KULTURA A MIĘDZYPOKOLENIOWA TRANSMISJA WARTOŚCI
Kultura – „złożona całość, która obejmuje wiedzę, wiarę, sztukę, morale, prawo zwyczajne, oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa”.
Tylor E.
Wartości – idee określające, co uchodzi za ważne, wartościowe i pożądane. Są podstawą każdej kultury w interakcjach ze społeczeństwem.
Transmisja przekazu jest czynnikiem trwania kultury dotyczącym treści materialnych i symbolicznych. Bez tego procesu niemożliwa byłaby ciągłość zachowań. Transmisja wartości odbywa się przez całe życie człowieka. Transmisji podlega szereg wartości, zachowań, postaw, kodów, symboli oraz roli społecznych.
Przekaz kultury odbywa się w:
Rodzinie
Społeczeństwie
Rodzina wpływa na przekaz kultury, szczególnie w pierwszym okresie życia. W rodzinie przekaz kultury w przeważającej części zależał od pokolenia starszego, wskazującego na przyjęty wzór zachowań oraz od osób z dużym autorytetem np. nauczyciel, ksiądz
Społeczeństwo włada zasobem wzorców i poddaje tym wzorcom jednostki. Aby jednostka przyjęła wzorzec musi w niej zajść proces internalizacji, czyli przyjmowania za swoje nabywanych treści.
Transmisja wartości odbywa się przez:
Identyfikację
Socjalizację
Wychowanie
IDENTYFIKACJA – utożsamianie się jednostki z innymi osobami, grupami społecznymi, wybranymi wzorcami osobowości. Przejmowanie od kogoś poglądów, przekonań, wartości moralnych, metod postępowania. Najczęściej wynika z silnych więzi uczuciowych np. dziecko i matka
SOCJALIZACJA – proces wdrażania jednostki do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.
WYCHOWANIE – mądre towarzyszenie uczniowi na drodze jego rozwoju i stworzenie mu wartościowego środowiska wychowawczego.
FUNKCJE TRANSMISJI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO:
Przekaz tradycji
Kształtowanie postaw
Wzmacnianie roli kultury w rodzinie
Budowanie poczucia stabilizacji
Identyfikacja i wzrost poczucia wartości rodziny na tle innych grup społecznych
Kanon kultury polskiej współtworzą wartości niesione i upowszechniane w latach 80 XX wieku przez określone zwyczaje i sposoby obchodzenia świąt, co wspomaga identyfikację z tym, co narodowe. Wyróżniamy tu m.in.:
Lokalne zwyczaje
Trendy muzyczne
Styl ubierania się
Język
Sposoby spędzania wolnego czasu
Prócz wcześniej już wspominanych klasyfikacji kultury, takich jak: kultura ludowa, popularna i elitarna Margaret Mead wskazuje, że warto również przedstawić kulturę postfiguratywną , ze względu na jej przesłanki edukacyjne i wychowawcze.
Kultura postfiguratywna składa się z trzech stadiów:
Pierwsze jest wytworem społeczności od czasów prehistorycznych do ok. połowy XVIII wieku (Rewolucja Przemysłowa). W tej kulturze to bardziej doświadczeni, lepiej znający świat i życie starsi członkowie społeczeństwa przekazują wiedzę młodszym.
Drugie to stadium kofiguratywne trwające od połowy XVIII wieku do końca II wojny światowej. Towarzyszą mu bardzo dynamiczne zmiany gospodarcze oraz zmiany rzeczywistości społecznej . Procesy te wzmacniają siłę przepływu informacji. To, co było oczywiste 20-30 lat wcześniej, obecnie jest przestarzałe, niemodne dla młodszego pokolenia. Międzypokoleniowa transmisja wartości ma charakter dwukierunkowy, ponieważ doświadczenia starszych członków społeczeństwa mimo utraconego monopolu na prawdę i wiedzę o zmieniającym się świecie nadal stanowią podstawę socjalizaji młodszego pokolenia, które u progu dorosłości staje się również kompetentne i wyposażone w doświadczenie i wiedzę, której starszym brakuje. Dlatego konieczna jest międzypokoleniowa wymiana poglądów i perspektyw widzenia rzeczywistości.
Trzecie stadium to prefiguratywne trwające od zakończenia II wojny światowej do chwili obecnej. Cechuje się brakiem jednoznaczności, powoduje niespójność treści socjalizacyjnych, ich wzajemne wykluczanie, przemijalność. To stadium rozwoju kultury zostało określone przez Neila Postmana jako technopol.
W tym ostatnim stadium kultury postfiguratywnej kierunek przekazywania wartości ulega odwróceniu, ponieważ to przedstawiciele młodego pokolenia są lepiej zorientowani w otaczającym świecie niż jak w jej pierwszym stadium starsi członkowie społeczeństwa. Młode pokolenie nie zna dobrze własnej historii, ale opanowało nowe technologie.
KULTURA A TWORZENIE OSOBOWOŚCI
Wpływ na tworzenie osobowości jednostki ma związek między kulturą, a człowiekiem.
Związkiem tym zajmowali się tacy socjologowie, jak:
Ralph Linton
Florian Znaniecki
Eliot Aronson
David Risman
Osobowość – wszystkie cechy psychiczne warunkujące postępowanie człowieka wobec ludzi, z ludźmi, wobec siebie oraz przedmiotów i zjawisk otaczającego świata. Każdy człowiek ma kilka stałych cech, które odróżniają go od innych. Suma tych cech to osobowość danego człowieka.
Przekaz międzypokoleniowy umożliwia internalizacja i eksternalizacja. Są to fazy procesu socjalizacji.
Internalizacja – przyjmowanie przez jednostkę za swoje jednych, a odrzucanie innych wzorców życia społecznego według kryteriów indywidualnej użyteczności.
Eksternalizacja – przejawianie się w działaniach jednostki zinternalizowanych w jej osobowości treści kulturowych.
Na tworzenie osobowości mają wpływ takie czynniki jak:
Samoocena
Różnice kulturowe
Przekonania
Przeżycia z dzieciństwa
Rodzina
W trakcie socjalizacji jednostka wprowadzana jest w świat norm społecznych, zdobywa orientację o świecie wartości, przyswajając je według własnego uznania i w ten sposób kreuje swoją osobowość.
Typy osobowości dominujące w społeczeństwach:
Osobowość sterowana tradycją – do jej tworzenia przyczynia się pierwsze stadium rozwoju kultury postfiguratywnej. W osobowości sterowanej tradycją poznawanie reguł społecznego świata oparte jest na stopniowym odsłanianiu jego mechanizmów. Przeszłość ma większą siłę informacyjną niż teraźniejszość czy przyszłość. Osoba o osobowości sterowanej tradycją zwraca się ku dziedzictwu przodków będąc dłużnikiem kultury, a nie jej twórcą.
Osobowość wewnątrzsterowana – do jej tworzenia przyczynia się kultura kofiguratywna. Oparta jest na zinternalizowanych i akceptowanych przez jednostkę regułach współżycia społecznego. Reguły te są stopniowane w zależności od wieku, pochodzenia i potencjalnych możliwości każdego członka społeczeństwa. Młodzi ludzie stają się zarówno dłużnikami, jak i twórcami kultury.
Osobowość zewnątrzsterowana – do jej tworzenia przyczynia się kultura prefiguratywna. Oparta jest na zdolności szybkiej adaptacji, elastyczności, umiejętności rezygnacji z tego, co ważne dziś, na rzecz tego, co ważniejsze jutro. Każdy członek społeczeństwa działa na własną rękę. Młodzi ludzie stają się twórcami kultury, a nie dłużnikami, ponieważ kształtują wyobraźnię starszych członków społeczeństwa o świecie.
Należy chronić młodych ludzi przed oddziaływaniem kultury będącej źródłem negatywnych doświadczeń, patologicznych wzorców zachowań. Trzeba również przywrócić im umiejętność dokonywania wyboru i stosowania mechanizmów obronnych w sytuacjach zagrożenia.
Odrębną kwestią jest funkcjonowanie jednostki w warunkach międzykulturowości, która oddziałuje poprzez zróżnicowanie etniczne otoczenia społecznego, kreowanie sytuacji, gdzie odmienność postrzegana jest pozytywnie lub negatywnie w zależności od tego, jaki jest stosunek do osoby będącej tych odmienności reprezentantem, czasem jednak cechy reprezentatywne i zachowania osoby pochodzącej z odmiennego kręgu kulturowego kreują stosunek otoczenia społecznego do niej.