1

KULTURA A MIĘDZYPOKOLENIOWA

TRANSMISJA WARTOŚCI

Kultura –

„złożona całość, która obejmuje wiedzę, wiarę, sztukę, morale, prawo zwyczajne, oraz inne

zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa”.

Tylor E.

Wartości –

idee określające, co uchodzi za ważne, wartościowe i pożądane. Są podstawą każdej

kultury w interakcjach ze społeczeństwem.

Transmisja przekazu jest czynnikiem trwania kultury dotyczącym treści materialnych i symbolicznych.
Bez tego procesu niemożliwa byłaby ciągłość zachowań. Transmisja wartości odbywa się przez całe
życie człowieka. Transmisji podlega szereg wartości, zachowań, postaw, kodów, symboli oraz roli
społecznych.

Przekaz kultury odbywa się w:

Rodzinie

Społeczeństwie

Rodzina wpływa na przekaz kultury, szczególnie w pierwszym okresie życia. W rodzinie przekaz
kultury w przeważającej części zależał od pokolenia starszego, wskazującego na przyjęty wzór
zachowań oraz od osób z dużym autorytetem np. nauczyciel, ksiądz

Społeczeństwo włada zasobem wzorców i poddaje tym wzorcom jednostki. Aby jednostka przyjęła
wzorzec musi w niej zajść proces internalizacji, czyli przyjmowania za swoje nabywanych treści.

Transmisja wartości odbywa się przez:

Identyfikację

Socjalizację

Wychowanie

IDENTYFIKACJA –

utożsamianie się jednostki z innymi osobami, grupami społecznymi, wybranymi

wzorcami osobowości. Przejmowanie od kogoś poglądów, przekonań, wartości moralnych, metod
postępowania. Najczęściej wynika z silnych więzi uczuciowych np. dziecko i matka

SOCJALIZACJA –

proces wdrażania jednostki do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa

przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.

2

WYCHOWANIE –

mądre towarzyszenie uczniowi na drodze jego rozwoju i stworzenie mu

wartościowego środowiska wychowawczego.

FUNKCJE TRANSMISJI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO:

Przekaz tradycji

Kształtowanie postaw

Wzmacnianie roli kultury w rodzinie

Budowanie poczucia stabilizacji

Identyfikacja i wzrost poczucia wartości rodziny na tle innych grup społecznych

Kanon kultury polskiej współtworzą wartości niesione i upowszechniane w latach 80 XX wieku przez
określone zwyczaje i sposoby obchodzenia świąt, co wspomaga identyfikację z tym, co narodowe.
Wyróżniamy tu m.in.:

Lokalne zwyczaje

Trendy muzyczne

Styl ubierania się

Język

Sposoby spędzania wolnego czasu

Prócz wcześniej już wspominanych klasyfikacji kultury, takich jak: kultura ludowa, popularna i elitarna
Margaret Mead wskazuje, że warto również przedstawić

kulturę postfiguratywną

, ze względu na jej

przesłanki edukacyjne i wychowawcze.

Kultura postfiguratywna składa się z trzech stadiów:

Pierwsze jest wytworem społeczności od czasów prehistorycznych do ok. połowy XVIII wieku
(Rewolucja Przemysłowa). W tej kulturze to bardziej doświadczeni, lepiej znający świat i życie
starsi członkowie społeczeństwa przekazują wiedzę młodszym.

Drugie to stadium

kofiguratywne

trwające od połowy XVIII wieku do końca II wojny światowej.

Towarzyszą mu bardzo dynamiczne zmiany gospodarcze oraz zmiany rzeczywistości społecznej .
Procesy te wzmacniają siłę przepływu informacji. To, co było oczywiste 20-30 lat wcześniej,
obecnie jest przestarzałe, niemodne dla młodszego pokolenia. Międzypokoleniowa transmisja
wartości ma charakter dwukierunkowy, ponieważ doświadczenia starszych członków
społeczeństwa mimo utraconego monopolu na prawdę i wiedzę o zmieniającym się świecie nadal
stanowią podstawę socjalizaji młodszego pokolenia, które u progu dorosłości staje się również
kompetentne i wyposażone w doświadczenie i wiedzę, której starszym brakuje. Dlatego
konieczna jest międzypokoleniowa wymiana poglądów i perspektyw widzenia rzeczywistości.

Trzecie stadium to

prefiguratywne

trwające od zakończenia II wojny światowej do chwili

obecnej. Cechuje się brakiem jednoznaczności, powoduje niespójność treści socjalizacyjnych, ich
wzajemne wykluczanie, przemijalność. To stadium rozwoju kultury zostało określone przez Neila
Postmana jako technopol.

3

W tym ostatnim stadium kultury postfiguratywnej kierunek przekazywania wartości ulega
odwróceniu, ponieważ to przedstawiciele młodego pokolenia są lepiej zorientowani w
otaczającym świecie niż jak w jej pierwszym stadium starsi członkowie społeczeństwa. Młode
pokolenie nie zna dobrze własnej historii, ale opanowało nowe technologie.

KULTURA A TWORZENIE OSOBOWOŚCI

Wpływ na tworzenie osobowości jednostki ma związek między kulturą, a człowiekiem.
Związkiem tym zajmowali się tacy socjologowie, jak:

ü Ralph Linton
ü Florian Znaniecki
ü Eliot Aronson
ü David Risman

Osobowość –

wszystkie cechy psychiczne warunkujące postępowanie człowieka wobec ludzi, z

ludźmi, wobec siebie oraz przedmiotów i zjawisk otaczającego świata. Każdy człowiek ma kilka
stałych cech, które odróżniają go od innych. Suma tych cech to osobowość danego człowieka.

Przekaz międzypokoleniowy umożliwia internalizacja i eksternalizacja. Są to fazy procesu socjalizacji.

Internalizacja –

przyjmowanie przez jednostkę za swoje jednych, a odrzucanie innych wzorców życia

społecznego według kryteriów indywidualnej użyteczności.

Eksternalizacja –

przejawianie się w działaniach jednostki zinternalizowanych w jej osobowości treści

kulturowych.

Na tworzenie osobowości mają wpływ takie czynniki jak:
ü Samoocena
ü Różnice kulturowe
ü Przekonania
ü Przeżycia z dzieciństwa
ü Rodzina

W trakcie socjalizacji jednostka wprowadzana jest w świat norm społecznych, zdobywa orientację o
świecie wartości, przyswajając je według własnego uznania i w ten sposób kreuje swoją osobowość.



Typy osobowości dominujące w społeczeństwach:

4

Osobowość sterowana tradycją –

do jej tworzenia przyczynia się pierwsze stadium rozwoju kultury

postfiguratywnej. W osobowości sterowanej tradycją poznawanie reguł społecznego świata oparte
jest na stopniowym odsłanianiu jego mechanizmów. Przeszłość ma większą siłę informacyjną niż
teraźniejszość czy przyszłość. Osoba o osobowości sterowanej tradycją zwraca się ku dziedzictwu
przodków będąc dłużnikiem kultury, a nie jej twórcą.

Osobowość wewnątrzsterowana –

do jej tworzenia przyczynia się kultura kofiguratywna. Oparta jest

na zinternalizowanych i akceptowanych przez jednostkę regułach współżycia społecznego. Reguły te
są stopniowane w zależności od wieku, pochodzenia i potencjalnych możliwości każdego członka
społeczeństwa. Młodzi ludzie stają się zarówno dłużnikami, jak i twórcami kultury.

Osobowość zewnątrzsterowana –

do jej tworzenia przyczynia się kultura prefiguratywna. Oparta jest

na zdolności szybkiej adaptacji, elastyczności, umiejętności rezygnacji z tego, co ważne dziś, na rzecz
tego, co ważniejsze jutro. Każdy członek społeczeństwa działa na własną rękę. Młodzi ludzie stają się
twórcami kultury, a nie dłużnikami, ponieważ kształtują wyobraźnię starszych członków
społeczeństwa o świecie.

Należy chronić młodych ludzi przed oddziaływaniem kultury będącej źródłem negatywnych
doświadczeń, patologicznych wzorców zachowań. Trzeba również przywrócić im umiejętność
dokonywania wyboru i stosowania mechanizmów obronnych w sytuacjach zagrożenia.
Odrębną kwestią jest funkcjonowanie jednostki w warunkach międzykulturowości, która oddziałuje
poprzez zróżnicowanie etniczne otoczenia społecznego, kreowanie sytuacji, gdzie odmienność
postrzegana jest pozytywnie lub negatywnie w zależności od tego, jaki jest stosunek do osoby
będącej tych odmienności reprezentantem, czasem jednak cechy reprezentatywne i zachowania
osoby pochodzącej z odmiennego kręgu kulturowego kreują stosunek otoczenia społecznego do niej.

5

6

7

8