Rozwój techniczny spowodował, iż nie we wszystkich przypadkach rynek może być kojarzony z konkretnym miejscem,
gdzie dochodzi do transakcji. Przykładem mogą być to zakupy przez internet, telefon, gdzie trudno jednoznacznie takie
miejsce wskazać. Nie można również mówić, że zawsze kupujący i sprzedający spotykają się ze sobą. Możliwe są zakupy
przez pośredników, jak to ma miejsce chociażby na giełdzie papierów wartościowych, gdzie transakcje dokonywane są
przez maklerów giełdowych. Wymiana dokonywana jest nie tylko dobrami materialnymi. Obecnie coraz większe
znaczenie ma chociażby rynek informacji.
Reasumując, podstawowym zadaniem rynku do doprowadzenie do procesu wymiany, czyli do zawarcia transakcji kupna-
sprzedaży, bez względu na to, czy dokonywana jest ona w konkretnym miejscu, przez sprzedającego i kupującego i
materialnym towarem. W rzeczywistości każdy z nas dostrzega rynek jako nieskończenie dużą liczbę rynków
indywidualnych poszczególnych rodzajów dóbr i usług, które są przedmiotem zainteresowania nabywców. W trakcie
zawierania transakcji na rynku dochodzi do ustalenia cen, po których sprzedający jest skłonny do pozbycia się dobra, a
kupujący do jego nabycia. Działają na nim dwie grupy uczestników o wzajemnie rozbieżnych interesach, jedni chcą za
dane dobro uzyskać jak najwyższą cenę, drudzy chcieliby je pozyskać po cenie jak najniższej. Między tymi grupami
może, ale nie musi dojść do porozumienia.

Popyt i czynniki go kształtujące
Różnica między popytem, a wielkością popytu zostanie omówiona w podrozdziale 1.3.
Aby można było mówić, że dany konsument zgłasza zapotrzebowanie na dane dobro, oprócz odczuwania chęci, potrzeby
jego posiadania konieczne jest również poparcie jaj w dochodach, czyli odpowiedni zasób pieniądza. Przecież większość
z nas chciałaby odbywać podróże, zwłaszcza długie, samolotem, a najlepiej własnym. Czyli wiele osób posiada potrzebę
posiadania własnego samolotu.
Czy zgłaszają oni na nie popyt? Nie!!! Przy obecnym poziomie cen samolotów są one niedostępne dla większości
śmiertelników, którzy są skazani na posiadanie np. samochodu, czy wręcz roweru.

Jako kolejny przykład posłużę się malcem chodzącym do drugiej klasy podstawówki. Bardzo chce posiadać komputer.
Widział go u swoich kolegów, którzy od czasu do czasu pozwalają mu zagrać, odwiedza sklepy oglądając różne modele.
Cóż z tego, na tym etapie malec ten nie reprezentuje sobą popytu. W jego głowie zrodził się jednak plan. W drugim
półroczu szkolnym, w maju, będzie miał komunię, dostanie od rodziny gotówkowe prezenty i za to będzie sobie mógł
kupić wymarzony komputer. Jeżeli poczeka do końca czerwca to może za świadectwo z paskiem rodzice mu jeszcze
trochę dołożą i kupi sobie jeszcze lepszy sprzęt.
Do maja ośmiolatek posiadający, wprawdzie wielką, ale tylko potrzebę posiadania komputera nie mógł być rozpatrywany
jako źródło popytu. Dopiero, gdy posiada on zasób pieniądza, za który może zakup zrealizować, nabywa prawo do
takiego traktowania.
Popyt nie może być utożsamiany z wielkością rzeczywistych zakupów dokonywanych w danym czasie i przy danej cenie,
lecz jest to efektywne pragnienie konsumentów, by takiego zakupu dokonać.

Dobra substytucyjne
Jeżeli ktoś ma potrzebę poruszania się z miejsca na miejsce. Chce przemieszczać się do pracy, na basen, siłownie do
rodziny może wybrać kilka sposobów za pomocą, których to zrealizuje. Przykłady rozwiązań to: posiadanie samochodu,
lub roweru. Może on korzystać z własnych nóg lub z komunikacji miejskiej. Te różne sposoby zaspokojenia tej samej
potrzeby są względem siebie substytucyjne. W zależności od indywidualnych preferencji i możliwości każdy z nad
dokona wyboru jednej z alternatyw.
Pragnienie każdy z nas może zaspokoić na jeszcze więcej sposobów. Przecież można napić się herbaty, kawy, wody
mineralnej, soku i wielu innych napojów.
Kanapkę smarujemy masłem, bądź margaryną – to też są dobra substytucyjne.
Skoro mamy wybór za pomocą którego z tych dóbr zaspokoić potrzebę to przy ich wyborze będziemy kierować się takimi
kryteriami jak cena, dochód, przyzwyczajenie, jakość, gust itp., itd.

Dobra komplementarne
Aby zaspokoić jakąś potrzebę koniecznie musimy użyć równocześnie kilku dóbr. Gdy chcemy pojechać samochodem nad
jezioro niezbędne jest paliwo, bo bez niego samochód nie pojedzie. Gdybyśmy chcieli pojechać tylko przy użyciu paliwa
nie używając samochodu, też nie byłoby to możliwe.
Pisząc pismo na komputerze nie możemy go wydrukować bez drukarki i tonera, jeśli jest to drukarka atramentowa.
Gdyby zabrakło jednej z tych rzeczy nie mielibyśmy tego co nas interesuje.

Przy decyzjach zakupu dóbr komplementarnych musimy rozpatrzyć ile będą nas one kosztowały łącznie. Nie możemy
zastanawiając się nad kosztem zakupu brać pod uwagę tylko cenę samych nart. Do nich potrzebujemy jeszcze buty,
okucia, kombinezon itd.

Czynniki kształtujące popyt

•

• Czynniki wrodzone –Osoba chorująca na cukrzycę nie interesuje się słodyczami, dzieci nie powinny
alkoholem. Łakomczuchy więcej jedzą, mężczyźni nie używają często szminki.

•

• Wiek –Ludzie młodzi stosują inne diety niż starsi, więcej pieniędzy wydają na dyskoteki, starsi
natomiast kupują droższe zabawki i stosunkowo częściej się leczą.

•

• Czynniki wykształcone, czyli uwarunkowane –Jeżeli wszyscy sąsiedzi mają zadbane ogródki,
prześcigają się nawzajem w ich upiększaniu, rodzi to popyt na rośliny i ozdoby ogrodowe, jak i usługi tego
typu. Jeśli wszyscy koledzy z podwórka jeżdżą na nartach to i my chcemy z nimi, wzrost popytu na akcesoria
sportowe.

•

• Środowisko geograficzne – spróbujmy Eskimosowi sprzedać lodówkę, albo mieszkańcowi strefy
równikowej futro. Te rzeczy są im zbędne.

•

• Środowisko społeczne –Przecież zmieniająca się moda, kreowana chociażby przez media, wyznacza
kanon w co trzeba się ubierać, jakie nosić fryzury i jakie części ciała sobie przekłuwać.

Inne czynniki, nie mniej ważne, kształtujące popyt.

Realne dochody konsumentów – Student dostaje od rodziców 500 złotych miesięcznie na utrzymanie. W każdym
miesiącu wychodzi 2 razy do kina. Gdyby rodzice podnieśli mu uposażenie do 1000 złotych z pewnością ten student
chodziłby do kina częściej, i na odwrót, jeżeli jego dochód zmniejszyłby się to mogłoby to spowodować zmniejszenie
wyjść na seanse. Zaoszczędzone na biletach pieniądze można przeznaczyć na coś ważniejszego np. jedzenie, czy
mieszkanie.

Cena badanego towaru –Ten sam student dostaje wciąż 500 złotych. Jednakże cena jednego seansu rośnie dwukrotnie.
Ta sytuacja powoduje zmniejszenie zainteresowania kinem. W przypadku spadku ceny biletu do kina sytuacja jest
odwrotna.

Ceny dóbr substytucyjnych – Gdyby studentowi zaoferowano dostęp do telewizji kablowej po cenie zbliżonej do
biletów do kina możliwe, że skusiłby się na zmianę swoich przyzwyczajeń. Przecież telewizję ma 24 godziny na dobę i
jest w niej kilkanaście filmów w tygodniu na każdym kanale.

Ceny dóbr komplementarnych –Jeżeli student do kina dojeżdża autobusem komunikacji miejskiej i rosną ceny za bilety
autobusowe, to wpływa to na atrakcyjność seansu w kinie. Teraz za każde wyjście musi więcej zapłacić. Zaczyna się
zastanawiać czy nie warto zostać w domu i pooglądać telewizji, czy poczytać książki.

Oczekiwanie w stosunku do zmian dochodów –Pracownik uzyskał informacje o swoim awansie i spodziewanej
podwyżce. może sobie wreszcie pozwolić na zakup odtwarzacza DVD z odłożonych oszczędności, bądź wziąć sprzęt na
raty, gdyż wzrost wynagrodzenia w przyszłości pozwoli uzupełnić uszczuplone oszczędności lub spłacić raty kredytu.
Gdy natomiast rodzina spodziewa się, że w niedalekiej przyszłości jeden z małżonków straci pracę to zmniejszają
wydatki, dostosowując je do przyszłych możliwości finansowych, co powoduje spadek reprezentowanego przez nich
popytu.

Oczekiwanie w stosunku do zmian cen Spodziewany jest za trzy tygodnie spadek ceny (w wyniku spadku podatku
akcyzowego) Astry II 1,6 wersja Comfort o 3000 PLN. Dowiadując się o tym klienci zainteresowani kupnem samochodu
odkładają decyzję o jego zakupie na trzy tygodnie, w wyniku czego popyt przez ten czas zamiera. Gdyby rząd zamierzał
podnieść podatek to ci, którzy mieliby taką możliwość przyspieszyliby decyzję o zakupie samochodu, co spowodowałoby
wzrost popytu.

Indywidualne preferencje –Co roku kreatorzy mody wyznaczają trendy w co powinien ubierać się człowiek na czasie.
Wzrost mody na dany towar oznacza również wzrost popytu. Gdy produkt wychodzi z mody to popyt maleje.

Liczba konsumentów –Mieszkańcy Lublina wykazują większe zapotrzebowanie na chleb, wodę, samochody, mieszkania
niż mieszkańcy Rzeszowa, gdyż w Lublinie mieszka kilka razy więcej ludzi niż w Rzeszowie.

Popyt a cena

Oznacza to, że wzrostowi ceny odpowiada zmniejszone zapotrzebowanie na dane dobro. Dlaczego tak ważne jest
stwierdzenie o niezmienności innych czynników? Państwo Nowakowie zarabiają miesięcznie 2000 PLN. Mogą oni za ten
dochód kupić sobie określoną kombinację wielu dóbr. Ceny wszystkich dóbr podwajają się. W takim przypadku ich popyt
musiałby się zmniejszyć (przy założeniu niezmienności innych czynników). Gdyby jednak 100 % wzrostowi cen
towarzyszyło 100 % wzrost dochodów to nie miałoby to wpływu na popyt. Popyt nie zmieniłby się, gdyż siła nabywcza
ich dochodów nie zmieniłaby się, wciąż mogliby kupić za swój dochód tyle samo dóbr co przed zmianą.

Spróbujmy wyznaczyć teraz krzywą popytu.
Popyt na dobro A w zależności od ceny przedstawia Tabela 1.

Tabela 1. Wielkość popytu na dobro A

Cena

Wielkość popytu

0 40000
1 35000
2 30000
3 25000
4 20000
5 15000
6 10000
7 5000
8 0

Źródło: Opracowanie własne

Na podstawie danych z tabeli w prostokątnym układzie współrzędnych wyznaczamy krzywą popytu, w ten sposób, iż
najpierw wyznaczamy punkty reprezentujące poszczególne kombinacje. Jest oczywiste, że cena wcale nie musi zmieniać
się o jednostkę. Gdyby wyrażona była w złotych mogłaby zmieniać się np. co jeden grosz i wtedy mielibyśmy do

czynienia z większą ilością punktów. Gdybyśmy założyli sobie ciągłość zmiany ceny to możliwe byłoby wyznaczenie
krzywej popytu, co niniejszym czynimy.

Wykres Krzywa popytu dóbr niższego rzędu

D

P

q

Wpływ poszczególnych czynników na krzywą popytu

A

B

P

q

Wykres 3. Wpływ zmiany ceny na krzywą popytu

Wykres 4. Wpływ dochodu konsumentów, ceny dóbr substytucyjnych, ceny dóbr komplementarnych, oczekiwania co do

zmian dochodów i ceny, zmiany mody oraz zmiany liczby konsumentów na krzywą popytu

D

3

D

2

D

1

P

q

Czynniki kształtujące podaż

Poziom kosztów wytwarzania – przy założeniu stałości cen poziom ten ma zasadniczy wpływ na opłacalność produkcji.
Wzrost kosztów wytwarzania spowoduje, że ta opłacalność się zmniejszy i przedsiębiorstwo mniej będzie zainteresowane
produkcją danego dobra.

Technologia produkcji – ma ona wpływ na wysokość kosztów wytwarzania. Musi być ona dostosowana do możliwości
technicznych i handlowych przedsiębiorstwa. Im większe ilości dobra przedsiębiorstwo będzie chciało produkować tym
bardziej wydajna, zaawansowana technicznie powinna być technologia, ale wielkość produkcji musi być dostosowana do
wielkości zbytu.

Decyzje państwa – one również mogą mieć związek z kosztami wytwarzania, oraz z opłacalnością produkcji. Decyzje
zmieniające podatki, wprowadzające bądź cofające dotacje, czy zakazujące stosowania określonych technologii z reguły
wywierają wpływ na działalność przedsiębiorstwa.

Podaż a cena

Tutaj również tak jak w przypadku prawa popytu, zresztą z tych samych powodów, stosujemy założenie o stałości
pozostałych czynników, oprócz ceny, wpływających na podaż.
Wyznaczymy teraz krzywą podaży. W tabeli 2 przedstawione została wielkości podaży dla różnego poziomu ceny.

Tabela 2. Wielkość podaży na dobro A

Cena

Wielkość podaży

0 0
1 5000
2 10000
3 15000
4 20000
5 25000
6 30000
7 35000
8 40000

Źródło: Opracowanie własne

Wyznaczymy teraz te punkty w prostokątnym układzie współrzędnych, gdzie na osi Y zaznaczymy zmieniającą się cenę,
a na osi X wielkość podaży.

Wykres 5. Wielkość podaży dobra A

0

2

4

6

8

10

40

35

30

25

20

15

10

5

0

Wielkość podaży [tys.]

Cena

Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny. Informuje nas jak będzie się
zmieniała ilość zaoferowanych dóbr dla każdej ceny. Wielkość podaży to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi
zaoferować przy danym, konkretnym poziomie ceny.
Posługując się przykładem Tabeli 2. możemy powiedzieć, że jej wszystkie wiersze i kolumny przedstawiają podaż, gdyż
pokazują jaki jest poziom oferty producentów dla wszystkich poziomów cen poczynając od 0 do 8. Wielkość podaży to
tylko jeden wiersz tej tabeli. Dla konkretnej ceny np. 2 wielkość podaży wynosi 10000 sztuk.
Krzywa podaży pokazuje jaką dla każdego poziomu ceny możemy zaobserwować ilość oferowanych dóbr. Gdybyśmy
chcieli wyznaczyć wielkość podaży to musimy wyodrębnić jeden, konkretny punkt tej krzywej, który reprezentuje
określony poziom ceny i oferty.

Wpływ poszczególnych czynników na krzywą podaży


Wykres Wpływ zmiany ceny na krzywą podaży

B

A

P

q

Wykres Wpływ zmiany technologii produkcji, decyzji państwa oraz poziomu kosztów wytwarzania na krzywą

podaży

S

1

S

2

P

S

2

q

Równowaga rynkowa

k łatwo zauważyć obie krzywe wyznaczane były w takich samych układach współrzędnych, w związku z czym

abela 3. Wielkość popytu i podaży w zależności od ceny

Ja
możemy pokusić się o ich umieszczenie na jednym wykresie.
Posługując się danymi z Tabeli 3 wyznaczamy te krzywa.

T

Cena

Wielkość popytu

Wielkość podaży

0 40000 0
1 35000

5000

2 30000

10000

3 25000

15000

4 20000

20000

5 15000

25000

6 10000

30000

7 5000

35000

8 0

40000

ykres 8. Równowaga rynkowa

W

0

2

4

6

8

10

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Ilość [tys.]

Ce

n

a

Podaż
Popyt

W tym momencie powstaje nam model równowagi rynkowej. Krzywa popytu przedstawia zachowania konsumentów.
Jaka ilością danego dobra będą oni zainteresowani przy różnych poziomach ceny. Natomiast krzywa podaży przedstawia
możliwe zachowania producentów. Ile będą oni skłonni zaoferować przy różnych cenach. Jak widać krzywe te przecinają
się tylko w jednym punkcie. Przy cenie 4 zarówno wielkość popytu jak i podaży wynosi 20000. Tylko przy tej cenie
rynek danego dobra będzie zrównoważony tzn. wszystkie wyprodukowane dobra zostaną zakupione przez konsumentów.
Cenę 4 nazywamy ceną równowagi a ilość 20000 ilością równowagi.
W przypadku gdyby cena na rynku ukształtowała się na poziomie wyższym niż cena równowagi, powiedzmy 5, to
mielibyśmy do czynienia z sytuacją, że konsumenci przy tej cenie są skłonni zakupić 15000 sztuk, natomiast producenci
oferowaliby ich 25000. W takiej sytuacji mamy do czynienia z nadwyżką podaży i producenci chcąc sprzedać nadwyżkę
towaru są zmuszeni do obniżenia ceny. W kolejnych okresach obniżają swoją produkcję i cenę dostosowując ją w końcu
do stanu równowagi. Dopiero gdy producenci wyprodukują dokładnie 20000 sztuk i cena zatrzyma się na poziomie 4
proces dostosowawczy zatrzyma się i rynek będzie w stanie równowagi.

Gdyby cena na rynku ustaliła się na poziomie 3 producenci byliby skłonni wyprodukować 15000 sztuk dobra. Ta ilość nie
zaspokoiłaby popytu w wysokości 25000 sztuk. Część klientów odeszłaby niezadowolona ze miejsc sprzedaży, po to
dobro ustawiałyby się kolejki. Producent widząc taką sytuację podejmuje decyzją o zwiększeniu produkcji. By tego
dokonać konieczne jest zaangażowanie dodatkowych czynników produkcji (np. godziny nadliczbowe swoich
pracowników). Dodatkowe nakłady kosztują, więc przedsiębiorca musi podnieść cenę. Proces wzrostu produkcji i ceny

ziałające mechanizmy rynkowe prowadzą do tego,

trwa tak długo, aż cena i ilość będą równe cenie i ilości równowagi. D
że rynek sam wraca do stanu równowagi.

Wykres . Przykłady różnych sytuacji rynkowych

S

q

P

D

2

D

1

q

P

S

D

q

P

S

D

q

P

S

D

Model pajęczyny

Wykres Model pajęczyny, oscylacje gasnące

Początkowo (okres t

o

) cena wynosi P

0

. Dla tego poziomu ceny produkcja w kolejnym okresie t

1

równa się q

1

. Jednakże,

aby sprzedać tę wielkość produkcji konieczne jest obniżenie ceny do poziomu P

1

. Producenci obserwując niską cenę w

tym okresie w następnym ograniczają wielkość produkcji do poziomu q

2

. Okazuje się jednak, że tę wielkość produkcji

mogą sprzedać po cenie wyższej niż P

1

, mianowicie P

2

. Podobny proces powtarza się w kolejnych okresach, z tym że

rozbieżności pomiędzy kolejnymi okresami są coraz mniejsze i rynek ten dąży do osiągnięcia stanu równowagi.

q

P

S

D

P

0

P

2

P

1

q

0

q

2

q

1

Wykres

odel pajęczyny, oscylacje wybuchowe

pajęczyny, oscylacje wybuchowe

. M

q

Wykres . Model pajęczyny, oscylacje periodyczne

Wykres . Model pajęczyny, oscylacje periodyczne

P

S

D

q

P

S

D

Elastyczność cenową popytu wyrażamy wzorem

P

P

Q

Q

e

d

d

cd

∆

∆

−

=

:

gdzie:

- współczynnik elastyczności cenowej popytu

- zmiana popytu wywołana zmianą ceny

- dotychczasowa wielkość popytu przy cenie przed zmianą

cd

e

d

Q

∆

d

Q

P

∆

- zmiana ceny

P

- cena przed zmianą

Wykres Popyt elastyczny

D

q

P

Wykres Popyt nieelastyczny

Wykres Popyt doskonale elastyczny

D

q

P

D

q

P

Wykres Popyt doskonale sztywny

Zależność wielkości wydatków i elastyczności cenowej popytu

Cena

Wielkość

popytu

Wielkość

wydatków

e

cd

500 200

100000

5,00

450 300

135000

3,00

400 400

160000

2,00

350 500

175000

1,40

300 600

180000

1,00

250 700

175000

0,71

200 800

160000

0,50

150 900

135000

0,33

100 1000

100000 -

Przesuwając się z dołu do góry i z góry do dołu po wierszach tabeli (jak i po krzywej popytu) zauważamy, iż suma
wydatków konsumentów rośnie. Odnosząc to do współczynnika elastyczności cenowej popytu możemy stwierdzić, iż im
bardziej ten współczynnik zbliżony jest do jedności tym te wydatki są większe, osiągając maksimum dla e

cd

= 1.

Płynące z tego wnioski dla przedsiębiorcy:

• sprzedając dobro luksusowe opłaca mu się obniżać cenę, gdyż zwiększona ilość sprzedanych dóbr
zrekompensuje mu utratę utargu z powodu obniżenia ceny, popyt zareaguje znacznie szybciej na zmiany ceny;
• sprzedając dobro podstawowe opłaca mu się podnieść cenę, jego utarg całkowity wzrośnie, gdyż zmniejszy
się wprawdzie ilość sprzedanych dóbr, lecz nie na tyle, by spowodować utratę utargu, spadek popytu będzie wolny.

D

q

P

Elastyczność mieszaną popytu wyrażamy wzorem

Pj

Pj

i

Q

i

Q

e

d

zie:

d

md

∆

∆

=

:

- współczynnik elastyczno

eszanej p

- zmiana popytu dobra i

ołana zmia

ny dobra

- dotychczasowa wielkość p

na dobro

cenie do

d zmian

- zmiana ceny dobra j

- cena dobra j przed zmianą

gd

md

e

ści mi

opytu

i

Q

d

∆

wyw

ną ce

j

i

Q

d

opytu

i przy

bra j prze

ą

Pj

∆

Pj

Elastyczność dochodową popytu wyrażamy wzorem

d

d

Q

Q

e

d

d

dd

∆

∆

=

:

gdzie:

- współczynnik elastyczności dochodowej popytu

- zmiana popytu wywołana zmianą dochodu

- dotychczasowa wielkość popytu przy dochodzie przed zmianą

- zmiana dochodu

- dochód przed zmianą

dd

e

d

Q

∆

d

Q

d

∆

d

Przyjmijmy sobie założenie, że Rząd RP pragnie odpowiedzieć na pytanie jaki będzie w Polsce za 5 lat popyt na
samochody, mleko i tanie koszule. Szacuje się wzrost dochodu ludności w Polsce przez ten okres o 20 %.

Dobro Szacowana

e

dd

Wzrost dochodu

Przyszły popyt

Samochody

4

20 %

+ 80%

Mleko

0,25

20 %

+ 5 %

Tanie koszule

-0,5

20 %

- 10 %

akie stąd wnioski dla rządzących? Należy ponosić duże

J

nakłady inwestycyjne na przemysł samochodowy. Trzeba

ągać do kraju zagranicznych producentów, a najlepiej rozwijać własną produkcję. W ciągu 5 lat popyt na samochody

zrośnie aż o 80 % i trzeba go będzie zaspokoić. Jeśli nie zrobią tego rodzimi producenci to wzrośnie import i pieniążki

wypłyną za granicę. Przemysł mleczarski będzie się rozwijał, ale bardzo wolno. Duże nakłady nie są tu wskazane,
wystarczy tylko modernizacja i niewielkie inwestycje. Natomiast inwestycje w przemysł dziewiarski produkujący tanie
koszule nie są wskazane. Należy wręcz wycofać część środków i może przeznaczyć je na samochody.

ści
w

Elastyczność cenową podaży wyrażamy wzorem

P

P

Q

Q

e

s

s

s

∆

∆

=

:

gdzie:

- współczynnik elastyczności cenowej podaży

- zmiana podaży wywołana zmianą ceny

- dotychczasowa wielkość podaży przy cenie przed zmianą

s

e

s

Q

∆

s

Q

P

∆

- zmiana ceny

P

- cena przed zmianą

Łukową elastyczność cenową popytu wyrażamy wzorem

2

:

2

0

1

0

1

P

P

P

Q

Q

Q

e

d

d

d

cd

+

∆

+

∆

−

=

gdzie:

- współczynnik łukowej elastyczności cenowej popytu

- zmiana popytu wywołana zmianą ceny

- dotychczasowa wielkość popytu przy cenie przed zmianą

- wielkość popytu przy zmienionej cenie

- cena przed zmianą

cena po zmianie

cd

e

d

Q

∆

0

d

Q

1

d

Q

P

- zmiana ceny

∆

0

P

1

P

-

Wykres Elastyczność cenową popytu w punkcie P

lastyczność cenową popytu w punkcie P zapiszemy

E

PR

PO

e

cd

=

1

D

q

P

O

R

P

Wykres Maksymalizacja zysku w warunkach konkurencji doskonałej

K

k

– krzywa krańcowego kosztu wytwarzania

Zysk

K

k

K

pz

K

pc

P = U

p

= U

k

P

K

q

q

1

P

1

K

pc1

K

pz

- krzywa przeciętnego zmiennego kosztu wytwarzania

K

pc

- krzywa przeciętnego całkowitego kosztu wytwarzania

P, U

k

, U

c

- krzywa ceny, utargu krańcowego, utargu całkowitego

zysk przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej

Wykres M

ymalizacja zysku w warunkach monopolu

K

k

– krzywa krańcowego kosztu wytwarzania

aks

U

k

D = U

c

K

pz

K

pz

K
P

q

q

1

P

Kpc

1

Zysk

K

k

K

pz

- krzywa przeciętnego zmiennego kosztu wytwarzania

pc

- krzywa przeciętnego całkowitego kosztu wytwarzania

- krzywa utargu całkowitego

– krzywa utargu krańcowego

sk przedsiębiorstwa działającego w warunkach monopolu

K

U

c

U

k

zy