Szkoła
Szkoła
Konstruktorów
Konstruktorów
Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis działania.
Model i schematy montażowe nie są wymagane, ale przysłanie działającego modelu
lub jego fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniu zaawansowania,
mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczone
na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW
(w przypadku prenumeratorów  od otrzymania pisma pocztą).
z nich. Ważne, by układ był niezawodny, a je- trudności  można w ciągu pięciu minut nary-
Zadanie nr 87
śli zawiedzie i wał zostanie ustawiony nie- sować stosowny schemat. Kluczową sprawą
prawidłowo, musi to zasygnalizować opera- będą czujniki  rodzaj, umieszczenie, odpor-
Oto list będący podstawą kolejnego zadania torowi. Zadanie polega na opracowaniu spo- ność na uszkodzenia pod wpływem pyłu i jak
Szkoły, nadesłany przez Damiana Zwoliń- sobu wykrycia położenia i dokładnego za- się spodziewam  także okruchów kruszywa.
skiego z Dąbrowy Górniczej: Razem z tatą trzymania wału. Damian nadesłał swój list dawno temu
zastanawialiśmy się ostatnio nad sposobem, Może uznacie, że kolejne zadanie naszej i nie jestem pewien, czy problem jest wciąż
jak zatrzymać obracający się silnik w ściśle Szkoły jest wyjątkowo nietypowe. Z jednej aktualny, czy może już z jakichś względów
określonej pozycji. Problem polega na tym, strony jest jak najbardziej praktyczne, bo ma nie istnieje. Piszę to dlatego, że tym razem ze
że na pewnej linii produkcyjnej pracuje ma- rozwiązać konkretny problem wzięty z życia. względu na specyfikę tematu nie spodzie-
szyna, w której na wale napędzanym przez Z drugiej strony rzeczywiście jego przydat- wam się dużej liczby modeli. Proponuję, że-
silnik elektryczny obracają się łopaty kruszą- ność dla przeciętnego uczestnika Szkoły jest byście zwrócili szczególną uwagę na kwestię
ce. Aby maszyna mogła poprawnie pracować niewielka. Po długim namyśle zdecydowa- niezawodności. Jeśli nawet nie powstanie
po obróceniu się łopat, muszą się one usta- łem się jednak przedstawić ten problem do model, napiszcie, jakie chcielibyście zastoso-
wić poziomo. rozwiązania i mam nadzieję, że nie zlekce- wać czujniki i jak widzicie problem ich nie-
Należy zaprojektować urządzenie, które ważycie tematu. Ma bowiem uczulić Was na zawodności.
po naciśnięciu przez operatora przycisku bardzo, ale to bardzo ważną kwestię  nieza- Oczywiście szanse na upominki i nagrody
Stop wyłączy silnik, ale tak, by wał ustawić wodność. A oto temat zadania: mają też prace dotyczące tylko układu ste-
w potrzebnej pozycji. Należy pamiętać rownika, bez czujników, niemniej najwięcej
Zaprojektować system czujnika i ste- punktów i nagrody będzie można zdobyć
o pewnej bezwładności wału (i przekładni),
przez co wał przesuwa się o kilka centyme- rownika silnika elektrycznego do ma- właśnie za dobre pomysły niezawodnych
trów po wyłączeniu silnika. Największym czujników. Serdecznie więc zachęcam do
szyny kruszÄ…cej.
problemem będą czujniki, wykrywające poło- udziału i w tym zadaniu. Spodziewam się
żenie wału i łopat  układ będzie pracował Mam świadomość, że zaprezentowany nieco mniejszej liczby prac, więc każdy
wciężkich warunkach (dużo pyłu), więc mo- opis jest lakoniczny i nie precyzuje szcze- uczestnik ma większą szansę na upominki
że trzeba zastosować dwa czujniki, a układ gółów. Nie szkodzi  daje to szersze pole dla i nagrody. Czekam też na propozycje kolej-
powinien poprawnie pracować nawet po ze- Waszej pomysłowości. Sam układ ze strony nych tematów. Pomysłodawcy wykorzysta-
psuciu lub błędnym zadziałaniu jednego elektronicznej nie powinien przysporzyć Wam nych zadań otrzymują nagrody rzeczowe.
Zdecydowana większość uczestników dżet uczynić bardziej atrakcyjnym. Bo naj-
RozwiÄ…zanie zadania nr 83
uznała, iż należy wykorzystać diody LED. Ja prostsza mrugająca czerwona lampka do
ze swej strony podkreślam, iż wcale nie uwa- największych atrakcji chyba już nie należy...
Temat zadania 83 brzmiał: Zaprojektować żam, że światełko ostrzegawcze ma być kon- Bardzo się cieszę, że wykazaliście się
układ, dzięki któremu pieszy będzie lepiej kurencją eliminującą najróżniejsze odblaski, w tym względzie pomysłowością, a więk-
widoczny na drodze. co zarzuciło mi dwóch uczestników. Uwa- szość pomyślała także o konstrukcji zapew-
Bardzo się cieszę, że w rozwiązaniu tego żam, że może to być doskonałe uzupełnienie niającej długotrwałą i wygodną eksploatację.
zadania wzięło udział wiele osób. Nadesłali- odblasków. Niemniej jak pisałem w styczniu,
ście znakomite, naprawdę interesujące jeśli zaprojektowane światełko ostrzegawcze Rozwiązania teoretyczne
pomysły i rozwiązania, a także wspaniałe ma stanowić konkurencję dla odblasków, na- Część prac zawierała ogólne rozważania
modele. leży zastanowić się, jak taki pożyteczny ga- o celowości i możliwościach elektronicznych
Elektronika dla Wszystkich
30
Szkoła Konstruktorów
urządzeń mających polepszyć widoczność nowoczesnych diod niebieskich zapropono- generator, dwie pozostałe  przerzutnik
pieszego na drodze. Dziękuję za wszystkie te wała znaczna grupa uczestników, a dwie oso- T sterowany jednym przyciskiem  schemat
listy i zawarte w nich opinie i pomysły. Chcę by  białych diod LED. Tu trzeba wyraz
nie pokazany jest na rysunku 1.
wspomnieć o kilku Kolegach z tej grupy. Na zaznaczyć, że przez lata niebie-
przykład Michał Nowakowski z Wrocławia skie diody LED miały fatalne
swego czasu zmontował gotowe kity  bły- parametry. Dopiero ostatnio po-
skotki i zastanawiał się nad możliwością ich jawiły się typy naprawdę wy-
ulepszenia i dostosowania do postawionych dajne i tylko takie należałoby
wymagań. Zaproponował nawet wykorzysta- stosować. Wykorzystanie kiep-
nie kostek 5400 o szerokim zakresie tempe- skich diod niebieskich starej
ratur pracy. Zachęcam Autora do dalszych konstrukcji byłoby poważnym
prób praktycznych, a kostkami 54xx nie war- błędem, bo efekt będzie nie-
to się zajmować, choćby ze względu na prze- współmierny do poboru prądu.
starzałą konstrukcję i duży pobór prądu  13-letni Marcin Pazdro
praktyka pokazuje, że najzwyczajniejsze z Borowej chciałby wykorzy-
CMOS-y z rodziny 4000 z powodzeniem bę- stać linijkę 10 diod LED stero-
dą pracować w temperaturach ujemnych. waną przez kostkę LM3914
Grzegorz Kaczmarek z Opola przeanalizo- i generator przebiegu sinusoi-
wał możliwość wykorzystania lamp elektro- dalnego lub trójkątnego. Pa- Rys. 1
luminescencyjnych (EL), czyli świecących weł Szwed z Grodz
ca Śl. przysłał schemat
kondensatorów (szeroki opis w EdW układu z czterema tranzystorami: dwa tworzą
11/1999 s. 43). Oto fragmenty listu: (...) nie- typowy multiwibrator, dwa pozostałe  czuj- Rozwiązania praktyczne
stety w tym wypadku nie ma mowy o energo- nik światła z fotorezystorem i obwodem za- Na fotografii 1 pokazany jest model Micha-
oszczędności :-( Idea nadal wydaje się słu- pewniającym histerezę (Szwed.gif). Adrian ła Koziaka z Sosnowca. Michał wykorzystał
szna, lecz wątpliwości budzi trwałość pro- Helwig z Bogatyni przysłał dwa proste sche- specjalizowaną kostkę LM3909, przeznaczo-
duktów. Ocenia się ją na kilka tysięcy godzin maty (Helwig.gif) i pomysł, by wykonać ną właśnie do takiego celu  patrz rysunek 2.
świecenia. (...) folia taka jest bardzo cienka  czapkę-widkę z migającymi LED-ami.
i z powodzeniem może być naszywana na Wliście napisał m.in.: (...) Trudno przekonać
kurtki i sprzęt. (...) dowolność kształtowania się będzie do noszenia takiej czapki. Mój brat
takiego produktu też nie jest bez znaczenia. powiedził, że to  wiocha i on takiego cze-
Można tworzyć konkretne wzory i znaki. Swo- goś by nigdy nie włożył. Ale gdyby to samo
ją drogą zastanawiam się, dlaczego nie ma je- sprytnie umiejscowić w plecaku szkolnym, to
szcze znaków ewakuacyjnych z takich właśnie już będzie estetyczniej i problem miejsca roz-
folii. Myślę, że barierą jest cena elementów. wiązany. (...). Adrian wspomniał też omożli-
(...) za rozwiązaniem przemawia natomiast to, wości wykorzystania nowoczesnego materia-
iż z daleka święcąca powierzchnia lepiej da łu nazwanego luminex. Jest to rodzaj świecą-
się zauważyć niż punkcik świetlny. (...) cej tkaniny z włóknami podobnymi do świa-
Zarówno lampy, jak i sterowniki prze- tłowodowych (www.luminex.it). Tomasz Fot. 1 Model Michała Koziaka
twornic udostępnialiśmy swego czasu Czy- Knefel ze Skorocic przysłał dwa schematy:
telnikom EdW w ramach Klubu Konstrukto- jeden zawiera generator dwubramkowy, ko- Rys. 2
rów. Paweł Lasko z Nowego Sącza w jed- stkę 4017 i dziesięć diod LED, drugi to sche-
nym e-mailu przysłał prosty schemat (La- mat prostej przetwornicy do... miniaturowej
sko.gif), w drugim podzielił się interesującą świetlówki. Pomysł użycia świetlówki jest
propozycją wykorzystania lampy błyskowej interesujący, niemniej poważną wadą,
z aparatu fotograficznego. Rzeczywiście oprócz znacznego poboru prądu, jest kru-
lampa wymontowana z uszkodzonego lub chość szkła świetlówki. Szymon Janek
nawet nowego taniutkiego aparatu, potocznie z Lublina przysłał schemat wielofunkcyjne-
nazywanego  idiotenkamera , to pomysł go układu migacza (Janek.gif), gdzie pełnio-
godny rozważenia nie tylko w kontekście ną funkcję wybiera się za pomocą jednego
bieżącego zadania. Lampa ma niewielkie przycisku współpracującego z układem
wymiary, szybko się ładuje i na pewno bę- 4017. Mariusz Chilmon z Augustowa przy- Zawiera ona prostą pojemnościową prze-
dzie widoczna z bardzo daleka. Wadą jest słał schemat generatora i przerzutnika RS twornicę, przez co do zasilania diody (diod)
znaczny pobór prądu  częstotliwość bły- z dwoma przyciskami na układzie 4093 LED wystarczy ogniwo 1,5-woltowe. Po-
sków powinna być możliwie mała  jeden (Chilmon.gif). Mariusz podkreślił koniecz- mysł jest jak najbardziej godny polecenia,
błysk na kilka sekund. Być może warto było- ność zapewnienia szczelności obudowy a jeden dobry paluszek wystarczy na kilka
by zmniejszyć pojemność głównego konden- i oprócz rozwiązania z przyciskami zapropo- miesięcy ciągłej pracy. Jedyną wadą mogą
satora  jasność i tak będzie duża, a pozwoli nował ciekawsze rozwiązanie: w plecaku być trudności z zakupem układu LM3909,
to zmniejszyć zużycie energii. W praktyce byłby wszyty magnes, a w urządzeniu miga- a u niektórych dystrybutorów zdecydowanie
należałoby jeszcze wziąć pod uwagę trwa- jącym zamontowany kontaktron. Przy odro- zbyt wysoka cena.
łość palnika (brak danych) oraz sprawdzić, binie pomysłowości być może udałoby się Fotografia 2 pokazuje model Roberta
czy podczas pracy elementy przetwornicy za- tak skonstruować całość, żeby magnes nie Jaworowskiego z Augustowa. Robert zasto-
nadto się nie grzeją. Piotr Bechcicki z So- tylko automatycznie włączał, ale i utrzymy- sował dwie pary diod: diody zielone mają
chaczewa zdecydowanie chce wykorzystać wał migacz na plecaku. Piotr Podczarski płynnie zaświecać się i gasnąć, a czerwone
wysokosprawne niebieskie diody LED, ste- z Redecza Wlk. zaproponował prosty układ krótko błyskać. Diody zielone umieszczone
rowane przez kostkę NE556. Wykorzystanie z jedną kostką 4011. Dwie bramki tworzą są dokładnie pod czerwonymi i  podświetlają
Elektronika dla Wszystkich
31
Szkoła Konstruktorów
je , a więc czerwone błyski występują na tle które błyskają podczas rozładowania kon- pokazany na fotografii 4, model Piotra
zielonej poświaty. Schemat układu pokazany densatora  pomysł godny odnotowania, Wójtowicza z Wólki Bodzechowskiej. Sche-
jest na rysunku 3. Na uwagę zasługuje tu nie- choć niepozbawiony wad. Dla zwiększenia mat układu pokazany jest na rysunku 5. Dio-
typowy sposób sterowania diod czerwonych, siły błysków należałoby znacznie zwiększyć dy są włączane co sekundę na pół sekundy
pojemność kondensatorów C1, C2. W każ- i wtedy dodatkowo migają z częstotliwością
Fot. 2 Układ Roberta Jaworowskiego dym razie za oryginalny pomysł Robert 10Hz. Na uwagę zasługuje też niecodzienny
otrzymuje cztery punkty i upominek. sposób sterowania załącz/wyłącz. Niestety,
Podobnie 4 punkty i upominek otrzymuje z uwagi na ewidentny błąd  rozładowanie
Dawid Kozioł z Elbląga. Jego model poka- baterii podczas naciśnięcia obu przycisków,
zany jest na fotografii 3, a schemat na ry- nie mogę skierować projektu do publikacji
sunku 4. Dawid uznał, że płynne zaświeca- (należy dodać choćby dwa niewielkie rezy-
nie i gaśniecie LED-ów jest bardziej atrak- story w szereg z S1, S2). Oryginalny opis
cyjne. Aby jednocześnie oszczędzać prąd, i płytkę można znalez
ć na naszej stronie in-
wykorzystał impulsowe sterowanie diod ternetowej (Wojtowicz.zip), a Autor otrzymu-
i dodał obwód automatycz- je tylko cztery punkty i upominek.
nego wyłączania po kilku- Liczna grupa uczestników do uzyskania
dziesięciu minutach pracy. atrakcyjniejszego efektu świetlnego wyko-
Efekt jest rzeczywiście in- rzystuje nie tylko pojedynczy generator, ale
teresujący i godny uwagi. też nieśmiertelną kostkę 4017, pozwalającą
Ja osobiście zwiększyłbym w prosty sposób wysterować wiele diod
tylko czas cyklu przez LED. Większość propozycji teoretycznych
zwiększenie kondensatora i praktycznych to wykorzystanie sposobu
C1 do 3...5µF. wedÅ‚ug rysunku 6 z rozmaitymi generatora-
Podobnie wysoko oceni- mi. Takie rozwiÄ…zania pokazane sÄ… na kolej-
łem rozważania i przemy- nych trzech fotografiach. Jakub Świegot ze
ślany starannie wykonany, Środy Wlkp. w modelu z fotografii 5 wyko-
rzystał generator z inwerterem 40106. Mi-
Rys. 3 Fot. 5 Sygnalizator chał Gołębiewski z Bydgoszczy w ładnym
Jakuba Åšwiegota modelu, pokazanym na fotografii 6, wyko-
Fot. 3 Model Dawida Kozioła rzystał generator 4047. Piotr Romysz z Ko-
szalina w  wirujÄ…cej latarce, pokazanej na
fotografii 7, wykorzystał generator z bramką
4093 i zastosował dwie kostki 4017. Odpo-
wiednio umieszczając diody, uzyskał  ruch
dwóch zestawów diod  w przeciwnych kie-
runkach . Schemat modelu pokazany jest na
rysunku 7, a na stronie internetowej można
znalez
ć schemat wersji bardziej rozbudowa-
nej (Romysz.gif). Piotr otrzymuje upominek
i cztery punkty.
Fotografia 8 pokazuje  wirujące kółko
Krzysztofa Kraski z Przemyśla. Układ zasi-
lany dwoma bateriami litowymi ma być
umieszczony w okrągłym pudełku po kremie,
co pozwoli uzyskać niezbędną szczelność.
Schemat układu pokazany jest na rysunku 8;
przycisk pozwala włączyć układ na określony
czas. Dawid Lichosyt z Gorenic przysłał mo-
del pokazany na fotografii 9. Warto zwrócić
uwagę, że Dawid zmienia częstotliwość pracy
generatora  schemat ideowy pokazany jest
na rysunku 9. Fotografia 10 pokazuje model
Rys. 4  BiegnÄ…cego punktu Marcina WiÄ…zani
z Buska Zdroju. Na schemacie, przedstawio-
Fot. 4 Model Piotra Wójtowicza Fot. 6 Układ Michała Gołębiewskiego nym na rysunku 10, warto zwrócić uwagę,
że tranzystor T1 jest włączany tylko na część
okresu generatora, co zmniejsza średni pobór
prądu i daje wrażenie  wybuchowego bły-
skania kolejnych diod. Marcin przysłał też
drugi, prostszy model, pokazany na fotogra-
fii 11, gdzie połączone równolegle dwukolo-
rowe diody LED błyskają na przemian na
czerwono i zielono. Schemat układu i dwa
dalsze można znalez
ć na naszej stronie inter-
netowej (Wiazania.gif).
Elektronika dla Wszystkich
32
Szkoła Konstruktorów
Rys. 5 Rys. 8
Rys. 6 Fotografia 12 pokazuje
model Andrzeja Szuldy
z Olsztyna. Układ jest wyjąt-
kowo prosty, a przy tym funk-
cjonalny. Na fotografii 13
można zobaczyć mrugającego,
dwukolorowego ludzika Mi-
chała Stacha z Kamionki Ma-
łej. Na koniec zostawiłem pro-
pozycjÄ™ 18-letniego Grzego-
rza Wicińskiego z Sosnowca.
Model pokazany jest na foto-
grafii 14. Układ jest bardzo
Rys. 9 prosty, a efekt uzyskany za po-
mocÄ… czterech dwukolorowych diod  bardzo
Fot. 9 Model Dawida Lichosyta ciekawy. Pomysłodawców ostatnio wymie-
nionych projektów chciałbym wyróżnić:
pierwszego za prostotÄ™ i praktycznÄ… przydat-
ność, a dwóch pozostałych za interesujące
pomysły. Wszystkie trzy kieruję do Pracowni
AVT, by po sprawdzeniu zaprezentować je
w dziale E-2000 i Forum Czytelników. Auto-
rzy na razie otrzymają książki, a po publika-
Rys. 7 cji  honoraria. Osoby zainteresowane szcze-
gółami innych, wcześniej przedstawionych
Fot. 7 Latarka Piotra Romysza rozwiązań, mogą zwrócić się bezpośrednio
do Autorów poszczególnych projektów.
Możliwości kontaktu były przedstawione
w Galerii Szkoły Konstruktorów właśnie
w EdW 1/2003.
Podsumowanie
Podziwiam pomysłowość uczestników, jaka
przejawiła się w zaproponowanych rozwią-
zaniach. Niezmiernie cieszę się, że znaczna
liczba uczestników przeprowadziła praktycz-
Fot. 10 Układ 1 Marcina Wiązani ne próby, co zaowocowało powstaniem jak
najbardziej użytecznych modeli. Jestem
Fot. 11 Układ 2 Marcina Wiązani przekonany, że jak zawsze po rozwiązaniu
zadania Szkoły, znaczna liczba Czytelników
zechce skorzystać z zaprezentowanych po-
mysłów. Tu szczególnie chciałem zwrócić
uwagÄ™ na kwestiÄ™ zasilania. Nieliczni uczest-
nicy zaproponowali użycie maleńkich bate-
ryjek 12V od pilotów, inni jednej lub dwóch
baterii litowych. Wielu uczestników chce
wykorzystać bloczek 9V, wreszcie niezbyt
Fot. 8 Kółko Krzysztofa Kraski duża grupa chce zastosować dwa paluszki
Elektronika dla Wszystkich
33
Szkoła Konstruktorów
o wielkości R6 (AA) lub mniejsze R03 ków 7-segmentowych). Tymczasem sterowa-
(AAA). Podejmując decyzję o typie baterii, nie impulsowe z częstotliwościami ponad
koniecznie trzeba rozważyć koszt energii, a 25Hz prawie nie zmieni jasności świecenia
nie pojemność w miliamperogodzinach. diod w porównaniu ze sterowaniem prądem
Trzeba pomnożyć ładunek (pojemność w mi- stałym o tej samej wartości średniej. Nato-
Fot. 12 Układ Andrzeja Szuldy liamperogodzinach) przez napięcie. I dopiero miast sterowanie impulsowe ma sens, jeśli
ten wynik odnieść do ceny baterii. Nie ulega diody będą świecić np. tylko przez 5...20%
Fot. 13 Model Michała Stacha kwestii, że wspomniane maleńkie 12-wolto- czasu cyklu z dodatkowo zwiększoną jasno-
we baterie do pilotów okażą się koszmarnie ścią, np. z prądem stałym 20...30mA, a przez
drogie, a dodatkową wadą jest ich mała wy- 95...80% czasu będą wygaszone, przy czym
dajność prądowa. Niewątpliwie najtańsze czas cyklu będzie wynosić od jednej do kilku
okaże się wykorzystanie popularnych alka- sekund. Tu chciałbym szczerze pogratulować
licznych  paluszków LR6. Dwa lub trzy pa- wszystkim, którzy zaproponowali takie wła-
luszki, czyli napięcie 3...4,5V, pozwolą z po- śnie oszczędne rozwiązania.
wodzeniem zaświecić także diody niebieskie Pojawiły się rozbieżne opinie, jakie diody
i białe, pracujące przy napięciu około 3V. LED zastosować. Kilku Kolegów stwierdziło,
Kolejna sprawa to wykorzystane układy że diody ultra- i superjasne nie nadają się do
scalone. Duży plus mogą sobie takiego zastosowania. Nie było zgodności
postawić ci wszyscy Koledzy, zwłaszcza co do diod ultrajasnych, które z re-
którzy pomyśleli o wykorzystaniu guły mają bardzo mały kąt świecenia, do 10
kostek z rodziny 74HC. Mają one stopni, więc przy niewłaściwym kierunku
dużą wydajność prądową wyjść świecenia, o co łatwo, ich siła światła będzie
i przy przemyślanym układzie nie całkowicie bezużyteczna. Teoretycznie moż-
będą wymagać dodatkowych na to obejść, stosując kilka diod i formując
tranzystorów sterujących diody wiązkę światła według potrzeb. W każdym
LED. razie podważaliście sens stosowania LED-ów
Jeśli chodzi o tryb pracy diod o wąskim kącie świecenia. Niektórzy stwier-
LED, to niewątpliwie powinny dzili, że wystarczą  zwykłe diody o podwyż-
one migać, a nie świecić ciągle. szonej jasności, najlepiej z matową soczew-
Jeśli zastosowano więcej diod, ką. Mają one duży kąt świecenia, a wydajność
powinny być okresowo wygasza- świetlna w ciemnym otoczeniu jest wystar-
ne, żeby uzyskać efekt migania. czająca. Dwóch uczestników twierdzi, że
Radykalnie poprawi to skutecz- warto zastosować diody o większej średnicy 8
ność, bo miganie znacznie lepiej lub 10mm, najlepiej z białą, matową soczew-
przyciąga uwagę niż świecenie ką, bo będą zdecydowanie lepiej widoczne,
ciągłe. Co bardzo ważne, jedno- niż małe o średnicy 3 czy 5mm. Czytając po-
cześnie pozwala znacznie obni- szczególne opinie, odniosłem wrażenie, że
Rys. 10 żyć pobór prądu. nie wszyscy uczestnicy sprawdzili widzial-
Miganie wcale nie oznacza, że dioda czy ność proponowanych diod w warunkach na-
Fot. 14 Układ Grzegorza Wicińskiego diody przez połowę czasu mają świecić, turalnych, gdy idący lub biegnący pieszy wy-
i przez połowę być wygaszone. To pozwoli- konuje znaczne ruchy. Proponuję praktyczne
łoby zmniejszyć prąd tylko o połowę. Przy wypróbowanie różnych wersji.
okazji stwierdzam, że niektórzy Koledzy ma- Jeśli chodzi o obwody sterujące, to sporo
ją irracjonalne przekonanie, że każdy rodzaj było układów zbyt rozbudowanych. W tym
sterowania impulsowego sam w sobie polep- zastosowaniu lepsze będą układy w miarę
sza jasność świecenia LED-ów (i wskaz
ni- proste i tanie, chyba że pozwolą uzyskać
Punktacja Szkoły Konstruktorów
Marcin Wiązania Busko Zdrój . . . . . . . .140 Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . .26 Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . .15
W
S
M
Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . . .88 Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . . . .24 Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . .15
D
D
U
Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . .85 Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . .22 Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . .14
C
C
F
Michał Stach Kamionka Mała . . . . . . . .78 Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . .20 Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . . . . . .14
S
C
K
Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . .49 Robert Jaworowski Augustów . . . . . . . .20 Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . . . . . .14
C
J
P
Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . .46 Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . .20 Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . . . . .14
B
K
S
Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . .44 Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . .20 Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . .13
M
K
D
Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . .41 Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . . . . . .18 Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . . . . . .13
K
B
M
Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . .41 Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . .18 Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. . . . . .12
T
P
M
Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . .39 Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . . . . . .17 Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . . . . . . .12
R
C
Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . .37 Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . .17 Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . .11
R
K
M
Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska .37 A
ukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . .16 Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . . . . . . .11
W
C
S
Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . . . . . .36 Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . . . .16 Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . . . . . . .10
K
J
D
Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . .29 Andrzej Sadowski Skarżysko-Kam. . . . .16 Tomasz Gajda Wrząsawa . . . . . . . . . . .10
K
S
G
Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . . . .28 Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . . . . . .16 Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . .10
J
S
Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . .28 Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . .16
R
Z
Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . .27 Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . .15
L
J
Fot. 15 Model Jarosława Chudoby
Elektronika dla Wszystkich
34
Szkoła Konstruktorów
jakiś ekstra efekt. Sami zdecydujcie, czy bar- zwłaszcza małych samochodów  nie można zdobędzie popularności i nie rozpowszechni
dziej pasuje Wam prosty i tani migacz, np. liczyć na sensowne oświetlenie ich światłami się na szerszą skalę.
z dobrą niebieską diodą, czy też bardziej roz- mijania. A jeśli układ miałby reagować także Jestem bardzo zadowolony z nadesłanych
budowany, niepowtarzalny, wielokolorowy na słabe światło  będzie reagował też na inne prac i naprawdę przykro mi, że ze względu
efekt świetlny. z
ródła i nie będzie działał według oczekiwań, na szczupłość funduszu Szkoły nie mogę na-
W kwestii obudowy i umieszczenia lam- chyba żeby element światłoczuły umieszczo- grodzić Autorów wszystkich interesujących
pek nie było zgodności. Niektórzy twierdzili, ny był w rurce, by kierunkowo  łapał światło pomysłów i ładnych modeli. Nagrody książ-
że nie będzie problemem noszenie jakiegoś reflektorów. W każdym razie idea jest dysku- kowe, a po publikacji honoraria otrzymają:
gadżetu, dającego interesujący efekt świetlny. syjna, a niektórzy proponują działanie zupeł- Andrzej Szulda, Michał Stach i Grzegorz
Mógłby on mieć postać opaski na ramię, moż- nie odwrotne: czujnik światła, który będzie Wiciński. Upominki otrzymują: Robert Ja-
na go wmontować w czapkę, pasek czy ple- włączał migacz po zapadnięciu zmroku. worowski, Dawid Kozioł, Piotr Wójtowicz,
cak. Inni widzą poważną barierę psycholo- W tym przypadku trzeba dodać obwody, by Piotr Romysz, Krzysztof Kraska, Dawid
giczną, żeby człowiek nie wyglądał jak choin- reagował na średnie oświetlenie i by reflekto- Lichosyt, Marcin Wiązania i Michał Gołę-
ka i właśnie stąd niektórzy wzięli pomysł ry samochodów nie wyłączyły światełka biewski. Aktualna punktacja zawarta jest
czujnika światła, by migacz włączał się dopie- ostrzegawczego. A może optymalnym roz- w tabeli. Dodatkowo 3 punkty dopisuję Ja-
ro po oświetleniu światłami samochodu. Idea wiązaniem jest brak czujnika światła, a za to rosławowi Chudobie z Gorzowa Wlkp.,
na pozór jest słuszna, ale występuje tu poważ- obecność prostego wyłącznika czasowego? który rozwiązanie zadania 82 umieścił
ny problem. Kto nie jest kierowcą, prawdopo- Na koniec chciałbym gorąco zachęcić do w paczce dwukrotnie oznaczonej numerem
dobnie go nie czuje. Tymczasem często re- używania i wyposażenia swoich bliskich 83  model pokazany jest na fotografii 15.
flektory samochodu są brudne, światła mija- w takie gadżety, niewątpliwie zwiększające Serdecznie zapraszam do udziału w rozwią-
nia, żeby nie oślepiać jadących z przeciwka, bezpieczeństwo na drodze. I naprawdę nigdy zywaniu kolejnych zadań i do nadsyłania prac
świecą w dół, czasem zdecydowanie za bar- nie wiadomo, czy interesujący układ z nie- w terminie.
dzo w dół. W efekcie ilość światła docierają- bieskimi diodami LED niespodziewanie nie Wasz Instruktor
cego do pieszego jest znikoma. Dotyczy to Piotr Górecki
Co tu nie gra?
K
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
Rozwiązanie zadania 83 Układ jest interesujący, a Autorowi bez w układzie, by ściągnąć (a nie podciągnąć,
W EdW 1/2003 na stronie 36 zamieszczony wątpienia należy się pochwała za oryginalny jak pisali niektórzy) wejście bramki do masy,
był schemat niecodziennego regulatora tem- pomysł. Idea jest słuszna i może być prak- gdy T1 nie przewodzi. Jest to ewidentny
peratury, a właściwie termometru do akwa- tycznie wykorzystana, jednak należy wziąć błąd, jednak uważam, że może on być efek-
rium, nadesłany jako rozwiązanie jednego pod uwagę pewne dodatkowe czynniki tem zwykłego przeoczenia  na oryginalnym
z poprzednich zadań Szkoły. Schemat poka- i zmodyfikować układ. odręcznym schemacie tranzystor T1 naryso-
zany jest na rysunku A. Autor pisze, że za- Zanim do tego przejdę, zacytuję fragment wany jest tuż przy dolnej krawędzi kartki
kres temperatury powinien wynosić jednego z listów, który również i mnie dał spo- i być może to było przyczyną tego braku.
+18...+28oC. Aby ustawić taki zakres, należy ro satysfakcji: (...) mam 20 lat. Od paz
dzier- Wątpliwości budzi też sposób sterowania
na nóżce 4 ustawić 180mV, a na nóżce nika 1998 roku jestem Waszym stałym czytel- tranzystora T1. Teoretycznie gdy diody LED
6  280mV. (...) Bramki U1C i U1D tworzą nikiem, lecz w konkursie  Co tu nie gra? nie świecą, nie płyną przez nie prądy. W rze-
generator akustyczny, który jest przerywany biorę udział po raz pierwszy. Wcześniej nie czywistości trzeba liczyć się z prądem upły-
przez generator na U1A i U1B. Zadaniem te- przywiązywałem uwagi do tej części Waszego wu wyjść, który wprawdzie typowo powi-
go generatora jest sygnalizowanie przekro- pisma, lecz teraz postanowiÅ‚em zatrzymać siÄ™ nien wynosić tylko 0,1µA, ale maksymalnie
czenia okreÅ›lonej temperatury. na tej rubryce dÅ‚użej i co... niesamowite, ale może wynosić 10µA. W zaproponowanym
tak mnie to wciągnęło, układzie przy wzmocnieniu prądowym tran-
A
że będę tu zaglądał zystora równym 100x, przy prądzie bazy
z zainteresowaniem co 0,1µA prÄ…d kolektora wyniesie 10µA  ozna-
miesiąc, gdyż można cza to, że dodany rezystor Rx nie powinien
z tego działu wiele się mieć dużej wartości. Rozpatrując najgorszy
nauczyć, a najlepsza przypadek, przy prądzie bazy (upływu) rów-
nauka to przecież na- nym 10µA, prÄ…d kolektora T1 wyniósÅ‚by aż
uka na własnych błę- 1mA! Aby definitywnie wykluczyć możli-
dach. (...) wość błędnego działania, należy dodać rezy-
A teraz przecho- stor Ry o wartości poniżej 47k&! między do-
dzimy do schematu: datniÄ… szynÄ™ zasilania a bazÄ™ T1 w jeden ze
jedna usterka jest sposobów pokazanych na rysunku B. Za
oczywista  brak re- pracÄ… kostki LM3914 w trybie linijki powin-
zystora z kolektora T1 no to zagwarantować prawidłową pracę.
do masy  nazwijmy W trybie punktowym nóżka 1 ma dodatkowy
go rezystorem Rx. Re- obwód i trzeba byłoby się wtedy liczyć z prą-
zystor taki musi być dem  upÅ‚ywu nawet rzÄ™du 450µA (typowo
Elektronika dla Wszystkich
35