1

Odrzucanie alloprzeszczepu:

rodzaje i diagnostyka

dr Ryszard Międzybrodzki

Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii WUM

Rodzaje przeszczepów

2

Tzw. prawa transplantacji

Przeszczepianie narządów i tkanek

3

Limfocyty T i B i ich receptory

CTLA-4 = cytotoxic T-lymphocyte
– associated antigen 4

Pomocnicze limfocyty T

Odpowiedź przeciwko

drobnoustrojom
wewnątrzkomórkowym

Odpowiedź przeciwko
pasożytom

Astma, alergia

Immunosupresja

Autoimmunizacja

Obrona przeciwko
bakteriom zewnątrz-
komórkowym
Immunologia nowotworów

6

IL-12

IL-4

TGF-

β

TGF-

β + IL-6 + IL-21

IL-1

β, IL-23

T

H

0

T

H

2

T

reg

T

H

17

T

H

1

IL-4

IL-5

IL-13

IL-2

IFN-



IL-17a

IL-17f

IL-21

IL-22

IL-10

IL-35

TGF-



Niezróżnicowany

pomocniczy

limfocyt T

4

Odpowiedź

komórkowa

Odpowiedź

humoralna

IFN-



Th-0

Th-2

Th-1

Aktywowany

makrofag

Tc

B

Plazmocyt

IL-2

IL-4, IL-5, IL-10, IL-13

Limfocyty pomocnicze Th-1 i Th-2

Odpowiedź

komórkowa

Odpowiedź

humoralna

IFN-



Th-0

Th-2

Th-1

Aktywowany

makrofag

Tc

B

Plazmocyt

IL-2

IL-4, IL-5, IL-10, IL-13

Polaryzacja immunologiczna

8

5

Odpowiedź komórkowa p-ko przeszczepowi

6

Bezpośrednia
i pośrednia
prezentacja
alloantygenu

Rozwój odpowiedzi
immunologicznej
przeciwko
alloprzeszczepowi

7

Odpowiedź humoralna p-ko przeszczepowi

8

15

• ODRZUCANIE NADOSTRE

Rozwija się w ciągu minut po przeszczepieniu. Główny mechanizm: reakcja zapalna
wynikająca z reakcji istniejących wcześniej przeciwciał cytotoksycznych biorcy z
antygenami w przeszczepianym narządzie (cząsteczki MHC, antygeny komórek
śródbłonka), aktywacji dopełniacza przez kompleksy antygen-przeciwciało.

• ODRZUCANIE OSTRE

Pojawia się w ciągu kilku dni-miesięcy po przeszczepieniu. Może być zależne od
przeciwciał (humoralne) lub limfocytów T (komórkowe).
Odrzucanie ostre przyśpieszone – pojawia się po 24 godz. od transplantacji.

• ODRZUCANIE PRZEWLEKŁE (PRZEWLEKŁA NIEWYDONOŚĆ

PRZESZCZEPU)

Występuje po roku od zabiegu. Prowadzi do przewlekłej niewydolności przeszczepu.
Biorą w nim udział zarówno mechanizmy komórkowe (głównie) jak i humoralne.

Rodzaje odrzucania alloprzeszczepu

9

10

11

C4d

Obecność składnikaC4d dopełniacza może być markerem

odrzucania przeszczepu w mechanizmie humoralnym

Kryteria ostrego i przewlekłego odrzucania nerki - klasyfikacja Banff

12

Klasyfikacja Banff – legenda do tabeli

Zapobieganie odrzucaniu alloprzeszczepu – testy diagnostyczne

• Test PRA (Panel Reactive Antibodies)

• Dobór w zakresie grup krwi AB0

• Typowanie tkankowe (oznaczenia HLA)

• Test cross-match (crosstest, próba krzyżowa)

• Mieszana reakcja limfocytów (MLR)

13

• CZAS NIEDOKRWIENIA PRZESZCZEPIANEGO NARZĄDU

Na czas przechowywania narządu składa się tzw. okres niedokrwienia ciepłego oraz okres
niedokrwienia zimnego. Okres niedokrwienia ciepłego dzieli się na:

WIT1 czyli czas pierwszego

niedokrwienia - od momentu zatrzymania krążenia u dawcy do schłodzenia narządu wypłukanego
specjalnym płynem

; WIT2 czyli czas drugiego niedokrwienia ciepłego - okres potrzebny do

wytworzenia zespoleń między łożyskiem naczyniowym przeszczepu, a naczyniami krwionośnymi
pacjenta. Niedokrwienie zimne trwa od perfuzji i schłodzenia preparatu biologicznego, do
odtworzenia krążenia u biorcy.

• USZKODZENIE REPERFUZYJNE
• URAZ MECHANICZNY
• POCHODZENIE NARZĄDU (dawca żywy/zmarły)
• NOSICIELSTWO LUB ZAKAŻENIE WIRUSEM CYTOMEGALII
• ZAAWANSOWANY WIEK DAWCY/BIORCY
• NIEPROPORCJONALNA MASA PRZESZCZEPIANEGO NARZĄDU
• INNE SCHORZENIA DAWCY
• TOKSYCZNE DZIAŁANIE LEKÓW

Mechanizmy niezależne od antygenu

wpływające na odrzucanie przeszczepu

14

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-48

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu indukuje wytwarzanie

cytokin prozapalnych i aktywujących układ odpornościowy

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu zwiększa ryzyko

ostrego odrzucenia przeszczepu

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-48

15

Uszkodzenie okołotransplantacyjne narządu zwiększa ryzyko

przewlekłego odrzucenia przeszczepu

Devries, 2003, Sem in Imm 15:33-48

Przeżycie alloprzeszczepu (nerka) w zależności od ilości

niezgodnych loci HLA i stosowania immunosupresji