05 Użytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Kulka

Użytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych
621[01].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Anna Pietraszko

mgr inż. Tadeusz Popowicz

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Krystyna Kwestarz

Konsultacja:

mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 621[01].Z1.03
„Użytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu ogrodnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Dokumentacja techniczna maszyn

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny i narzędzia ogrodnicze

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Eksploatacja urządzeń i instalacji wodno–kanalizacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Mechanizacja transportu w ogrodnictwie

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Gospodarka sprzętem ogrodniczym

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o użytkowaniu maszyn i urządzeń

stosowanych w ogrodnictwie, w ukształtowaniu umiejętności związanych z rysunkiem
technicznym,

eksploatacją

instalacji

elektrycznych,

wodno-kanalizacyjnych

oraz

posługiwaniem się dokumentacją techniczną.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie należy opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ć

wiczeń i zaliczenie sprawdzianów,

−

pytania sprawdzające, które pomogą Ci na sprawdzenie poziomu opanowania
zamieszczonego materiału nauczania z zakresu użytkowania maszyn i urządzeń
ogrodniczych,

−

wiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów, który pozwoli Ci na samodzielne określenie stopnia opanowania
wymaganych wiadomości i umiejętności po zakończeniu każdego rozdziału materiału
nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć, który służy do oceny poziomu opanowania umiejętności
i wiadomości z zakresu całej jednostki jako przykładowy zestaw pytań. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi, Twoje duże zaangażowanie podczas zajęć oraz poziom
opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

621[01].Z1

Mechanizacja produkcji

ogrodniczej

621[01].Z1.01

Stosowanie przepisów ruchu

drogowego

621[01].Z1.02

Stosowanie technik kierowania

ciągnikiem rolniczym i wykonywanie

czynności

kontrolno-obsługowych

621[01].Z1.03

Użytkowanie maszyn

i urządzeń ogrodniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się przyrządami kreślarskimi,

−

przeliczać podstawowe wielkości i jednostki układu SI,

−

stosować podstawowe pojęcia fizyczne ze statyki, kinematyki, dynamiki,

−

stosować podstawowe zasady elektrotechniki i termodynamiki,

−

stosować przepisy ruchu drogowego,

−

stosować technikę kierowania ciągnikiem rolniczym,

−

wykonywać czynności kontrolno–obsługowe ciągnika rolniczego,

−

przewidywać i wskazywać zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska
przyrodniczego,

−

udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

odczytać rysunki techniczne części oraz zespołów maszyn i urządzeń ogrodniczych,

–

odczytać i sporządzić schematy działania maszyn i urządzeń,

–

wykonać szkice części maszyn,

–

scharakteryzować metale i ich stopy oraz określić ich zastosowanie,

–

rozróżnić materiały niemetalowe stosowane w mechanizacji prac ogrodniczych, określić
ich właściwości i zastosowanie,

–

odczytać dokumentację techniczną maszyn i urządzeń,

–

określić budowę oraz wyjaśnić zasady działania maszyn i urządzeń ogrodniczych,

–

określić zastosowanie maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji ogrodniczej,

–

przeprowadzić obsługę techniczną maszyn i urządzeń,

–

scharakteryzować maszyny, urządzenia i instalacje elektryczne stosowane w produkcji
ogrodniczej,

–

scharakteryzować maszyny, urządzenia oraz instalacje wodno–kanalizacyjne,

–

dobrać narzędzia i maszyny do uprawy roślin w zależności od warunków glebowych,
organizacyjnych i ekonomicznych,

–

przygotować do pracy, obsłużyć i dokonać konserwacji maszyn i urządzeń do uprawy
gleby,

–

przygotować do pracy, obsłużyć i dokonać konserwacji maszyn do nawożenia roślin
ogrodniczych,

–

przygotować do pracy, obsłużyć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
siewu i sadzenia roślin ogrodniczych,

–

przygotować do pracy, obsłużyć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
ochrony roślin ogrodniczych,

–

przygotować do pracy, obsłużyć i przeprowadzić konserwację maszyn i urządzeń do
zbioru roślin ogrodniczych,

–

zastosować zasady agregatownia maszyn i narzędzi z ciągnikiem rolniczym,

–

wykonać zabiegi agrotechniczne z zastosowaniem maszyn i urządzeń,

–

dobrać sposób i środki transportu produktów ogrodniczych,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Dokumentacja techniczna maszyn

4.1.1. Materiał nauczania

Rysunek techniczny

Rysunek, przedstawiający części maszyn lub maszyny w widoku, wykonany zgodnie

z obowiązującymi normami, w sposób umożliwiający przekazanie myśli technicznej od
projektanta poprzez wykonawcę do użytkownika, nazywamy rysunkiem technicznym.
Zastępuje on opis części i maszyn lub wyjaśnia ich działanie. Zasady obowiązujące
w rysunku technicznym opracowuje Polski Komitet Normalizacyjny, a zbiór tych zasad
publikowany jest w Polskich Normach. W zależności od gałęzi gospodarki stosuje się
odpowiednie normy rysunkowe. Wyróżnia się różne typy rysunków technicznych. Są to na
przykład rysunek: maszynowy, budowlany, czy elektryczny.

Obecnie w ogrodnictwie stosuje się bardzo skomplikowane ciągniki i maszyny. Do nich

dołączana jest dokumentacja techniczna w postaci instrukcji obsługi, katalogu części
zamiennych, w których zamieszczane są rysunki techniczne przedstawiające, np. sposób
montażu części. Znajomość podstawowych zasad wykonywania i czytania rysunku
technicznego jest niezbędna ogrodnikowi do podniesienia jego wiedzy technicznej. Ułatwia
odczytanie treści rysunku bez potrzeby znajomości języka kraju pochodzenia maszyny.

Rysunek techniczny maszynowy stosowany w zależności od sposobu przedstawiania

części w technice ogrodniczej dzielimy na:
–

szkic

−

odręcznie przedstawiona część lub maszyna, stanowi podstawę do wykonania

rysunku;

–

rysunek

−

widok przedmiotu wykonany w odpowiedniej skali;

–

schemat

−

przedstawienie budowy lub zasady działania mechanizmu lub maszyny

w uproszczony sposób.
Ze względu na sposób odwzorowania części wykorzystuje się rysunek rzutowy

przedstawiający część w rzutach prostokątnych.

Ze względu na stopień złożoności rysunku dzieli się je na:

– rysunek części

−

widok lub rzut jednej części;

– rysunek zespołowy

−

rysunek przedstawiający wszystkie elementy zespołu po ich

zmontowaniu;

– rysunek złożeniowy

−

rysunek przedstawiający zestawienie wszystkich zespołów i części

po ich zmontowaniu (w złożeniu).

Do wykonania rysunku technicznego niezbędne są materiały i przybory kreślarskie.

Podstawowy materiał, to karton kreślarski (tzw. brystol) stosowany do wykonywania
rysunków szkolnych, kalka techniczna, która służy do wykonywania oryginałów
dokumentacji technicznej, papier zwykły do wykonywania szkiców, papier milimetrowy do
wykonywania wykresów.

Do wykonania rysunku technicznego stosuje się ołówki o określonej twardości:

miękkie

−

B, 2B, … 5B; średnie

−

HB, F; twarde

−

H, 2H, … 6H, a także tusze kreślarskie do

piór, grafionów, piórek kreślarskich. Do unieruchamiania rysunków stosuje się pinezki,
i taśmy klejące.

Podstawowy zestaw przyborów i przyrządów do wykonywania rysunków składa się z:

deski

kreślarskiej,

przykładnicy,

trójkątów

kreślarskich

jednakowej

długości

przeciwprostokątnej, przymiaru rysunkowego (liniału), kompletu krzywików, kompletu cyrkli
(dużego, małego oraz zerowego) wraz z wymiennymi końcówkami (igły i przedłużacze).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obecnie rysunki techniczne wykonywane są za pomocą komputerów wykorzystujących

skomplikowane programy do ich tworzenia. Wymaga to jednak znajomości obsługi
komputera i specjalistycznych programów oraz podstaw wykonywania rysunku.

Wymiary arkuszy papieru, na których wykonywane są rysunki techniczne są

znormalizowane. Nazywa się je formatami rysunków. Podstawowy format arkusza
rysunkowego wg Polskiej Normy, to A4 o wymiarach 210x297 mm. Kolejne formaty tworzy
się przez podwojenie krótszych boków formatów.

Rys. 1. Tworzenie podstawowych formatów rysunkowych [opracowanie własne autora]

Elementy graficzne na rysunku, to znormalizowane linie rysunkowe o różnej grubości:

ciągłe, kreskowe, punktowe, dwupunktowe, faliste i zygzakowate. Na przygotowany arkusz
rysunkowy należy nanieść linię obramowania w odległości 5mm od brzegu arkusza linią
ciągłą grubą. W prawym dolnym rogu arkusz powinien mieć tabliczkę rysunkową.

Pismo techniczne musi być zgodne z Polską Normą PN

−

80/N

−

01606. Do opisywania

rysunków stosuje się pismo proste lub pochyłe zwykłe.

Rysunki techniczne wykonuje się zwykle w podziałce rysunkowej. Podziałka jest to

stosunek wymiarów na rysunku do rzeczywistych wymiarów przedmiotu. Najczęściej
stosowane podziałki, to:

– powiększająca

−

wymiary na rysunku powiększone, np.: 2:1, 5:1, 10:1, itd.

– naturalna

−

wymiary rysunku zgodne z wymiarami rzeczywistymi 1:1,

– zmniejszająca – wymiary na rysunku pomniejszone np.: 1:2, 1:5, 1:10, itd.

Przedmioty mają różne kształty i wymiary. Na rysunku muszą być dokładnie

przedstawione z wystarczającą liczbą szczegółów, aby możliwe było jednoznaczne
wykonanie przedmiotu na podstawie rysunku. Rysunek taki nazywamy rysunkiem
wykonawczym.

Aby dokładnie przedstawić część lub przedmiot na rysunku stosuje się rzutowanie

prostokątne. Rzutowanie to polega na przedstawieniu części na trzech wzajemnie
prostopadłych płaszczyznach. Po rozłożeniu prostopadłych do siebie płaszczyzn na
powierzchnię otrzymuje się rzut prostokątny części.

Rys. 2. Sposób rzutowania części na 3 rzutnie [1, s. 31]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonując rysunek części przedstawiamy go w widoku. Aby dokładnie przedstawić

wewnętrzne kształty skomplikowanych części stosuje się przekroje. Rysując niektóre
znormalizowane elementy części maszyn, dla uzyskania czytelności i przejrzystości rysunku,
przedstawia się je w sposób uproszczony, albo stosuje się symbole graficzne pojedynczych

części, zespołów lub mechanizmów.

Prawidłowo wykonany rysunek, aby był podstawą do wykonania części, poza

pokazaniem jego kształtów, powinien być zwymiarowany. Rysunek złożeniowy umożliwia
odczytanie budowy i zasady działania wyrobu, przedstawia wszystkie tworzące go części oraz
wzajemne ich położenie. Często w praktyce wykorzystywane są schematy, które w ogólny
sposób, bez zbędnych szczegółów, przedstawiają budowę lub działanie maszyny i urządzenia.
Wykorzystywane są też rysunki poglądowe ilustrujące ważny element maszyny, np. wlew
oleju w silniku lub schemat regulacji.

Czytanie rysunku rozpoczyna się od zidentyfikowania rysunku – czy jest to szkic,

schemat, rysunek wykonawczy, czy poglądowy. Następnie analizuje się tabliczkę rysunkową,
rozmieszczenie i rodzaj rzutów, wykorzystane przekroje, wymiary, zastosowane uproszczenia
i symbole graficzne oraz inne oznaczenia. Rysunki wykorzystywane do przedstawienia
sposobu i kolejności montażu części, to rysunki katalogowe. Rysunkom tym towarzyszą
zwykle tabele z opisem ponumerowanych części i numerami katalogowymi (KTM).

Rys. 3. Rysunek katalogowy filtra opryskiwacza [5, s. 64]

Materiały konstrukcyjne

Do budowy narzędzi i maszyn rolniczych stosuje się wiele materiałów konstrukcyjnych

charakteryzujących się różnymi własnościami. Największą rolę odgrywają metale i ich stopy,
ale stosuje się również tworzywa sztuczne i materiały niemetalowe.
Metale i ich stopy mają określone właściwości:
– fizyczne: barwa, połysk,
– chemiczne: odporność na korozję,
– mechaniczne: wytrzymałość na obciążenia, twardość,
– technologiczne: plastyczność, spawalność.
Metale w zależności od składu chemicznego można podzielić na:
– metale żelazne, które mają w swoim składzie żelazo,
– metale nieżelazne, które nie mają w swoim składzie żelaza.

elazo w przyrodzie występuje w postaci rud, czyli tlenków żelaza. W czystej postaci nie

występuje i nie jest stosowane. W przemyśle stosuje się metale żelazne w postaci stopów
ż

elaza z węglem o różnej jego zawartości lub stopów z innymi metalami. Określona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zawartość składników stopowych pozwala uzyskać pożądane właściwości stopów.
Właściwości te uzyskuje się dzięki odpowiedniej proporcji składników stopowych lub
odpowiednim zabiegom technologicznym podczas wytwarzania różnych materiałów
konstrukcyjnych.

W wyniku procesów metalurgicznych w wielkim piecu z rudy żelaza otrzymujemy tzw.

surówkę. Stop ten, bardzo zanieczyszczony różnymi domieszkami (np.: siarką), przeznaczony
jest do dalszej przeróbki na żeliwo lub stal. W wyniku przetopu surówki i złomu z dodatkiem
topników, w piecach zwanych żeliwiakami, otrzymuje się żeliwo o zawartości węgla powyżej
2%. Ze względu na dobre wypełnianie form odlewniczych, żeliwo stosowane jest do
wykonywania odlewów korpusów silników i skrzyń przekładniowych. Ponieważ jest twarde,
ale jednocześnie kruche, nie nadaje się na elementy konstrukcyjne obciążone zmiennymi
siłami.

W wyniku wyeliminowania zanieczyszczeń i obniżenia zawartości węgla, w dalszej

obróbce surówki otrzymuje się stal o zawartości węgla od 0,1

−−−−

2%. Wytwarzanie stali

odbywa się w piecach konwertorowych, martenowskich lub elektrycznych. Dla uzyskania
materiału

konstrukcyjnego

dobrych

właściwościach

plastycznych,

sprężystych

i wytrzymałościowych, wprowadza się celowo składniki stopowe. W zależności od
zastosowanej technologii wytwarzania stali (pieca), można uzyskać stale o różnych
własnościach mechanicznych i technologicznych lub różnym składzie chemicznym. Twardość
stali zmienia się wraz z zawartością węgla:
–

stal miękka zawiera do 0,25% węgla,

–

stal twarda zawiera 0,25

−

0,6% węgla,

–

stal bardzo twarda zawiera 0,6

−

1,75% węgla.

Stale w swoim składzie mogą zawierać różne składniki stopowe, jakie zostały użyte do
wytopu stali w celu poprawienia ich właściwości:
–

stale niestopowe

−

węglowe,

–

stale stopowe

−

chrom, wolfram, mangan, krzem.

Stale mają szerokie zastosowanie w ogrodnictwie. W zależności od przeznaczenia stale dzieli
się na:
–

konstrukcyjne

−

stosowane do wyrobu kształtowników, blach,

–

narzędziowe

−−−−

stosowane do wyrobu pilników, wierteł,

–

specjalne

−−−−

stosowane do wyrobu elementów kwasoodpornych.

W celu poprawienia lub uzyskania innych własności stali, stosuje się obróbkę cieplną.

Zabiegi obróbki cieplnej, którym poddawane są elementy robocze maszyn rolniczych, to:
hartowanie, odpuszczanie, nawęglanie, wyżarzanie.

Metale nie zawierające w swoim składzie żelaza nazywane są metalami nieżelaznymi lub

kolorowymi. Są to materiały konstrukcyjne, które charakteryzują się różnymi specjalnymi
własnościami. Znajdują zastosowanie jako uzupełnienie konstrukcji stalowych lub jako
składnik stopowy. Metale nieżelazne najczęściej stosowane w technice ogrodniczej, to:
–

miedź – metal o barwie czerwonozłocistej. Jest bardzo dobrym przewodnikiem prądu
i ciepła. Bardzo plastyczna i ciągliwa. Z miedzi wyrabia się przewody elektryczne,
wymienniki ciepła, elementy uszczelniające, podkładki.

–

glin (aluminium) – metal o barwie srebrzystobiałej. Dzięki bardzo małej gęstości (jest
bardzo lekki), znalazł szerokie zastosowanie w lotnictwie. Z aluminium wyrabia się
przewody elektryczne, części silników spalinowych – głowice, tłoki, wymienniki ciepła,
cyna – metal o barwie srebrzystobiałej. Jest odporna na warunki atmosferyczne, odporna
na działanie kwasów organicznych, poddaje się obróbce plastycznej. Z cyny wyrabia się
ogniwa galwaniczne, cienkie blachy do pakowania produktów spożywczych, stosowana
jest do powlekania naczyń warstwą ochronną, wykorzystywana jest też w stopach
łożyskowych i do wyrobu lutów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

cynk – metal o barwie niebieskobiałej. Jest metalem łatwo topliwym, kruchym. Jest
odporny na warunki atmosferyczne i korozję. Nie jest odporny na działanie kwasów.
Stosowany jest do powlekania blach stalowych, do wyrobu ogniw galwanicznych oraz
jako składnik wielu stopów.

–

ołów – metal o barwie szarej, bardzo ciężki. Jest bardzo plastyczny, nadaje się do
odlewania, kwasoodporny. Stosowany do wyrobu akumulatorów, uszczelnień, izolacji,
powłok kabli elektrycznych, używany jako składnik stopowy stopów łożyskowych
i drukarskich.

Często spotykane w technice są również stopy metali nieżelaznych. Najpopularniejsze z nich,
to:
–

brąz – jest to stop miedzi z cyną (6

−−−−

20% Sn). Odporny na korozję, o dużej twardości,

odporności na ścieranie. Stosuje się go do wyrobu panewek i łożysk, armatury
hydraulicznej;

–

mosiądz – jest to stop miedzi z cynkiem (30

−−−−

40% Zn. Stop ten ma bardzo dobre

własności odlewnicze i nadaje się do obróbki plastycznej. Stosuje się go do odlewania
armatury hydraulicznej, w przemyśle elektromaszynowym. Wytwarza się też z niego
elementy ozdobne.

W technice rolniczej wykorzystywane są również metale nieżelazne, rzadko występujące
i drogie, ale wykazujące pożądane właściwości i w związku z tym stosowane do ulepszania
innych materiałów lub jako składniki stopowe. Są to np.: wolfram, chrom, kobalt, molibden,
mangan, krzem, rtęć. Najcenniejszą grupę metali kolorowych stosowaną w technice stanowią
metale szlachetne: złoto, srebro i platyna.

Tworzywa sztuczne

Tworzywa sztuczne to wielocząsteczkowe związki organiczne. Powstają one w wyniku

łączenia związków organicznych: ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla, wapnia, powietrza
i wody. Charakteryzują się specyficznymi właściwościami. Są lekkie, odporne na kwasy
i zasady, nie przewodzą prądu elektrycznego, mają mały współczynnik tarcia, słabo
przewodzą ciepło, są łatwe do obróbki i barwienia, są odporne na korozję.

Tworzywa sztuczne dzieli się na trzy grupy:

–

termoplastyczne – w czasie ogrzewania stają się miękkie, po podgrzaniu dają się
kształtować, po ostygnięciu zachowują nadany kształt,

–

termoutwardzalne – pod wpływem działania temperatury twardnieją i zachowują nadany
im kształt w trwały sposób.

Materiały naturalne

Oddzielną grupę materiałów konstrukcyjnych charakteryzujących się specyficznymi

właściwościami stanowią materiały naturalne:
–

guma

−−−−

otrzymywana jest z kauczuku w wyniku wulkanizacji z siarką, nie przewodzi

prądu elektrycznego i ciepła, jest elastyczna i sprężysta, a także odporna na wodę. Stosuje
się ją do wyrobu opon, dętek, uszczelek, węży i izolacji przewodów elektrycznych,

–

drewno

−−−−

jest łatwe w obróbce, odporne na korozję, stosunkowo trwałe, nie przewodzi

prądu elektrycznego i ciepła. Z drewna wykonuje się różne elementy maszyn i narzędzi
rolniczych, np.: trzonki, rękojeści, elementy sprężyste, ramy maszyn, okna i ramy
okienne,

–

skóra

−−−−

to materiał konstrukcyjny pochodzenia zwierzęcego. Skóra jest miękka,

elastyczna i wytrzymała. Stosuje się do wyrobu rękawic i fartuchów ochronnych, pasów
transmisyjnych, uszczelek, uprzęży dla zwierząt,

–

tkaniny i włókna

−−−−

odporne na rozciąganie. Stosuje się do wyrobu sznurów, lin,

powrozów, worków, przenośników, pasów napędowych, płacht ochronnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

szkło

−

otrzymywane jest z białego piasku kwarcowego z dodatkiem wapnia i innych

składników. Odporne na działanie czynników atmosferycznych, związków chemicznych,
nie przewodzi prądu elektrycznego i ciepła, przeźroczyste. Stosuje się do wyrobu szkła
okiennego lub budowy szklarni, pojemników szklanych – tj. butelek, słojów,
wykorzystywane jest też w elektryczności do wyrobu oświetlenia

−−−−

żarówki, świetlówki,

klosze ochronne i izolatory.

Dokumentacja techniczna maszyn

Każde nowo kupowane narzędzie, maszyna czy urządzenie ma dołączony zbiór instrukcji

i zaleceń dla użytkownika. Zbiór ten nosi nazwę dokumentacji technicznej. Dokumentacja
składa się z:
–

instrukcji obsługi, która jest obowiązkowym elementem dokumentacji. Instrukcja zawiera
najważniejsze dane techniczne urządzenia, zasady posługiwania się maszyną
(urządzeniem) i warunki prawidłowej eksploatacji. Może zawierać rysunki poglądowe
i niezbędne schematy, np. podłączenia do sieci energetycznej. Wyjaśnia zasady
konserwacji i sposób przeprowadzania drobnych napraw. Instrukcja zawiera także
informacje dotyczące mogących wystąpić zagrożeń podczas pracy maszyny,

–

karty gwarancyjnej, która zawiera elementy identyfikacji (znaki, numery) urządzenia
i zasady postępowania gwarancyjnego. Określa prawa użytkownika wynikające
z przepisów gwarancyjnych. Są w niej też kupony reklamacyjne.

–

katalogu części zamiennych, dla urządzeń, w których przewiduje się wymianę elementów
roboczych. Katalogi zawierają rysunki katalogowe z oznaczeniem danej części, tabele
z nazwą części, numerem KTM (kod techniczno

−−−−

materiałowy), ilość sztuk części

występujących w danym zespole maszyny.

Skomplikowane urządzenia posiadają bardzo obszerne dokumentacje dotyczące

podłączenia urządzenia do sieci elektrycznej, wodno

−−−−

kanalizacyjnej, pierwszego

uruchomienia, warunków technicznych dalszego użytkowania. Dokumentacja ta zawiera
schematy i rysunki poglądowe. W przypadku maszyn i urządzeń, dla których wymagane są
odpowiednie pozwolenia administracji na możliwość podłączenia dużych urządzeń
intensywnie korzystających z dostępnych instalacji w DTR, również znajdują się takie
informacje.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje rysunków technicznych?
2. Jak klasyfikuje się arkusze rysunkowe?
3. Jakie podziałki stosuje się w rysunku technicznym?
4. Jakie materiały i przybory kreślarskie stosuje się w rysunku technicznym?
5. Jakie uproszczenia stosuje się na rysunku technicznym?
6. Jakie symbole stosuje się w rysunku technicznym?
7. Jakie są zasady wykonywania szkicu określonej maszyny?
8. Jak klasyfikujemy materiały konstrukcyjne?
9. Jak można scharakteryzować materiały konstrukcyjne?
10. Jak można rozpoznać materiały konstrukcyjne?
11. Jakie są zasady doboru materiałów konstrukcyjnych do określonych konstrukcji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji rysunek techniczny części maszyn, określ jakiej części dotyczy

i scharakteryzuj ją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić rodzaj przedstawionego rysunku,
2) przeanalizować tabliczkę rysunkową,
3) zidentyfikować zastosowane uproszczenia i przekroje,
4) przeanalizować wymiary i symbole rysunkowe,
5) nazwać przedstawioną część maszyny,
6) przedstawić jej charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunki wykonawcze części,

−

zeszyt.

Ćwiczenie 2

Mając część zamienną – śrubę, wykonaj szkic, który będzie podstawą do wykonania

rysunku technicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować arkusz rysunkowy,
2) dokładnie obejrzeć przedstawioną część,
3) zmierzyć linijką potrzebne wymiary,
4) naszkicować osie symetrii,
5) naszkicować wymiary gabarytowe,
6) zaznaczyć ważne elementy, np. gwint, wewnętrzne otwory,
7) opisać szkic (kto i kiedy wykonał szkic, materiał do wykonania części).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru do szkicowania,

−

przybory niezbędne do szkicowania,

−

zeszyt.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) podzielić rysunki ze względu na sposób odwzorowania części?

2) określić formaty rysunków technicznych?

3) zastosować przybory kreślarskie?

4) naszkicować część w widoku?

5) zastosować uproszczenia i symbole rysunkowe?

6) wykonać prosty rysunek techniczny części?

7) odczytać rysunek katalogowy zespołu maszyny?

8) podzielić i scharakteryzować materiały konstrukcyjne?

9) rozpoznać materiały konstrukcyjne?

10) wyjaśnić zastosowanie określonych materiałów konstrukcyjnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Maszyny i narzędzia ogrodnicze

4.2.1. Materiał nauczania

Maszyny i narzędzia do uprawy roli

Uprawa roli to zespół zabiegów uprawowych i doprawiających, które przeprowadzane są

w celu stworzenia odpowiednich warunków do siewu lub sadzenia, wzrostu i rozwoju roślin
uprawnych. W uprawie stosuje się zabiegi tzw. płużne i uprawę popłużną, zwaną
doprawianiem roli. W uproszczonej uprawie roli stosuje się także bezpośrednią uprawę
bezpłużną.

Podstawowym zabiegiem uprawy roli jest orka wykonywana pługiem. Ma ona na celu:

–

przykrycie resztek pożniwnych, nawozów zielonych, obornika,

–

wymieszanie nawozów z glebą,

–

pokruszenie i spulchnienie wierzchniej warstwy gleby,

–

przywrócenie struktury gruzełkowatej.

Po orce gleba jest zbyt pulchna, ma nierówną powierzchnię, zdarzają się zbyt duże bryły

gleby. Bezpośrednio po orce gleba nie jest przygotowana do siewu nasion. Aby ją właściwie
przygotować, należy wykonać zabiegi doprawiające, uzupełniające, nazywane uprawkami.
Uprawki doprawiające rolę to: włókowanie, bronowanie, wałowanie, kultywatorowanie,
głęboszowanie. Narzędziem do wykonania podstawowej uprawy gleby – orki

−−−−

jest pług.

Podziału pługów można dokonać w oparciu o wiele kryteriów:
a) ze względu na rodzaj elementów roboczych:

−

pługi lemieszowe i talerzowe,

b) ze względu na sposób poruszania się po polu:

−

pługi zagonowe, bezzagonowe i specjalne,

c) ze względu na sposób agregatowania pługa z ciągnikiem:

−

pługi zawieszane, półzawieszane i przyczepiane,

d) ze względu na rodzaj zadania, jakie ma pług wykonać:

−

pługi łąkowe i agromelioracyjne.

W Polsce powszechnie stosuje się pługi lemieszowe. Pługi te przystosowane

konstrukcyjnie spełniają postawione cele uprawy gleby. Pługami wykonuje się podorywki,
orki średnie, głębokie, przykrywające obornik i nawozy zielone, siewne, zimowe, itd.
Podstawowym źródłem siły uciągu dla pługa pozostaje ciągnik rolniczy. W praktyce można
jeszcze zauważyć pługi konne, które użytkują hobbyści, działkowicze, a także
w gospodarstwach położonych na terenach górskich. Pługi ciągnikowe o mniejszej liczbie
korpusów są zawieszane na trzypunktowym układzie zawieszenia (TUZ). Pługi o większej
liczbie korpusów są półzawieszane – przednia część zawieszona na TUZ, tył pługa spoczywa
na kole podporowym. Pługi ciężkie są przyczepiane, posiadają własny układ jezdny, ale
wymagają ciągników o bardzo dużej sile uciągu.

Pługi ze względu na sposób poruszania się po polu budowane są jako pługi zagonowe,

które mogą pracować na wyznaczonych zagonach, którymi rozpoczyna się pracę od środka
zagonu w skład lub od brzegów zagonu w rozorywkę. Pługami bezzagonowymi pracę można
rozpocząć od jednego brzegu, a ukończyć na drugim – pracować sposobem czółenkowym.
Podstawowym elementem roboczym pługa jest korpus płużny, który stanowi lemiesz
i odkładnica. Lemiesz odcina skibę o określonej grubości i szerokości i podaje ją na
odkładnicę, która odwraca ją i kruszy. Inne istotne elementy korpusu płużnego, to płoz
utrzymujący pług w bruździe i piętka na płozie ostatniego korpusu utrzymująca głębokość
pracy pługa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Pług ciągnikowy zawieszany: a) budowa pługa, b) urządzenia regulacyjne pługa,1) korpus

płużny, 2) rama pługa, 3) wspornik pługa, 4) oś wykorbiona, 5) pokrętło do obracania osi
wykorbionej,
6) pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7) łącznik ruchomy, 8) odejmowana
obsada koła kopiującego, 9) pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10) koło kopiujące, 11)
krój tarczowy, 12) cięgła dolne układu trzypunktowego, 13) łącznik górny, 14) wieszak
prawy układu trzypunktowego. A

–

regulacja szerokości orki, B

–

regulacja nacisku na ściankę

bruzdową. B

nacisk mniejszy, B

nacisk większy [1, s. 83]

Do wykonywania orek w szczególnych warunkach stosuje się dodatkowe jego

wyposażenie:
–

krój, który odcina skibę od nie zaoranej części pola

−−−−

przy orce ugorów, łąk,

–

przedpłużek, który umieszczony przed głównym korpusem płużnym, ścina górną warstwę
gleby i zrzuca na dno bruzdy ułatwiając dokładne przyorywanie obornika czy nawozów
zielonych,

–

cinacz listwowy, który ścinając róg odwracanej skiby, wcześniej zrzuca ją do bruzdy,

–

pogłębiacz, który służy do spulchniania dna bruzdy

−−−−

likwidowania podeszwy płużnej,

która powstaje po kilkakrotnym wykonywaniu orki na tą samą głębokość,

–

listwa dokładająca, jest to listwowe przedłużenie odkładnicy ułatwiające odwracanie skiby.

Oprócz orek uprawowych wykonywane są orki specjalne, do wykonania których stosuje

się pługi specjalnej konstrukcji:
–

do wykonywania orek na glebach bardzo zakamienionych – z zabezpieczeniami
korpusów,

–

łąkowe

−−−−

do zaorywania użytków zielonych,

–

leśne

−−−−

do wykonywania bruzd podczas sadzenia lasów, w szkółkach sadowniczych,

–

agromelioracyjne

−−−−

na terenach podmokłych do wykonywania orek melioracyjnych,

–

talerzowe

−−−−

do orki karczowisk.

Prawidłowe wykonanie orki zależy od właściwego doboru pługa, który spełni stawiane

zadanie przed orką. Aby dobrać pług do pracy należy wziąć pod uwagę rodzaj wykonywanej
orki i cel jaki ma spełnić, siłę uciągu ciągnika, sposób agregatowania pługa z ciągnikiem oraz
dodatkowe wyposażenie pługa.

Głębosze

Osobną grupę narzędzi uprawowych tworzą głębosze. Służą one do głębokiego (do 90cm)

spulchniania gleby, bez wyciągania na wierzch jej głębszych warstw. Głęboszowanie gleby
poprawia właściwości fizyczne i biologiczne gleby oraz stosunki wodno

−−−−

powietrzne. Zabiegi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

te wykonuje się co kilka lat na glebach zwięzłych. W zależności od wielkości głębosz posiada
od jednego do kilku zębów.

Rys. 5. Głębosz zawieszany U435: 1) stojak zawieszenia, 2) rama, 3) ząb, 4) koło kopiujące, 5) podpórka,

6) mechanizm regulacji koła kopiującego [2, s. 17]

Maszyny do doprawiania roli

Po wykonaniu orki, gleba nie jest dostatecznie przygotowana do przeprowadzenia siewu

lub sadzenia. Na powierzchni zaoranego pola znajdują się bryły, wierzchnia warstwa jest
nierówna, z wgłębieniami i bruzdami. Wzruszona gleba jest nadmiernie spulchniona
i wymaga często zagęszczenia, aby stworzyć dobre warunki do kiełkowania i wzrostu roślin.
Do uzyskania optymalnych warunków siewu nasion należy wykonać zabiegi doprawiające
glebę. Rola tych zabiegów polega na wyrównaniu powierzchni roli, rozbiciu istniejących brył
gleby, zniszczeniu kiełkujących chwastów, zatrzymaniu parowania wody z gleby,
zagęszczeniu podłoża pod siew nasion. Do tego celu używa się narzędzi i agregatów do
doprawiania roli.

Rys. 6. Podział narzędzi i maszyn do doprawiania roli [opracowanie własne].

Zabiegi doprawiające rolę można wykonywać pojedynczymi narzędziami, ale w celu

zmniejszenia ilości przejazdów po polu, narzędzia te łączymy w agregaty. Agregaty bierne

Włóki

NARZĘDZIA I MASZYNY DO DOPRAWIANIA ROLI

o zębach

sprężynowych

o zębach

półsprężynowych

o zębach

sztywnych

Kultywatory

Wały

gładkie

pierścieniowe

prętowe

sprężynowe

zębowe

talerzowe

siatkowe

aktywne

Brony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

złożone z kilku narzędzi prostych lub agregaty złożone czynne, w skład których
wchodzi maszyna aktywna i inne narzędzie doprawiające.

Włóki

Włókowanie jest zabiegiem doprawiającym, stosowanym wczesną wiosną w celu

wyrównania powierzchni roli, zniszczenia pozimowej skorupy gleby. Włókowanie zaleca się
szczególnie na zwięzłych glebach gliniasto-piaszczystych i na glebach ciężkich. Włókowanie
wczesnowiosenne, gdy wierzchołki skib bieleją, zmniejsza intensywne parowanie wody
z gleby.

Włóki

często

występują

jako

element

agregatów

uprawowych

lub

uprawowo–siewnych, montowany przed kultywatorem w postaci prostego kształtownika.
Włóka w tym zestawie ma za zadanie zgarniać wierzchołki skib w bruzdy i wyrównać
powierzchnię pola przed następnymi narzędziami.

Brony

Bronowanie jest zabiegiem doprawiającym, płytko spulchniającym glebę, rozbijającym

bryły, wyrównującym powierzchnię pola. Ponadto w wyniku bronowania można, zniszczyć
skorupę powstałą na powierzchni gleby i w ten sposób ograniczyć parowanie wody. Zabieg
ten pozwala zniszczyć wschodzące chwasty, przykryć nasiona po siewie, wykonać zabiegi
pielęgnacyjne w uprawach – przerzedzanie i odchwaszczanie, czy przygotować pole do
orki

−−−−

talerzowanie.

Istnieje wiele różnych rodzajów bron spełniających określone zadania. Są to brony:

zębowe, siatkowe-chwastowniki, sprężynowe, talerzowe i aktywne. Brony zębowe ciężkie,
ś

rednie lub aktywne stosuje się do spulchnienia i wyrównania powierzchni pól w celu

przygotowania ich do siewu. Po siewie, stosuje się brony zębowe lekkie w celu lepszego
przykrycia nasion. Przygotowanie bron zębowych do pracy polega na zapewnieniu
jednakowej głębokości pracy poszczególnych zębów. Pola bron powinny być tak ustawione,
by ślady zębów nie pokrywały się.

W uprawach redlinowych stosuje się brony siatkowe-chwastowniki, które dopasowują się

do kształtu redlin i służą do niszczenia wschodzących chwastów. Chwastowniki palcowe
wykorzystywane są do odchwaszczania i przerzedzania upraw zbożowych, wiosennego
bronowania upraw w celu usunięcia pleśni pośniegowych. Podobnie, ale na większą
głębokość, działają brony sprężynowe, które są zalecane do niszczenia chwastów
i wydobywania rozłogów perzu na nieobsianych polach.

Rys. 7. Brona talerzowa zawieszana U240: 1) rama, 2) stojak zawieszenia, 3) sekcja przednia brony (talerze

zębate), 4) sekcja tylna brony (talerze gładkie), 5) belka wspornikowa sekcji, 6) korba regulacyjna
przedniej sekcji, 7) zastrzał, 8) korba regulacji przesuwu wspornika [2, s. 22]

Brona talerzowa znacznie różni się od pozostałych typów bron. Zbudowana z talerzy

zamontowanych na wspólnej osi, umożliwia spulchnianie gleby i cięcie pozostałości po

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

plonie głównym, nawozów zielonych i darni. Stosuje się ją po żniwach na ścierniskach, jako
zabieg zastępujący podorywkę. Brony talerzowe są wykorzystywane w budowie agregatów
uprawowych lub agregatów uprawowo

−−−−

siewnych, szczególnie przy bezorkowym siewie

nasion.

Kultywatory

Do głębszego spulchnienia gleby, ale bez jej odwracania, stosowane są kultywatory.

Spulchniają glebę do głębokości 15cm. Oprócz spulchnienia mają one również za zadanie
zniszczenie skorupy na glebach zwięzłych, wymieszanie nawozów mineralnych z glebą,
zniszczenie chwastów. O klasyfikacji kultywatorów decyduje rodzaj zastosowanych zębów.
Kultywatory o zębach sztywnych służą do głębszego spulchniania i przewietrzania gleb
zwięzłych, są szczególnie przydatne wiosną na glebach wilgotnych. Kultywatory o zębach
półsztywnych mniej rozpylają glebę, dobrze kruszą bryły i utrzymują jednakową głębokość
pracy. Kultywatory o zębach sprężynowych stosuje się do wyciągania rozłogów perzu
z gleby, nie należy ich stosować na glebach zbyt wilgotnych, ponieważ powodują zlepianie
się gleby w bryły.

Rys. 8. Zęby kultywatora: a) sprężysty z redliczką, b) sprężysty z gęsiostopką, c) półsztywny

z gęsiostopką [2, s. 23]

Wały

Wały spełniają różne zadania w doprawianiu roli. Wały mogą kruszyć bryły ziemi na

polu lub wgniatać je w glebę, zagęszczać i wyrównywać jej wierzchnią warstwę, zagęszczać
warstwę siewną lub zagęszczać wgłębnie warstwę gleby (przyspieszyć osiadanie) zostawiając
jej wierzchnią warstwę pulchną, zwiększając podsiąkanie wody.

Rys. 9. Zespoły robocze wałów i ich działanie: a) wał gładki, b) wał pierścieniowy, c) wał pierścieniowy

wgłębny (Campbella), d) wał kruszący (Cambridge-Croscill), e) wał strunowy [2, s. 25]

Wałami gładkimi przygotowuje się rolę do siewu drobnych nasion

−−−−

wyrównuje

i zagęszcza jej wierzchnią warstwę. Powierzchniowe ugniatanie gleby zwiększa podsiąkanie
wody pod powierzchnię gleby. Wały pierścieniowe stanowią największą grupę wałów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spełniających różne zadania w zależności od ich konstrukcji. Wał pierścieniowy o gładkich
pierścieniach wykorzystywany może być jako kruszący, ale i do wałowania nawozów
zielonych przed ich przyoraniem. Wały wgłębne (Campbella) zbudowane z wąskich
klinowych pierścieni gładkich lub uzębionych stosowane są do przyspieszenia osiadania
gleby, często znajdują zastosowanie w agregacie z pługami. Inne wały pierścieniowe, to wały
typowo kruszące, zbudowane z żeliwnych pierścieni osadzonych nieruchomo na wspólnej osi.
Pomiędzy tymi pierścieniami umieszczone są pierścienie luźno osadzone. Są to wały ciężkie,
intensywnie i bardzo dobrze kruszące bryły, samooczyszczające się z przyklejającej się gleby.
Wały prętowe ze względu na swój niewielki ciężar nieznacznie ugniatają glebę, natomiast
gęsto ustawione, obracające się elementy robocze dobrze kruszą i rozdrabniają wierzchnią jej
warstwę.

Aktywne maszyny uprawowe

Aktywne maszyny uprawowe, to brony wahadłowe i wirnikowe. Są to maszyny,

w których aktywny ruch roboczy jest wymuszony przez napęd od wału przekaźnika mocy
ciągnika. Brony te zalecane są do stosowania na glebach ciężkich, zlewnych, wszędzie tam,
gdzie efekt działania narzędzi biernych jest niewystarczający. Zastosowanie takich bron na
glebach lekkich grozi ich rozpyleniem i zniszczeniem struktury gruzełkowatej. Brony te
bardzo dobrze przygotowują glebę za jednym przejazdem maszyny. Rozdrabniają
i wyrównują

powierzchnię

gleby,

wymagają

jednak

ciągników

większej

mocy.

Wykorzystywane są często do budowy czynnych agregatów uprawowych, jak: rototiler,
multitiler czy cyklotiler. Innymi aktywnymi maszynami uprawowymi są glebogryzarki
i motyki rotacyjne.

Rys. 10. Glebogryzarka: 1) wirnik roboczy, 2) rama, 3) skrzynia przekładniowa, 4) sworznie zawieszenia,

5) koła podporowe, 6) osłona, 7) cięgło regulacyjne osłony, 8) wał napędowy [1, s. 91]

Elementami roboczymi glebogryzarek lub motyk rotacyjnych są noże lub haki

zamontowane na obrotowym wale ułożonym poprzecznie do kierunku jazdy. Maszyny te
stosowane są do spulchniania i mieszania gleby, rozdrabniania darni na łąkach pod późniejszą
orkę. Znalazły szerokie zastosowanie w ogrodnictwie jako agregaty do przygotowania gleby
(przygotowywania i formowania redlin) pod siew warzyw marchwi, pietruszki, pasternaku
itp. Nowe rozwiązania konstrukcyjne pozwalają na zastosowanie glebogryzarek do
międzyrzędowego niszczenia chwastów w uprawach rzędowych. Intensywność pracy
glebogryzarek można regulować przez zmianę kierunku obrotów, prędkości obrotowej bębna
i prędkości jazdy agregatu.

Maszyny do nawożenia

Nawożenie jest stosowane w celu uzupełnienia składników pokarmowych w glebie,

przywrócenia właściwości sorpcyjnych gleby, regulacji odczynu gleby. Stosowane nawozy,
można podzielić na dwie grupy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

organiczne w formie stałej lub płynnej,

–

mineralne – pyliste, krystaliczne, granulowane, ciekłe.

Ważna jest też ilość dostarczanego nawozu do gleby, np. 40t/ha dla obornika lub 50kg/ha

nawozu sztucznego przy nawożeniu pogłównym. Czynnikami decydującymi o jakości
działania nawozu są odpowiedni, krótki termin stosowania oraz równomierne rozłożenie
nawozu na powierzchni pola. Rodzaj stosowanego nawozu i jego właściwości
fizyko–chemiczne wymuszają różnorodną konstrukcję maszyn. Nawożenie organiczne
obornikiem wykonuje się roztrząsaczami obornika. Są to przyczepy wyposażone w adapter
roztrząsający, który stanowi zespół walców roboczych z ostrogami. Obornik w skrzyni
nawozowej przesuwany jest do tyłu przenośnikiem łańcuchowo

−−−−

listwowym, który znajduje

się na dnie skrzyni.

Rys. 11. Roztrząsacz obornika: 1) osłona siatkowa, 2) skrzynia, 3) walce roztrząsające pionowe, 4) wał

napędowy, 5) osłona napędu, 6) koło jezdne [1,s. 97]

Do rozlewania ciekłych nawozów organicznych stosuje się przyczepy asenizacyjne.

Przyczepy te wyposażane są w urządzenia do napełniania i opróżniania. Równomierne
rozlanie gnojowicy lub gnojówki po polu zapewnia łyżka rozbryzgowa. Coraz częściej do
rozlewania stosuje się poprzeczną rurę z odgałęzieniami zakończonymi końcówkami
rozlewającymi nawóz w międzyrzędzia. W celu uniknięcia strat azotu wprowadza się do
gleby montowane za beczkowozem redlice z końcówkami rozlewającymi.

Rys. 12. Ładowacz czołowy: 1) wysięgnik, 2) siłownik hydrauliczny, 3) rama, 4) widły, 5) osłona

przednia, 6) przeciwciężar [2, s. 45]

Do załadunku nawozów stosuje się ładowacze czołowe lub chwytakowe. Ładowacze

mogą być wyposażane w wymienne elementy robocze, co zwiększa ich uniwersalność.
Przykładowe elementy robocze, to: spychacz i czerpak do materiałów sypkich, widły,
ażurowy czerpak wieloczynnościowy, np. do obornika. Można nimi ładować na środki
transportowe i rozładowywać różne materiały, np. siano lub słomę, obornik, nawozy sztuczne
lub inne materiały sypkie. Wykorzystać je można także do formowania pryzm z buraków lub
stert ze słomą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nawozy mineralne występują w postaci pylistej, krystalicznej, granulowanej lub ciekłej.

Do rozsiewania nawozów mineralnych stosuje się siewniki nawozowe i rozsiewacze.
Wykorzystuje się również opryskiwacze do nawożenia pogłównego lub aplikatory nawozu
dostarczające indywidualną dawkę startową roślinie w czasie sadzenia. Najczęściej
stosowane, to rozsiewacze tarczowe, gdzie nawóz rozrzucany jest siłą odśrodkową
z obracającej się tarczy. Niewielkie ilości nawozu w czasie nawożenia pogłównego rozsiewa
się rozsiewaczami zawieszanymi. Natomiast nawożenie wykonywane przedsiewnie
nawozami. W dużych dawkach przeprowadza się rozsiewaczami przyczepianymi o większej
ładowności.

Rys. 13. Rozsiewacz nawozów i wapna przyczepiany: 1) zbiornik nawozu, 2) przenośnik taśmowy,

3) zasuwa regulacyjna, 4) wał napędowy, 5) pokrętło regulacyjne zasuwy, 6) koło jezdne,
7) tarcza rozsiewająca, 8) zaczep, 9) podpora przednia [2, s. 37]

Dawka wysiewanego nawozu może być regulowana w zakresie 100 – 4000kg/ha. Ilość

wysiewanego nawozu na powierzchnię pola regulowana jest zasuwą, która ustala wielkość
szczeliny dawkującej nawóz, przesuwany przenośnikiem taśmowym na tarcze rozsiewające.
Obsługę maszyn do nawożenia powinny wykonywać osoby odpowiednio przeszkolone, które
zapoznały się z instrukcjami obsługi tych maszyn. Przed przystąpieniem do pracy należy
sprawdzić stan elementów roboczych i osłon, odpowiednio nastawić elementy dozujące.
W czasie pracy ładowaczy trzeba zadbać o zachowanie równowagi pracy agregatu. Pracując
z nawozami mineralnymi należy zabezpieczyć drogi oddechowe operatora przed działaniem
pyłu nawozowego, nie spożywać posiłków, nie pić napojów i nie palić papierosów. Uważać
na osoby postronne – szczególnie dzieci

−−−−

w strefie działania pracujących maszyn. W skrzyni

roboczej nie zostawiać żadnych przedmiotów, nie przewozić ludzi. Podczas regulacji czy
obsługi maszyny wyłączyć napęd od ciągnika i unieruchomić silnik ciągnika. Po
zakończonym sezonie pracy narzędzia należy oczyścić z resztek nawozu, umyć,
zakonserwować elementy robocze olejem lub smarem konserwacyjnym i przechowywać
w miejscach do tego przeznaczonych. Unikać skaleczeń. Zranienia natychmiast umyć
i zdezynfekować.

Maszyny do siewu i sadzenia

Siew lub sadzenie, to umieszczenie nasion i sadzonek w glebie w taki sposób, aby

zapewnić roślinom optymalne warunki do prawidłowego rozwoju i wysokiego plonowania.
Przygotowanie gleby i jakość siewu decyduje o stworzonych warunkach do rozwoju roślin.
Po wykonaniu siewu zmiana warunków jest niemożliwa, można jedynie poprawiać skutki źle

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonanej pracy. Siew wykonany siewnikami zapewnia równomierne rozmieszczenie nasion
na polu z zachowaniem normy wysiewu, uzyskanie równomiernej głębokości. Zapewnia
szybkie i terminowe wykonanie zabiegów. Duża różnorodność uprawianych roślin, różne
wymagania, zmienna wielkość, kształt i ciężar nasion wymaga stosowania różnych sposobów
siewu – rzutowo i rzędowo. Siew rzutowy charakteryzuje się losowym rozmieszczeniem
nasion na polu. Wykorzystywany jest do siewu roślin motylkowych, traw i poplonów. Siew
rzędowy wykorzystywany jest do wysiewu zbóż, pasowy – 2–3 rzędy obok siebie
w odstępach ok. 2cm ze ścieżkami technologicznymi, wykorzystywany do siewu warzyw np.
marchwi; siew punktowy – równomierne rozmieszczenie nasion w rzędach jak i między
rzędami, wykorzystywany przy uprawie warzyw, buraka cukrowego i kukurydzy. Te
wymagania spełniają różne konstrukcje siewników. Do wykonywania siewu rzędowego
stosuje się siewniki uniwersalne, które zachowują jednakową szerokość międzyrzędzi.
Nasiona w rzędzie rozmieszczane są nieprecyzyjnie.

Rys. 14. Siewnik uniwersalny: 1) skrzynia nasienna, 2) znacznik, 3) dźwignia regulacji położenia denek,

4) przewód nasienny, 5) redlica, 6) koło napędowe [2, s. 50]

Ilość wysiewu nasion na jednostkę powierzchni reguluje się przez zmianę prędkości

obrotowej przyrządów wysiewających. Siewniki te mają duże możliwości regulacji ilości
wysiewanych nasion przez bezstopniową skrzynię przekładniową pozwalającą dokładnie
dostosować ilość wysiewu do zaleceń lub norm wysiewu. Aby siewnik wysiewał precyzyjną
ilość nasion należy przed wysiewem wykonać tzw. „próbę kręconą”. Przyrządy wysiewające
siewników otrzymują napęd od własnego koła napędowego. Głębokość siewu nasion
regulowana jest dociskiem redlicy do podłoża, sprężyną lub obciążnikiem.

W ogrodnictwie stosowane są siewniki do siewu precyzyjnego nasion. Pojedyncze

nasiona umieszczane są w odpowiednich odstępach od siebie w rzędzie i jednakowych
międzyrzędziach. Proste siewniki ogrodnicze, to siewniki ręczne – inspektowe lub taczkowe.
Do wysiewu warzyw na małych powierzchniach stosuje się siewniki wyposażone
w szczoteczkowe zespoły wysiewające. Do wysiewu nasion warzyw na dużych
powierzchniach stosowane są ogrodnicze siewniki ciągnikowe o rzędowym sposobie
wysiewu i budowie sekcyjnej. Każda sekcja siewnika pracuje jak oddzielny siewnik,
wyposażona jest we wszystkie niezbędne urządzenia do przygotowania redliny, zespół
wysiewający, zagarniacz nasion oraz koła ugniatające. Siewniki punktowe dzieli się na:
mechaniczne, pneumatyczne podciśnieniowe lub nadciśnieniowe. Warunkiem wykonania
precyzyjnego siewu nasion jest dobra ich jakość. Precyzja ta możliwa jest pod warunkiem
przygotowania nasion do wysiewu siewnikami punktowymi. Konieczne są jednakowe
wymiary pojedynczych nasion, co uzyskuje się przez kalibrowanie lub otoczkowanie. Zespoły
wysiewające wymienia się w zależności od rodzaju i wielkości nasion. Odległość między
nasionami w rzędzie regulowana jest przez szybkość obrotową tarczy wysiewającej lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szybkości przesuwania się taśmy. Siewniki te wyposażane są w układy sygnalizujące
obracanie zespołów wysiewających, poziomu nasion w skrzyni nasiennej oraz licznika
obsianej powierzchni. Często siewniki te mogą wykonywać nawożenie mineralne
i opryskiwanie chwastobójcze powierzchni obsianej.

Rys. 15. Siewnik punktowy: 1) rama główna, 2) koło podporowe sekcji, 3) redlica, 4) koło ugniatające sekcji,

5) koło jezdne siewnika, 6) wentylator, 7) zbiornik nasion, 8) znacznik [2, s. 65]

Sadzarki

Do sadzenia ziemniaków stosuje się sadzarki automatyczne lub półautomatyczne.

W ogrodnictwie stosuje się sadzarki do ziemniaków podkiełkowanych wczesnych odmian.
Ziemniaki ze skrzynek podawane są ręcznie do zespołów wysadzających, dzięki czemu nie
następuje obrywanie kiełków na bulwach. Zespołem wysadzającym sadzarki może być tarcza
z kielichami. Do podkiełkowanych ziemniaków stosuje się adaptowane sadzarki
automatyczne przenośnikowo–czerpakowe. Do sadzarki montuje się pomost na skrzynki
z ziemniakami i siedzisko dla osób obsługujących.

Sadzarki do rozsady dzielą się na dwie grupy:

–

do sadzenia roślin z odkrytym systemem korzeniowym,

–

do sadzenia roślin z zakrytym systemem korzeniowym.

Sadzarki do sadzenia roślin z odkrytym systemem korzeniowym posiadają tarczowe lub
tarczowo–chwytakowe zespoły wysadzające. Są to maszyny półautomatyczne, sekcyjne.
Każda sekcja posiada redlicę, tarczę wysadzającą, koła ugniatające glebę po posadzeniu
roślin oraz siedziska dla obsługi. Przemysłowa metoda produkowania rozsady z osłoniętym
systemem korzeniowym w postaci torfowych bryłek korzeniowych spowodowała
konieczność zastosowania takich sadzarek.

Rys. 16. Sadzarka półautomatyczna do rozsady ze stożkową bryłką korzeniową: 1) podest na tace, 2) sadzonki, 3)

czterogniazdowy dozownik, 4) koło ugniatające, 5) redlica, 6) siedzisko dla obsługującego, 7) rama [2, s. 79]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sadzarki takie mogą sadzić rozsadę na polach okrytych folią. Często wyposażone są

w automatyczne podlewanie i nawożenie posadzonych roślin. Osoby obsługujące sadzarkę
pobierają sadzonki z tacy wielodoniczkowej umieszczonej na podeście i wkładają je do
obracających się kubków w dozowniku. Dozownik przenosi sadzonkę nad wlot do kanału
transportowego. Mechanizm krzywkowy otwiera kubek i sadzonka spada do bruzdy, gdzie
jest obsypana ziemią przez koła ugniatające. Sadzarki te przeznaczone są do sadzenia rozsady
kapusty, pomidorów, papryki, sałaty, mogą być przystosowane do sadzenia podkładek
w szkółkach, cebul, a nawet ziemniaków. Wydajność jednej sekcji roboczej wynosi około
3 tysiące sadzonek na godzinę. Przygotowanie sadzarki do pracy polega na:
–

sprawdzeniu stanu technicznego zespołów roboczych,

–

ustawieniu sekcji roboczych do szerokości międzyrzędzi,

–

ustawieniu ilości rozsady na jednostkę powierzchni,

–

ustawieniu znaczników.

Ważnym elementem przygotowania siewnika lub sadzarki do pracy jest zapewnienie

45cm

szerokości

międzyrzędzi

niezbędnych

przejazd

ciągnika

upraw

międzyrzędowych.

Rys. 17. Schemat rozstawu rzędów: a, b) ogólna uprawa warzyw, c) uprawa marchwi i pietruszki [2, s. 81]

Maszyny do ochrony roślin ogrodniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warunkiem uzyskania wysokiego plonu warzyw jest wykonywanie zabiegów

pielęgnacyjnych w celu zapewnienia roślinom optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju.
Zabiegi pielęgnacyjne w uprawach ogrodniczych, to pielenie, spulchnianie międzyrzędzi oraz
obsypywanie roślin. Mają one na celu niszczenie chwastów i skorupy na powierzchni pola,
ograniczanie chorób i szkodników. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawach są efektywne, jeżeli
wykonywane są w optymalnych warunkach, dokładnie i szybko. W podstawowych pracach
pielęgnacyjnych stosuje się narzędzia ręczne, jak: łopaty, widły, motyki, grabie, grace,

spulchniacze, aeratory. Powszechnie stosowane na małych plantacjach wydajne i wygodne
w użyciu, to taczkowe pielniki ogrodowe.

Rys. 18. Ręczny pielnik ogrodowy [2, s. 93]

Pielniki te posiadają wymienne elementy robocze mocowane na ramie podpartej kołem.

Przeznaczone są do pielenia, spulchniania gleby w międzyrzędziach i obsypywania roślin.

Pielniki ciągnikowe zawieszane na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika

rolniczego uniwersalnego lub przeznaczonego do upraw ogrodniczych. Pielniki te budowane
są jako narzędzia uniwersalne wyposażone w ramę główną i wymienną ramę narzędziową.
Rama narzędziowa jest kierowana odpowiednim układem sterującym przez osobę
obsługującą pielnik. Ramy narzędziowe występują jako pielęgnacyjne lub obsypniki.
Elementy robocze pielnika są wymienne i stanowią je noże kątowe, gęsiostopki i dłuta.

Rys. 19. Pielnik ciągnikowy z układem sterowania: 1) rama główna, 2) rama narzędziowa, 3) koła

podporowe, 4) sekcja pielnika, 5) rolki prowadzące, 6) drążek steru, 7) przekładnia zębata steru,
8) siedzisko operatora. [2, s. 97]

Coraz większe zastosowanie w uprawach polowych, szkółkach i jagodnikach mają

samobieżne maszyny silnikowe lub maszyny współpracujące z ciągnikami ogrodniczymi
małej mocy, co zwiększa ich zwrotność i umożliwia pracę w wąskich międzyrzędziach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stosowane są także aktywne maszyny pielęgnacyjne, które zwiększają wydajność
i dokładność wykonywanej pracy. Przykładem może być sekcyjna glebogryzarka zawieszana.

Rys. 20. Glebogryzarka sekcyjna zawieszana: 1) rama nośna, 2) stojak zawieszenia, 3) koło podporowe,

4) skrzynia przekładniowa, 5) centralny napęd sekcji roboczych, 6) wysięgnik regulacji sekcji,
7) sprężyna dociążająca, 8) wspornik wałka, 9) sekcja robocza [2, s. 107]

Podczas prac pielęgnacyjnych i regulowania rozstawu należy zwrócić uwagę na ostrza

elementów pielników. W czasie transportu nie należy przewozić ludzi na miejscach
przeznaczonych do sterowania wielorakami. Zabiegi powinno się wykonywać precyzyjnie, co
wymaga doświadczenia w takiej pracy.

Wzrastające zagrożenie upraw ogrodniczych ze strony chorób i szkodników, wymaga

zastosowania nowoczesnej agrotechniki i chemicznej ochrony roślin. Zastosowanie metody
chemicznej zapewnia dużą skuteczność zabiegu i niezawodność, ale i wywołuje skutki
niepożądane, takie, jak:
–

niekorzystne działanie środków chemicznych na producentów i konsumentów,

–

niszczenie naturalnych wrogów szkodników,

–

degradacja środowiska naturalnego.

Nowoczesne sposoby produkcji zalecają ograniczenia tych skutków proponując

integrowane metody produkcji. Metody te zalecają stosowanie środków chemicznych
w sytuacjach koniecznych, związanych z zagrożeniem plantacji. Przy zastosowaniu tej
metody należy prowadzić obserwację plantacji, monitorować pojawienie się szkodników lub
chorób i przestrzegać terminów zwalczania. Środki chemiczne mogą być stosowane w postaci
proszków, granulatów, past i w postaci ciekłej. W produkcji polowej środki ciekłe stosuje się
w formie roztworów, emulsji lub zawiesin do nanoszenia w postaci kropel na rośliny lub
glebę. W szklarniach wykorzystuje się środki do zamgławiania lub gazowania pomieszczeń
zamkniętych. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem nanoszenia środków ciekłych jest
pryskanie wykonywane opryskiwaczami, które przystosowane są do wykonywania bardzo
specjalistycznych prac i zapewnienia zgodności zabiegu z wymaganiami producenta.
Opryskiwacze wykorzystywane są do przeprowadzenia oprysków upraw sadowniczych
i polowych. Wymagania stawiane opryskiwaczom podczas wykonywania oprysku, to:
–

rozpryskiwany środek musi być równomiernie naniesiony na chronione rośliny,

–

naniesienie na rośliny odpowiedniej ilości środka chemicznego,

–

nanoszony środek musi być w odpowiedniej postaci.

Wśród opryskiwaczy stosowanych do zabiegów ochrony roślin można wyróżnić: ręczne,

plecakowe, taczkowe, ciągnikowe, samojezdne, samolotowe. Napęd mogą one uzyskiwać od
silników spalinowych, elektrycznych, ciągników lub mogą być napędzane ręcznie. Ze
względu na przeznaczenie można je podzielić na: opryskiwacze do upraw polowych,
sadownicze lub specjalne: szkółkarskie, szklarniowe, do ochrony truskawek. Opryskiwacze
posiadają różną konstrukcję w zależności od zastosowania i przeznaczenia. Opryskiwacze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sadownicze posiadają wysokowydajne wentylatory przenoszące ciecz roboczą na drzewa.
Opryskiwacze do ochrony truskawek posiadają odpowiednie przystawki kierujące strumień
powietrza z cieczą roboczą na rośliny w rzędzie nanosząc ją równomiernie i zapobiegając
skapywaniu nadmiaru cieczy z roślin na glebę. Każdy opryskiwacz wyposażony jest
w podstawowe zespoły robocze wspólne dla wszystkich konstrukcji.

Rys. 21. Opryskiwacz sadowniczy: 1) zbiornik, 2) wentylator, 3) obudowa wentylatora, 4) zawór

przelewowy, 5) pompa, 6) przewód z dyszami, 7) filtr, 8) koło jezdne [1, s. 122]

Ważnym elementem roboczym opryskiwacza są końcówki rozpylające, które można

wymieniać, dostosowywać do odpowiedniego rodzaju oprysku. Końcówki rozpylaczy można
podzielić ze względu na sposób wytwarzania kropli na: ciśnieniowe, wirujące, pneumatyczne.
Najczęściej stosowane są rozpylacze ciśnieniowe, a te można podzielić na: wirowe,
szczelinowe i uderzeniowe. Rozpylacze szczelinowe są stosowane do opryskiwaczy
niskociśnieniowych, średnio i grubokroplistych. Dysze te wytwarzają strumień cieczy
w postaci płaskiego wachlarza symetrycznego lub niesymetrycznego. Są stosowane do
zabiegów grzybobójczych, owadobójczych i chwastobójczych.

Opryskiwacze, na podstawie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa, podlegają okresowym

badaniom przez upoważnioną jednostkę. Badanie opryskiwaczy polega na ocenie ich
sprawności technicznej i obejmuje badanie ogólne oraz badanie stanu technicznego
następujących urządzeń opryskiwacza:
–

pompy,

–

mieszadła,

–

zbiornika,

–

urządzeń pomiarowo

−

sterujących,

–

układu cieczowego,

–

filtrów,

–

belki polowej,

–

rozpylaczy,

–

wentylatora.
Opryskiwacz dostarczony do badania powinien być umyty z zewnątrz i wewnątrz,

wyposażony w osłony zabezpieczające wirujące elementy, a jego zbiornik wypełniony w 2/3
czystą wodą, która po zakończeniu badania jest wlewana z powrotem do zbiornika
opryskiwacza. Opryskiwacz, który jest sprawny technicznie, jednostka oznacza znakiem
kontrolnym, który zawiera:
–

rok przeprowadzenia badania,

–

numer znaku kontrolnego,

–

nazwę "Inspekcja Ochrony Roślin" oraz napis "opryskiwacz dopuszczony do użytku".

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić stan techniczny opryskiwacza.

Sprawdza się zespoły rozpylające, szczelność połączeń przewodów, jakość zbiornika, stan
zespołów napędowych, poprawność pracy zaworów i manometrów. Wstępnego uruchomienia
i oceny stanu technicznego dokonuje się po napełnieniu opryskiwacza wodą.

W czasie prac podczas chemicznej ochrony roślin środkami chemicznymi klasy I i II

obsługujący powinien być ubrany w kombinezon, okulary, maskę i rękawice ochronne. Nie
wolno jeść posiłków, pić napojów i palić papierosów. Po skończonej pracy umyć się ciepłą
wodą z mydłem, a usta wypłukać czystą wodą. Kombinezon spłukać wodą z mydłem,
wysuszyć i przechowywać czysty. Do wykonywania zabiegów ochrony roślin stosować tylko
sprzęt sprawny technicznie ze znakiem kontrolnym, a osoba wykonująca zabiegi chemiczne
powinna ukończyć odpowiednie szkolenie. Zabiegi chemiczne wykonywać tylko w dni
bezwietrzne, dopuszczalna prędkość wiatru do 3m/s, napełnianie opryskiwaczy
i przygotowywanie cieczy roboczej wykonywać z największą ostrożnością, z dala od
zbiorników wodnych, rzek, rowów, studni, punktów poboru wody spożywczej.
Niewykorzystaną ciecz rozpryskać po polu lub ugorze – nie wolno wylewać w jedno miejsce
ani do rowów melioracyjnych. Osoby nabywające i stosujące środki ochrony roślin I i II klasy
toksyczności podlegają ewidencji nabycia środka chemicznego i muszą okazać świadectwo
odpowiedniego szkolenia. Rolnik obowiązany jest do prowadzenia ewidencji wykonanych
zabiegów ochrony roślin przez okres co najmniej 2 lat. Aparaturę do chemicznej ochrony
roślin po skończonym sezonie dokładnie umyć, spuścić dokładnie wodę z instalacji
i przechowywać w zamkniętych pomieszczeniach niedostępnych dla zwierząt, osób
postronnych i dzieci.

Maszyny do zbioru roślin

W produkcji ogrodniczej zbiory plonów są najtrudniejsze do zmechanizowania.

Wykonuje się je następującymi sposobami:
–

zbiór ręczny

−−−−

mało wydajny, uciążliwy, wymagający dużej liczby pracowników,

–

zbiór ręczny z wykorzystaniem środków pomocniczych – umożliwia zwiększenie

wydajności zbioru o 20 – 40%, np. taczkodrabiny przy zbiorze owoców,

–

zbiór częściowo zmechanizowany

−−−−

mechanizuje się niektóre czynności ułatwiające

pracę, np. kopaczki do zbioru cebuli,

–

zbiór całkowicie zmechanizowany

−−−−

w którym stosuje się specjalistyczne maszyny do

zbioru warzyw czy owoców.

Sposoby ręczne wykorzystywane są do zbioru warzyw lub owoców nierówno

dojrzewających z pomocą pomocniczych środków technicznych ułatwiających pracę lub
zapewniających transport zebranych warzyw lub owoców. Zbiory ręczne przeprowadza się na
plantacjach, np. ogórków, kalafiorów, kapusty. Zastosowanie maszyn ułatwia prace przy
zbiorze plonów lub zastępuje pracę ręczną. Maszyny takie stosuje się do wielokrotnego
zbioru warzyw. Przy zbiorze warzyw korzeniowych stosuje się narzędzia wspomagające,
podkopywacze, kopaczki, kombajny. Zbiory całkowicie zmechanizowane stosuje się przy
jednoetapowym zbiorze plonów, które często przeznaczone są na potrzeby przemysłu.
Kombajny do zbioru warzyw kapustnych składają się z sekcji zbierającej, główki kapusty
ustawiane są pionowo, a następnie wycinane na zadanej wysokości przez dwie ostre tarcze.
Następnie przenoszone są do góry na przenośniku gumowym przytrzymywane siatką
z elastycznych pasków. Na kombajnie kapusta przeznaczona na spożycie i do
przechowywania jest oczyszczana z luźnych liści przy pomocy delikatnych rolek gąbkowych
i podawana na stół sortowniczy, z którego pracownicy przekładają ją do skrzyniopalet.
Podobnie działają maszyny do zbioru warzyw liściowych – szpinaku, pietruszki naciowej,
sałaty. Jednoetapowy zbiór warzyw korzeniowych wykonuje się przy pomocy kombajnów,
najczęściej jednorzędowych, półzawieszanych na TUZ ciągnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Schemat kombajnu do zbioru warzyw korzeniowych:1) rozdzielacz, 2) lemiesz podkopujący,

3) pasy gumowe, 4) ogławiacz, 5) przenośnik odsiewający, 6) ukośny przenośnik ładujący
[2, s. 266]

Podczas zbioru marchwi kombajn podkopuje korzenie lemieszem, wyciąga je z gleby za

nać gumowymi pasami ułożonymi ukośnie w stosunku do pola, obcina nać i podaje korzenie
na jadącą obok przyczepę. Mechaniczne zbiory ogórków i pomidorów wymagają uprawy
wyselekcjonowanych odmian, których owoce dojrzewają równocześnie. Płody zebrane
maszynami nadają się wyłącznie do bezpośredniego przerobu. Kombajny ścinają rośliny
i podają do zespołów w postaci walców z małymi szczelinami między nimi, które oddzielają
owoce od łodyg i liści. Przez te szczeliny przeciągane są łodygi, z których odrywane
są owoce. Spadają one na przenośnik transportujący do zbiornika lub na stół sortujący. Do
oddzielania zanieczyszczeń zastosowano wentylator, który odwiewa liście i lekkie
zanieczyszczenia na zewnątrz maszyny. Zbiór fasoli szparagowej polega na zrywaniu
strąków z roślin przez obracające się bębny, na których znajdują się sprężyste palce. Zerwane
strąki spadają na przenośniki transportujące do zespołów czyszcząco

−−−−

separujących, które

wyposażone są w wentylatory odsysające. Zanieczyszczenia wyrzucane są na pole, poza
maszynę. Oczyszczone strąki trafiają do skrzynek lub na środki transportowe. Zbiór
zielonego grochu odbywa się podobnie, ale kombajny do jego zbioru wyposażone są jeszcze
w zespoły młócące wydobywające nasiona ze strąków. Zespoły młócące zbudowane są
z ażurowego bębna separującego i umieszczonego wewnątrz bębna młócącego z łopatkami,
który oddziela nasiona. Nasiona przez otwory w bębnie zewnętrznym spadają na przenośnik
transportujący je do zbiornika kombajnu. Mechanizacja zbioru owoców polega na
zastosowaniu otrząsaczy wyposażonych w wibratory.

Rys. 23. Schemat maszyny do zbioru owoców pestkowych: 1) ekran chwytny, 2) przenośnik taśmowy,

3) uchwyt roboczy, 4) otrząsacz, 5) pomost dla operatora, 6) stały ekran chwytny, 7) podwozie
[2, s. 288]

Ważnym elementem są uchwyty robocze, które łączą drzewa i maszyny. Uchwyty te, by

nie powodować uszkodzeń kory powinny mieć stabilne mocowanie do pnia drzewa. Do
odbioru owoców spadających z drzew stosuje się różne ekrany chwytne, które tworzą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pochylone płaszczyzny umożliwiające staczanie się owoców na przenośniki. Pod
przenośnikiem zamontowany jest wentylator odwiewający zanieczyszczenia. Owoce trafiają
do zbiorników lub skrzyniopalet, które po pochylniach przesuwane są z maszyny do sadu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy robocze wyróżnisz w pługu?
2. Jakich elementów roboczych pługa użyjesz do wykonania orki?
3. Jakie brony stosuje się w ogrodnictwie?
4. Jakimi cechami charakteryzują się bierne i czynne agregaty uprawowe?
5. Jakie maszyny służą do nawożenia mineralnego i organicznego?
6. Jakie zasady należy zachować przy załadunku maszyn do nawożenia?
7. W jaki sposób następuje dawkowanie nawozu na jednostkę powierzchni?
8. Jak jest zbudowany i jak działa siewnik rzędowy i punktowy?
9. Jak jest zbudowana i jak działa sadzarka półautomatyczna do ziemniaków?
10. Jak jest zbudowana i jak działa sadzarka do rozsad?
11. W jaki sposób ustawia się szerokość międzyrzędzi?
12. Jakie narzędzia służą do mechanicznej pielęgnacji roślin?
13. Jakie elementy robocze wyróżnisz w wieloraku?
14. Jakie maszyny wykorzystuje się do prac pielęgnacyjnych w szkółkach?
15. Jaką aparaturę stosuje się do chemicznej ochrony roślin?
16. Jak jest zbudowany i jak działa opryskiwacz?
17. Jakie końcówki rozpylające można zastosować do opryskiwaczy?
18. Jakie są zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy?
19. Jakie są sposoby zbioru warzyw korzeniowych i pomidorów?
20. Jakie znasz sposoby zbioru owoców?
21. Jakich zasad obsługi technicznej maszyn ogrodniczych należy przestrzegać?
22. Jakich zasad bhp przy obsłudze maszyn ogrodniczych należy przestrzegać?
23. Jakie są zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi ogrodniczych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zagregatuj dwuskibowy pług zawieszany z ciągnikiem, dokonaj jego obsługi technicznej,

a następnie dokonaj wstępnego poziomowania pługa, przy założeniu, że będzie on
wykorzystany do orki na głębokość 20cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) ocenić jego stan techniczny,
4) wykonać obsługę techniczną pługa,
5) zagregatować pług z ciągnikiem,
6) przeprowadzić poziomowanie wzdłużne i poprzeczne,
7) ocenić prawidłowość wykonanych regulacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

dwuskibowy pług zawieszany,

−

łącznik górny, sworznie i zawleczki,

−

części wymienne: lemiesz, pierś odkładnicy, piętka, śruby do mocowania odkładnicy
i lemiesza,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,

−

taśma miernicza,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i pługa.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj i wykonaj orkę zagonową w skład, pługiem zawieszanym, dwuskibowym na

polu o określonych wymiarach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować pług do pracy,
4) zagregatować pług z ciągnikiem,
5) rozplanować pole,
6) wyznaczyć uwrocia, linię pierwszej bruzdy,
7) wykonać orkę zagonową w skład,
8) zaorać uwrocia,
9) oczyścić pług po pracy i odstawić w miejsce przechowywania,
10) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

dwuskibowy pług zawieszany,

−

łącznik górny, sworznie i zawleczki,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,

−

tyczki, bruzdomierz, taśma miernicza,

−

urządzenia do mycia i materiały do konserwacji pługa,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i pługa,

Ćwiczenie 3

Przygotuj roztrząsacz obornika do wykonania zabiegu nawożenia organicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać instrukcję wykonania ćwiczenia,
4) wykonać obsługę techniczną roztrząsacza i wykonać niezbędne regulacje
5) ocenić jakość wykonanej regulacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

roztrząsacz obornika,

−

wał teleskopowy WOM,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i roztrząsacza obornika.

Ćwiczenie 4

Przygotuj siewnik precyzyjny do wykonania siewu punktowego warzyw.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeczytać instrukcję wykonania ćwiczenia,
4) wykonać obsługę techniczną siewnika i wykonać niezbędne regulacje,
5) wykonać próbę siewu,
6) ocenić jakość przygotowania siewnika do pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

siewnik do siewu punktowego,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i siewnika punktowego

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) wskazać elementy robocze pługa?

2) dobrać elementy robocze do wykonania określonego zabiegu ?

3) dokonać klasyfikacji bron?

4) scharakteryzować bierne i czynne agregaty uprawowe?

5) sklasyfikować maszyny do nawożenia mineralnego i organicznego?

6) dobrać zestaw maszyn do rodzaju stosowanego nawozu?

7) przedstawić sposoby załadunku maszyn do nawożenia?

8) wyjaśnić sposoby dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni?

9) scharakteryzować budowę i działanie siewnika punktowego?

10) scharakteryzować budowę i działanie sadzarki do rozsad?

11) ustawić szerokość międzyrzędzi narzędzi do pielęgnacji?

12) podzielić narzędzia do mechanicznej pielęgnacji roślin?

13) dobrać elementy robocze wieloraka do wykonywanego zabiegu?

14) wymienić maszyny specjalistyczne do prac pielęgnacyjnych

w szkółkach?

15) sklasyfikować aparaturę do chemicznej ochrony roślin?

16) wyjaśnić budowę i działanie opryskiwacza?

17) przedstawić zasady obsługi technicznej i zasady bhp przy obsłudze

maszyn stosowanych w ogrodnictwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18) zastosować odpowiednie końcówki rozpylające do wykonywanego

zabiegu chemicznej ochrony roślin?

19) przedstawić zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy?

20) przedstawić sposoby zbioru warzyw korzeniowych i pomidorów?

21) przedstawić sposoby zbioru owoców?

22) określić zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi

stosowanych w ogrodnictwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych

4.3.1. Materiał nauczania

Energia elektryczna jest medium bardzo przydatnym również w ogrodnictwie.

Wykorzystanie energii elektrycznej jest możliwe dzięki rozsyłaniu jej do użytkowników
przesyłowymi liniami energetycznymi. Sieć energetyczna składa się z linii napowietrznych,
stacji transformatorowych i stacji rozdzielczych. Stosowane odbiorniki prądu wymagają
zastosowanie różnych instalacji elektrycznych. Należą do nich:
–

jednofazowe, służące do zasilania urządzeń elektrycznych małej mocy – oświetlenie,
silniki elektryczne jednofazowe, grzałki, itp. o napięciu 230V.

–

trójfazowe, nazywane siłowymi, służące do zasilania silników trójfazowych, urządzeń
grzejnych o dużej mocy i innych urządzeń o dużym zapotrzebowaniu na prąd, o napięciu
międzyfazowym 400V.

Instalacje ze względu na warunki pracy powinny być odporne na szkodliwe

oddziaływanie środowiska. Rozróżnia się instalacje w pomieszczeniach:
–

suchych, np.: biura, mieszkania,

–

przejściowo wilgotnych, np.: piwnice,

–

wilgotnych, np.: szklarnie,

–

z wyziewami żrącymi, np.: magazyny nawozów,

–

niebezpiecznych pod względem pożarowym, np.: magazyny nasion.
Instalacje elektryczne powinny być wykonane zgodnie z zaleceniami polskiej normy.

Określają one zasady wykonania tych instalacji, urządzenia zabezpieczające i ochronne;
samoczynne wyłączniki instalacyjne i przeciwporażeniowe.

Rys. 24. Połączenia sieci z budynkiem: 1) sieć niskiego napięcia, 2) przyłącze, 3) złącze, 4) pion,

5) rozdzielnica główna [3, s. 14]

Przepalonych bezpieczników nie wolno naprawiać. Po usunięciu przyczyny zadziałania

bezpiecznika, należy wymieniać go na nowy. Bezpieczniki zabezpieczają instalację przed
przeciążeniem lub zwarciem. Zabezpieczenie człowieka przed porażeniem prądem
elektrycznym polega na:
–

zasilaniu urządzeń napięciem bezpiecznym,

–

ochronie przed bezpośrednim dotknięciem urządzeń lub przewodów

−−−−

izolacje,

–

dodatkowej ochronie przeciwporażeniowej – wyłączniki różnicowoprądowe.

W przypadku porażenia człowieka prądem elektrycznym należy szybko udzielić

następującej pomocy:
–

szybko odłączyć napięcie lub odsunąć porażonego – jednocześnie uważając na własne
bezpieczeństwo,

–

porażonemu udzielić pierwszej pomocy poprzez sprawdzenie czynności życiowych,

–

wezwać lekarza

−−−−

pogotowie ratunkowe, jeżeli osoba porażona nie oddycha prowadzić

sztuczne oddychanie.

Instalacje elektryczne służą do zasilania urządzeń oświetleniowych i grzejnych. Do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektrycznego oświetlenia pomieszczeń mieszkalnych i pomieszczeń pomocniczych
stosowane są żarówki i świetlówki. Lampy rtęciowe wykorzystywane są do oświetlenia
placów, magazynów, doświetlania roślin i jako promienniki nadfioletu. Natomiast lampy
sodowe o znacznie większej wydajności świetlnej służą do oświetlania otwartych placów,
stanowisk do sortowania i kontroli, doświetlania roślin. Źródła światła stosowane są
w przechowalniach owoców i warzyw do odkażania powietrza lub w przechowalniach
ziemniaków do hamowania rozwoju kiełków. Energię elektryczną przetwarzają w ciepło
urządzenia grzejne. Zaletami elektrycznych urządzeń grzejnych są: szybkość nagrzewania,
łatwość regulacji, czystość, możliwość uzyskania wysokich temperatur. Do ogrzewania
mieszkań i pomieszczeń pomocniczych stosuje się piece akumulacyjne, grzejniki
konwekcyjne, termowentylatory. Elektryczne nagrzewnice stałe lub przenośne stosowane są
do podgrzewania powietrza w aktywnych wentylacjach przechowalni, urządzeniach do
suszenia nasion czy podsuszania cebuli, ogrzewania stanowisk sortowania owoców i warzyw,
pakowania. Urządzenia przenośne wykorzystuje się okresowo w obiektach pod osłonami jako
ogrzewanie pomocnicze ze względu na duży koszt energii elektrycznej.

Do przetwarzania energii elektrycznej na pracę mechaniczną wykorzystywane są silniki

elektryczne. Do prac domowych, warsztatowych, w szklarniach do obsługi przenośnych
nagrzewnic i systemów wentylacji, wykorzystywane są silniki jednofazowe małej mocy,
zasilane napięciem 230V. Do napędu maszyn i urządzeń ogrodniczych powszechnie
wykorzystywane są silniki trójfazowe indukcyjne. Silniki te są proste w budowie, łatwe
w obsłudze i niezawodne w działaniu. Silnik elektryczny zbudowany jest z nieruchomego
stojana i umieszczonego wewnątrz ruchomego wirnika. Po włączeniu prądu w uzwojeniach
stojana wiruje pole magnetyczne, które przecinane jest przez klatki wirnika indukując w nich
siły elektromotoryczne i przepływ prądu. Pod wpływem tych prądów i pola magnetycznego
powstaje siła mechaniczna obracająca wirnik. Wirnik obraca się zgodnie z obrotami pola
magnetycznego, lecz z niewielkim poślizgiem i dlatego silniki te nazywane są
asynchronicznymi. Obsługa silnika elektrycznego polega na odpowiednim połączeniu go na
tabliczce znamionowej z siecią zgodnie z instrukcją obsługi.

Rys. 25. Schemat podłączenia silnika do sieci: a) uziemienie, b) zerowanie;

PE –przewód ochronny, L1,L2,L3 – przewody fazowe [1, s. 159]

Trójfazowe silniki elektryczne mogą być podłączane do sieci o napięciu fazowym 230V

lub międzyfazowym 400V. Do rozruchu tych silników stosowane są włączniki, które podczas
rozruchu silnika zasilają go napięciem 230V

−−−−

oznaczenie Y, podczas pełnej pracy włącznik

ustawia się na oznaczenie

∆

, a silnik zasilany jest większym napięciem 400V, osiągając pełną

swoją moc. Jeżeli jest potrzebna zmiana kierunku obrotów silnika, uzyskuje się ją przez
zamianę miejscami dwóch dowolnych przewodów zasilających.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje instalacji elektrycznych?
2. Jakie instalacje elektryczne stosuje się w różnych rodzajach pomieszczeń?
3. Jak należy zabezpieczać instalacje elektryczne?
4. Jak należy zabezpieczać człowieka przed porażeniem?
5. Jak udzielić pomocy porażonemu prądem elektrycznym?
6. Gdzie stosuje się instalacje oświetleniowe?
7. Gdzie stosuje się instalacje grzejne?
8. Jak pracuje silnik asynchroniczny?
9. W jaki sposób podłączyć silnik do sieci?
10. Jakie zasady bhp podczas obsługi instalacji elektrycznych.

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj schemat instalacji elektrycznej szklarni, określ jej rodzaj, rozpoznaj

zastosowane urządzenia, sposoby zabezpieczeń i zastosowane urządzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) przeanalizować plan instalacji elektrycznej budynku,
3) określić rodzaj przyłącza sieci elektrycznej,
4) określić rodzaj sieci,
5) rozpoznać zastosowane zabezpieczenia sieci i człowieka przed porażeniem,
6) sprawdzić prawidłowość zastosowanych bezpieczników,
7) wypisać zastosowane urządzenia elektryczne,
8) ocenić prawidłowość działania instalacji elektrycznej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

budynek szklarniowy z instalacją elektryczną, przyłączem i urządzeniami elektrycznymi,

−

skrzynka bezpieczników,

−

plan instalacji elektrycznej budynku.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) scharakteryzować instalacje elektryczne?

2) określić rodzaje instalacji w pomieszczeniach?

3) scharakteryzować zabezpieczenia instalacji elektrycznych?

4) scharakteryzować

sposoby

zabezpieczenia

człowieka

przed

porażeniem?

5) zaproponować sposób udzielania pomocy osobie porażonej prądem?

6) wskazać przykłady zastosowania instalacji oświetleniowej?

7) określić przykłady zastosowania instalacji do ogrzewania?

8) wyjaśnić zasadę działania silnika indukcyjnego?

9) zastosować zasady bhp obowiązujące przy obsłudze instalacji

elektrycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Eksploatacja urządzeń i instalacji wodno–kanalizacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

Woda jest podstawowym czynnikiem warunkującym życie człowieka, jego potrzeby

i działalność gospodarczą. W wyniku rozwoju produkcji ogrodniczej, wprowadzaniu
nowoczesnych technologii produkcji, woda jest kluczowym czynnikiem tego rozwoju. Woda
jest niezbędna do wzrostu i rozwoju roślin, nawożenia i ochrony, jest wykorzystywana do
przemysłowej obróbki surowców ogrodniczych i utrzymania parku maszynowego w dobrym
stanie technicznym. Woda dostarczana do gospodarstw ogrodniczych przeznaczona do picia
i nawadniania roślin powinna być czysta, bezbarwna i bez zapachu. W gospodarstwie
ogrodniczym zapotrzebowanie na wodę zależy od jego wielkości, stosowanych technologii
i wyposażenia technicznego. Przykładowe zużycie wody w gospodarstwie przedstawia
tabela 1.

Tabela 1. Średnie wartości zużycia wody w gospodarstwie rolnym [3, s. 220]

Coraz większe zużycie wody do celów konsumpcyjnych, bytowych i przemysłowych

powoduje ograniczenie jej zasobów. Wodą należy więc gospodarować oszczędnie
i racjonalnie, dbać o stan instalacji wodociągowych i stosować technologie wodooszczędne.
Ź

ródła zaopatrzenia gospodarstw w wodę stanowią wody powierzchniowe lub wody

podziemne. Wody powierzchniowe stanowią stawy, jeziora, rzeki, sztuczne zbiorniki. Są one
łatwo dostępne, mają jednak kilka wad: woda często jest zanieczyszczona, posiada zmienny
poziom i temperaturę. Wody podziemne pobierane są ze studni kopanych lub wierconych.
Dostarczanie wody do gospodarstwa ogrodniczego następuje przy pomocy instalacji
wodociągowej, która powinna zapewnić jej ciągły pobór. Instalację wodociągową tworzą
następujące urządzenia:
–

ujęcie wody,

–

pompy i filtry,

–

zbiorniki lub hydrofory,

–

rurociągi rozprowadzające,

–

urządzenia do odbioru wody.

Woda wykorzystywana do celów produkcyjnych w ogrodnictwie – nawadniania,

zraszania, nawożenia lub ochrony

−−−−

nie wymaga instalacji zbiorczych, bo jest bezpośrednio

zużywana przez rośliny. Woda wykorzystywana do celów bytowych lub gospodarczych nie
może być odprowadzana do środowiska, ponieważ jest zanieczyszczona. Gospodarstwa
wyposażone w sieć wodociągową powinny być wyposażone w sieć kanalizacyjną, która służy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

do odprowadzania ścieków do oczyszczalni. W gospodarstwach nie posiadających sieci
kanalizacyjnej ścieki powinny być odprowadzane do własnej przyzagrodowej oczyszczalni.

Rys. 26. Schemat instalacji wodno-kanalizacyjnej gospodarstwa ogrodniczego: 1) studnia, 2) kosz ssawny,

3) przewód ssawny, 4) pompa wirowa, 5) silnik elektryczny, 6) urządzenie hydroforowe, 7) sieć
wodociągowa,

hydrant,

zawór

sterowania

urządzeniem

nawadniającym,

10) rurociąg instalacji kanalizacyjnej [2, s. 226]

Urządzeniem służącym do czerpania i podnoszenia wody ze studni jest pompa

odśrodkowa. Powszechnie stosowane pompy wirowe mają niewielkie wymiary, dużą
wydajność, są proste w obsłudze i niezawodne w działaniu. Pompy wodne napędzane są
silnikami elektrycznymi. Istotnym elementem sieci wodociągowej jest urządzenie
zapewniające ciągłość dopływu wody, które mogą tworzyć zbiorniki lub hydrofory.
Urządzenia hydroforowe odpowiadają w sieci wodociągowej za wytwarzanie i utrzymywanie
odpowiedniego ciśnienia. Instalacje z hydroforem w gospodarstwach lokalizowane są
w piwnicach lub tworzą obiekty wolnostojące obok źródeł wody. Stanowi je zbiornik
wodno–powietrzny, z którego woda pod wpływem ciśnienia powietrza jest wtłaczana do
instalacji. Urządzenie takie działa automatycznie po ustaleniu maksymalnego i minimalnego
ciśnienia roboczego. Rurociągi zewnętrznej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej powinny być
umieszczone w ziemi na głębokości uniemożliwiającej zamarzanie wody w rurach.
W miejscach wejść rur do budynków, rozgałęzieniach rurociągów buduje się studzienki
z zaworami umożliwiającymi ich odcięcie w razie awarii. Przed punktami odbioru wody
również powinny być montowane zawory umożliwiające ich wymianę lub naprawę bez
konieczności wyłączania całej sieci z użytkowania. Obsługa i konserwacja instalacji wodno-
kanalizacyjnej polega na:
–

dbaniu o czystość ujęcia wody i jego otoczenia,

–

okresowym sprawdzaniu stanu ujęcia wody,

–

okresowym badaniu bakteriologicznym wody,

–

zapewnieniu szczelności połączeń instalacji,

–

zabezpieczeniu elementów instalacji przed przemarzaniem,

–

uzupełnianiu zapasu powietrza w urządzeniu hydroforowym,

–

zapewnieniu przepływu instalacji kanalizacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje instalacji wodnych?
2. Na jakim poziomie kształtuje się przykładowe zużycie wody w gospodarstwie?
3. Jakie źródła mogą stanowić ujęcia wody?
4. Z jakich składników zbudowana jest instalacja wodociągowa?
5. Jak działa urządzenie hydroforowe?
6. Jakie są zasady obsługi instalacji wodno – kanalizacyjnej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przegląd techniczny instalacji wodno – kanalizacyjnej gospodarstwa, określ jej

rodzaj, rozpoznaj zastosowane urządzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) przeanalizować plan instalacji wodno-kanalizacyjnej gospodarstwa,
3) wykonać przegląd techniczny instalacji wodno – kanalizacyjnej gospodarstwa
4) określić rodzaj ujęcia wodnego,
5) rozpoznać rodzaj zastosowanej instalacji wodnej,
6) określić punkty odbioru wody,
7) ustalić sposób usuwania ścieków,
8) ocenić prawidłowość działania instalacji wodno-kanalizacyjnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instalacja wodno

−−−−

kanalizacyjna w budynku gospodarczym,

−

schemat urządzenia hydroforowego,

−

plan instalacji wodno

−−−−

kanalizacyjnej budynku,

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) wyjaśnić znaczenie instalacji wodnych?

2) określić rodzaje instalacji wodnych w gospodarstwach?

3) scharakteryzować instalacje dostarczania wody?

4) scharakteryzować źródła ujęć wodnych?

5) wyjaśnić działanie urządzenia hydroforowego?

6) wykonać obsługę instalacji wodno

−−−−

kanalizacyjnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Mechanizacja transportu w ogrodnictwie

4.5.1. Materiał nauczania

Wszelkie czynności związane z przemieszczaniem różnych ładunków i osób niezbędnych

do prowadzenia działalności produkcyjnej nazywamy transportem. Dostarczanie do
gospodarstwa środków do produkcji oraz wywóz na rynek z gospodarstwa jego produktów
określa się jako transport zewnętrzny. Transport wewnętrzny realizowany jest w obrębie
gospodarstwa, pomiędzy budynkami i jako transport polowy. Obejmuje on 70% prac
transportowych gospodarstwa. Niektóre towary wymagają szczególnej ostrożności podczas
transportu, np. świeże owoce, kwiaty, środki ochrony roślin, dlatego niezbędny jest dobór
właściwych środków transportu spełniających różnorakie wymagania. Na proces transportu
składa się załadunek, przewóz i rozładunek. Może on być realizowany dwoma metodami:
1) tradycyjną, którą stosują gospodarstwa o niskim poziomie mechanizacji, załadunek

i rozładunek towarów, zwykle luzem, wykonywany jest ręcznie,

2) paletyzacji,

którą

stosują

specjalistyczne

gospodarstwa

ogrodnicze,

towary

transportowane są na paletach lub skrzyniopaletach, a załadunek i rozładunek
wykonywany jest mechanicznie.
Transport zewnętrzny realizowany jest samochodami ciężarowymi, samochodami

dostawczymi, koleją, samolotami. Na niewielką odległość realizowany może być ciągnikami
rolniczymi z przyczepami. Środki transportu wewnątrz obiektów produkcyjnych obejmują
3 grupy:
1) kołowe środki przewozowe – taczki, wózki gospodarcze, magazynowe, wózki

akumulatorowe i wózki unoszące.

Rys.27. Wózek unoszący akumulatorowy: 1) wysięgniki widłowe, 2) podwozie, 3) rolki toczne, 4) koło

napędowe, 5) dyszel z głowicą sterującą, 6) hamulec elektromagnetyczny [3, s. 244]

2) kołowe środki do przewozu i pionowego przemieszczania ładunków – układarki widłowe

ręczne i akumulatorowe, widłowe wózki akumulatorowe lub z napędem spalinowym.
Wózki widłowe stanowią uniwersalny środek transportowy stosowany do wewnętrznego
transportu towarów spaletyzowanych na odległość do 200m. Udźwig tych wózków
wynosi ok. 1000kg, a wysokość podnoszenia 3,5 – 5m. Mogą one być wyposażone
w wywrotnice umożliwiające opróżnianie skrzyniopalet na różnych wysokościach.

3) umiejscowione środki transportowe – przenośniki. Służą najczęściej do poziomego lub

ukośnego transportu towarów na odległość kilku do kilkunastu metrów, załadunku
ś

rodków transportowych, formowania pryzm w miejscach składowania. Mogą one

pracować jako pojedyncze urządzenia lub jako element linii technologicznej. Przenośniki
dzieli się w zależności od konstrukcji i zasady działania na:

– cięgnowe – taśmowe, zgarniakowe, kubełkowe i łańcuchowo

−−−−

wałkowe. Przenośniki

te przemieszczają materiał wraz z poruszającym się cięgnem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

bezcięgnowe – ślizgowe, wałkowe, rolkowe i ślimakowe. Materiał przemieszczany
jest w wyniku ruchu rolek lub ślimaka.

Rys. 28. Wałkowy przenośnik beznapędowy: 1) rama, 2) podpory, 3) wałki [3, s. 239]

–

przenośniki pneumatyczne, które przemieszczają materiał w strumieniu powietrza.
Można nimi transportować materiały sypkie, suche, nie zlepiające się, np. nasiona,
słomę, siano.

Wewnętrzny transport polowy realizowany jest za pomocą przyczep jednoosiowych

o dużej zwrotności. Przyczepy platformowe – niskopodwoziowe służą do przewozu skrzynek,
są łatwe do ręcznego załadunku. Przyczepy skrzyniowe służą do transportu roślin okopowych,
warzyw korzeniowych, cebuli, itp.

Podczas planowania wyposażania gospodarstwa ogrodniczego w środki transportowe

należy tak je dobierać, aby tworzyły ciąg technologiczny załadunku i przemieszczania. Dobór
ś

rodków transportowych uzależniony będzie od jego specjalizacji, wielkości i możliwości

ekonomicznych. Gospodarstwa o małej produkcji wyposażane powinny być w urządzenia
uniwersalne, tanie, o mniejszej wydajności, łatwe i proste w obsłudze. Natomiast
specjalistyczne gospodarstwa ogrodnicze powinny być wyposażane w wysokowydajne
urządzenia do załadunku, przewozu i rozładunku, umożliwiające tworzenie linii
technologicznych w zależności od chwilowych potrzeb gospodarstwa. Wydajność urządzeń
powinna być zbliżona do siebie i dostosowana do przemieszczanych materiałów.

W czasie prowadzenia prac transportowych należy stosować zasady bezpiecznej

eksploatacji i obsługi środków transportowych. Środki te należy stosować zgodnie z ich
przeznaczeniem. Dokonywać niezbędnych przeglądów technicznych, czynności obsługowych
i konserwacyjnych. Należy szczególnie dbać o sprawność układów hamulcowych, świateł,
zabezpieczeń. Nie powinno się przekraczać dopuszczalnej ładowności i udźwigu urządzeń.
Trzeba zabezpieczać ładunek przed przemieszczaniem i równomiernie rozmieszczać na
powierzchni ładunkowej. Elementy stacjonarne zabezpieczyć przed samoczynnym
przemieszczaniem, nie uruchamiać urządzeń niesprawnych czy niekompletnych. Wszelkie
prace regulacyjne, konserwacyjne, naprawcze wykonywać tylko przy wyłączonym napędzie.
Konserwować instalacje zasilające silniki elektryczne, dbać o prawidłowe ich zabezpieczenia.
Po zakończeniu prac transportowych oczyścić środki transportowe z resztek przewożonego
materiału i zanieczyszczeń.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje transportu?
2. Jakimi cechami charakteryzuje się transport zewnętrzny?
3. Jakimi cechami charakteryzuje się transport wewnętrzny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jakie środki służą do transportu w budynkach?
5. Jakie środki wykorzystasz do transportu polowego?
6. Jakimi cechami charakteryzuje się transport zewnętrzny?
7. Jakie zasady zastosujesz dobierając środki transportowe?
8. Jakie są zasady eksploatacji i obsługi środków transportowych?
9. Jakie zasady bhp obowiązują w czasie eksploatacji środków transportowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zinwentaryzuj środki transportu w gospodarstwie szkolnym, określ ich rodzaj

i przeznaczenie, przygotuj przyczepę do przechowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady bezpiecznej pracy w transporcie,
2) określić rodzaje środków transportowych stosowanych w gospodarstwie,
3) określić przyczepę przeznaczoną do przechowywania,
4) ustalić sposób i czynności przygotowawcze,
5) przygotować narzędzia i materiały,
6) wykonać czynności przygotowujące do przechowywania środków transportu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki transportu w gospodarstwie ogrodniczym,

−

instrukcja przygotowania środków transportowych do przechowywania,

−

narzędzia monterskie i materiały eksploatacyjne.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować rodzaje transportu?

2) scharakteryzować transport zewnętrzny?

3) scharakteryzować sposoby transportu wewnętrznego?

4) wymienić środki transportu stosowane w budynkach?

5) sklasyfikować polowe środki transportu?

6) zastosować zasady doboru środków transportowych?

7) zastosować zasady obsługi i konserwacji środków transportowych?

8) scharakteryzować zasady bhp obowiązujące w czasie eksploatacji

rodków transportowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Gospodarka sprzętem ogrodniczym

4.6.1. Materiał nauczania

Do prac ogrodniczych wykorzystywane są narzędzia, maszyny, urządzenia techniczne

i środki energetyczne. Narzędzie to taki środek techniczny, który do wykonania swojej pracy
wymaga ruchu postępowego. Maszyny natomiast stanowią te środki techniczne, które
do wykonania pracy wymagają dodatkowego ruchu elementów roboczych. Do napędu
narzędzi i maszyn wykorzystywane są ciągniki rolnicze, które stanowią grupę środków
energetycznych. Środki techniczne, w celu wykonania określonej pracy łączone są ze sobą
(agregatowane) w agregaty maszynowe. Agregaty stanowią zespół złożony z narzędzia lub
maszyny roboczej, połączonej ze źródłem energii. Maszyny zwykle są napędzane
z zewnętrznego źródła energii lub własnego koła napędowego. Agregaty wykonują różne
czynności. W zależności od przeznaczenia dzielimy je na:
–

agregaty proste – składają się z ciągnika i jednego narzędzia lub maszyny – przeznaczone
do wykonania określonej czynności, np. bronowanie pola.

–

agregaty złożone jednoczynnościowe

−−−−

składają się z ciągnika i kilku (przynajmniej

dwóch) narzędzi lub maszyn – przeznaczone są do wykonania określonej czynności,
każde narzędzie lub maszyna wykonuje tą samą czynność, np. ciągnik z 2 lub
3 kosiarkami,

–

agregaty złożone wieloczynnościowe

−−−−

składają się z ciągnika i kilku (przynajmniej

dwóch) narzędzi lub maszyn – przeznaczone do wykonania określonego zadania. Każde
narzędzie lub maszyna wykonuje inną czynność, np. ciągnik z pługiem i wałem
kolczatką.

Agregaty maszynowe, uwzględniając sposób połączenia ciągnika z maszyną, dzielimy na:

–

agregaty przyczepiane – kiedy maszyny posiadają własny układ jezdny wykorzystywany
w czasie pracy i transportu, przyczepione są do stałego zaczepu ciągnika, np. kombajn do
zbioru kapusty,

–

agregaty zawieszane – maszyny zawieszone są na podnośniku hydraulicznym ciągnika
rolniczego za pomocą trzypunktowego układu zawieszenia (TUZ). Cały ciężar maszyny,
w czasie transportu, spoczywa na ciągniku, natomiast w czasie pracy może być oparty na
kołach podporowych, np. siewnik

–

agregaty półzawieszane – posiadają własny układ jezdny, a przód maszyny zawieszony
jest na TUZ ciągnika. W czasie pracy ciężar maszyny spoczywa na kołach jezdnych,
natomiast w czasie transportu elementy robocze unoszone są podnośnikiem, np. kopaczka
elewatorowa do cebuli.

–

agregaty nabudowane – maszyny sztywno połączone z ramą ciągnika. Zmiana położenia
zespołów roboczych w transportowe lub robocze następuje za pomocą własnych układów
hydraulicznych. Niezbędny napęd otrzymują od wału odbioru mocy ciągnika.

Wykonanie pracy przez agregat następuje wtedy, gdy ciągnik posiada moc większą niż

opory robocze maszyny i opory jej przetaczania po polu. Prawidłowo dobrany ciągnik do
pracy powinien mieć 5 – 15% rezerwy mocy na pokonanie chwilowo zwiększonych oporów
maszyny. Ilość pracy, jaką maszyna może wykonać w określonej jednostce czasu, nazywamy
wydajnością, która może być wyrażona wielkością powierzchni pola w jednostce czasu lub
ilością zebranego materiału w danym czasie. Agregaty maszynowe w czasie pracy zmieniają
swoje właściwości użytkowe, zużywają się i niszczą ich materiały eksploatacyjne.
Warunkiem prawidłowej pracy jest regularne przeprowadzanie obsługi technicznej, która
zapewnia bezawaryjną pracę narzędzi lub maszyn. Obsługa techniczna powinna być
wykonywana:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

codziennie – zgodnie z instrukcją czyszczenie, smarowanie i uzupełnianie materiałów
eksploatacyjnych,

–

sezonowo – przygotowanie środków technicznych do warunków letnich lub zimowych,

–

okresowo – przeprowadzanie w ściśle określonym czasie przeglądów technicznych
sprawdzających zespoły robocze maszyny lub ciągnika, dokonanie niezbędnych regulacji
i zabiegów konserwacyjnych,

–

przed i po kampanii – obsługa związana z przygotowaniem maszyn do intensywnej pracy,
wykonanie czynności związanych z konserwacją i długotrwałym przechowywaniem.

Racjonalna gospodarka sprzętem ogrodniczym polega na: właściwym doborze i zakupie
ś

rodków technicznych, dbałości o ich stan i sprawność techniczną, efektywnym

wykorzystaniu, stosowaniu odpowiednich paliw, olejów i smarów, odpowiednim
przechowywaniu.

Sprzęt ogrodniczy należy przechowywać w miejscach, zapewniających maszynom dobre

warunki. Mogą one być przechowywane w garażach, gdzie nie są narażone na złe warunki
atmosferyczne. Dotyczy to przede wszystkim maszyn drogich, wyposażonych w instalacje
elektryczne czy zespoły elektroniczne. Pod wiatami przechowywać można maszyny o nieco
mniejszym narażeniu na korozję, maszyny z elementami hydraulicznymi. Maszyny
przechowywane na placach i parkingach powinny być odpowiednio zakonserwowane, mogą
to być maszyny o prostej konstrukcji. Maszyny o złożonej konstrukcji powinny być przykryte
odpowiednimi pokrowcami. Niewłaściwe warunki pracy maszyn ogrodniczych, eksploatacji
i przechowywania powodują przyspieszone zużywanie się części. Wartość zużytych części
w naprawie maszyn dochodzi do 50% wartości maszyny. Producent sprzętu zobowiązany jest
do wytwarzania części zamiennych przez okres 10 lat po zaprzestaniu produkcji. Zakupu
części zamiennych można dokonać w punktach sprzedaży gotowego sprzętu ogrodniczego lub
składnicach części zamiennych. Eksploatacja sprzętu ogrodniczego powoduje jego zużywanie
się do stanu nieopłacalności. Maszyny wyeksploatowane, których dalsze użytkowanie jest
niemożliwe, a naprawa nieopłacalna można przeznaczyć do likwidacji lub złomowania.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co oznaczają terminy: narzędzie, maszyna, środek energetyczny?
2. Jak można sklasyfikować agregaty maszynowe ze względu na przeznaczenie?
3. Jak można sklasyfikować agregaty maszynowe ze względu na połączenie z ciągnikiem?
4. Jakie występują rodzaje obsługi technicznej?
5. Jak należy przechowywać sprzęt ogrodniczy?
6. Jakich zasad należy przestrzegać gospodarując sprzętem ogrodniczym?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń stan parku maszynowego znajdującego się w gospodarstwie szkolnym. Mając do

dyspozycji katalog części zamiennych określonej maszyny wykonaj zamówienie na części
zamienne wybierając 10 elementów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować rysunek katalogowy,
2) zidentyfikować potrzebne 3 części,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić ich nazwy,
4) określić ich numery katalogowe (KTM),
5) określić liczbę niezbędnych części,
6) przygotować kartę zamówienia, np. wg wzoru:

Tabela do ćwiczenia 1. Zamówienie na części zamienne d

o ……………………………..

Lp.

Nazwa części

Numer KTM

Ilość szt.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru do wykonania zamówienia na części zamienne,

−

katalog części zamiennych.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcia: narzędzie, maszyna, agregat?

2) sklasyfikować agregaty?

3) zaproponować obsługę techniczną wybranej maszyny?

4) zaprezentować sposoby konserwacji sprzętu ogrodniczego?

5) wyjaśnić zasady gospodarowania sprzętem ogrodniczym?

6) przygotować zamówienie na części zamienne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź należy zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Szkic jest to rysunek wykonany

a) przyrządami w rzutach.
b) przyrządami kreślarskimi.
c) komputerowo.
d) odręcznie.

2. Na rysunku przedstawiono

a) pług łąkowy.
b) pług agromelioracyjny.
c) głębosz.
d) pług wahadłowy.

3. Do doprawiania roli można zastosować:

a) pługi podorywkowe, kultywatory, głębosze.
b) włóki, brony, kultywatory, wały.
c) włóki, pługi, brony, agregaty.
d) pługi talerzowe, brony, wały.

4. Na narzędziach i maszynach do pracy w ogrodnictwie

a) nie wolno przewozić ludzi.
b) wolno przewozić dorosłe osoby z dużą ostrożnością.
c) wolno przewozić osoby, pod warunkiem odpowiedniego przystosowania maszyn.
d) można przewozić osoby, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wykonywanie regulacji rozsiewacza nawozu zawieszonego na ciągniku z uruchomionym

silnikiem
a) jest bezwzględnie zabronione.
b) jest dopuszczalne, ale tylko z zachowaniem szczególnej ostrożności.
c) jest możliwe, pod warunkiem podparcia maszyny na solidnej podstawce.
d) jest możliwe przy zaciągniętym hamulcu postojowym.

6. Elementy robocze pielnika ciągnikowego stanowią:

a) obsypniki, dłuta.
b) noże kątowe, gęsiostopki.
c) dłuta, noże kątowe, koła podporowe.
d) dłuta, sprężyny, pogłębiacze.

7. Rozsiewacz nawozów wykorzystywany jest do nawożenia nawozami

a) organicznymi stałymi.
b) organicznymi płynnymi.
c) mineralnymi stałymi.
d) mineralnymi płynnymi.

8. Do wysiewu cebuli stosowane są siewniki

a) uniwersalne.
b) rzędowe.
c) rzutowe.
d) punktowe.

9. Wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych ma na celu

a) nawożenie roślin.
b) sadzenie roślin.
c) zapewnienie optymalnych warunków wzrostu.
d) zbiór owoców.

10. Opryskiwacze służą do nanoszenia środka chemicznego na rośliny w postaci

a) rozpylonego proszku.
b) rozdrobnionych kropel.
c) aerozolu.
d) podlewania roślin.

11. Zmechanizowany zbiór ogórków i pomidorów wykonywany jest:

a) jednokrotnie.
b) dwa razy.
c) wielokrotnie.
d) w zależności od wysokości roślin.

12. Kombajny stosowane do zbioru umożliwiają

a) zbiór częściowo zmechanizowany.
b) zbiór całkowicie zmechanizowany.
c) zbiór z wykorzystaniem narzędzi pomocniczych.
d) zbiór ręczny.

13. Energia elektryczna przesyłana jest z elektrowni do gospodarstw ogrodniczych

a) transformatorami elektrycznymi.
b) napowietrznymi liniami elektrycznymi.
c) instalacjami odgromowymi.
d) instalacjami oświetleniowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Do przetwarzania energii elektrycznej na energię mechaniczną stosowane są

a) żarówki i świetlówki.
b) grzejniki elektryczne.
c) lampy rtęciowe.
d) silniki elektryczne.

15. Przykładowe zużycie wody w gospodarstwie domowym z mieszkaniem wyposażonym

w instalację wodno

−−−−

kanalizacyjną, wynosi na 1 osobę

a) 10 – 5 l.
b) 50 – 60 l.
c) 80 – 90 l.
d) 100 – 120 l.

16. Urządzeniem zapewniającym ciągły dopływ wody do punktów odbioru jest

a) pompa.
b) silnik.
c) hydrofor.
d) wodociąg.

17. Przenośnik pneumatyczny do przemieszczenia materiału wykorzystuje

a) ślimaka.
b) taśmę.
c) zgarniak.
d) powietrze.

18. Do wewnętrznego transportu polowego w gospodarstwie stosowane są

a) samochody ciężarowe.
b) taczki lub wózki.
c) przyczepy platformowe.
d) przenośniki ślimakowe.

19. Agregat złożony wieloczynnościowy tworzą

a) ciągnik i kultywator.
b) ciągnik i włóka, kultywator, brona zębowa.
c) ciągnik i dwie kosiarki.
d) kultywator z wałem strunowym i siewnik.

20. Obsługa techniczna okresowa ma za zadanie

a) przygotowanie sprzętu do przechowywania zimowego.
b) dokonanie regulacji i zabiegów konserwacyjnych.
c) uzupełnienie materiałów eksploatacyjnych.
d) wymianę części.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Użytkowanie maszyn i urządzeń ogrodniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996
2. Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. I . WSiP, Warszawa 2000
3. Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. II. WSiP, Warszawa 2000
4. Kozłowska D.: Podstawy mechanizacji, wiadomości ogólne. Hortpress, Warszawa 2003
5. Instrukcja obsługi. Katalog części wymiennych. Promar, Złotki 2003