2012-04-10
INSTRUMENTALNA KONTROLA BÓLU
ból jako zachowanie instrumentalne, a nie subiektywna
reakcja:
MEDYCYNA PSYCHOSOMATYCZNA
Ł�kształtowanie zachowań bólowych poprzez ich konsekwencje
Ł�otoczenie jako z
ródło wzmocnień
Ł� zachowania rodziny
PSYCHOLOGICZNE
Ł� zachowania personelu medycznego
ASPEKTY BÓLU
Block i in. (1980):
cz.2
Ł� pacjenci otaczani troską przez współmałżonka: wyższy poziom bólu
zgłaszany w jego (domniemanej) obecności
Ł� pacjenci nie otaczani troską przez współmałżonka: wyższy poziom bólu
zgłaszany w obecności pracownika służby zdrowia
Ewa WOJTYNA
Ł� Gil i in. (1987): ��wsparciu towarzyszy ��poziom zachowań bólowych
[e-mail]
Ł� Flor i in. (1987): troska współmałżonka w reakcji na manifestację bólu
jest wyznacznikiem bólu i poziomu aktywności u pacjentów z bólem
chronicznym
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
INSTRUMENTALNA KONTROLA BÓLU
A ODCZUWANIE BÓLU
ból jako zachowanie instrumentalne, a nie subiektywna
wielowymiarowość doświadczeń bólowych
PROCESY
reakcja:
(Broom, 1988, Eimer, 1988):
EMOCJONALNO-
Ł�kształtowanie zachowań bólowych poprzez ich konsekwencje
MOTYWACYJNE
subiektywne doświadczenia bólu
Ł�otoczenie jako z
ródło wzmocnień
definiowane w trzech wymiarach:
Ł� zachowania rodziny
Ł� zachowania personelu medycznego
Ł�sensoryczno-rozróżniające 
SENSORYCZNY
sposób, w jaki odczuwa się ból
BODZIEC BÓLOWY
wzmocnienie objawu:
(np. kłucie, palenie, nacisk);
��  Połóż się, moje kochane biedactwo
��  A jak się teraz czujesz? A w tej chwili? W następnej?
Ł�poznawczo-oceniające  CZYNNIKI PROCESY
��  Cicho bądz
, twardym trzeba być, a nie miętkim, zaraz przestanie
SPOA
ECZNO-KULTUROWE POZNAWCZE
sposób rozumienia bólu
osłabienie objawu:
(np.  może mnie boli, bo
��  Dzielnie sobie radzisz, cieszę się, że mi pomagasz, chodz
my na spacer
mam raka? );
Ł�motywacyjno-afektywne  odczucia
związane z bólem (np.  to przerażające ).
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
A ODCZUWANIE BÓLU
A ODCZUWANIE BÓLU
czynniki społeczno-kulturowe procesy emocjonalno-motywacyjne - lęk
Ł�istotna modyfikacja doznań bólowych - na ogół zwiększanie
Ł�akceptowane w danej kulturze wzorce ekspresji
nasilenia bólu ( percepcja? reakcja na bolesną stymulację?)
bólu
(występowanie różnic etnicznych przy BRAKU różnic w
Ł�możliwe jednak także całkowite zablokowanie percepcji bólu
zakresie progów wrażliwości na ból)
pod wpływem silnego lęku
kluczowa rola silnego pobudzenia bez względu na jego znak?
Ł�teoria uczenia się społecznego (modelowanie)
Ł�rola lęku przed bólem
Ł�otoczenie społeczne jako z
ródło informacji na temat
prawidłowych i nieprawidłowych doznań somatycznych BÓL UWAGA
Ł�otoczenie społeczne jako z
ródło informacji na temat
sposobów sygnalizowania bólu i proszenia o pomoc
L
K
1
2012-04-10
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
METODY LECZENIA BÓLU
A ODCZUWANIE BÓLU
procesy poznawcze
Farmakoterapia
Ł�znaczenie sytuacji
Leczenie chirurgiczne
Ł�sugestia i zjawisko placebo
Znieczulenie miejscowe
Ł�uwaga: modyfikacja percepcji
Terapia fizykalna
Ł�koncentracja na doznaniach bólowych:
�� nasilenia �� Terapia manualna
�� Techniki mobilizacyjne
Ł�silna koncentracja na innych obszarach:
�� Leczenie ciepłem i zimnem
�� nasilenia, nawet zablokowanie
�� Elektroterapia
Ł�oczekiwania, pamięć, uczenie się
�� Akupunktura
Ł�np. badania Beechera w trakcie II wojny światowej: silny ból odczuwał
1 na 3 poważnie rannych żołnierzy w porównaniu do 4 na 5 cywili Oddziaływania psychologiczne
Ł�skojarzenie bodz
ca bólowego z przyjemnością
DRABINA ANALGETYCZNA LECZENIA
FARMAKOTERAPIA BÓLU BÓLU NOWOTWOROWEGO
LEKI ADIUWANTOWE
LEKI
Silne opioidy
PRZECIWBÓLOWE
+ / - leki adiuwantowe
Leki przeciwdepresyjne
Leki przeciwdrgawkowe
Niesteroidowe leki
Glukokortykosteroidy
Słabe opioidy
przeciwzapalne
Leki uspokajające
+ / - leki adiuwantowe
Neuroleptyki
Słabe opioidy
Leki zmniejszające
Silne opioidy
napięcie mięśniowe Nieopioidowe leki
przeciwbólowe
Leki znieczulające
miejscowo + / - leki adiuwantowe
PSYCHOLOGICZNE METODY LECZENIA BÓLU
PSYCHOLOGICZNE METODY LECZENIA BÓLU
podejście poznawczo-behawioralne:
podejście koncentrujące się na aspektach fizjologiczno-
Ł� transformacja wyobrażeniowa
sensorycznych:
przyjmowanie doznań bólowych jako coś innego niż ból
Ł� biofeedback  metoda umożliwiająca świadomą modyfikację własnej
Ł� odwracanie uwagi za pomocą wyobrażeń
aktywności fizjologicznej dzięki wykorzystaniu informacji zwrotnych o jej
koncentracja na przyjemnych wyobrażeniach
przebiegu, uzyskanych za pomocą aparatury pomiarowej
Ł� wyobrażeniowa zmiana kontekstu (Turk, 1978)
Ł� trening relaksacyjny  wprowadzenie sugestii autogennych
wyobrażanie sobie sytuacji, w której ból nie byłby tak dokuczliwy,
Ł� hipnoza  stan lub sytuacja, w której osoba hipnotyzowana jest zdolna wyobrażeniowe  uzasadnienie dla odczuwania bólu
do reagowania na odpowiednie sugestie zmianami w percepcji i pamięci
Ł� przekonania na temat możliwości kontroli bólu (KATASTROFIZOWANIE!)
(Orne, 1977/1998) a także zdolnością do kontrolowania tych funkcji
ą�rozpoznanie warunków wzmocnień
fizjologicznych, które zwykle świadomej kontroli się nie poddają:
ą�pomiar zachowań bólowych
ą�ogólna anestezja
ą�wybiórcze wzmacnianie
ą�substytucja zmysłowa
ą�określenie zachowań zapewniających dostarczanie wzmocnień
ą�etapowe przeniesienie bólu
pozytywnych
ą�rozszczepienie bólu
Ł� samowzmacnianie
2
2012-04-10
PSYCHOLOGICZNE METODY
BÓL  MECHANIZMY PODTRZYMUJ
CE
LECZENIA BÓLU
NIEPEA
NOSPRAWNOŚĆ
URAZ
DEPRESJA
CZYNNIK URUCHAMIAJ
CY
podejście systemowe oparte na złożeniach
OSA
ABIENIE
OBJAW
PODATNOŚĆ NA URAZY
modelu biopsychospołecznego
ZDROWIENIE
Ł�polityka państwa
UNIKANIE Ł�służba zdrowia: zasady dotyczące leczenia bólu,
UCIECZKA
zachowania personelu medycznego
NADMIERNA CZUJNOŚĆ
BÓL
EKSPOZYCJA
OBJAW
(NORMALNE ŻYCIE) Ł�rodzina i osoby z najbliższego otoczenia chorego:
wzmacnianie i wygaszanie zachowań
L
K PRZED PORUSZANIEM SI
,
Ł�osoba chora: oddziaływania kształtujące poczucie
URAZEM, BÓLEM ITD.
kompetencji chorego w radzeniu sobie z bólem
( i własnym życiem)
SPOKÓJ
KATASTROFIZOWANIE BEZRADNOŚĆ KONTROLA
 bycie leczonym  leczenie siebie
TPB A PRACA Z BÓLEM (Wojtyna, 2012)
TPB A PRACA Z BÓLEM (Wojtyna, 2012)
Zdrowsze alternatywy
Przykłady wypowiedzi Błędy logiczne/ Przykłady wypowiedzi Błędy logiczne/ Zdrowsze alternatywy
(poziom wiary) zniekształcenia (poziom wiary) zniekształcenia
Nie wiem, co będzie dalej. Mój ból jest czasem
Pomimo bólu udaje mi się trochę spać. A
atwiej mi
Ten ból nigdy nie minie.
Przez ten ból w ogóle
wyolbrzymianie, silniejszy, a czasem słabszy. Zatem podlega jakimś
wyolbrzymianie
zasnąć, kiedy myślę o innych rzeczach
Ba! Będzie coraz gorzej
nie mogę spać (100%)
katastrofizacja modyfikacjom. Może kiedyś uda się sobie z nim
(100%)
Ból jest związany z chorobą i jej leczeniem. Jest
lepiej poradzić, niż teraz
Wiem, że ból jest
sygnałem, że coś stało sie w moim organizmie. Ale
Przez ostatnie parę dni Nie wiem, dlaczego bolało mniej. Ale jeżeli tak się
oznaką postępu katastrofizacja
nie musi oznaczać, że dzieje się coś gorszego.
bolało mnie trochę stało, to jest to znak, że ten ból może czasem się
nowotworu (100%)
Mogę to kontrolować razem z lekarzem
mniej, ale to tylko zmniejszać. Poszukam sposobów, które pozwolą
minimalizacja
Ból niszczy mi życie, Moje życie toczy się niezależnie od bólu. Mogę
przypadek - pewnie czuć się lepiej. Zwrócę uwagę na te okresy, kiedy
wyolbrzymianie,
będę tylko wrakiem nadal być użyteczny i robić wiele rzeczy
pogoda miała na to jest dobrze i zastanowię się, co mi wtedy pomaga.
katastrofizacja
(80%)
wpływ (70%) To mi pozwoli lepiej sobie organizować życie
Nawet jeżeli trochę mi Ból raz jest większy, raz mniejszy. Kiedy jest lepiej
Przez ten ból już do Obok bólu istnieje jeszcze wiele obszarów życia.
aktywne obalanie
generalizacja,
ulży, to i tak potem jest mogę zrobić coś, co lubię i czego chcę. Kiedy robię
niczego się nie nadaję Nadal mogę robić różne rzeczy.
pozytywów,
wyolbrzymienie
znowu z
le. I tak nie coś dla siebie przyjemnego, to czuję się nawet
(90%)
myślenie
mogę robić tego, co lepiej. Może zaangażowanie się w to, co lubię,
To leczenie jest bez Moje leczenie pomaga mi w pewnym stopniu
dychotomiczne
chcę (90%) pomoże mi czuć się lepiej fizycznie
sensu  i tak boli jak złagodzić ból, zatem jest choć trochę skuteczne.
myślenie
Kiedy mnie tak boli, to Nie wiem, jak będzie. Ból to tylko objaw, a ja żyję i
cholera; lepiej sobie w Być może wymyślą w między czasie lepsze
dychotomiczne
wiem, że koniec jest wyolbrzymianie warto to wykorzystać
łeb strzelić od razu albo leczenie. Zamiast się zamartwiać, mogę skupić się
blisko (90%)
nie trzez
wieć (95%) na chwili obecnej.
3