Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
 Szkoła Konstruktorów nabrała
rozpędu. Otrzymujemy wiele listów.
Bardzo cieszą nas szczegółowe
Zadanie 15
rozwiązania nadsyłane przez
doświadczonych praktyków - oby ich
było jak najwięcej - a z drugiej
strony, bardzo zależy nam na
ujawnieniu młodych i bardzo
młodych talentów, którzy dopiero
raczkujÄ… w elektronice. Jak wynika
z listów, niektórzy z Was nie bardzo
wierzą we własne siły i są pełni
obaw. Okazuje się, że to właśnie ci
nieśmiali uczestnicy nadsyłają wiele
oryginalnych i ciekawych pomysłów.
Elektronika
Nie obawiajcie się więc popełnienia
jakichś błędów, przysyłajcie także
dla rolnika
rozwiązania częściowe.
elektronika dla chowskiego
Tematem zadania 14 jest elektronika dla chowskiego z Gdyni: Samo zadanie wydaje
elektronika dla chowskiego
elektronika dla chowskiego
elektronika dla chowskiego
rolnika się właściwie banalnie proste. (...) W rzeczy-
rolnika
rolnika.
rolnika
rolnika
Temat zadania nie jest może zbyt wistości polega na dość dużym wysiłku
precyzyjny, ale właśnie tak ma być. Tym umysłowym, gdyż należy rozważyć ogromną
razem czekam na propozycje układów i różnorodność rozwiązań. Wejście typu  KEY
urządzeń, które mogą okazać się przydatne w to prawdziwa pięta Achillesa każdej instalacji
gospodarstwie rolniczym. Zakres tematyczny alarmowej i nie można tu liczyć na nieznajo-
jest bardzo szeroki, nie będę tu niczego mość tematu przez potencjalnego włamywa-
podpowiadał. cza. Trzeba się wykazać przebiegłością i ory-
Ciekawy jestem, co elektronicy mogą za- ginalnością. (...) Oczywiście nic nie mam prze-
proponować rolnikom. Ponieważ liczę się ciw rozwiązaniom fabrycznym, ale... Tak na-
z tym, że prac może być mniej niż zwykle, prawdę, to błędem jest instalowanie standar-
czekam nie tylko na rozwiązania układowe, dowych rozwiązań, które są łatwo rozpozna-
ale i na same pomysły urządzeń, które byłyby walne przez głupotę właściciela, który nakleja
przydatne rolnikowi. znaczek firmy produkujÄ…cej urzÄ…dzenia alar-
Tym razem nagrody ufundowała firma mowe.
AVT. Moją receptą na niezawodność instalacji
alarmowych jest połączenie doskonałych roz-
RozwiÄ…zanie zadania 11
wiązań profesjonalnych producentów:
Tematem zadania zamieszczonego w nu- - central alarmowych
merze 2/97 było zaprojektowanie układu klu- - różnych czujników
cza elektronicznego, sterującego pracą cent- - syren i sygnalizatorów
ralki AVT-2109 lub układu klucza szyfrowego - zasilaczy i akumulatorów
o uniwersalnym przeznaczeniu. z zupełnie amatorskimi rozwiązaniami, które
Otrzymałem dokładnie 51 listów z rozwią- sam opracowuję pod kątem oryginalności,
zaniami. Nie ukrywam, że opracowanie całe- a co za tym idzie - dużej skuteczności. (...)
go nadesłanego materiału było bardzo czaso- W dalszej części listu Maciej podaje sze-
chłonne i w sumie trudne. Nie chciałem bo- reg sposobów, które z powodzeniem wypró-
wiem pominąć żadnego cennego rozwiąza- bował. Choć nie przytaczam szczegółów,
nia, które na pierwszy rzut oka nie sprawia uznałem pracę za bardzo interesującą i bez
dobrego wrażenia. Z drugiej strony chciałem wątpliwości przydzieliłem Maciejowi nagro-
Rozwiązanie zadania powinno zawierać
wyłapać rozwiązania na pierwszy rzut oka po- dę.
schemat elektryczny i dokładny opis
prawne, ale obarczone ukrytymi błędami, Taka wstępne rozważania i analiza są po-
działania; model i schematy montażowe
przekreślającymi ich praktyczną przydatność. żyteczne przy próbie zaprojektowania jakiego-
nie sÄ… wymagane. Na rozwiÄ…zania cze-
Na początek uwaga ogólna. kolwiek układu, a wręcz konieczne przy kon-
kamy miesiÄ…c czasu po ukazaniu siÄ™
Na palcach jednej ręki można policzyć roz- struowaniu układu z dziedziny zabezpieczeń
numeru.
wiązania zawierające sensowną analizę prob- i alarmów. Teraz omawiam prace ze Szkoły
Ponieważ w naszym konkursie biorą
lemu. Co prawda część rozwiązań świadczy, Konstruktorów. Prawdziwy konstruktor musi
udział uczestnicy zarówno bardzo mło- że Autorzy przeprowadzili taką analizę przed się nauczyć, wręcz nabrać silnego przyzwy-
dzi, jak i zdecydowanie starsi, bardzo przystÄ…pieniem do opracowywania klucza. czajenia, by przed przystÄ…pieniem do rysowa-
Znaczna część listów świadczy jednak, że ich nia i budowania układu przemyśleć  okolice
prosimy, podawajcie w listach swój
Autorzy aż palą się do rysowania schematów, problemu. Jak już niejednokrotnie wspomina-
wiek. Jeśli macie telefon, podajcie jego
a pomijają etap wstępny, jakim jest dokładne łem, często o praktycznej przydatności urzą-
numer.
przemyślenie tematu oraz rozważenie argu- dzenia decydują nie tyle wyszukane rozwiąza-
Jeżeli oprócz rozwiązania zadania ze
mentów za i przeciw poszczególnym wers- nia elektroniczne, tylko tak prozaiczne czynni-
Szkoły przysyłacie lisy do redakcji lub
jom. ki jak pobór prądu, sposób zasilania, użyta
odkryte błędy do erraty, to powinny być
Przed przystÄ…pieniem do omawiania obudowa, wymiary, itp.
one umieszczone na oddzielnych kart-
szczegółów zacytuję fragmenty listu znanego W przypadku urządzeń alarmowych do-
kach.
Macieja Cie-
nam już z poprzednich zadań Macieja Cie- chodzi dodatkowy czynnik. Przecież poten-
Macieja Cie-
Macieja Cie-
Macieja Cie-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97 19
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
a) b)
Rys. 1. Układy Kacpra Waligóry.
ku 1 Kacpra Waligóry z Ustro- mopodtrzymywania), mało popularny prze-
cjalny złodziej wcale nie musi być idiotą (a ku 1 Kacpra Waligóry
ku 1 Kacpra Waligóry
ku 1 Kacpra Waligóry
ku 1. Jest to układ Kacpra Waligóry
mam wrażenie, że niektórzy z was tak go so- nia M. Elementem zapamiętującym jest za- kaz
nik bistabilny, tyrystor, przerzutnik (R-S,
bie wyobrażają). Na pewno będzie zastana- trzask z bramką OR. W pokazanym rozwiąza- D lub J-K) albo klucz analogowy z kostki
wiał się, jak ominąć, czy unieszkodliwić wasz niu zamek jest otwierany przy jednoczesnym CMOS 4066. Jeden przycisk (ukryty styk
klucz czy zamek. Na pewno będzie szukał sła- naciśnięciu przycisków oznaczonych *, 4. Na- lub kombinacja klawiszy) wyłącza central-
bych punktów. Prawdopodobnie nie będzie ciśnięcie jakiegokolwiek innego klawisza wy- kę do stanu spoczynku, drugi styk (nie
próbował  złamać szyfru w sposób przez woła uruchomienie drugiego zatrzasku i trwa- musi być ukryty) służy do włączania cent-
was wymyślony, tylko przypuszczalnie spró- łe włączenie syreny alarmowej. Alarm można ralki, czyli jej uzbrajania do stanu czuwa-
buje metod siłowych, na przykład zachce wy- wyłączyć za pomocą ukrytego kontaktronu. nia.
rwać urządzenie z obudowy lub poprzecinać Przycisk P1 służy do włączenia czuwania alar- Warto rozważyć tę bardzo prostą ideę,
lub zewrzeć przewody. W każdym razie bę- mu przy wychodzeniu z domu. Idea Kacpra która w wielu wypadkach może się okazać
dzie szukał słabego punktu. Mamy więc sytu- jest poprawna, choć na schemacie jest kilka wystarczająco skuteczna. Zamiast mniej po-
ację walki dwóch stron: projektanta i włamy- drobnych błędów (uniemożliwiających działa- pularnych bramek OR, można zastosować
wacza. W pewnym momencie każdy kon- nie układu o takim schemacie). 13-letniego przerzutnik R-S z popularną kostkę CMOS
struktor powinien sobie zadać pytanie: czy Kacpra trzeba pochwalić za próbę analizy 4001 z bramkami NOR, lub jeszcze lepiej
w rozwiązaniu nie ma jakiegoś błędu czy prze- problemu, zawartą w liście. z bramkami NAND z kostki CMOS 4011, oraz
oczenia, który spowoduje, że mój klucz moż- Prostszy układ zatrzasku zaproponował tranzystor MOSFET z kanałem P. Ponieważ
Damian Tendera
na  obejść lub unieszkodliwić prostym spo- Damian Tendera z Radostowic. Jego propo- bramki CMOS mają ogromną rezystancję we-
Damian Tendera
Damian Tendera
Damian Tendera
rysunku 2
sobem? zycja pokazana jest na rysunku 2
rysunku 2
rysunku 2
rysunku 2. W obu po- jściową, można śmiało stosować kontakty
I tu stawiam mój główny zarzut wielu, mo- danych przypadkach istotną wadą układu jest dotykowe (przełączanie po dotknięciu palcem
że nawet większości uczestników konkursu: pobór prądu przez przekaz
nik. Wystarczy jed- dwóch kontaktów). Dla zabezpieczenia przed
ani słowem nie wspomnieli o jakichkolwiek nak zastosować tranzystor MOSFET z kana- indukowanymi zakłóceniami trzeba jednak za-
zabezpieczeniach antysabotażowych. Liczne łem P, a pobór prądu przez taki zatrzask bę- stosować na wejściach bramek proste filtry
rysunku 3
układy kluczy są tak (nie)przemyślane, że po dzie praktycznie równy zeru. Podobny prosty RC. Taki układ narysowałem na rysunku 3
rysunku 3.
rysunku 3
rysunku 3
zwarciu linii zasilania... zostanie unieszkodli- zatrzask z bramką OR i tranzystorem zapropo- Dwa rezystory o wartościach 10MW mają być
Andrzej Hoć
wiony nie tylko klucz, ale i centralka. Tym wy- nował Andrzej Hoć
Andrzej Hoć z Głogowa. Zastosowanie stosowane, gdy styki S i S byłyby czujnika-
Andrzej Hoć
Andrzej Hoć
A B
żej należy ocenić rozwiązania, które zawierają takiego tranzystora zaproponowało niewielu mi reagującymi na dotyk palca.
obwody antysabotażowe, niektóre bardzo kolegów, być może dlatego, że MOSFETy
Przerzutniki
zmyślne. z kanałem P są mało popularne.
Moi kochani, wez
cie te uwagi do serca. Podstawą jest w tej grupie rozwiązań jakiś Idea wykorzystania zatrzasków znajduje
Właśnie w przypadku układów alarmowych, zatrzask. Takim zatrzaskiem może być często zastosowanie w układach kluczy szyf-
błędy wynikające z braku wcześniejszej anali- bramka(i), zwykły przekaz
nik (z obwodem sa- rowych z klawiaturÄ…, gdzie dla otwarcia za-
zy, mogą zemścić się w nader przykry spo-
sób. W dalszej części materiału znajdziecie
całą masę pomysłów. Jeżeli zechcecie z nich
skorzystać, nie kopiujcie ich bezmyślnie, tylko
rozważcie praktyczne czynniki takie jak:
ochrona przed sabotażem, cena, nakład pra-
cy, skuteczność zabezpieczenia, sposób za-
mocowania i ewentualna obudowa oraz trwa-
łość i niezawodność w ciągu lat pracy.
A teraz pora na szczegóły.
Klucz z zatrzaskami
Od lat w literaturze opisywane są układy
klucza elektronicznego z zatrzaskami. Prosty
rysun-
przykład realizacji można zobaczyć na rysun-
rysun-
rysun-
rysun-
Rys. 2. Klucz Damiana Tendery.
20 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
W takim układzie pracy drgania te nie prze-
szkadzajÄ….
CMOS 4066
Znanym z literatury sposobem zrealizowa-
nia szeregu zatrzasków jest użycie kostki
CMOS 4066. Zawiera ona cztery tak zwane
klucze analogowe. Podanie stanu wysokiego
na wejście sterujące powoduje włączenie
(jakby zwarcie) klucza.
Podstawowy układ wykorzystujący kostkę
rysunku 5
4066 pokazany jest na rysunku 5
rysunku 5. Zapropono-
rysunku 5
rysunku 5
wał go Piotr Mozoła z Zamościa. Układ jest od
wielu lat znany z literatury (Piotr nie podał
z
ródła, z którego korzystał). Wybrane styki
Rys. 3. Prosty
trzeba połączyć z punktami A...D - wyznaczą
klucz z dwoma
one właściwy kod. W stanie spoczynku tran-
stykami zwierny-
zystor T1 przewodzi (w punkcie 1 występuje
mi.
dodatnie napięcie zasilające). Podanie plusa
zasilania na punkt A spowoduje zwarcie klu-
cza K1. Dzięki diodzie D1 spowoduje to  za-
trzaśnięcie tego klucza - pozostanie on zwar-
ty także po zwolnieniu klawisza. Następnie
należy podać plus zasilania na kolejne punkty
B...D.
Pozostałe (niewykorzystane) styki trzeba
połączyć razem i dołączyć do punktu oznaczo-
nego KS. Naciśnięcie niewłaściwego styku
zatka tranzystor T1 i tym samym otworzy
zwarte wcześniej klucze.
Układ ten jest bardzo prosty, ale i w miarę
skuteczny. Należy go wziąć pod uwagę przy
wyborze klucza dla swojego systemu alarmo-
wego. Dla zwiększenia stopnia zabezpiecze-
nia można spróbować dodać układ czasowy
blokujący tranzystor T1 na dłuższy czas po
Rys. 4. Propozycja Michała Wojciechowskiego.
każdym naciśnięciu błędnego klawisza.
Układy wykorzystujące podaną zasadę za-
Krzysztof Nowakowski
proponowali ponadto Krzysztof Nowakowski
Krzysztof Nowakowski
Krzysztof Nowakowski
Krzysztof Nowakowski
Zbigniew Wojciechowski
Zbigniew Wojciechowski
Zbigniew Wojciechowski
Zbigniew Wojciechowski z Luba-
mka trzeba kolejno nacisnąć odpowiednie kla- czas pracy styki nr 1 i 2 łączówki LP1 muszą z Bolkowa, Zbigniew Wojciechowski
Leszek Bara Adam
Leszek Bara Adam
Leszek Bara Adam
Leszek Bara Adam
wisze. Nieodłącznym elementem jest tu kla- być połączone. czowa, Leszek Bara z Katowic oraz Adam
Krawczyk
Krawczyk
Krawczyk
Krawczyk
wiatura. Układy działające na tej zasadzie zapropo- Krawczyk z Chorzowa (który zamiast kluczy
Tomasz Gacoń
Najczęściej jeden z dwóch wyprowadzeń nowało kilku kolegów: Tomasz Gacoń z Tar- CMOS zastosował przekaz
niki).
Tomasz Gacoń
Tomasz Gacoń
Tomasz Gacoń
Jarosław Tarnawa
każdego styku (klawisza) podłączony jest do nowa, Jarosław Tarnawa z Godziszki Wiel-
Jarosław Tarnawa
Jarosław Tarnawa
Jarosław Tarnawa
Wykorzystanie liczników
Marcin Jędras Artur Mirecki
wspólnej szyny (masy lub plusa zasilania). kiej, Marcin Jędras z Lubina, Artur Mirecki
Marcin Jędras Artur Mirecki
Marcin Jędras Artur Mirecki
Marcin Jędras Artur Mirecki
Krzysztof Baliński
W ten sposób liczba przewodów potrzebnych z A
upowa i Krzysztof Baliński
Krzysztof Baliński
Krzysztof Baliński
Krzysztof Baliński z Muszyny. Kilka osób zaproponowało wykorzystanie
od połączenia klawiatury z częścią elektro- Układ Michała jest prosty i nie zawiera na liczników CMOS typu 4017.
niczną zamka wynosi (ilość klawiszy + 1). przykład obwodu blokującego klawiaturę lub Większość propozycji zawierała układy
Klasyczny układ zamka szyfrowego z prze- wywołującego alarm w przypadku naciśnięcia zbudowane podobnie jak klucz pokazany na
rysunku 4 rysunku 6
rzutnikami D pokazany jest na rysunku 4 zbyt dużej ilości klawiszy. Kilku kolegów po- rysunku 6
rysunku 4. rysunku 6. Układ pokazany na tym rysunku to
rysunku 4 rysunku 6
rysunku 4 rysunku 6
Michała Wojciechowskie- Krzysztofa Skrobka
Jest to propozycja Michała Wojciechowskie- myślało o takich zabezpieczeniach. propozycja Krzysztofa Skrobka z Bełchato-
Michała Wojciechowskie- Krzysztofa Skrobka
Michała Wojciechowskie- Krzysztofa Skrobka
Michała Wojciechowskie- Krzysztofa Skrobka
go Na przykład Krzysztof Baliński zastosował wa. Pokrewne rozwiązania miały dla każdego
go
go z Torunia.
go
go
Żeby wysterować tranzystor T1 należy po w swym rozwiązaniu układ czasowy, który licznika oddzielny przycisk. Aby otworzyć za-
kolei wpisywać stan wysoki do kolejnych ogranicza czas wprowadzania kodu. mek, należy nacisnąć przycisk(i) odpowiednią
przerzutników, poczynając od US1A. Nastąpi W rozwiązaniach z tej grupy napotkałem ilość razy. Oryginalną cechą rozwiązania z ry-
to przy podaniu stanu wysokiego (plusa zasi- liczne błędy układowe. Niestety, nie wszyscy sunku 6 jest wykorzystanie... tarczy wybier-
lania) kolejno na punkty łączówki LP1 ozna- dobrze rozumieją działanie układów logicz- czej telefonu. Oprócz styku impulsującego,
czone 3, 4, 5, 6. Przy naciśnięciu jakiegokol- nych. Niektórzy koledzy niepotrzebnie stoso- tarcza posiada inny styk, potrzebny do odłą-
wiek innego (niewłaściwego) klawisza, wali układy odkłócające w obwodzie wejścia czania części rozmównej na czas wybierania.
wszystkie dotychczas ustawione przerzutniki zegarowego CL przerzutników, bojąc się Tarcza taka byłaby połączona z układem tylko
zostaną wyzerowane. Dodatkowo przez cały drgań powstających przy naciskaniu styków. trzema przewodami (dołaczonymi do punk-
Rys. 5. Klucz Piotra Mozoły z Zamościa.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97 21
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Rys. 6. Propozycja Krzysztofa Skrobka.
tów GND, SA i SB). Na wejście SA podawane Inną oryginalną propozycją, zawierającą zwolony uniwibrator U1C, U1D. Po czasie wy-
są impulsy wybiercze (1...10), a wejście SB licznik 4017 jest układ Mariusza Cieślara z Gó- znaczonym przez C1, R2+P1 na wejściu CP
rysunku 8
zlicza ilość cyfr i odblokowuje kolejne liczniki. rek Wielkich, pokazany na rysunku 8. Układ przerzutnika U3B pojawi się narastające zbo-
rysunku 8
rysunku 8
rysunku 8
Idea jest bardzo interesujÄ…ca! Przy prak- jest niedopracowany, a nawet zawiera kilka rze. Wpisze ono do tego przerzutnika (przez
tycznej realizacji należałoby jeszcze dodać na błędów, ale ogólnie biorąc opracowanie wejście D) stan wyjścia Q0 licznika U2. Bę-
wejściach SA i SB proste filtry RC, ponieważ wskazuje, że Autor poszedł słuszną drogą, dzie to stan wysoki tylko wtedy, jeśli włamy-
bez nich układ może zliczać także szkodliwe chcąc przechytrzyć włamywacza. W założe- wacz nie zacznie  majstrować magnesem
drgania styków. Za tę propozycję Krzysztof niu właściciel otwiera zamek przesuwając przy kontaktronach, czyli nie doda kolejnego
otrzymuje drobny upominek. magnes obok czterech kontaktronów K1...K4, impulsu. Jeli pojawi się dodatkowy impuls, do
Propozycji układów pracujących na podob- umieszczonych w odległości kilku cm od sie- przerzutnika U3B zostanie wpisany stan niski,
nych zasadach było więcej. Nadesłali je m. in. bie. Tym samym licznik U2 zliczy cztery im- czyli stan jego wyjść nie zmieni się. Przycisk
Michał Kobierzycki z Grójca, Krzysztof Pap- pulsy. Na wyjściu Q\ pojawi sie stan niski. z mylącym napisem  DRZWI służy do zero-
Michał Kobierzycki Krzysztof Pap-
Michał Kobierzycki Krzysztof Pap-
Michał Kobierzycki Krzysztof Pap-
Michał Kobierzycki Krzysztof Pap-
rzycki z Wrocławia i Piotr Suszko z Lęborka. Zgaśnie dioda D1, zostanie wyzerowany licz- wania układu i włączania czuwania centralki,
rzycki Piotr Suszko
rzycki Piotr Suszko
rzycki Piotr Suszko
rzycki Piotr Suszko
Niektóre zawierają wyświetlacz, dekodery, nik U2 (przez bramkę U1B), oraz zostaniu wy- a także stanowi pułapkę dla włamywacza,
itp.
Część z nich oparta na układach TTL (w
ilości do 20 szt.) jest zupełnie bez sensu.
Przecież układ klucza musi pobierać bardzo
mało prądu i działać także w przypadku zaniku
napiecia sieci, z akumulatora rezerwowego
o małej pojemności.
Generalnie układy z licznikami oceniłem
nisko, ponieważ są zbyt skomplikowane i ra-
czej niewygodne w obsłudze.
CiekawÄ… propozycjÄ™ wykorzystania liczni-
Rafał Kuchta
ka 4017 podał Rafał Kuchta ze Skrzyszowa
Rafał Kuchta
Rafał Kuchta
Rafał Kuchta
rysunek 7
(rysunek 7 Kluczem jest... sama kostka
rysunek 7).
rysunek 7
rysunek 7
4017 wkładana do gniazda - podstawki. Idea
jest naprawdÄ™ oryginalna, brawo! Jednak
w praktyce takie rozwiÄ…zanie jest nie do przy-
jęcia, ze względu na możliwość pogięcia i ury-
wania nóżek. Niczego nie zmienia fakt, że
można co jakiś czas kupić nową kostkę. Ale
sam pomysł może być interesujący. Rys. 7. Klucz Rafała Kuchty.
22 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
kolwiek i podać to jako własny pomysł. Trud-
niej zmierzyć się z problemem zupełnie
o własnych siłach. Dlatego jak zawsze pod-
kreślam, że błędy nie dyskwalifikują Autora.
Zauważyliście, że niejednokrotnie nagrody
otrzymywali ci, których schematy zawierały
błędy. Tym razem jednak, między innymi ze
względu na dużą liczbę rozwiązań oraz na
specyfikę tematu, świadomie podniosłem po-
przeczkę wymagań. Wymienię więc tylko kil-
ka nazwisk Autorów, w których koncepcjach
doszukałem się dużej inwencji i wkładu włas-
nej pracy.
Tomasz Grela
SÄ… to m. in. Tomasz Grela
Tomasz Grela z Trzebiesławic,
Tomasz Grela
Tomasz Grela
który proponuje zliczanie impulsów z zewnęt-
Jarosław Chudoba
rznego generatora, Jarosław Chudoba z Go-
Jarosław Chudoba
Jarosław Chudoba
Jarosław Chudoba
rzowa Wlkp, który na pewno opracował swój
układ w pełni samodzielnie tyle, że układ wy-
szedł trochę za bardzo rozbudowany (choć
ma szansę pracować). Podobnie propozycja
Rys. 8. Układ Mariusza Cieślara.
Piotra Wójtowicza
Piotra Wójtowicza
Piotra Wójtowicza z Woli Bodzechowskiej na
Piotra Wójtowicza
Piotra Wójtowicza
pewno powstała samodzielnie tyle, że układ
który zapewne wciśnie go po zgaśnięciu czer- róbek, Autor listu zasługuje na pochwałę za zawiera pewne błędy uniemożliwiające pracę
wonej diody i tym samym wyzeruje układ. próbę zmylenia włamywacza. układu (ale idea jest poprawna i ciekawa). Tak
A
ukasz Wójcicki
Dodatkowym czynnikiem mylącym dla wła- Również ciekawe, ale chyba zbyt rozbudo- samo A
ukasz Wójcicki
A
ukasz Wójcicki z Radomia, który opra-
A
ukasz Wójcicki
A
ukasz Wójcicki
mywacza, który próbowałby podejrzeć spo- wane rozwiązanie wykorzystujące licznik cował układ kombinacyjny niestety, że łatwy
Da- Artur Dubel
sób otwierania klucza, może być zmontowa- 4017, dekodery 4511 i 4028 przedstawił Da- do złamania. Również Artur Dubel
Da- Artur Dubel z Kętrzyna
Da- Artur Dubel
Da- Artur Dubel
riusz Kluk
nie w obudowie pilota KM-13 lub KM-14N op- riusz Kluk
riusz Kluk
riusz Kluk
riusz Kluk z Niska. Choć proponowane funk- dużo się natrudził w swym rozwiązaniu, a i je-
rócz magnesu także prostej lampki (bateria li- cje można zrealizować prościej, praca Dariu- go układ wyszedł za bardzo skomplikowa-
towa + LED), która byłaby włączana na czas sza naprawdę zasługuje przynajmniej na ny.
przesuwania magnesu wzdłuż ciemnej szybki wzmiankę, choćby za własne, oryginalne op-
UA3730
z pleksi, za która umieszczone byłyby kontak- racowanie. Tu muszę jasno powiedzieć, że
trony. Przy niewielkiej modyfikacji (śmiało nazwisk niektórych Autorów nawet nie wy- Artur Moszczyński z Wadowic, Radosław
Artur Moszczyński Radosław
Artur Moszczyński Radosław
Artur Moszczyński Radosław
Artur Moszczyński Radosław
można usunąć bramkę U1A, bo licznik 4017 mieniam, ponieważ ich prace oceniłem nisko. Szyc z Białej Podlaskiej i Krzysztof Winkiel
Szyc Krzysztof Winkiel
Szyc Krzysztof Winkiel
Szyc Krzysztof Winkiel
Szyc Krzysztof Winkiel
ma  Schmitta na wejściu ), połączenie ukła- Nie zmienia to faktu, że często są to opraco- z Koluszek zaproponowali wykorzystanie go-
du z kontaktronami i przyciskiem  DRZWI wania własne, oryginalne  od korzeni i właś- towej kostki UA3730, która przeznaczona jest
można wykonać trzema przewodami. nie dlatego błędne. Części tych osób należały- do takiego właśnie celu. Kostka współpracuje
Mimo zastosowanych  chwytów układ by się więc słowa uznania za niezależne po- z klawiaturą i pozwala w trybie programowa-
w takiej postaci nie zapewnia należytego dejście od tematu. Oczywiście łatwo jest nia, zapisać kilkucyfrowy kod. Potem, aby ot-
stopnia ochrony. Pomimo pewnych niedo- wziąć jakiś schemat z literatury, zmienić co- worzyć zamek, trzeba podać ten właśnie kod.
Rys. 9. Klucz Roberta Szymaszka.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97 23
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
kowego gniazda. PomijajÄ…c ewidentnÄ… wadÄ™
braku zabezpieczenia obwodu zasilania przed
zwarciem, w układzie na uwagę zasługuje
dyskryminator okienkowy z kostką U2, który
wykrywa zarówno zwarcie, jak i rozwarcie linii
D, i zezwala na pracÄ™ odbiornika tyko wtedy,
gdy linia D jest w porzÄ…dku. To bardzo dobry
pomysł z tym zabezpieczeniem, należy tylko
trochę dopracować szczegóły - wprowadzić
zabezpieczenie przed zwarciem i uzupełnić
układ choćby o wyłącznik, zmniejszający po-
bór prądu w spoczynku do zera.
Oswald Sikorski
Dwóch kolegów: Oswald Sikorski z Oś-
Oswald Sikorski
Oswald Sikorski
Oswald Sikorski
Tomasz Wyczółkowski
więcimia i Tomasz Wyczółkowski z Nowo-
Tomasz Wyczółkowski
Tomasz Wyczółkowski
Tomasz Wyczółkowski
sielca proponują podobną ideę tyle, że z wy-
korzystaniem kostki TEA5501 Philipsa.
Inne pomysły
W tej części przedstawię pomysły, które
opierajÄ… siÄ™ na jeszcze innych zasadach. Nie-
którzy uczestnicy konkursu rzeczywiście za-
skoczyli mnie swymi pomysłami. Na przykład
Marcin Wieczorek
Marcin Wieczorek
Marcin Wieczorek z Jasienia opracował klucz
Marcin Wieczorek
Marcin Wieczorek
z pamięcią RAM, którego schemat można zo-
rysunku 10
baczyć na rysunku 10 Układ współpracuje
rysunku 10.
rysunku 10
rysunku 10
z klawiaturą wyposażoną w prosty, diodowy
koder BCD. Przysiski S1...S4 mają być zwarte
tylko w czasie wprowadzania (programowa-
nia) kodu do pamięci RAM. Analizę układu po-
zostawiam wam, drodzy Czytelnicy.
Inne interesujÄ…ca rozwiÄ…zanie, oparte na
kostkach generatorów NE555 i dekodera to-
Rys. 10. Zamek Marcina Wieczorka.
Krzysztof Wójcicki
nu NE567 zaproponował Krzysztof Wójcicki
Krzysztof Wójcicki
Krzysztof Wójcicki
Krzysztof Wójcicki
ry-
z Warszawy. Schemat pokazany jest na ry-
ry-
ry-
ry-
Krzysztof Winkiel chce wyposażyć swój kolejności i czasie. sunku 11 Jak widać z rysunku, sygnał z na-
sunku 11
sunku 11
sunku 11
sunku 11.
zamek w syrenę oraz... układ ISD14XX. Tak Drugą dużą grupą rozwiązań były propozy- dajnika to kluczowany przebieg prostokątny.
wyjaśnia przyczynę:  w przypadku gdy ktoś cje wykorzystania nadajnika i odbiornika, czyli W odbiorniku pracują dwa dekodery tonu
niepowołany zacznie majstrować przy zamku sposobu stosowanego powszechnie w alar- NE567. Zaproponowana idea jest bardzo cie-
(metodą prób i błędów zechce znalez
ć właści- mach samochodowych. O ile w pierwszej kawa, natomiast układ w swej pierwotnej po-
wy kod), i wpisze trzy razy błędny kod, tym grupie miałem aż nadto rozwiązań, o tyle staci jest niedopracowany. Między innymi na-
samym uruchomi odtwarzanie komunikatu w drugiej było ich zdecydowanie mniej. I chy- leżałoby zadbać o zmniejszenie poboru prądu
z kostki ISD oraz głośną syrenę. Jak widać, ba słusznie, wziąwszy pod uwagę bardzo nski przez odbiornik w spoczynku do zera. Osobiś-
Krzysztof też proponuje  wojnę psychologicz- koszt centralki. Trochę dziwne byłoby stoso- cie widzę ogromne możliwości zastosowania
ną . W jego liście napotkałem jeszcze jeden wanie zamka kosztującego wielokrotnie dro- tej koncepcji w praktyce, ale zamiast połącze-
ważny fragment:  jedyne przed czym chciał- żej niż centralka. Rzeczywiście, nie zapropo- nia przewodowego (stykowego) należałoby
bym ostrzec to fakt, że na kupnych klawiatu- nowaliście rozwiązań bardzo kosztownych. zastosować transmisję radiową lub promienie
rach po dłuższym okresie używania mogą się Pojawiło się natomiast kilka pomysłów wyko- podczerwone. W każdym razie Krzysztof za
trochę wytrzeć klawisze (cyfry). Daje to możli- rzystania znanych z EdW kostek UM3750 ten i inne pomysły zawarte w pracy otrzymu-
wość szybszego zgadnięcia kodu przez iden- i UM3758 i innych, podobnych układów. je drobny upominek.
tyfikację używanych klawiszy.Problem zosta- O układach UM3750 można zapomnieć - to Sporo ciekawych idei podsunął Marian Ja-
Marian Ja-
Marian Ja-
Marian Ja-
Marian Ja-
nie rozwiazany przez używanie kodu wyko- już historia. Firma UMC proponuje teraz kost- rek
rek
rek z Ołpin. Między innymi proponuje czujnik
rek
rek
rzystującego wszystkie cyfry lub okresowe ki 3758, których niektóre wersje są niemal Halla, stacyjkę, czujnik indukcyjny. Może nie-
zmiany kodu. Za te uwagi, oraz przeprowa- identyczne jak stare 3750. które rozwiązania są zbyt egzotyczne, jednak
dzoną analizę Krzysztof otrzymuje drobny Zastosowanie kostek z tej rodziny zapro- niewątpliwie ich ogromną zaletą jest fakt, że
upominek. ponowali m.in. wspomniany już Artur Mosz- w każdym przypadku zamek jest otwierany
WÅ‚odzimierz Gawlik
Dotychczas omówione rozwiązania zwią- czyński, Włodzimierz Gawlik z Gdyni oraz przy jednoczesnym spełnieniu kilku warun-
WÅ‚odzimierz Gawlik
WÅ‚odzimierz Gawlik
WÅ‚odzimierz Gawlik
Robert Szymaszek
zane były z wykorzystaniem styków lub kla- Robert Szymaszek z Bielska-Białej. Propozy- ków (np. kluczyk w stacyjce + zadziałanie
Robert Szymaszek
Robert Szymaszek
Robert Szymaszek
rysunku 9
wiatury. Otwieranie zamka polegało na zwar- cję Roberta można zobaczyć na rysunku 9
rysunku 9.
rysunku 9 czujnika zbliżeniowego + naciśnięcie przycis-
rysunku 9
ciu odpowiednich styków w odpowiedniej Nadajnik jest dołączany z pomocą czterosty- ku). To jest godna polecenia zasada.
Rys. 11. Układ Krzysztofa Wójcickiego.
24 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
wej i podawanej z zewnÄ…trz - idea ciekawa,
choć układ w proponowanej postaci jest za
mało dopracowany. Natomiast Adrian zapro-
ponował zamek wykorzystujący dość prostą
metodę czasową - przycisk(i) należy nacisnąć
w odpowiednim czasie. Idea interesujÄ…ca, op-
racowana samodzielnie, ale układ klucza jest
zbyt łatwy do złamania.
Na koniec zostawiłem układ klucza autors-
Marcina WiÄ…zania
twa Marcina WiÄ…zania z Gacek. Marcin wy-
Marcina WiÄ…zania
Marcina WiÄ…zania
Marcina WiÄ…zania
konał praktycznie swój układ - efekt pracy po-
kazuje fotografia. Schematy ideowe odbiorni-
rysunku 13
ka i nadajnika pokazane sÄ… na rysunku 13
rysunku 13.
rysunku 13
rysunku 13
Ogólnie biorąc, praca nadajnika polega na
wysłaniu pięciu impulsów po naciśnięciu
przycisku w nadajniku. Nadajnik jest zasilany
z odbiornika i nie wymaga baterii. Odbiornik
ma stwierdzić, czy rzeczywiście odebrano
pięć impulsów. Stopień zabezpieczenia ukła-
du nie jest wysoki, ale głównym atutem roz-
wiązania Marcina jest fakt, że układ został wy-
konany w praktyce. Dlatego pomimo małej
odporności  na złamanie szyfru zdecydowa-
łem przyznać Marcinowi nagrodę.
Spośród pozostałych rozwiązań należałoby
wspomnieć o wszelkich układach stykowych
ze zworami. Otwarcie zamka nastepuje po
wetknięciu wielostykowej wtyczki z odpo-
wiednio połączonymi nóżkami. Pomysł może
okazać się sensowny, ale tylko wtedy, gdy
zostanie rozwiązana sprawa trwałości sty-
ków. Wiadomo, że wszelkie styki mają ograni-
czoną trwałość. Dlatego nie do przyjęcia są
pomysły styków z wykorzystaniem farby
przewodzącej, cynowanej płytki drukowanej,
czy najtańszych złącz. Złącza powinny być
dobrej jakości (najlepiej złocone), także pod
względem mechanicznym. Przy wszelkich
układach stykowych należy zwrócić uwagę
Rys. 12. Układ analogowy Sławomira Osoby.
na możliwość zwarcia zasilania i rozładowania
akumulatorów. Oprócz styków, które utworzą
Kolejnym interesującym projektem jest we zasilanie tej części układu) zabezpieczają obwód zamykający obwód otwierający za-
rysunku 12 SÅ‚awomira
układ z rysunku 12 autorstwa Sławomira przed zwarciem zasilania, czy rozładowaniem mek, należałoby jeszcze przewidzieć styki
rysunku 12, SÅ‚awomira
rysunku 12 SÅ‚awomira
rysunku 12 SÅ‚awomira
Osoby z Imielina. Sławek przysłał także sta- akumulatorów rezerwowych.  antysabotażowe , których zwarcie wywoła-
Osoby
Osoby
Osoby
Osoby
rannie opracowany układ z kostką UM3758- Sławomir za swoje naprawdę przemyślane łoby alarm. Generalnie układy stykowe nie są
120A, wyposażony w układy antysabotażo- rozwiązania otrzymuje nagrodę. Widzę go tak- chyba najlepszym rozwiązaniem, choć niekie-
we. Na rysunku 12 pokazany jest jego drugi że jako jednego z autorów EdW: Sławku, jeśli dy mogą okazać się prostym i bardzo tanim
projekt - układ porównujący dołączane z ze- masz własne pomysły na układy do działu rozwiązaniem.
wnątrz rezystancje. Na uwagę zasługuje fakt, Elektronika-2000 (lub nawet na większe opra- Ciekawszą, choć trudniejszą ideą jest wy-
że wzmacniacze operacyjne tworzące dyskry- cowania), to zapraszam do współpracy - konanie klucza fotoelektrycznego. Było kilka
minatory okienkowe zasilane są impulsowo (z szczegóły możemy ustalić listownie. Czekam takich propozycji. Sensowne wydaje się tu
wyjścia Q kostki 555). Z kolei obecność ob- na propozycje. wykorzystanie zużytej karty telefonicznej z kil-
wodu RC z kondensatorem o pojemności Chciałbym jeszcze wspomnieć o pracach koma otworami. W tym przypadku trudniej-
Adriana Kotyni
47µF narzuca wymaganie, by wÅ‚aÅ›ciwe rezys- Oswalda Sikorskiego i Adriana Kotyni sza jest sprawa mechaniki. Należy też zasto-
Adriana Kotyni
Adriana Kotyni
Adriana Kotyni
tory były włączone przez czas nie krótszy niż z Pruszcza Gdańskiego. Oswald oprócz pro- sować obwody antyzabotażowe i zapewnić
2 sekundy. Utrudnia to  złamanie zamka pozycji wykorzystania kostki TEA5501, wspo- mały pobór prądu. Nie są to zagadnienia łat-
przez próbę zastoswania potencjometrów mniał o możliwości wykorzystania kostki we. Spośród propozycji  fotoelektrycznych
i znalezienia właściwych rezystancji metodą CMOS 4046. Jest to układ pętli synchroniza- na wyróżnienie zasłyguje niewątpliwie praca
Andrzeja Wrzecionko
prób. Układ jest zabezpieczony przed uszko- cji fazowej (PLL). Oswald proponuje wyko- Andrzeja Wrzecionko
Andrzeja Wrzecionko
Andrzeja Wrzecionko
Andrzeja Wrzecionko z Wisły, który proponu-
dzeniem od strony wejść A, C przez diody, rzystać jeden z wbudowanych detektorów fa- je włączanie układu dopiero po wsunięciu kar-
a rezystory R1 i R2 (uwzględniając impulso- zy do porównywania częstotliwości wzorco- ty do oporu.
Układ Marcina Wiązania - odbiornik. Układ Marcina Wiązania - nadajnik-klucz.
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97 25
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Tyle odnośnie nadesłanych prac.
Sponsorem tej edycji konkursu jest firma
EBS Ltd, producent urządzeń i osprzętu alar-
mowego. Zamieszczona na następnej stronie
reklama przedstawia niektóre z wyrobów tej
firmy, które są sprzedawane w sieci handlo-
wej AVT. Trzej zwycięzcy konkursu: Marcin
WiÄ…zania, SÅ‚awomir Osoba i Maciej Ciechow-
ski otrzymajÄ… syreny alarmowe typu BS303 z
własnym zasilaniem, jedne z najnowocześ-
niejszych produkowanych przez tÄ™ firmÄ™.
Drobne upominki od firmy AVT otrzymajÄ…
także: Krzysztof Skrobek, Krzysztof Winkiel
i Krzysztof Mościcki.
Zachęcam do udziału w bieżącym zadaniu,
a także w następnych edycjach konkursu.
Wasz instruktor
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Rys. 13. Układ Marcina Wiązania.
Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs! Konkurs!
Trzecia ręka elektronika
Nie trzeba nikogo przekonywać, że praktykującemu elektronikowi bardzo przydałaby się trzecia ręka. W jednej trzyma
przecież lutownicę, w drugiej pincetę lub cynę... i montowany układ przesuwa się w trakcie pracy po całym stole.
Sytuacja jest nie tylko denerwująca - cierpi na tym także jakość montażu.
Potrzebne jest więc urządzenie, które będzie pełnić funkcję trzeciej ręki. W rubryce Drobne rady MacGyvera pojawił
się dobry pomysł wykorzystania arkusza gąbki przewodzącej. Ale taki arkusz nie załatwia całego problemu. Zwłaszcza
przy lutowaniu przewodów do drobnych elementów potrzebny jest rodzaj imadełka lub dużego chwytaka. Dobrze było-
by mieć przyrząd, który umożliwiałby mocowanie elementów lub nawet płytek w różnych pozycjach. Oczywiście w wa-
runkach amatorskich trudno byłoby wykonać porządny przegub o trzech stopniach swobody. Ale warto trochę pomyśleć
i wykorzystać jakiś prosty sposób.
Niejednokrotnie elektronicy wykorzystują różne imadełka, chwytaki ze spinaczy do bielizny i tym podobne rozwiązania.
Zadanie konkursowe polega na zaprojektowaniu niedrogiego i użytecznego przyrządu, który pełniłby rolę trzeciej ręki.
Temat, choć na pierwszy rzut oka banalny, w rzeczywistości jest naprawdę bardzo ważny - zachęcam do praktycznych
prób. Osoby, które już używają tego rodzaju przyrządu, mogą podzielić się pomysłem i praktycznymi uwagami o jego
wadach i zaletach.
Mam nadzieję na obfity plon konkursu, dlatego już teraz przewiduję, że największe szanse na nagrody będą mieli ci,
którzy wykonają model i przyślą do redakcji jego porządną fotografię i opis. Ponieważ niektórzy będą mieć kłopoty ze
sfotografowaniem z bliska swojego  wynalazku z pomocą prostego aparatu, lepiej będzie, jeśli nadeślą model (który po
sfotografowaniu zostanie odesłany). Ponieważ zadanie wymaga pewnego wkładu inwencji, czasu i przeprowadzenia prób,
prace można nadsyłać do końca czerwca.
Zwycięzcy konkursu otrzymają praktyczne nagrody w postaci zasilaczy. Nagrody te ufundowała znana z naszych łamów
firma Tatarek z Wrocławia.
Piotr Górecki
26 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97