BÓL GŁOWY
CEPHALGIA


R. Mazur "Podstawy kliniczne neurologii"
R. Mazur "Neurologia
myślenie kliniczne"
W. Jakimowicz "Neurologia kliniczna"
A. Prusiński "Jaki to ból głowy?"





EPIDEMIOLOGIA :

� 80
90% ludzi miewa sporadyczne bóle głowy w ciągu roku
� 20% męszczyzn i 45% kobiet ma ból głowy con. 1x w tygodniu
� 10
15% zasięga z tego powodu porady lekarskiej

PODZIAŁ :

PODZIAŁ ETIOLOGICZNY :

� bóle głowy samoistne (idiopatyczne) :

ból stanowi istotę (objaw zasadniczy choroby)
etiologia jest nieznana, a patogeneza niepewna

Migrena (migrena)
Ból głowy typu napięciowego (napięciowy ból głowy)
Ból głowy klasterowy (klasterowy ból głowy)
Przewlekła napadowa hemikrania (przewlekła napadowa hemikrania)
Nerwobóle (vide neuralgia nerwu V )

� bóle głowy objawowe :

ból głowy stanowi objaw określonej choroby

Guzy mózgu
Choroby naczyniowe CUN np.
Krwotok podpajęczynówkowy
Krwotok mózgowy
Nadciśnienie tętnicze
Choroby zakaźne gorączkowe
Obejmujące ukł. nerwowy (zapalenie opon i mózgu)
Ogólnoustrojowe (np. grypa)
Choroby narządów twarzoczaszki
Choroby krwi (czerwienica, białaczka)
Choroby endokrynologiczne (nadczynność gruczołu tarczowego)
Choroby kości czaszki
Odległe skutki urazów
Depresja i zespoły depresyjne



KLASYFIKACJA IHS 1988 :


Migrena
Ból głowy typu napięciowego
Klasterowy ból głowy
Różne, rzadkie bóle głowy nie związane ze zmianami strukturalnymi
Bóle głowy pourazowe
Bóle głowy w chorobach naczyniowych mózgu
Bóle głowy związane z innymi niż naczyniowe chorobami
mózgu (np. guz mózgu, łagodne nadciśnienie śródczaszkowe, zapalenie
opon)
Bóle głowy toksyczne
Bóle głowy związane z infekcjami pozaczaszkowymi (np. grypa)
Bóle głowy związane z zaburzeniami metabolicznymi
(np. hiperkapnia, hipoksja, po dializie)
Bóle głowy, lub twarzy związane z zab. w obrębie kości
czaszki, szyi, oczu, uszu, nosa, zatok, zębów
Nerwobóle czaszkowe
Bóle głowy nie sklasyfikowane


PATOGENEZA :

� wrażliwe bólowo struktury wnętrza czaszki :

opona twarda
zatoki żylne
przyzatokowe ujścia dużych żył
tętnice oponowe
naczynia kręgu tętniczego podstawy mózgu
bliższe części pni tt. wewnątrzczaszkowych
pnie i zwoje nn. czaszkowych V, IX, X


� unerwienie opony twardej :

r. meningeus n. maxillaris (V2)
dół przedni czaszki i przednia część
dołu środkowego
r. meningeus n. mandibularis (V3)
dół środkowy czaszki
r. tentorii n. ophtalmici (V1)
namiot móżdżku
r. meningeus n. X i IX
częściowo oponę dołu tylnego czaszki
nn. rdzeniowe C1
C3 - opona twarda wokół foramen magnum


� wrażliwe bólowo struktury zewnętrzne czaszki :

powłoki czaszki
duże pnie tętnicze twarzoczaszki
tkanki oczodołu
tkanki jamy nosowej i zatok
tkanki ucha zewnętrznego i środkowego
zębodół
mm. czepca, karku, żwacze, skroniowe
korzenie nn. rdzeniowych C1
C3


MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU :

� ból z pociągania :

powstaje przy ucisku, rozciąganiu, przemieszczaniu dużych
naczyń żylnych, zatok opony twardej, pni tętniczych
przyczyną mogą być np. procesy ekspansywne,
� ciśnienia śródczaszkowego

� ból naczyniowy :

zwiazany ze zmianą średnicy i napięcia dużych tętnic mięśniowych
gł. t. środkowej i jej odgałęzień, t. przedniej i tt. oponowych
przyczyny :
� temperatury ciała (np. ostre zakażenia)
nadciśnienie tętnicze
incydenty niedokrwienne
zatrucia
jako rezultat niektórych urazów czaszki

� bóle mięśniowe :

związane ze � napięciem, a w rezultacie niedokrwieniem mm. czepca,
karku, żwaczy, skroniowych
przyczyny :
somatyzacja depresji


� bóle rzutowane :

powstają przy bezpośredniej patologii unerwionych bólowo przez n. V
struktur twarzoczaszki
oka, ucha środkowego i zewnetrznego, jamy nosa
i zatok przynosowych, zębów, stawu skroniowo-żuchwowego,
wrażenie bólu przenoszone jest na cały obszar unerwienia n. V, co daje
promieniowanie na znacznym obszarze czaszki


� nerwobóle :

spowodowane bezpośrednim uciskiem, drażnieniem, lub innego rodzaju
uszkodzeniem nerwów zaopatrujących czaszkę
np. konflikt korzeniowo
naczyniowy :
ucisk korzenia n.V przez t. móżdzkową górną � neuralgia n.V






DYNAMIKA OBJAWÓW :

BÓLE GŁOWY OSTRE :

ból narasta gwałtownie
zazwyczaj jest pierwszym w życiu chorego bólem głowy o tak gwałtownej
patodynamice
zmusza pacjenta do natychmiastowego zasięgnięcia porady lekarskiej
�samoistne :
napad migreny
napad klasterowego bólu głowy
wysiłkowy i kaszlowy ból głowy
ból głowy po stosunku płciowym
� objawowe :
krwotok podpajęczynówkowy
zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych i mózgu
ogólna infekcja (meningismus)
uraz głowy
udar mózgu
przełom nadciśnieniowy
zatrucia
piorunujący ból głowy
popunkcyjny ból głowy
samoistne podciśnienie śródczaszkowe
ostre zapalenie zatok obocznych nosa
jaskra
choroba wysokościowa


OSTE NAWRACAJĄCE BÓLE GŁOWY :

ból pojawia się napadowo, następnie ustępuje
w okresie międzynapadowym pacjent nie odczuwa rzadnych objawów
� samoistne :
migrena
klasterowy ból głowy
nerwobóle (gł. n.V)
� objawowe :
napady Brunsa (blokada dróg płynowych w guzach śródmózgowych)
tętniak, lub malformacja tętniczo
żylna
przełom nadciśnieniowy


PODOSTRE BÓLE GŁOWY :

�samoistne :

� objawowe :
procesy uciskowe :
guzy mózgu
krwiak przymózgowy
ropień
postępujące wodogłowie
zapalenie t. skroniowej
samoistne nadciśnienie śródczaszkowe
przewlekłe zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych


PRZEWLEKŁE BÓLE GŁOWY :

nie narastają
pojawiają się napadowo, okresowo, lub stale występują
� samoistne :
napięciowe bóle głowy
klasterowe bóle głowy
migrena
� objawowe :
bóle głowy w wadach refrakcji
bóle w nadcisnieniu i podciśnieniu tętniczym
przewlekłe zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych
pourazowe bóle głowy
choroba niedokrwienna mózgu
przewlekłe zatrucia
polekowe bóle głowy :
jako objaw uboczny
z odbicia
guz mózgu
nerwoból n.V

BÓLE GŁOWY ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU :

bóle ostre i podostre
bóle spowodowane urazem, wysiłkiem, lub kaszlem
bóle zapoczątkowane po 50 rż. , a zwłaszcza po 60 rż.
Bóle w których stwierdza się występowanie :
zaburzeń przytomności
zaburzeń pamięci
napadów padaczkowych
napadów ogniskowych
objawów oponowych
tarczy zastoinowej na dnie oka



POSTĘPOWANIE :

� wywiad :

stanowi podstawę rozpoznania
okoliczności wystąpienia bólów głowy
dynamika bólów :
narastanie objawów
ostre, przewlekłe, narastające
objawy towarzyszące bólowi
charakter bólu :
tętniący, rozpierający, kłujący (neuralgiczny), tępy
umiejscowienie bólu
okoliczności czasowe :
częstość
czas trwania ataku
czas występowania w rozkładzie dobowym
dodatkowe okoliczności towarzyszące wystąpieniu bólu głowy:
najczęściej naprowadzają na objawowość bólu np. zatrucia, urazy
choroby przebyte :
urazy czaszki
zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych
choroby układowe
wady wzroku
choroby afektywne


� badanie fizykalne :

badanie internistyczne :
wraz z pomiarem HR, RR i temp. ciała
badanie neurologiczne
elementy badania okulistycznego :
zwłaszcza badanie dna oka i ostrości wzroku
elementy badania laryngologicznego i stomatologicznego :
badanie stawu skroniowo
żuchwowego
elementy badania ortopedycznego :
stan funkcjonalny, bolesność uciskowa, napięcie mm.
przykręgosłupowych kręgosłupa szyjnego
w razie wątpliwości konsultacje specjalistyczne :
np. pomiar ciśnienia śródgałkowego, ocena wad refrakcji
wad zgryzu itp.

� badania dodatkowe :

o ile badanie podmiotowe i przedmiotowe nie rozstrzygają rozpoznania
należy wykonać badania obrazowe (CT, lub MRI)
jeśli i to nie wyjaśni przyczyny należy wykonać badanie płynu
mózgowo
rdzeniowewgo :
pozwala wykluczyć krwotok podpajęczynówkowy, mózgowy,
guzy, zapalenie opon mózgowo
rdzeniowych
jeśli badania nie wyjaśnią przyczyny bólów ostrych można wziąć pod
uwagę rozpoznanie piorunującego bólu głowy
w przypadku bólów podostrych po wyłączeniu innych przyczyn trzeba rozważyć
samoistne nadciśnienie śródczaszkowe


WSKAZANIA DO BADAŃ NEURORADIOLOGICZNYCH :
( CT, MRI, MRA, angiografia )

dołączenie się objawów ogniskowych w badaniu neurologicznym,
lub pojawienie się wyładowań ogniskowych w badaniu EEG
dołączenie się napadów padaczkowych
zmiany formy i charakteru napadu bólowego
brak jakiejkolwiek poprawy po długotrwałym i zróżnicowanym leczeniu
każdy przypadek migreny z aurą inną niż wzrokowa
migrena okoporaźna :
wykluczenie tętniaka t. łączącej tylnej, lub t. szyjnej wewnętrznej
wyłącznie jednostronne umiejscowienie napadów zwł. nie poddających
się leczeniu
późny początek napadów bólowych sugerujących migrenę