Podstawy interwencji

Podstawy interwencji

kryzysowej

kryzysowej

SPU 2008

SPU 2008

Oprac. : Rajmund Janowski

Oprac. : Rajmund Janowski

Różne rodzaje kryzysów:

Różne rodzaje kryzysów:



polityczny

polityczny



ekonomiczny

ekonomiczny



medyczny, a w tym

medyczny, a w tym



psychologiczny

psychologiczny

Pojęcia pochodne do zjawiska kryzysu

Pojęcia pochodne do zjawiska kryzysu

opisujące taką sytuację:

opisujące taką sytuację:



Stres

Stres



Konflikt

Konflikt



Sytuacja trudna

Sytuacja trudna



Sytuacja krytyczna

Sytuacja krytyczna



Frustracja

Frustracja



Niezdrowo przeżywana żałoba lub utrata

Niezdrowo przeżywana żałoba lub utrata



Sytuacja wymagająca natychmiastowej

Sytuacja wymagająca natychmiastowej

interwencji i pomocy psychologicznej

interwencji i pomocy psychologicznej

Wybrane definicje kryzysu

Wybrane definicje kryzysu



Jest to reakcja człowieka zdrowego na trudną sytuację

Jest to reakcja człowieka zdrowego na trudną sytuację

(przeszkodę), w której nie można wykorzystywać swoich

(przeszkodę), w której nie można wykorzystywać swoich

umiejętności rozwiązywania problemów, gdyż stały się one

umiejętności rozwiązywania problemów, gdyż stały się one

już niewystarczające na drodze do osiągnięcia ważnych

już niewystarczające na drodze do osiągnięcia ważnych

celów życiowych; istotną cecha kryzysu jest utrata

celów życiowych; istotną cecha kryzysu jest utrata

równowagi osoby i wejście w stan dezorganizacji, co może

równowagi osoby i wejście w stan dezorganizacji, co może

powodować impulsywne próby poszukiwania rozwiązania i

powodować impulsywne próby poszukiwania rozwiązania i

wyjścia z sytuacji (Caplan, Lindemann)

wyjścia z sytuacji (Caplan, Lindemann)



Sytuacja emocjonalnego i umysłowego stresu, wymagająca

Sytuacja emocjonalnego i umysłowego stresu, wymagająca

zmian perspektyw w krótkim okresie czasu. Zmiany

zmian perspektyw w krótkim okresie czasu. Zmiany

perspektyw często wywołują zmiany struktury osobowości;

perspektyw często wywołują zmiany struktury osobowości;

mogą one być progresywne albo regresywne. Rutynowe

mogą one być progresywne albo regresywne. Rutynowe

sposoby zachowania i proste nawyki nie wystarczą do

sposoby zachowania i proste nawyki nie wystarczą do

przystosowania się (Allport)

przystosowania się (Allport)

Definicje kryzysu c.d.

Definicje kryzysu c.d.



Kryzys zakłada, że jakaś osoba lub grupa ludzka

Kryzys zakłada, że jakaś osoba lub grupa ludzka

jest przez ograniczony czas narażana na

jest przez ograniczony czas narażana na

wymagania, którym nie potrafi sprostać albo jest

wymagania, którym nie potrafi sprostać albo jest

na granicy swoich możliwości radzenia sobie w

na granicy swoich możliwości radzenia sobie w

sytuacji trudnej. (Lazarus)

sytuacji trudnej. (Lazarus)

Cechy sytuacji wywołującej kryzys:

Cechy sytuacji wywołującej kryzys:



bardzo silne napięcie utrudniające normalne

bardzo silne napięcie utrudniające normalne

funkcjonowanie

funkcjonowanie



wysoka subiektywna ważność problemu

wysoka subiektywna ważność problemu



bezradność wobec problemu i brak wiedzy o

bezradność wobec problemu i brak wiedzy o

dalszym postępowaniu

dalszym postępowaniu



dłużej niż zazwyczaj trwający dyskomfort

dłużej niż zazwyczaj trwający dyskomfort

psychiczny

psychiczny



brak oparcia i pomocy w otoczeniu

brak oparcia i pomocy w otoczeniu

Modele przebiegu sytuacji kryzysowej

Modele przebiegu sytuacji kryzysowej



Model Gerarda Caplana:

Model Gerarda Caplana:

1.

1.

Faza początkowa – zdziwienie, zdumienie, szybko

Faza początkowa – zdziwienie, zdumienie, szybko

rosnące napięcie z powodu niewystarczalności

rosnące napięcie z powodu niewystarczalności

dotychczasowych sposobów radzenia sobie

dotychczasowych sposobów radzenia sobie

2.

2.

Dalszy wzrost napięcia, lęku, poczucia zagrożenia;

Dalszy wzrost napięcia, lęku, poczucia zagrożenia;

bezradność, osamotnienie, obniżanie poczucia

bezradność, osamotnienie, obniżanie poczucia

własnej wartości, mechanizmy obronne zawodzą

własnej wartości, mechanizmy obronne zawodzą

3.

3.

Mobilizacja środków i zasobów awaryjnych,

Mobilizacja środków i zasobów awaryjnych,

emocjonalne wyrównanie napięcia; odtrętwienie,

emocjonalne wyrównanie napięcia; odtrętwienie,

utrata nadziei i energii

utrata nadziei i energii

4.

4.

Poszukiwanie ulgi: destrukcyjne lub konstruktywne

Poszukiwanie ulgi: destrukcyjne lub konstruktywne

Modele c.d.

Modele c.d.



Model L. Sugermana

Model L. Sugermana

1.

1.

Okres szoku – wydarzenie „nie dociera”

Okres szoku – wydarzenie „nie dociera”

2.

2.

Reakcja

Reakcja

3.

3.

Podniecenie lub rozpacz

Podniecenie lub rozpacz

4.

4.

Pomniejszenie dzięki obronnej ocenie zdarzeń

Pomniejszenie dzięki obronnej ocenie zdarzeń

5.

5.

Zwątpienie w siebie

Zwątpienie w siebie

6.

6.

Ujawnienie emocji

Ujawnienie emocji

7.

7.

Badanie sytuacji

Badanie sytuacji

8.

8.

Poszukiwanie sensu i znaczenia wydarzeń

Poszukiwanie sensu i znaczenia wydarzeń

9.

9.

Osiągnięcie integracji

Osiągnięcie integracji

Rodzaje kryzysów

Rodzaje kryzysów



Kryzysy ostre lub chroniczne

Kryzysy ostre lub chroniczne



Kryzysy zewnątrzpochodne – skutek wydarzeń

Kryzysy zewnątrzpochodne – skutek wydarzeń

krytycznych

krytycznych



Kryzysy spowodowane zagrożeniem istotnych

Kryzysy spowodowane zagrożeniem istotnych

potrzeb, wartości, związków

potrzeb, wartości, związków



Kryzysy rozwojowe

Kryzysy rozwojowe



Kryzysy związane z osiąganiem wyższego

Kryzysy związane z osiąganiem wyższego

poziomu dojrzałości

poziomu dojrzałości

Rodzaje kryzysów osobowościowych

Rodzaje kryzysów osobowościowych



Kryzysy organizmiczne – naruszenie homeostazy

Kryzysy organizmiczne – naruszenie homeostazy



Kryzysy powodujące zagrożenie dla wewnętrznej integracji –

Kryzysy powodujące zagrożenie dla wewnętrznej integracji –

naruszenie sensu życia

naruszenie sensu życia



Kryzysy powodujące duże zmiany w przestrzeni życiowej

Kryzysy powodujące duże zmiany w przestrzeni życiowej



Kryzysy interpersonalne i socjokulturowe

Kryzysy interpersonalne i socjokulturowe



Kryzysy wynikające z braków dostatecznych informacji

Kryzysy wynikające z braków dostatecznych informacji



Kryzysy rozwojowe

Kryzysy rozwojowe



Kryzysy wieku średniego, „połowy życia” albo przełomu życia

Kryzysy wieku średniego, „połowy życia” albo przełomu życia



Kryzysy samobójcze

Kryzysy samobójcze



Kryzysy spowodowane osłabieniem mechanizmów radzenia

Kryzysy spowodowane osłabieniem mechanizmów radzenia

sobie w sytuacjach trudnych

sobie w sytuacjach trudnych



(za Płużek 97)

(za Płużek 97)

Etapy rozwojowe wg Erika H. Eriksona

Etapy rozwojowe wg Erika H. Eriksona

Stadium

Stadium

rozwoju

rozwoju

Kryzys rozwojowy

Kryzys rozwojowy

(konflikt)

(konflikt)

Wartość – znak

Wartość – znak

osiągnięcia danego

osiągnięcia danego

stadium rozwoju

stadium rozwoju

Niemowlęcy

Niemowlęcy

Zdobywanie zaufania-

Zdobywanie zaufania-

brak zaufania

brak zaufania

Nadzieja

Nadzieja

Wczesne dzieciństwo

Wczesne dzieciństwo

Poczucie autonomii –

Poczucie autonomii –

wstyd, niepewność

wstyd, niepewność

Siła woli

Siła woli

Okres zabaw

Okres zabaw

Rozwijanie inicjatywy –

Rozwijanie inicjatywy –

poczucie winy

poczucie winy

Osiąganie

Osiąganie

wartościowych celów

wartościowych celów

Okres szkolny

Okres szkolny

Pracowitość – poczucie

Pracowitość – poczucie

niższości

niższości

Współzawodnictwo

Współzawodnictwo

Dorastanie

Dorastanie

Poczucie tożsamości –

Poczucie tożsamości –

zagubienie roli

zagubienie roli

Zdolność podejmowania

Zdolność podejmowania

zadań

zadań

Wczesnodorosły

Wczesnodorosły

Bliskie kontakty - izolacja

Bliskie kontakty - izolacja

Miłość

Miłość

Dorosły

Dorosły

Tworzenie czegoś -

Tworzenie czegoś -

stagnacja

stagnacja

Troska o innych

Troska o innych

Dojrzałość

Dojrzałość

Integralność ego -

Integralność ego -

rozpacz

rozpacz

Mądrość

Mądrość



Większość kryzysów, które przeżywamy

Większość kryzysów, które przeżywamy

jesteśmy w stanie rozwiązać sami, bez

jesteśmy w stanie rozwiązać sami, bez

pomocy z zewnątrz

pomocy z zewnątrz



Niektórzy twierdzą, że im człowiek

Niektórzy twierdzą, że im człowiek

wrażliwszy i inteligentniejszy, tym

wrażliwszy i inteligentniejszy, tym

więcej kryzysów przeżywa

więcej kryzysów przeżywa



(za:J. Kasprzak)

(za:J. Kasprzak)



Interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa

– jest to działanie

– jest to działanie

doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do

doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do

udzielenia natychmiastowej pomocy osobom

udzielenia natychmiastowej pomocy osobom

znajdującym się w sytuacji kryzysowej. Formy

znajdującym się w sytuacji kryzysowej. Formy

organizacyjne obejmują m. in. telefony zaufania,

organizacyjne obejmują m. in. telefony zaufania,

zespoły interwencji kryzysowej, krótkotrwała

zespoły interwencji kryzysowej, krótkotrwała

hospitalizację. Pomoc obejmuje krótkotrwałą

hospitalizację. Pomoc obejmuje krótkotrwałą

psychoterapię, farmakoterapię, pomoc prawną,

psychoterapię, farmakoterapię, pomoc prawną,

socjalną, materialną oraz ułatwianie kontaktów z

socjalną, materialną oraz ułatwianie kontaktów z

innymi instytucjami.

innymi instytucjami.



(Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii PZWL 1986)

(Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii PZWL 1986)



Interwencja kryzysowa polega na

Interwencja kryzysowa polega na

zapewnieniu wsparcia emocjonalnego,

zapewnieniu wsparcia emocjonalnego,

poczucia bezpieczeństwa, zredukowania

poczucia bezpieczeństwa, zredukowania

lęku

lęku



Istotne jest empatyczne ale również

Istotne jest empatyczne ale również

praktyczne odpowiedzenie na potrzeby

praktyczne odpowiedzenie na potrzeby

osoby w kryzysie

osoby w kryzysie

Zasady pomocy osobie w kryzysie

Zasady pomocy osobie w kryzysie

1.

1.

Należy być z osobą. Czas interwencji nieograniczony w pierwszej fazie. Praca

Należy być z osobą. Czas interwencji nieograniczony w pierwszej fazie. Praca

aż do ustalenia sposobu postępowania

aż do ustalenia sposobu postępowania

2.

2.

Czasami należy być dyrektywnym, bo osoba w kryzysie nie patrzy z

Czasami należy być dyrektywnym, bo osoba w kryzysie nie patrzy z

metapoziomu i nie widzi możliwości rozwiązania; koncentracja na „tu i teraz”

metapoziomu i nie widzi możliwości rozwiązania; koncentracja na „tu i teraz”

3.

3.

Pomagacz powinien być bardzo empatyczny, umieć popatrzeć na kryzys z

Pomagacz powinien być bardzo empatyczny, umieć popatrzeć na kryzys z

punktu widzenia klienta i zobaczyć jego ograniczenia i zasoby

punktu widzenia klienta i zobaczyć jego ograniczenia i zasoby

4.

4.

Należy uczyć nowych rozwiązań a nie dawać gotowe recepty

Należy uczyć nowych rozwiązań a nie dawać gotowe recepty

(za: J. Kasprzak)

(za: J. Kasprzak)

5.

5.

To, co najbardziej pomocne znajduje się w samym kliencie – zadanie

To, co najbardziej pomocne znajduje się w samym kliencie – zadanie

pomagającego jest aktywizować zasoby

pomagającego jest aktywizować zasoby

6.

6.

Głównym narzędziem interwencji kryzysowej jest sam interweniujący –

Głównym narzędziem interwencji kryzysowej jest sam interweniujący –

fachowy i spontaniczny

fachowy i spontaniczny

7.

7.

Założenia teoretyczne i szczegółowe techniki działania są mniej ważne od

Założenia teoretyczne i szczegółowe techniki działania są mniej ważne od

spontanicznej manifestacji wewnętrznych, szczerych postaw osoby

spontanicznej manifestacji wewnętrznych, szczerych postaw osoby

interweniujacej

interweniujacej

(za: Rhine, Weissberg)

(za: Rhine, Weissberg)

Przebieg interwencji kryzysowej

Przebieg interwencji kryzysowej



Krok I. Prośba o pomoc

Krok I. Prośba o pomoc



Krok II. Analiza sytuacji powodującej kryzys

Krok II. Analiza sytuacji powodującej kryzys



Krok III. Rozpoznanie strategii i działań, które

Krok III. Rozpoznanie strategii i działań, które

podejmowane były przez osobę w kryzysie

podejmowane były przez osobę w kryzysie



Krok IV. Sprawdzenie możliwych, preferowanych

Krok IV. Sprawdzenie możliwych, preferowanych

rozwiązań

rozwiązań



Krok V. Nauczenie nowych strategii postępowania

Krok V. Nauczenie nowych strategii postępowania



Krok VI. Kontrakt na uczenie się nowych

Krok VI. Kontrakt na uczenie się nowych

zachowań i wdrażanie nowej strategii

zachowań i wdrażanie nowej strategii



(za:J. Kasprzak)

(za:J. Kasprzak)

Interwencja wobec osoby uzależnionej

Interwencja wobec osoby uzależnionej

od alkoholu

od alkoholu



Zajęcie się piciem alkoholu jest najważniejsze, bo dalsze

Zajęcie się piciem alkoholu jest najważniejsze, bo dalsze

picie może zagrażać zdrowiu lub życiu

picie może zagrażać zdrowiu lub życiu



Jest to akcja przygotowana przez najbliższych osobie

Jest to akcja przygotowana przez najbliższych osobie

uzależnionej, przygotowywana w tajemnicy przed pijącym

uzależnionej, przygotowywana w tajemnicy przed pijącym



Celem jest wspólna sesja z alkoholikiem aby przedstawić mu

Celem jest wspólna sesja z alkoholikiem aby przedstawić mu

fakty przemawiające za koniecznością leczenia

fakty przemawiające za koniecznością leczenia



Sesja interwencyjna jest rzeczową, konkretną i życzliwą

Sesja interwencyjna jest rzeczową, konkretną i życzliwą

konfrontacją – ma doprowadzić do decyzji o leczeniu i

konfrontacją – ma doprowadzić do decyzji o leczeniu i

kontaktu z placówką

kontaktu z placówką



Lista faktów powinna być wcześniej zapisana i odczytana na

Lista faktów powinna być wcześniej zapisana i odczytana na

spotkaniu

spotkaniu



Jest to sposób na przyspieszenie kryzysu osoby uzależnionej

Jest to sposób na przyspieszenie kryzysu osoby uzależnionej



(za: W. Sztander, J.Kasprzak)

(za: W. Sztander, J.Kasprzak)

Interwencja kryzysowa wobec ofiar przemocy

Interwencja kryzysowa wobec ofiar przemocy

domowej

domowej

czyli bycie w pułapce

czyli bycie w pułapce



Pułapka sytuacyjna – brak poczucia alternatywy dla związku

Pułapka sytuacyjna – brak poczucia alternatywy dla związku



Pułapka psychiczna – usprawiedliwianie swojego dotychczasowego wysiłku

Pułapka psychiczna – usprawiedliwianie swojego dotychczasowego wysiłku



Pułapka lęku – lęk przed samotnością

Pułapka lęku – lęk przed samotnością



Wyuczona bezradność – wzmacniana w historii dzieciństwa przez:

Wyuczona bezradność – wzmacniana w historii dzieciństwa przez:



Bycie świadkiem lub ofiarą przemocy

Bycie świadkiem lub ofiarą przemocy



Doświadczenie seksualnego nadużycia

Doświadczenie seksualnego nadużycia



Doświadczenie utraty kontroli (np. śmierć bliskiego)

Doświadczenie utraty kontroli (np. śmierć bliskiego)



Sztywne reguły roli kobiecej

Sztywne reguły roli kobiecej



Chroniczna choroba

Chroniczna choroba



Interwencja kryzysowa – zajmuje się bezpośrednimi skutkami przemocy

Interwencja kryzysowa – zajmuje się bezpośrednimi skutkami przemocy



Psychoterapia kryzysowa – zajmuje się leczeniem odległych skutków

Psychoterapia kryzysowa – zajmuje się leczeniem odległych skutków

urazów

urazów



(za: J. Kasprzak)

(za: J. Kasprzak)

Postępowanie wobec dzieci - ofiar przemocy

Postępowanie wobec dzieci - ofiar przemocy



Ostrożnie i delikatnie należy:

Ostrożnie i delikatnie należy:



Zidentyfikować objawy skrzywdzenia

Zidentyfikować objawy skrzywdzenia



Skierować na badania lekarskie

Skierować na badania lekarskie



Zapewnić ochronę

Zapewnić ochronę



Nawiązać kontakt ze specjalnymi służbami

Nawiązać kontakt ze specjalnymi służbami



Zadbać o pozostałe dzieci w domu

Zadbać o pozostałe dzieci w domu



Znaleźć w rodzinie sprzymierzeńca dla dziecka

Znaleźć w rodzinie sprzymierzeńca dla dziecka



(za: J. Kasprzak)

(za: J. Kasprzak)

Interwencja wobec potencjalnych

Interwencja wobec potencjalnych

samobójców

samobójców



Należy chronić życie

Należy chronić życie



Nawiązać relację emocjonalną i dać oparcie;

Nawiązać relację emocjonalną i dać oparcie;

dyspozycyjność terapeuty

dyspozycyjność terapeuty



Ocenić ryzyko samobójstwa

Ocenić ryzyko samobójstwa



Unikać rozważań o wartości życia

Unikać rozważań o wartości życia



Gdy kryzys jest głęboki konieczna hospitalizacja

Gdy kryzys jest głęboki konieczna hospitalizacja



Okazać zainteresowanie i troskę cierpieniu, najczęściej

Okazać zainteresowanie i troskę cierpieniu, najczęściej

wielowymiarowemu

wielowymiarowemu



Skoncentrować się na problemach pacjenta

Skoncentrować się na problemach pacjenta



Podjąć konkretne działania dotyczące spraw życiowych

Podjąć konkretne działania dotyczące spraw życiowych



Mobilizować bliskich potencjalnego samobójcy

Mobilizować bliskich potencjalnego samobójcy



(za B. Pilecką)

(za B. Pilecką)