie światła. Dodatkowy moduł wyko-
r
z
y
k
M
a
c
i
e
j
S
o
c
h
a
c
z
e
w
s
k
i
A
r
t
u
r
G
o
Å‚
Ä™
b
i
e
w
s
k
i
proponują dodanie do urządzenia układu z me- nawczy z triakiem i optotriakiem umożliwia
lodyjką. Przy stosowaniu takiego dodatku trze- podłączenie lampki zasilanej z sieci energe-
ba się jednak zastanowić, czy typowy, dość tycznej. Jak widać na fotografiach, Grzegorz
ostry dz
więk pozytywki, rzeczywiście będzie położył duży naciska na bezpieczeństwo użyt-
miał kojący wpływ na płaczące dziecko. kowania.
f
o
Wydaje się, że lepszym rozwiązaniem bę- Kolejny model w obudowie, pokazany na fo-
t
o
g
r
a
f
i
i
5
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
a
dzie jednak układ ISD z nagranym głosem mat- tografii 5, został wykonany przez Jarosława
J
a
k
u
b
B
e
t
i
u
k
C
h
u
d
o
b
Ä™
ki, co proponujÄ… m.in. Jakub Betiuk z A
owicza, ChudobÄ™ z Gorzowa Wielkopolskiego. UrzÄ…dze- Fot. 5.
Krzysztof Nowakowski i Robert Szymaszek. nie zawiera sześć cyfrowych układów scalo-
K
r
z
y
s
z
t
o
f
N
o
w
a
k
o
w
s
k
i
R
o
b
e
r
t
S
z
y
m
a
s
z
e
k
r
y
s
u
n
k
u
7
Co prawda i tu jakość nie jest rewelacyjna, ale nych i pełni jedynie role timera, wyłączającego Schemat układu pokazany jest na rysunku 7.
jeśli już coś takiego stosować, niech to będzie światło po czasie nastawionym przełącznikami. Grzegorz natknął się przy uruchomianiu modelu
G
r
z
e
g
o
r
z
a
B
y
nagrany głos matki, a nie melodyjka. Elegancko wygląda list i model Grzegorza By- na niespodzianki w postaci przepięć na transfor-
walca z Oświęcimia. Model pokazany na foto- matorze, o czym lojalnie poinformował. Bardzo
w
a
l
c
a
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
6
Rozwiązania praktyczne grafii 6 zawiera impulsowy sterownik żarówek się cieszę, że zarówno Grzegorz, jak i inni kole-
Kilku kolegów zrealizowało swoje pomysły niskonapięciowych z tranzystorem MOSFET. dzy przeprowadzili próby. Nawet, gdy efekt jest
do końca, to znaczy wykonało modele.
A
ukasz Bajda ze Stalowej Woli przysłał mo-
A

u
k
a
s
z
B
a
j
d
a
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
2
del pokazany na fotografii 2. Układ zawiera
Fot. 2. Rys. 7. Schemat modelu Grzegorza Bywalca
26 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Fot. 6.
niezadowalający, z wszelkich eksperymentów
można się czegoś nauczyć. Tak, rzeczywisty
układ, zwłaszcza impulsowy o większej mocy,
prawie zawsze wykazuje pewne braki i zacho-
wuje się trochę inaczej, niż można się było spo-
dziewać analizując schemat na papierze. I właś-
nie cała sztuka elektroniki polega na przewidy-
waniu i usuwaniu takich przeszkód, a nie na ry-
sowaniu setek schematów, które dobrze pre- Fot. 7.
zentujÄ… siÄ™ jedynie na kartce.
Fotografia 7 pokazuje model Ryszarda Kor- zował swoje urządzenie przy pomocy kilku tora jest bardzo małe. Niewątpliwie zauważy-
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
7
R
y
s
z
a
r
d
a
K
o
r
czyka z Kęt. Ryszard również zastosował im- kostek (4040, 4013, 4001, 7812, TL082 liście jednak, że to właśnie jego nazwisko bo-
c
z
y
k
a
pulsowe sterowanie z wykorzystaniem MOS- i UM66) oraz kilku tranzystorów. Zarówno daj najczęściej pojawia się na listach nagród
FETA typu BUZ11A. Choć układ jest zbyt roz- model, jak i jego opis zostały wykonane bar- EdW. Powodem jest właśnie staranność
budowany i mógłby być wykonany nieco sta- dzo starannie. Układ Marcina również wypo- i systematyczność. Niektórzy koledzy mający
ranniej, nie mam wątpliwości, że jest to włas- sażony jest w wyłącznik dz
więkowy. Zawiera kontakt z redakcją mają znacznie większą
ne opracowanie Autora. generator melodyjek oraz programowany wiedzę, a może nawet są zdolniejsi, jednak ja
Fotografia 8 przedstawia model Mariusza jumperkami układ czasowy z kostką 4040. nadal będę przykładać dużą uwagę nie tylko
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
8
M
a
r
i
u
s
z
a
Ciołka z Kownacisk. Mariusz zastosował stero- Układ Marcina ma jedną, ale dość istotną wa- do przedstawianych idei, ale do systematycz-
C
i
o
Å‚
k
a
wany fazowo tyrystor umieszczony w przekąt- dę: do sterowania żarówką służy przekaz
nik, ności i estetyki prac.
nej mostka prostowniczego. Pracą tyrystora a więc nie ma możliwości płynnej zmiany jas- Tym razem Marcin otrzymuje tylko upomi-
steruje układ czasowy zawierający generatory ności czy stopniowego wygaszania. Ma to nek, ale niewątpliwie jego nazwisko nadal bę-
i liczniki (4093 i 4040). Potencjometry na płycie znaczenie przy wykorzystaniu układu w poko- dzie się pojawiać na listach nagród.
czołowej umożliwiają regulację jasności ża- ju dziecka, nie przeszkadza natomiast w roli
rówki, czasu świecenia stabilnego i czasu wy- automatycznego wyłącznika lampki nocnej Podsumowanie
gaszania. Układ wyposażony jest także w blok lub telewizora. Na koniec chciałbym wymienić nazwiska
wyłącznika dz
więkowego. O rozwiązaniach regularnie nadsyłanych kolegów, w których pracach znalazłem choć-
przez Marcina mogę powiedzieć wiele dobre- by niewielkie przejawy twórczej myśli, któ-
go (przy okazji muszę wspomnieć, że model rych rozwiązania albo pokrywają się z opisa-
nadesłany jako rozwiązanie poprzedniego za- nymi poprzednio, albo zawierają błędy unie-
dania dotarł do mnie zbyt póz
no i nie został możliwiające działanie prezentowanych ukła-
sklasyfikowany). Choć pod względem układo- dów. Niech ta lista także będzie formą wy-
wym propozycje Marcina zawierają czasem różnienia za wkład pracy i pomysły. Na liście
pewne niedoróbki, to jednak najważniejsze, że znalez
li siÄ™:
D
o
m
i
n
i
k
T
o
m
i
c
z
e
k
R
a
działają i że wykonane są bardzo starannie. Dominik Tomiczek z Węgierskiej Górki, Ra-
f
a
Å‚
W
i
Å›
n
i
e
w
s
k
i
A
n
d
r
z
e
j
H
o
ć
Kolejny raz zwracam uwagę na staranność fał Wiśniewski z Brodnicy, Andrzej Hoć z Gło-
T
o
m
a
s
z
K
u
ć
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
i estetyczny wygląd. Marcin ma dopiero 18 gowa, Tomasz Kuć z Babimostu, Jarosław
T
a
r
n
a
w
a
M
a
r
i
u
s
z
P
Å‚
a
z
a
lat, a więc jego doświadczenie jako konstruk- Tarnawa z Godziszki, Mariusz Płaza ze Stalo-
M
a
c
i
e
j
G
o
d
z
a
Å‚
a
wej Woli, Maciej Godzała z Targowis-
P
i
o
t
r
W
ó
j
t
o
w
i
c
z
ka, Piotr Wójtowicz z Wólki Bodze-
P
i
o
t
r
Z
a
l
e
w
s
k
i
chowskiej, Piotr Zalewski z A
odzi,
Marcin Stępień z Gorzowa, Adam
M
a
r
c
i
n
S
t
Ä™
p
i
e
Å„
A
d
a
m
Sieńko z Karolina, Adam Sawicki
S
i
e
Å„
k
o
A
d
a
m
S
a
w
i
c
k
i
Fot. 8.
R
a
f
a
Å‚
Z
i
e
m
b
i
Å„
s
k
i
z Częstochowy, Rafał Ziembiński
K
a
r
o
l
M
u
l
a
r
c
z
y
k
Układ Mariusza spełnia więc wiele funkcji z Chrzanowa, Karol Mularczyk ze Ska-
J
a
n
G
o
Å‚
Ä…
b
P
i
o
t
r
P
o
i chyba najlepiej ze wszystkich praktycznych ły, Jan Gołąb ze Skrzyszowa, Piotr Po-
g
o
r
z
e
l
s
k
i
R
a
d
o
s
Å‚
a
w
S
t
r
ó
ż
y
k
rozwiązań realizuje postawione zadanie. Nie gorzelski z Kielc, Radosław Stróżyk
S
z
c
z
e
p
a
n
S
e
m
e
n
o
w
i
c
z
posiada tylko bloku odtwarzania sygnału z Leszna, Szczepan Semenowicz
J
a
c
e
k
S
i
k
o
r
s
k
i
dz
więkowego uspokajającego dziecko. Urzą- z Beska, Jacek Sikorski z Czaplinka
P
a
w
e
Å‚
M
e
l
n
a
r
o
w
i
c
z
dzenie nie jest nadmiernie skomplikowane, i Paweł Melnarowicz z Wrocławia.
bo zawiera cztery układy scalone i (trochę za Oprócz wymienionych kolegów
dużo, bo) 11 tranzystorów. Mariusz jest jed- chciałbym jeszcze wspomnieć o mło-
K
r
z
y
s
z
t
o
f
i
e
N
o
w
a
k
o
w
s
k
i
m
nym z głównych laureatów tej edycji naszego dym Krzysztofie Nowakowskim z Bol-
konkursu. kowa, który przysyła swoje prace nie-
Podobnie dużo dobrych słów można po- mal co miesiąc. Krzysztof ma już spo-
M
a
r
c
i
n
a
W
i
Ä…
z
a
n
i
a
wiedzieć o modelu Marcina Wiązania z Ga- ro wiedzy, ale nie zrobi większego po-
Fot. 9.
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
9
cek, pokazanym na fotografii 9. Marcin zreali- stępu, jeśli nie podejmie prób realiza-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97 27
Szkoła konstruktorów
S
z
k
o
Å‚
a
k
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
Errare Humanum Est
Errare Humanum Est
W siódmym numerze EdW nie było grubych błędów.
Oto dwa istotne błędy, które w pewnych sytuacjach mógłby doprowadzić do błędne-
go działania, a które trudno skorygować na podstawie całokształtu materiału:
" str. 41 Rys. 13 i tekst Za stan linii RTS i DTR są odpowiedzialne komórki spod ad-
"
resu ABP+4  właściwy rysunek zamieszczony jest obok  prosimy nanieść po-
prawkÄ™ w EdW 7/97. Listingi na str. 42 sÄ… poprawne.
" str. 53 spis elementów Ze względu na dopuszczalne normy poboru prądu z linii te-
"
lefonicznej w stanie spoczynku, opcjonalne rezystory R12 i R13 powinny mieć re-
zystancję 100k&! (47k&! lub więcej).
Poza tym wszystkie drobne literówki, pomyłki czy braki można było skorygować na
podstawie zamieszczonego materiału. A oto szczegóły:
" str. 10 rys. 4a Wartości elementów R1...R18 (A i B) różnią się od wartości podanych
"
w spisie. Układ będzie dobrze pracował zarówno z rezystorami 1k&!, 43k&!, jak
i 560&!, 82k&!.
" str. 10 rys. 4a. Kondensatory C3A i C13A powinny mieć odpowiednio 470nF i 47nF,
"
zgodnie z wykazem elementów.
" str. 11 3 kol. 3 wiersz: Zdanie  Nie montować R10,C7,C9, C10 powinno brzmieć
"
 ...R10, C7-C9
" str. 12 tekst 24dB to zwiększenie/zmniejszenie sygnały 16 razy, a nie jak podano  8 razy.
"
" str. 12 rys. 7 Błędnie zaznaczono biegunowość zasilacza.
"
" str. 14. rys 3 Na prawym rysunku powinny być  zaświecone jeszcze dwie diody (w piątej kolumnie).
"
" str. 35 rys. 1a Wyprowadzenie TRESHOLD powinno mieć numer 6, jak na pozostałych rysunkach.
"
" str. 53 tekst Wzmocnienie układu U1B jest wyznaczone stosunkiem R7 i R6, a nie R7 i R5.
"
" str. 55 rys. 3 Kondensatory C17 i C18 powinny mieć po 10nF, zgodnie z wykazem elementów i rysunkiem 2.
"
" str. 59 Rys.1 Kondensator C3 i nóżka 2 IC4 powinny być dołączone do nóżki 6 kostki 555. Płytka drukowana jest poprawna.
"
A
g
n
i
e
s
z
k
a
S
a
d
y
M
a
r
i
u
s
z
R
a
t
y
n
a
.
Nagrody otrzymujÄ… Agnieszka Sady i Mariusz Ratyna .
cji swych pomysłów w praktyce. Niektóre jego Zachęcam więc wszystkich uczestników
układy są interesujące, ale niemal wszystkie Szkoły do praktycznych eksperymentów.
zawierają drobne błędy, uniemożliwiające ich Wszyscy koledzy, których modele (lub foto-
działanie. Tylko praktyczne próby odsłonią te grafie modeli) dotarły do redakcji do 18 sierp-
D
a
m
i
a
n
T
e
n
d
e
niedoróbki i pozwolą Krzysztofowi stać się nia otrzymują upominki. Są to Damian Tende-
r
a
J
a
r
o
s
Å‚
a
w
C
h
u
d
o
b
a
A

u
k
a
s
z
B
a
j
d
a
M
a
r
c
i
n
prawdziwy konstruktorem. A zadatki na to wi- ra, Jarosław Chudoba, A
ukasz Bajda, Marcin
W
i
Ä…
z
a
n
i
a
T
o
m
a
s
z
F
r
y
z

l
e
w
i
c
z
R
y
s
z
a
r
d
K
o
r
c
z
y
k
dać wyraz
nie. WiÄ…zania, Tomasz Fryz
lewicz, Ryszard Korczyk
G
r
z
e
g
o
r
z
B
e
d
n
a
r
z
Nie tylko jego zachęcam do praktycznych i Grzegorz Bednarz. Do redakcji nie dotarł na-
J
a
n
a
M
a
c
i
Ä…
ż
k
a
prób. Naprawdę nie można zostać elektroni- tomiast model Jana Maciążka z Nałęczowa,
kiem  na sucho , bez splamienia sobie rąk choć nadszedł list zawiadamiający o wysłaniu
wykonywaniem układów. Wszelkie, nawet takowego modelu.
niezbyt udane próby praktyczne bezlitośnie Dwie wspaniałe główne nagrody, pokazane
f
o
t
o
g
r
a
f
i
i
1
0
odsłaniają niedoróbki i uczą dbałości na fotografii 10, ufundowane przez zaprzyjaz
-
B
l
a
B
e
r
k
o szczegóły. nioną z Redakcją firmę BlaBerk otrzymają nie-
G
r
z
e
g
o
r
z
B
y
długo Grzegorz By-
walec i Mariusz Cio-
w
a
l
e
c
M
a
r
i
u
s
z
C
i
o
Å‚ek. Nagrodami sÄ…
Å‚
e
k
komplety rezystorów
po 50 sztuk każdej
wartości od 1&! do
10M&! z szeregu E24.
Daje to 8400 rezysto-
rów. Nie miałem wąt-
pliwości, że właśnie
ci koledzy powinni
otrzymać te nagrody.
Jeszcze raz apelu-
ję o możliwie zwięz-
Å‚e opisy prac  zbyt
obszerne opisy na-
prawdÄ™ utrudniajÄ…
mi analizÄ™ i ocenÄ™
pomysłów.
Jak zawsze pozdra-
wiam wszystkich ucze-
stników oraz sympa-
tyków Szkoły.
Wasz instruktor
W
a
s
z
i
n
s
t
r
u
k
t
o
r
Fot. 10.
Piotr Górecki
P
i
o
t
r
G
ó
r
e
c
k
i
28 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/97