03 Aksjologia pedagogiczna

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA

(

dział pedagogiki ogólnej ):



zajmuje się wartościami w socjalizacji i

wychowaniu człowieka,



bada naturę wartości, możliwości ich poznania i

definiowania,



określa genezę i status bytowy wartości.

Zob. Urszula Ostrowska, Aksjologiczne podstawy wychowania,

w: B. Śliwerski, Pedagogika t. 1, Gdańsk 2006, s. 391-415.

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA



podejmuje próby konstruowania i
klasyfikowania wartości oraz ustalania kryteriów
i reguł wartościowania,



dokonuje własnych założeń, np. zakłada, że
wychowanie i edukacja mogą pomagać w
urzeczywistnianiu idei kreowania człowieka
wartościowego oraz że powinno czynić się
lepszym świat człowieka.

Por. U. Ostrowska, op. cit., s. 403; B. Milerski, B. Śliwerski (red.) Pedagogika, Warszawa 2000; T. Lewowicki, Przemiany oświaty. Szkice o ideach i

praktyce edukacyjnej, Warszawa 1997.

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA



dostarcza przesłanek teoretycznych do oddziaływań
pedagogicznych oraz formułowania treści i program ów
wychowania,



dąży do poszukiwania wartości uniwersalnych
zakorzenionych w tradycji humanistycznej, w
doświadczeniu ludzkości związanych z godnością,
podmiotowością i prawami człowieka,



pragnie oprzeć teorię i praktykę pedagogiczną na filozofii
praktycznej, czyli etyce.

Por. U. Ostrowska, op. cit., s. 403; B. Milerski, B. Śliwerski (red.) Pedagogika, Warszawa 2000; T. Lewowicki, Przemiany oświaty. Szkice o ideach i

praktyce edukacyjnej, Warszawa 1997.

Aksjologia pedagogiczna jako dyscyplina szczegółowa
powstała na przecięciu (połączeniu) dwóch dyscyplin: pedagogiki
ogólnej i aksjologii

(Źródło: oprac. na podst. U. Ostrowska, op. cit. s. 404).

A
K
S
J
O
L
O
G
I
A

A
G

AKSJOLOGIA

PEDAGOGICZNA

PŁASZCZYZNY BADAŃ
AKSJOLOGICZNYCH

Teoretyczna:

badanie wartości, możliwości ich

poznania i definiowania.

Postulatywna:

odnosi się do prób ustalenia

oceny wartości, ich klasyfikacji, kryteriów i
reguł wartościowania.

WYMIAR AKSJOLOGICZNY PROCESU
WYCHOWANIA:



nie jest wystarczająco rozpoznany,



ewoluuje (zmienia się, rozwija, komplikuje),



wymaga nowego spojrzenia na wyzwania
współczesności i przyszłości.

SYSTEM WYCHOWANIA A WARTOŚCI



Aksjologicznie otwarty i zmienny system
wychowania, wymaga ciągłego doskonalenia:



Ujęcie konstytutywnych elementów procesu
wychowania w aspekcie aksjologicznym
wskazuje, że najbardziej rozległy horyzont i
kreatywnie zorientowaną perspektywę
wyznacza temu systemowi

ogólna filozofia

edukacji,

w tym filozoficzne przesłanki

wychowania.

SYSTEM WYCHOWANIA A WARTOŚCI



elementy systemu wychowawczego nie są
dane raz na zawsze w gotowej postaci i nie
wszystko w nich zawarte jest ostatecznie
zdefiniowane oraz w takiej postaci zalecane
do stosowania.



Sytuacje wychowawcze są niepowtarzalne,
proces wychowawczy nie jest do końca
przewidywalny.

U. Ostrowska, op. cit. s. 406



Z jednej strony obecne są różne
fundamentalistyczne i niebezpieczne ideologie
wychowawcze: wyznaniowe, nacjonalistyczne,
rasistowskie, faszystowskie, nazistowskie,
komunistyczne i inne,



z drugiej strony ruch humanizmu
pedagogicznego, wychowanie i edukacja w
służbie uniwersalnych wartości kulturowych a w
jego ramach, pedagogika kultury, personalizm
pedagogiczny, edukacja dla kultury.

Por. U. Ostrowska, po. cit. s. 404.



Wartości są sytuowane lub „sytuują się w świecie
wartości wychowawcy/nauczyciela i
wychowanków/uczniów”.



Jeżeli tym wychowawcą jest rodzic a wychowankiem
jego dziecko, to pojawia się pytanie o status wartości w
rodzinie. Świat wartości rodziców i świat wartości dzieci
stykają się, przenikają, krzyżują, często pozostają w
ostrym konflikcie. Dlatego badanie aksjologicznych,
szczególnie etycznych aspektów procesu wychowania
dziecka w rodzinie, konfliktów wartości i sposobów ich
rozwiązywania jest tak ważne.



Zagrożenia i wyzwania współczesności i
przyszłości zmuszają do ciągłych badań
zmieniających się zjawisk społecznych,
mających wpływ na wychowanie dziecka,
każe jednocześnie na nowo patrzeć na
Europę jako przestrzeń aksjologiczną
wspólnych wartości cywilizacji europejskiej:

Wspólne wartości cywilizacji
europejskiej:



prawa człowieka,



godność osoby ludzkiej,



podstawowe wolności, demokracja,



pokój i odrzucanie przemocy, solidarność
międzyludzka,



równoważony rozwój, sprawiedliwość
(równość szans),



racjonalizm,



ochrona środowiska i inne.

Por. U. Ostrowska, op. cit., s. 404-405.



Jak widać z powyższego wyliczenia nie chodzi
tu jakąś „aksjologię europejską”, lecz tylko o
„etykę europejską” zbudowaną na koncepcji
praw człowieka.

WYCHOWANIE EUROPEJSKIE

Skupia się na:



uznaniu godności i podstawowych
wartości osoby ludzkiej,



akceptacji i propagowaniu obywatelstwa
społecznego, międzykulturowego i
ekologicznego,



eksponowaniu różnorodności i otwarcia na
świat.

Por. Ostrowska, s. 405.

WYCHOWANIE EUROPEJSKIE - CELE

Cele procesu wychowania europejskiego zalicza się:



wpajanie wspólnych wartości cywilizacji
europejskiej,



szacunek dla różnicy,



rozwijanie aktywności twórczej,



kształtowanie gotowości do podjęcia zatrudnienia .

Por. U. Ostrowska, op. cit. s. 405.

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA



Idea i ideologia człowieka europejskiego
„homo europeus” - „Stawanie się człowiekiem
na miarę nowych zadań i wyzwań”.



W świecie wartości zachodzą zmiany.



Co wpływa na zmiany?



wizje pesymistyczne

(eurosceptyczne),



wizje optymistyczne

: dostrzega się „początek

kształtowania się nowej, nasyconej
aksjologicznie cywilizacji humanistycznej.
Owa cywilizacja żyje dzięki ciągle rosnącej
wśród ludzi zbiorowej wiadomości starych i
nowych problemów świata”.

por. U. Ostrowska, s. 405.

Należy badać rodziców i dzieci jako podmioty,

które:



realizują swoje potrzeby poprzez posiadanie
określonych dóbr i obcowanie z konkretnymi
wartościami,



doświadczają i kreują nowe wartości
(wspólnie lub niezależnie od siebie).



Należy więc badać, jakie to są wartości.



Jak wyznaczać i osiągać zamierzone cele
wychowania europejskiego w rodzinie?



Patrząc na proces wychowania w rodzinie można u jego
podstaw umieścić trzy abstrakcyjne, najbardziej
podstawowe i uniwersalne wartości takie jak

prawda,

dobro i piękno,



w sferze wartości osobowych i społecznych takie zadania
wychowania i edukacji jak: kultywowanie wartości
uniwersalnych takich jak

humanizm, godność i prawa

człowieka, dobro wspólne, demokracja, solidarność,
wolność, odpowiedzialność, autonomia, pokój

”

U. Ostrowska, op. cit. s. 406.

PROBLEMATYKA AKSJOLOGICZNA



Cechuje ją nierozłączność

przedmiotu

wywołującego doświadczenie wartości (np.
dzieła sztuki) z

podmiotem

przeżywającym

(osobą wychowywaną).



Podejmują ją pedagodzy, filozofowie,
psycholodzy i socjolodzy.

WRAŻLIWOŚĆ AKSJOLOGICZNA

Wrażliwość aksjologiczna

jest to zdolność

człowieka :



do wartościowania wrażeń pochodzących ze
świata zewnętrznego i wewnętrznego
organizmu ,



do zinternalizowania systemu wartości i ich
hierarchii jako podstawy postępowania
podmiotu.

POZIOMY OSOBOWEJ WRAŻLIWOŚCI
AKSJOLOGICZNEJ

TWORZENIE WRAŻLIWOŚCI
AKSJOLOGICZNEJ



Obowiązkowa zdolność poczucia własnej
godności i innych.



Przekonanie o honorze własnym i innych.

PODSUMOWANIE



Jeśli wartości duchowe (idealne) nie są
zrealizowane , to z punktu widzenia
rzeczywistości są niczym (nie mają
znaczenia).



Dopiero realizacja wartości (czyli ich
urzeczywistnienie przez człowieka) pokazuje,
że są one czymś najważniejszym.

Problemy:



Jak rodzic, który zna i ma na uwadze
określone wartości ma w praktyce poznać i
realizować oparte na tych wartościach
zasady, metody, techniki i strategie
wychowania?

Problemy:



Jak rodzic ma kontrolować i oceniać efekty
wychowania, jak organizować proces
wychowawczy?



Jak kształtować klimat (atmosferę)
wychowania dziecka w domu?



Na czym ma polegać współcześnie praca
rodzica nad samym sobą w procesie
wychowania dziecka i samowychowania?

Problemy:



Czy do aksjologicznych podstaw wychowania
zaliczają się wartości zawarte w rożnych
systemach filozoficznych i etycznych, w
religiach, w dorobku wiedzy humanistycznej,
doświadczenie kulturowe ludzkości,
potrzeby, pragnienia i wyobrażenia ludzi o
życiu?



Czy nie jest tego zbyt dużo?

Problemy:



Czy da się w oparciu o wartości (aksjologiczne
i etyczne podstawy wychowania)
skonstruować proces wychowania dziecka w
rodzinie, przy świadomości tego, że wiele
sytuacji wychowawczych ma charakter
indywidualny, i nie da się przewidzieć?

Cele wychowania.

Wychowanie:



ku podmiotowości,



ku autonomii, wolności i samodzielności,



ku kreatywności i otwartości.



Jakie są lub powinny być cele (rezultaty), a
tym samym i wartości procesu wychowania
dziecka we współczesnej rodzinie?



prawo do życia i wolności,



podmiotowość i tożsamość człowieka,



swobody obywatelskie, życie wolne od zagrożeń wojną,



demokracja, pluralizm polityczny i światopoglądowy,
tolerancja,



godziwy poziom życia duchowego i materialnego,
rodzina, praca, edukacja, zdrowie i jego ochrona.

(powyższe wartości wymienia Ostrowska za Lewowickim,

utożsamiając je z prawami, które współcześnie według
niej traktowane są jako uniwersalne).

Nadrzędną wartością w ujęciu współczesnej

aksjologii jest:



Człowiek:



jego życie, rozwój, samorealizacja,



wolność, tożsamość i podmiotowość.

Por. U. Ostrowska, op. cit. s.408-409.

Zadania wychowawcze rodzica
w stosunku do dziecka.

Rodzic powinien:



dbać o godność dziecka jako człowieka i osoby
ludzkiej,



nie traktować dziecka nigdy instrumentalnie
(przedmiotowo), zawsze jako podmiot, wartość i
cel swoich oddziaływań,



dbać o jego życie i zdrowie, dążyć do jego
zachowania i/lub podtrzymania wszelkimi
środkami, zapewniać środki egzystencji,



zaspokajać potrzeby podstawowe i potrzeby
wyższego rzędu,



zapewniać warunki jego rozwoju fizycznego,
psychicznego, intelektualnego, kulturowego,
duchowego (dbać o rozwój, opiekować się
dzieckiem itp.),



tworzyć w rodzinie atmosferę miłości,
przyjaźni, bliskości i przywiązania,



samorealizować się samemu w rodzinie i
stwarzać warunki samorealizacji dziecka,



kształtować w dziecku świadomość,
inteligencję i wrażliwość aksjologiczną
(poznawczą, moralną, estetyczną,
prospołeczną, proekologiczną, religijną itp.),



budować w dziecku akceptację siebie,
poczucie własnej wartości (godności), tj.
szacunku do siebie.