1

Sven

Sven

Lindqvist

Lindqvist

Adam

Adam

Hochschild

Hochschild

Tim

Tim

Butcher

Butcher

Ksi

ąż

ki warte przeczytania.

2

Jean Hatzfeld

Jean Hatzfeld

Ksi

ąż

ki warte przeczytania.

3

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

Jack David Eller

książka

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

Antropologia kulturowa. Globalne

si

si

si

si

si

si

si

si

ł

ł

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

y, lokalne

ś

ś

wiaty.

wiaty.

wiaty.

wiaty.

wiaty.

wiaty.

wiaty.

wiaty.

–

–

–

–

↓

rozdziały

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

Dynamika kulturowa: ci

ą

ą

gggg

gggg

ł

ł

oooo

oooo

ść

ść

i

i i

i

i

i i

i

zmiana.

zmiana.

zmiana.

zmiana.

zmiana.

zmiana.

zmiana.

zmiana.

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

Kolonializm i

ź

ź

rrrr

rrrr

óóóó

óóóó

dddd

dddd

ł

ł

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

a globalizacji.

4

tradycja

tradycja

• praktyka, idea lub przedmiot, które cechuje

(tak się przynajmniej wierzy) ciągłość lub
związek z „przeszłością”

• konkretna

tradycja

może

być

bardzo

starodawna albo bardzo niedawna, jednak ze
względów ideologicznych często głosi się, że
jest ona czymś ważnym, autentycznym, a
nawet

„wyższym”

od

nietradycyjnych

(zwłaszcza

obcych)

praktyk,

idei

i

przedmiotów

Podobnie jak wiele innych rzeczy w kulturze, tradycja jest rzecz

ą

wzgl

ę

dn

ą

.

Zale

ż

y od konkretnego społecze

ń

stwa i aktualnych tre

ś

ci społecznych – to

znaczy,

ż

e istniej

ą

tradycje chrze

ś

cija

ń

skie, tradycje

ż

ydowskie, tradycje

muzułma

ń

skie, tradycje warlpiri i tak dalej. Zale

ż

y od konkretnego okresu

czasu, do którego odwołuj

ą

si

ę

„tradycjonali

ś

ci”: 50 lat temu, 500 lat temu,

5000 lat temu. I zale

ż

y od konkretnych elementów tego okresu, które

„tradycjonali

ś

ci” chc

ą

uwypukla

ć

lub celebrowa

ć

(dokonuj

ą

wyboru i

selekcji fragmentów przeszło

ś

ci celem wytworzenia pewnego obrazu

„tradycyjnej kultury”).

5

zmiana kulturowa

zmiana kulturowa

↓

stała i naturalna cecha kultury

dynamika kulturowa

dynamika kulturowa

„dynamika”

dzianie się/ruch/wzrost/powstawanie

Kultury i społecze

ń

stwa to byty zło

ż

one,

ż

ywe i ci

ą

gle ewoluuj

ą

ce. St

ą

d

mało owocne jest traktowanie zmiany kulturowej, tak jakby była czym

ś

obcym, nienaturalnym czy wr

ę

cz wrogim „tradycyjnej kulturze”. „Zmiana

kulturowa” jest stał

ą

i naturaln

ą

cech

ą

kultury – i wcale nie jest czym

ś

, co

pojawiło si

ę

dopiero w ostatnich latach czy stuleciach wraz z

kolonializmem i globalizacj

ą

. Tak jak nasze ciało zmienia si

ę

przez całe

nasze

ż

ycie, tak samo zmienia si

ę

społecze

ń

stwo i kultura. Dlatego

„procesy zmiany kulturowej” nale

ż

y analizowa

ć

w ramach ogólniejszej

kategorii dynamiki kulturowej, gdzie „dynamika” oznacza dzianie si

ę

, ruch,

wzrost i powstawanie. Kultura nigdy nie stoi w miejscu, lecz zmienia si

ę

i

stale rozwija. Ka

ż

da kultura polega na skomplikowanej i czasem pełnej

sprzeczno

ś

ci fuzji ci

ą

gło

ś

ci i zmiany.

6

procesy zmiany kulturowej

niektóre z procesów przebiegających w ramach dynamiki kulturowej:

•

•

innowacja

innowacja

•

•

dyfuzja

dyfuzja

•

•

utrata kultury lub dekulturacja

utrata kultury lub dekulturacja

•

•

akulturacja

akulturacja

•

•

ludob

ludob

ó

ó

jstwo i etnob

jstwo i etnob

ó

ó

jstwo

jstwo

•

•

zmiana kierowana

zmiana kierowana

A wi

ę

c kultury nigdy nie s

ą

statyczne i niezmienne. Nawet gdy wygl

ą

daj

ą

na „ci

ą

głe”, ta ci

ą

gło

ść

jest efektem stale i aktywnie tocz

ą

cych si

ę

procesów kulturowych. W gruncie rzeczy ka

ż

da kultura w ka

ż

dym

momencie swego istnienia stanowi skomplikowany stop kontynuacji i
zmiany – i jest to stan normalny.

7

innowacja

innowacja

i

dyfuzja

dyfuzja

wynalezienie lub

odkrycie nowego
pojęcia kulturowego,
idei, zachowania lub
przedmiotu

innowacja

pierwotna

pierwotna

innowacja

wt

wt

ó

ó

rna

rna

przemieszczanie się

cech kulturowych,
rozchodzenie się
jakiejś praktyki
kulturowej – idei,
przedmiotu lub
techniki, słowa albo
symbolu czy znaczenia
– z jednego
społeczeństwa do
innego/innych

Innowacja i dyfuzja: dwa główne

ź

ródła nowo

ś

ci w ka

ż

dym społecze

ń

stwie.

Dyfuzja jest o wiele bardziej powszechniejsza ni

ż

innowacja.

Innowacja pierwotna – wynalezienie lub odkrycie całkowicie oryginalnego
elementu kulturowego (w przeciwie

ń

stwie do innowacji wtórnej).

Innowacja wtórna – wynalezienie lub odkrycie, które wykorzystuje lub
zestawia istniej

ą

ce idee, przedmioty lub techniki w nowatorskich układach.

Co sprawia,

ż

e dana kulturowa nowinka „przyjmuje si

ę

” lub nie?

Po wprowadzeniu innowacji czy dyfuzji do społecze

ń

stwa zaczyna si

ę

pewien proces, który mo

ż

e zako

ń

czy

ć

si

ę

jednym z trzech wyników:

→

akceptacj

ą →

odrzuceniem

→

akceptacj

ą

-z-modyfikacj

ą

.

8

utrata kultury

utrata kultury /

dekulturacja

dekulturacja

proces, w wyniku którego elementy
kultury z czasem znikają w następstwie
zmian naturalnych / środowiskowych,
presji społecznej lub indywidualnych
wyborów

W idealnej sytuacji najgorszym skutkiem innowacji czy dyfuzji jest
zast

ą

pienie jednej praktyki kulturowej inn

ą

, a najlepszym – dodanie do

kulturowego repertuaru nowej specjalno

ś

ci lub alternatywy. Jednak rozwój

kulturowy nie zachodzi wył

ą

cznie na zasadzie dodawania lub zast

ę

powania

elementów, ale równie

ż

ich ubytku. W niektórych przypadkach dochodzi do

zaniku elementów kultury, które nie s

ą

niczym zast

ę

powane. Rezultatem

netto jest zubo

ż

enie kultury. Kultura istnieje tylko dopóty, dopóki kto

ś

si

ę

jej uczy, praktykuje j

ą

i przekazuje. Gdy ten proces ustaje, kultura przestaje

istnie

ć

. Dlatego utrat

ę

kultury

(cultural loss) niekiedy nazywa si

ę

dekulturacj

ą

.

9

akulturacja

akulturacja

proces nabywania

„drugiej kultury”,
zwykle będący
skutkiem
długotrwałego i
nierównego kontaktu
między dwoma
społeczeństwami;
członkowie
„słabszego” są
przymuszeni do
przejmowania
aspektów
dominującego
społeczeństwa

Enkulturacja to nazwa procesu nabywania przez jednostk

ę

jej kultury,

zwykle w okresie dzieci

ę

cym, od innych członków jej społecze

ń

stwa. To

proces uczenia si

ę

i bycia uczonym, w wyniku którego Amerykanie

przyswajaj

ą

sobie ameryka

ń

sk

ą

kultur

ę

, Warlpiri przyswajaj

ą

sobie kultur

ę

warlpiri i tak dalej. Słowo „akulturacja” brzmi bardzo podobnie i pod
wzgl

ę

dem poj

ę

ciowym te

ż

jest bardzo podobne – z jednym bardzo istotnym

wyj

ą

tkiem. Akulturacj

ę

mo

ż

na pojmowa

ć

jako do

ś

wiadczanie kontaktu z

drug

ą

kultur

ą

, inn

ą

ni

ż

nasza własna. Akulturacja to proces zmiany

kulturowej, do której dochodzi na skutek intensywnego i długotrwałego
kontaktu mi

ę

dzy dwoma społecze

ń

stwami. Jeden z najwa

ż

niejszych

problemów zwi

ą

zanych z akulturacj

ą

polega na tym,

ż

e zwykle mi

ę

dzy tymi

dwoma społecze

ń

stwami pojawiaj

ą

si

ę

ró

ż

nice ze wzgl

ę

du na władz

ę

. W

takich przypadkach mniejsze lub słabsze społecze

ń

stwo zostaje poddane

znacznie bardziej rozległym zmianom ni

ż

wi

ę

ksze czy pot

ęż

niejsze

społecze

ń

stwo, chocia

ż

pod pewnymi wzgl

ę

dami zmieniaj

ą

si

ę

oba.

10

ludob

ludob

ó

ó

jstwo

jstwo i

etnob

etnob

ó

ó

jstwo

jstwo

wyniszczanie grupy

lub

społeczeństwa

przez

wyrządzanie

krzywd,

zabijanie

lub niedopuszczanie
do rodzenia się jej
członków

etnocyd

etnocyd

etnozag

etnozag

ł

ł

ada

ada

niszczenie kultury

danej

grupy,

niekoniecznie
przez zabijanie jej
członków

Ludobójstwo

pozostawia

ś

lady

w

postaci

trupów.

Tymczasem

niekoniecznie trzeba zabi

ć

ludzi,

ż

eby osi

ą

gn

ąć

zasadniczo taki sam skutek

– eliminacj

ę

jakiej

ś

grupy społecznej. Znacznie „czystsz

ą

” metod

ą

, która

okazuje si

ę

tak samo skuteczna, jest etnobójstwo. Etnobójstwo oznacza

wyniszczenie bardziej kultury lub instytucji danej grupy ni

ż

samych jej

członków.

Niektórzy

ludzie

uznaj

ą

etnobójstwo

za

„kulturowe

ludobójstwo”.

11

zmiana kierowana

zmiana kierowana

proces kulturowy, w którym wewnętrzni
lub zewnętrzni agenci wprowadzają mniej
czy bardziej intencjonalne, skoordynowane
i konsekwentnie realizowane modyfikacje
bądź reformy w społeczeństwie i kulturze

Zmiana kulturowa to nieuchronna konsekwencja kontaktu mi

ę

dzy

kulturami, który jest czym

ś

normalnym dla ludzkich społecze

ń

stw od

pocz

ą

tku ich istnienia. Jednak nawet bez tego kontaktu jednostki i grupy

ci

ą

gle modyfikuj

ą

swoje kultury.

Kontakt kulturowy cz

ę

sto poci

ą

ga za sob

ą

zmiany nieplanowane,

spontaniczne i nieskoordynowane. Ludzie obserwuj

ą

to czy tamto,

przenosz

ą

to i owo, akceptuj

ą

lub modyfikuj

ą

b

ą

d

ź

te

ż

odrzucaj

ą

co

ś

w

normalnym toku rozwoju kulturowego bez przemy

ś

liwania nad jakimi

ś

specjalnymi celami i bez udziału kogo

ś

, kto dominuje i nap

ę

dza ten proces.

Ale czasem zmiana nie jest spontaniczna i dobrowolna. Coraz cz

ęś

ciej we

współczesnym

ś

wiecie zmiana kulturowa jest zmian

ą

w du

ż

ym stopniu

zaplanowan

ą

, a nawet wymuszan

ą

. Zmiana kierowana to zaplanowane,

skoordynowane i konsekwentnie realizowane wysiłki zmierzaj

ą

ce do

wprowadzenia zmian w jednej lub we wszystkich dziedzinach danej kultury.
Te zmiany mog

ą

nadchodzi

ć

z dwóch kierunków:

→

narzucane „z

zewn

ą

trz”

→

wymuszane „od wewn

ą

trz”.

12

zmiana kierowana

zmiana kierowana

•

•

kolonializm

kolonializm

•

•

nacjonalizm

nacjonalizm

•

•

rozw

rozw

ó

ó

j

j

•

•

ruchy rewitalizacyjne

ruchy rewitalizacyjne

Kolonializm – przykład zmiany kierowanej sterowanej z zewn

ą

trz.

Nacjonalizm – typ ruchu kulturowego i politycznego zmierzaj

ą

cego do

unifikacji i emancypacji politycznej jakiej

ś

grupy społecznej, cz

ę

sto z

ostatecznym celem w postaci suwerenno

ś

ci politycznej i niezale

ż

nego

pa

ń

stwa.

Rozwój (działalno

ść

rozwojowa) – skoordynowane zmiany w systemie

gospodarczym (najcz

ęś

ciej ubogiego) społecze

ń

stwa, cz

ę

sto z zamiarem

doprowadzenia do zmian w standardzie i jako

ś

ci

ż

ycia.

Ruchy rewitalizacyjne

– wysiłki na rzecz „reformowania”

pewnych

elementów czy instytucji danego społecze

ń

stwa, jak równie

ż

inicjatywy

(szczególnie w przypadku małych grup autochtonicznych) na rzecz
ochrony i zachowania, a tak

ż

e, w pewnych przypadkach, na rzecz

odrodzenia praktyk kulturowych. Ruchy rewitalizacyjne cz

ę

sto (cho

ć

nie

zawsze) kład

ą

nacisk na „tradycj

ę

”, tyle

ż

e w nowoczesny i „nietradycyjny”

sposób.

13

KOLONIALIZM

KOLONIALIZM

bardziej lub mniej zorganizowany system

okupowania i eksploatowania obcych terytoriów
przez osiedlanie się

i podbój, zwłaszcza

praktykowany przez państwa zachodnie od 1492
roku

14

europejski kolonializm

europejski kolonializm

• kolonie osadnicze

• kolonie eksploatacyjne

• kolonializm wewnętrzny

• strefa wpływów

Kolonie osadnicze – Kolonie, do których imigruje wielu obcokrajowców,
czasem do takiego stopnia,

ż

e oni i ich potomkowie staj

ą

si

ę

wi

ę

kszo

ś

ciow

ą

populacj

ą

na skolonizowanym terytorium.

Kolonie eksploatacyjne

–

Kolonie, do których imigruje niewielu

cudzoziemców; ich tereny u

ż

ytkuje si

ę

jednak dla ich zasobów, bogactwa,

siły roboczej, rynków i/lub strategicznego poło

ż

enia.

Kolonializm wewn

ę

trzny – Praktyka, w ramach której jedno społecze

ń

stwo

(zwykle pa

ń

stwo) penetruje i zajmuje terytorium znajduj

ą

ce si

ę

w granicach

jego jurysdykcji (normalnie wewn

ą

trz jego granic), ale zamieszkane przez

ludy nieidentyfikuj

ą

ce si

ę

z tym społecze

ń

stwem.

Strefa wpływów – W europejskiej praktyce kolonialnej obszar obcego
terytorium, na którym uznawana była władza i autorytet jednego z pa

ń

stw

europejskich.

15

merkantylizm

merkantylizm i

imperializm

imperializm

wczesnonowoczesny

europejski system
ekonomiczny i
polityczny, w którym o
bogactwie i władzy
decydowało posiadanie
złota i korzystny bilans
w handlu wymiennym

dążenie do terytorialnej

i politycznej dominacji
obcych ziem i ludów
(budowanie
„imperium”), znane od
czasów starożytnych,
ale osiągające
największą skalę w
późnej fazie
europejskiego
kolonializmu

16

cele i praktyki kolonializmu

cele i praktyki kolonializmu

•

•

bogactwo

bogactwo

•

•

dost

dost

ę

ę

p do zasob

p do zasob

ó

ó

w u

w u

ź

ź

r

r

ó

ó

d

d

ł

ł

a

a

•

•

ziemia

ziemia /

doktryna odkrycia i poj

doktryna odkrycia i poj

ę

ę

cie

cie

terra nullius

terra nullius

•

•

praca

praca /

system obowi

system obowi

ą

ą

zkowej pracy (

zkowej pracy (

corv

corv

é

é

e labor

e labor

);

);

encomienda

encomienda

;

;

hacienda

hacienda

;

;

blackbirding

blackbirding

•

•

podatki

podatki

•

•

rynki

rynki

•

•

geopolityka

geopolityka

Doktryna odkrycia – Europejska zasada kolonialna głosz

ą

ca,

ż

e pa

ń

stwo,

które „odkryło” jakie

ś

nowe terytorium lub pierwsze tam przybyło, ma

prawo do jego zaj

ę

cia i administrowania nim bez ingerencji ze strony

innych pa

ń

stw. Terra nullius – Kolonialna doktryna „ziemi niczyjej”,

zgodnie z któr

ą

je

ś

li na kolonizowanej ziemi nie ma ludzkich mieszka

ń

ców,

mo

ż

e ona zosta

ć

zawłaszczona i zasiedlona przez kolonizatorów. System

obowi

ą

zkowej pracy (corvée labor) – Kolonialna praktyka, w ramach której

od miejscowych ludzi okresowo

żą

dano

ś

wiadczenia robocizny na rzecz

administracji, traktuj

ą

c to jak rodzaj „podatku”. Encomienda – W

kolonialnej historii Ameryki Łaci

ń

skiej nadanie maj

ą

tku ziemskiego

zdobywcy lub odkrywcy, przypominaj

ą

cego latyfundia, które dawało

aktualnemu panu na maj

ą

tku kontrol

ę

nad ziemi

ą

i jej mieszka

ń

cami.

Hacienda – Hiszpa

ń

ska praktyka kolonialna, w ramach której ziemia była

nadawana jako prywatna własno

ść

. Maj

ą

tki te produkowały plony zarówno

na potrzeby własne, jak i na sprzeda

ż

za gotówk

ę

oraz na eksport.

Blackbirding („łowienie kosów”) – Praktyka kolonialna polegaj

ą

ca na

uprowadzaniu ludno

ś

ci z jednych obszarów, cz

ę

sto wysp, i przesiedlaniu

jej jako siły roboczej do jakiej

ś

innej cz

ęś

ci

ś

wiata. Geopolityka –

Wykorzystanie geograficznego terytorium dla celów utrzymania i
rozszerzenia pot

ę

gi; kontrola nad strategicznymi lokalizacjami w d

ąż

eniu

do celów politycznych.

17

dziedzictwo kolonializmu

dziedzictwo kolonializmu

•

•

depopulacja

depopulacja

•

•

akulturacja i dekulturacja

akulturacja i dekulturacja

•

•

utrata niezale

utrata niezale

ż

ż

no

no

ś

ś

ci ekonomicznej

ci ekonomicznej

•

•

przymusowe osiedlanie

przymusowe osiedlanie

•

•

tworzenie

tworzenie

„

„

spo

spo

ł

ł

ecze

ecze

ń

ń

stw wielokulturowych

stw wielokulturowych

”

”

ze sztucznymi granicami / mieszanie kultur

ze sztucznymi granicami / mieszanie kultur

•

•

wprowadzenie koncepcji rasy i rasizmu

wprowadzenie koncepcji rasy i rasizmu

•

•

degradacja

degradacja

ś

ś

rodowiska naturalnego i

rodowiska naturalnego i

pogorszenie si

pogorszenie si

ę

ę

warunk

warunk

ó

ó

w bytowych

w bytowych

18

RASA

RASA

MIT CZY

MIT CZY

RZECZYWISTO

RZECZYWISTO

ŚĆ

ŚĆ

?

?

biali

Afrykanie

Azjaci z wysp
Pacyfiku

rdzenni Amerykanie

australijscy
Aborygeni

Nie ma „ras biologicznych”. W sensie kulturowym rasy s

ą

jednak jak

najbardziej obecne, poniewa

ż

w naszym społecze

ń

stwie i w innych

społeczno

ś

ciach na całym

ś

wiecie zostały one kulturowo wykreowane.

19

RASA

RASA

Koncepcja

„

„

nadawania

rasy

nadawania

rasy

”

”

(

racialization

racialization) bądź

„

„

kszta

kszta

ł

ł

towania

towania

rasy

rasy

”

” (

race formation

race formation) opiera się na

założeniu, że rasa jest konstruktem
społecznym, a nie uniwersalną czy
zasadniczą kategorią biologiczną.

Poj

ę

cie rasy nosi

ś

lady zakorzenienia w biologicznych dyskursach

darwinizmu społecznego, które skupiaj

ą

si

ę

na zagadnieniach „linii

pochodzenia”

i „typów ludzkich”. Rasa odnosi si

ę

tu zatem do

domniemanych cech biologicznych i fizycznych, z których najbardziej
oczywista jest pigmentacja skóry. Cechy te, cz

ę

sto kojarzone z

„inteligencj

ą

” i „zdolno

ś

ciami”, wykorzystuje si

ę

w celu budowania

hierarchii grup „rasowych”, opartych na wy

ż

szo

ś

ci i podporz

ą

dkowaniu, o

charakterze społecznym i materialnym. Tego rodzaju klasyfikacje rasowe,
które ustanawia władza i które j

ą

ustanawiaj

ą

, le

żą

u podstaw zjawiska

rasizmu.

20

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

Barbara Olszewska

----

----

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

Dyoniziak

książka

Cz

Cz

Cz

Cz

Cz

Cz

Cz

Cz

łłłł

łłłł

owiek

owiek

owiek

owiek

owiek

owiek

owiek

owiek

----

----

kultura

kultura

kultura

kultura

kultura

kultura

kultura

kultura

----

----

osobowo

osobowo

osobowo

osobowo

osobowo

osobowo

osobowo

osobowo

ść

ść

ść

ść

ść

ść

ść

ść

. . . .

. . . .

Wst

Wst

Wst

Wst

Wst

Wst

Wst

Wst

ęęęę

ęęęę

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

p do klasycznej antropologii.

↓

podrozdział

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

Typy zmiany kulturowej.

21

ewolucja i dyfuzja

ewolucja i dyfuzja

• stopniowy rozwój i zmiana

przebiegające od form prostych
do złożonych

• sekwencje rozwojowe kultury

ogólnoludzkiej;

przejście

od

jednego etapu do drugiego –
zaznaczone

pojawieniem

się

jakiegoś nowego elementu w
kulturze

–

następowało

niezależnie

od

zewnętrznych

uwarunkowań

• niezależna inwencja jednostki lub

grupy ludzkiej (w ramach jednej
kultury) jako ważny czynnik
przemian [inwencja – zmiana
niezwiązana z wpływem jednej
kultury na drugą]

• dyfuzjonizm – najważniejszą

przyczyną zmian kulturowych
jest dyfuzja; nacisk na fakt
zapożyczeń

i

migracji

wytworów

kulturowych

z

jednej kultury do drugiej
(dyfuzja

–

zapożyczenie

elementów

kulturowych;

przemieszczanie

się

cech

kulturowych)

• zainteresowanie

niezależną

wędrówką

pojedynczych

elementów

kulturowych

oderwanych

od

swojego

kontekstu

22

akulturacja

akulturacja

definicja Lintona, Redfielda, Herskovitsa

• zjawiska, które zachodzą wówczas, gdy dwie

grupy ludzi o odmiennych kulturach wchodzą ze
sobą w stałe i bezpośrednie kontakty, pociągające
za sobą zmiany w pierwotnych wzorach kultury
jednej lub obydwu grup

akulturacja

akulturacja

dzisiaj (rozumiana szerzej)

• wszelkie zmiany spowodowane międzykulturową

wymianą

czy przepływem treści pomiędzy

kulturami

przemiany nie tylko w wyniku ciągłych kontaktów, ale także

sporadycznych i jednostkowych, nie tylko bezpośrednich, ale
także pośrednich (mass media, poczta, telefon)

23

badania nad akulturacj

badania nad akulturacj

ą

ą

• czy kontakty pomiędzy grupami były kontaktami

ciągłymi?

• czy były to kontakty przyjazne czy wrogie?
• czy miały one miejsce pomiędzy grupami jednakowymi

liczebnie?

• czy były to grupy o podobnej „złożoności” kultury czy

też różniły się znacznie swoją kulturą?

• czy kontakty te przybierały formę dyfuzji nośników

kulturowych, czy też

wynikały z bezpośredniego

kontaktu danej grupy z nową kulturą?

• czy elementy nowej kultury narzucone zostały siłą czy

też przejęte były dobrowolnie?

• czy istniała nierówność polityczna pomiędzy obiema

grupami?

24

Melville Herskovits

rezultaty akulturacji

rezultaty akulturacji

•

•

asymilacja

asymilacja

•

•

adaptacja

adaptacja

•

•

konflikt /

konflikt /

„

„

reakcja

reakcja

”

”

25

William Haviland

procesy, jakie mog

procesy, jakie mog

ą

ą

mie

mie

ć

ć

miejsce w

miejsce w

trakcie lub w wyniku akulturacji

trakcie lub w wyniku akulturacji

•

•

substytucja

substytucja

•

•

synkretyzm

synkretyzm

•

•

dodanie

dodanie

•

•

dekulturacja

dekulturacja

•

•

zapocz

zapocz

ą

ą

tkowanie

tkowanie

•

•

odrzucenie

odrzucenie

26

rezultaty ko

rezultaty ko

ń

ń

cowe tych proces

cowe tych proces

ó

ó

w:

w:

•

•

asymilacja

asymilacja

•

•

inkorporacja

inkorporacja

•

•

adaptacja

adaptacja

•

•

wymarcie

wymarcie

27