BÓL GA
OWY CEPHALGIA mózgu (np. guz mózgu, łagodne nadciśnienie śródczaszkowe,
zapalenie
opon)
EPIDEMIOLOGIA :
8. Bóle głowy toksyczne
9. Bóle głowy związane z
" 80  90% ludzi miewa sporadyczne bóle głowy w ciągu
infekcjami pozaczaszkowymi
roku
(np. grypa)
" 20% męszczyzn i 45% kobiet ma ból głowy con. 1x w
10. Bóle głowy związane z
tygodniu
zaburzeniami metabolicznymi
" 10  15% zasięga z tego powodu porady lekarskiej
(np. hiperkapnia, hipoksja, po dializie)
11. Bóle głowy, lub twarzy
PODZIAA
:
związane z zab. w obrębie kości
czaszki, szyi, oczu, uszu, nosa, zatok, zębów
PODZIAA
ETIOLOGICZNY :
12. Nerwobóle czaszkowe
13. Bóle głowy nie sklasyfikowane
" bóle głowy samoistne (idiopatyczne) :
PATOGENEZA :
- ból stanowi istotę (objaw zasadniczy choroby)
" wrażliwe bólowo struktury wnętrza czaszki :
- etiologia jest nieznana, a patogeneza niepewna
- opona twarda
- zatoki żylne
1. Migrena (migrena)
- przyzatokowe ujścia dużych żył
2. Ból głowy typu napięciowego
- tętnice oponowe
(napięciowy ból głowy)
- naczynia kręgu tętniczego podstawy mózgu
3. Ból głowy klasterowy (klasterowy
- bliższe części pni tt. wewnątrzczaszkowych
ból głowy)
- pnie i zwoje nn. czaszkowych V, IX, X
4. Przewlekła napadowa hemikrania
(przewlekła napadowa hemikrania)
" unerwienie opony twardej :
5. Nerwobóle (vide neuralgia nerwu V )
- r. meningeus n. maxillaris (V )  dół przedni
2
" bóle głowy objawowe :
czaszki i przednia część
dołu
- ból głowy stanowi objaw określonej choroby
środkowego
- r. meningeus n. mandibularis (V )  dół
3
1. Guzy mózgu
środkowy czaszki
2. Choroby naczyniowe CUN np.
- r. tentorii n. ophtalmici (V )  namiot móżdżku
1
a. Krwotok
- r. meningeus n. X i IX  częściowo oponę dołu
podpajęczynówkowy
tylnego czaszki
b. Krwotok mózgowy
- nn. rdzeniowe C  C - opona twarda wokół
1 3
3. Nadciśnienie tętnicze
foramen magnum
4. Choroby zakaz
ne gorączkowe
a. Obejmujące ukł. nerwowy
(zapalenie opon i mózgu)
" wrażliwe bólowo struktury zewnętrzne czaszki :
b. Ogólnoustrojowe (np.
grypa)
- powłoki czaszki
5. Choroby narządów twarzoczaszki
- duże pnie tętnicze twarzoczaszki
6. Choroby krwi (czerwienica,
- tkanki oczodołu
białaczka)
- tkanki jamy nosowej i zatok
7. Choroby endokrynologiczne
- tkanki ucha zewnętrznego i środkowego
(nadczynność gruczołu tarczowego)
- zębodół
8. Choroby kości czaszki
- mm. czepca, karku, żwacze, skroniowe
9. Odległe skutki urazów
- korzenie nn. rdzeniowych C
1  C
3
10. Depresja i zespoły depresyjne
MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU :
KLASYFIKACJA IHS 1988 :
" ból z pociągania :
- powstaje przy ucisku, rozciąganiu,
1. Migrena
przemieszczaniu dużych
2. Ból głowy typu napięciowego
naczyń żylnych, zatok opony twardej, pni tętniczych
3. Klasterowy ból głowy
- przyczyną mogą być np. procesy ekspansywne,
4. Różne, rzadkie bóle głowy nie
ę! ciśnienia śródczaszkowego
związane ze zmianami
strukturalnymi
" ból naczyniowy :
5. Bóle głowy pourazowe
6. Bóle głowy w chorobach
- zwiazany ze zmianą średnicy i napięcia dużych
naczyniowych mózgu
tętnic mięśniowych
7. Bóle głowy związane z innymi
gł. t. środkowej i jej odgałęzień, t. przedniej i tt. oponowych
niż naczyniowe chorobami
- przyczyny :
1
- samoistne podciśnienie śródczaszkowe
ę! temperatury ciała (np.
ostre zakażenia) - ostre zapalenie zatok obocznych nosa
- jaskra
nadciśnienie tętnicze
- choroba wysokościowa
incydenty niedokrwienne
zatrucia
jako rezultat niektórych
OSTE NAWRACAJ
CE BÓLE GA
OWY :
urazów czaszki
- ból pojawia się napadowo, następnie ustępuje
" bóle mięśniowe :
- w okresie międzynapadowym pacjent nie
odczuwa rzadnych objawów
- związane ze ę! napięciem, a w rezultacie
" samoistne :
niedokrwieniem mm. czepca,
- migrena
karku, żwaczy, skroniowych
- klasterowy ból głowy
- przyczyny :
- nerwobóle (gł. n.V)
somatyzacja depresji
" objawowe :
- napady Brunsa (blokada dróg płynowych w
guzach śródmózgowych)
" bóle rzutowane :
- tętniak, lub malformacja tętniczo  żylna
- przełom nadciśnieniowy
- powstają przy bezpośredniej patologii
unerwionych bólowo przez n. V
struktur twarzoczaszki  oka, ucha środkowego i
PODOSTRE BÓLE GA
OWY :
zewnetrznego, jamy nosa
i zatok przynosowych, zębów, stawu skroniowo-żuchwowego,
" samoistne :
- wrażenie bólu przenoszone jest na cały obszar
unerwienia n. V, co daje
" objawowe :
promieniowanie na znacznym obszarze czaszki
- procesy uciskowe :
guzy mózgu
krwiak przymózgowy
" nerwobóle :
ropień
- postępujące wodogłowie
- spowodowane bezpośrednim uciskiem,
- zapalenie t. skroniowej
drażnieniem, lub innego rodzaju
uszkodzeniem nerwów zaopatrujących czaszkę - samoistne nadciśnienie śródczaszkowe
- np. konflikt korzeniowo  naczyniowy : - przewlekłe zapalenie opon mózgowo 
rdzeniowych
ucisk korzenia n.V przez t.
móżdzkową górną
neuralgia n.V
PRZEWLEKA
E BÓLE GA
OWY :
- nie narastają
- pojawiają się napadowo, okresowo, lub stale
występują
" samoistne :
- napięciowe bóle głowy
DYNAMIKA OBJAWÓW :
- klasterowe bóle głowy
BÓLE GA
OWY OSTRE : - migrena
" objawowe :
- ból narasta gwałtownie - bóle głowy w wadach refrakcji
- zazwyczaj jest pierwszym w życiu chorego - bóle w nadcisnieniu i podciśnieniu tętniczym
bólem głowy o tak gwałtownej
- przewlekłe zapalenie opon mózgowo 
patodynamice
rdzeniowych
- zmusza pacjenta do natychmiastowego
- pourazowe bóle głowy
zasięgnięcia porady lekarskiej
- choroba niedokrwienna mózgu
" samoistne : - przewlekłe zatrucia
- napad migreny - polekowe bóle głowy :
- napad klasterowego bólu głowy
jako objaw uboczny
- wysiłkowy i kaszlowy ból głowy
z odbicia
- ból głowy po stosunku płciowym
- guz mózgu
" objawowe :
- nerwoból n.V
- krwotok podpajęczynówkowy
- zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych i
BÓLE GA
OWY ZAGRAŻAJ
CE ŻYCIU :
mózgu
- ogólna infekcja (meningismus)
- bóle ostre i podostre
- uraz głowy
- bóle spowodowane urazem, wysiłkiem, lub
- udar mózgu kaszlem
- przełom nadciśnieniowy - bóle zapoczątkowane po 50 rż. , a zwłaszcza po
- zatrucia 60 rż.
- piorunujący ból głowy - Bóle w których stwierdza się występowanie :
- popunkcyjny ból głowy
zaburzeń przytomności
2
- w razie wątpliwości konsultacje specjalistyczne
zaburzeń pamięci
:
napadów padaczkowych
np. pomiar ciśnienia
napadów ogniskowych
śródgałkowego, ocena wad
objawów oponowych
refrakcji
tarczy zastoinowej na dnie
wad zgryzu itp.
oka
" badania dodatkowe :
- o ile badanie podmiotowe i przedmiotowe nie
POST
POWANIE :
rozstrzygają rozpoznania
należy wykonać badania obrazowe (CT, lub MRI)
" wywiad :
- jeśli i to nie wyjaśni przyczyny należy wykonać
badanie płynu
- stanowi podstawę rozpoznania
mózgowo  rdzeniowewgo :
- okoliczności wystąpienia bólów głowy
pozwala wykluczyć
- dynamika bólów :
krwotok
narastanie objawów
podpajęczynówkowy,
ostre, przewlekłe,
mózgowy,
narastające
guzy, zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
- objawy towarzyszące bólowi
- jeśli badania nie wyjaśnią przyczyny bólów
- charakter bólu :
ostrych można wziąć pod
tętniący, rozpierający,
uwagę rozpoznanie piorunującego bólu głowy
kłujący (neuralgiczny),
- w przypadku bólów podostrych po wyłączeniu
tępy
innych przyczyn trzeba rozważyć
- umiejscowienie bólu
samoistne nadciśnienie śródczaszkowe
- okoliczności czasowe :
częstość
czas trwania ataku
WSKAZANIA DO BADAC

czas występowania w
NEURORADIOLOGICZNYCH :
rozkładzie dobowym
( CT, MRI, MRA, angiografia )
- dodatkowe okoliczności towarzyszące
wystąpieniu bólu głowy:
- dołączenie się objawów ogniskowych w
najczęściej naprowadzają badaniu neurologicznym,
na objawowość bólu np. lub pojawienie się wyładowań ogniskowych w badaniu EEG
zatrucia, urazy - dołączenie się napadów padaczkowych
- choroby przebyte : - zmiany formy i charakteru napadu bólowego
urazy czaszki - brak jakiejkolwiek poprawy po długotrwałym i
zróżnicowanym leczeniu
zapalenie opon mózgowo 
- każdy przypadek migreny z aurą inną niż
rdzeniowych
wzrokowa
choroby układowe
- migrena okoporaz
na :
wady wzroku
wykluczenie tętniaka t.
choroby afektywne
łączącej tylnej, lub t.
szyjnej wewnętrznej
- wyłącznie jednostronne umiejscowienie
" badanie fizykalne :
napadów zwł. nie poddających
się leczeniu
- badanie internistyczne :
- póz
ny początek napadów bólowych
wraz z pomiarem HR, RR i
sugerujących migrenę
temp. ciała
- badanie neurologiczne
- elementy badania okulistycznego :
zwłaszcza badanie dna oka
i ostrości wzroku
- elementy badania laryngologicznego i
stomatologicznego :
badanie stawu skroniowo 
żuchwowego
- elementy badania ortopedycznego :
stan funkcjonalny,
bolesność uciskowa,
napięcie mm.
przykręgosłupowych kręgosłupa szyjnego
3