Przedsiębiorstwo w

gospodarce rynkowej

Wykład 1

Dr Jerzy Zamojski

Literatura podstawowa

Jan Butra, Andrzej Jankowski, Jerzy

Kicki, Stanisław Siewierski, Konrad
Wanielista,

Przedsiębiorstwo

i

jego otoczenie w gospodarce
rynkowej, Wydawnictwo Instytutu
Gospodarki Surowcami Mineralnymi i
Energią PAN, Kraków 1999

Tematyka wykładów:

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

PRZEDSIĘBIORSTWA:

• Pojęcie przedsiębiorstwa (definicje,

typologia, misja, wizja, cele, zadania i
funkcja);

• Przedmiotowe funkcje

przedsiębiorstwa (B+R, Produkcja,
Logistyka, Marketing, Finanse, Contorlling);

• Podmioty gospodarcze i ich rodzaje

(Przedsiębiorstwo państwowe, spółki);

• Integracja gospodarcza (Holding,

Koncern, Konsorcjum, Kartel);

Tematyka wykładów (2):

ZARZADZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM:
• Ogólna charakterystyka (Funkcje zarządzania,

decyzje kierownicze, Poziomy i instrumenty
zarządzania, techniki zarządzania, modele
ekonomiczne wspomagające zarządzanie);

• Strategie firmy (strategie specjalizacji,

dywersyfikacji i konsolidacji, formy rozwoju
zewnętrznego firmy, strategie biznesu i ich
formułowanie - metody);

• Analiza strategiczna (Otoczenie firmy i metody

jego analizy, analiza strukturalna sektora, model
łańcucha wartości, bilans strategiczny firmy,
macierze funkcji i zasobów, metody portfelowe,
SWOT);

Tematyka wykładów (3):

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

PRZEDSIĘBIORSTWA:

• Budowa przewagi konkurencyjnej

firmy (ogólna charakterystyka, kluczowe
czynniki sukcesu, menedżerskie metody
obniżania kosztów, biznes plan).

Tematyka ćwiczeń:

STRUKTURY ORGANIZACYJNE

PRZEDSIĘBIOSTWA:

• Ogólna charakterystyka struktur;
• Cechy struktur;
• Zasady ich budowy;
• Modele struktur organizacyjnych ;
• Integracja w strukturach

organizacyjnych.

Tematyka ćwiczeń (2):

EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA:
• Ogólna charakterystyka rynku (Sytuacja

rynkowa; Rynek finansowy; Rynek towarowy;
Umowy gospodarcze; Ubezpieczenia; Podatki);

• Majątek przedsiębiorstwa (majątek trwały i

obrotowy; źródła pochodzenia majątku);

• Określenie przychodów ze sprzedaży i

kosztów ich uzyskania (przychody i koszty,
a wynik finansowy);

• Sprawozdania finansowe (ogólna

charakterystyka, bilans, rachunek zysków i
strat, przepływy pieniężne).

Tematyka ćwiczeń (3):

EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA:
• Analizy ekonomiczne (analiza kosztu

kapitału, próg rentowności i punkty
krytyczne, dźwignia ekonomiczna,
Wskaźniki oceny finansowej, ocena
ekonomiczna inwestycji rzeczowych).

• Wartość pieniądza w czasie

(Oprocentowanie i dyskontowanie, spłata
kredytów, wycena przedsiębiorstwa).

Definicje

Przedsiębiorstwo definiuje się jako

wyodrębniony prawnie, finansowo i
organizacyjnie podmiot gospodarczy
działający w trzech sferach:

1.Ekonomicznej – celem jest osiągnięcie

najkorzystniejszych efektów
gospodarczych;

2.Technicznej – obejmującej

przygotowanie i realizację produkcji;

3.Społecznej – w stosunku do własnych

pracowników i do otoczenia.

Definicje (2)

Wyodrębnia się pewne charakterystyczne

cechy przedsiębiorstwa:

1.Przedsiębiorczość – rozumiana jako wola

i zdolność do działań zmierzających do
osiągnięcia korzystnych dla
przedsiębiorstwa wyników ekonomicznych;

2. Samodzielność decyzji gospodarczych

– interpretowana jako stan, w którym nik z
zewnątrz nie może wydawać poleceń
dotyczących jego działalności za wyjątkiem
przypadków jednoznacznie określonych w
obowiązującym prawie;

Definicje (3)

3. Samofinansowanie – czyli pokrywanie

wszystkich wydatków i zobowiązań
finansowych przedsiębiorstw z
przychodów uzyskiwanych z tytułu
sprzedaży wytwarzanych produktów lub
świadczonych usług;

4. Racjonalność działań – to jest dążenie

do osiągnięcia w określonych warunkach
korzystnego wyniku finansowego.

Definicje (4)

W sensie prawnym pojęcie przedsiębiorstwa jest

określone w kodeksie cywilnym wyłącznie
przedmiotowo:

„Przedsiębiorstwo, jako zespół składników

materialnych i niematerialnych przeznaczonych
do realizacji określonych zadań gospodarczych,
obejmuje wszystko co wchodzi w skład
przedsiębiorstwa, w szczególności:

Firmę (nazwę), znaki towarowe i inne

oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo;

Księgi handlowe;
Nieruchomości i ruchomości należące do

przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały;

Definicje (5)

Patenty i wzory użytkowe;
Zobowiązania i obciążenia związane z

prowadzeniem przedsiębiorstwa;

Prawa wynikające z najmu i dzierżawy

lokali zajmowanych przez
przedsiębiorstwo.

Przedsiębiorstwo nie musi posiadać

osobowości prawnej.

Przedsiębiorstwo państwowe ma

osobowość prawną.

Definicje (6)

Według obowiązującej w Polsce od 1 stycznia

1990 roku Europejskiej Klasyfikacji

Działalności (EKD), Przedsiębiorstwo jest

organizacją prawnie określoną, która:

Prowadzi swoje własne rachunki;
Jest podmiotem zarządzanym przez władzę

zwierzchnią, którą może być osoba fizyczna

lub prawna;

Prowadzi w jednym lub więcej miejscach

jedną lub więcej działalności polegających na

produkcji dóbr lub świadczeniu usług;

Posiada minimalny stopień autonomii decyzji,

którą podejmuje w odniesieniu do swojej

działalności podstawowej.

Definicje (7)

Grupa przedsiębiorstw – jest

stowarzyszeniem przedsiębiorstw połączonych

razem przez prawne lub finansowe więzi.

Grupa ta może podejmować różne decyzje a w

szczególności decyzje w odniesieniu do

polityki produkcji, sprzedaży, zysku itp.

Jednostka rodzaju działalności – jest to

część albo części przedsiębiorstwa związane z

realizacją pojedynczej działalności, którą

charakteryzuje rodzaj produkowanych

wyrobów i świadczonych usług lub zasadniczo

identyczny proces produkcyjny. Część lub

części przedsiębiorstwa mogą być specjalnie

wyodrębnione (zakład przedsiębiorstwa).

Definicje (8)

Jednostka lokalna – jest to taka jednostka, która

jes położona na geograficznie wyodrębnionym
miejscu i w której jedna lub więcej osób pracuje
dla jednego przedsiębiorstwa (np. warsztat,
fabryka, sklep, biuro, magazyn, kopalnia).

Jednostka jednorodnej produkcji – to

jednostka prowadząca jedną działalność, która
jest identyfikowana przez zużyte materiały,
szczególny proces produkcji i wytworzone
dobra. Może odpowiadać jednostce
instytucjonalnej lub jej części, ale nigdy nie
może należeć do dwóch różnych jednostek
instytucjonalnych.

Definicje (9)

Jednostka instytucjonalna w znaczeniu

Europejskiego Systemu Zintegrowanych

Rachunków Gospodarczych, jest uważana za

taką jeśli:

Posiada kompletny bilans rachunków oraz

autonomię decyzji w odniesieniu do swojej

funkcji podstawowej.

Posiada kompletny bilans rachunków i uważa

się umownie że posiada autonomię decyzji

(quasi-korporacyjne przedsiębiorstwa);

Niekoniecznie prowadzi kompletny bilans

rachunków ale posiada autonomię decyzji

(gospodarstwa domowe).

Definicje (10)

Działalność główną przedsiębiorstwa

ustala się według kryterium wartości
dodanej produkowanych wyrobów i
świadczonych usług. Przeważająca
wartość dodana z określonych wyrobów
lub usług decyduje o uznaniu tej
działalności jako głównej, natomiast
pozostałe działalności są uznane jako
drugorzędne. Jeśli ewidencja nie pokazuje
tego jednoznacznie to stosujemy kryteria
wartości sprzedaży lub liczby
pracujących.

Definicje (11)

Działalność produkcyjną uznaje się za

pomocniczą jeśli spełnia trzy warunki:

1.Dostarcza usług lub produkuje dobra

nietrwałe, które nie wchodzą w skład
wyrobów finalnych jednostki strategicznej;

2.Stanowi niewyodrębnioną działalność

prowadzona w jednostkach produkcyjnych
przedsiębiorstwa, której rozmiar nie
kwalifikuje jej do potraktowania jako
działalności drugorzędnej;

3.Dostarcza usługi tylko dla danej jednostki

produkcyjnej.

Typologia

Przedsiębiorstwa można klasyfikować

według:

• Charakteru działalności

(przedsiębiorstwa produkcyjne i
usługowe);

• Przynależności do gałęzi gospodarki

narodowej;

• Celu działalności;
• Głębokości przerobu;
• Rozmiarów produkcji.

Typologia (2)

Przedsiębiorstwa produkujące dobra

materialne dzielimy na:

1.Przedsiębiorstwa rolne – zajmujące się

produkcją i przetwórstwem płodów rolnych;

2.Przedsiębiorstwa wydobywcze (górnicze)

– prowadzące działalność polegającą na

wydobywaniu kopalin sposobem podziemnym,

odkrywkowym lub otworowym;

3.Przedsiębiorstwa przetwórcze – zajmujące

się technologicznym przystosowaniem

uzyskiwanych surowców, względnie

obrabianiem półproduktów do potrzeb

konsumentów lub innych przedsiębiorstw dalej

przetwarzających produkty w wyroby finalne.

Typologia (3)

Przedsiębiorstwa świadczące usługi –

obejmują następujące dziedziny:

 przedsiębiorstwa handlowe, zajmujące się

rozprowadzaniem wyrobów przedsiębiorstw

produkcyjnych, zarówno dla innych

przedsiębiorstw (hurt) jak i dla bezpośrednich

odbiorców (detal);

Przedsiębiorstwa komunikacyjne i

transportowe, zajmujące się transportem

dóbr i ludzi oraz przesyłaniem informacji;

Przedsiębiorstwa handlowe, świadczące

usługi w obrocie pieniężnym, płatnościach i

kredytowaniu oraz w obrocie papierami

wartościowymi;

Typologia (4)

Przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe,

przejmujące odpłatne dające się oszacować
ryzyko osób fizycznych i prawnych;

Przedsiębiorstwa zaopatrujące ludność w

prą, gaz, wodę, komunikacji miejskiej,
oczyszczania miasta, kanalizacji itp.

Inne przedsiębiorstwa usługowe

(restauracje, hotele, schroniska
turystyczne, obiekty wypoczynkowe, biura
prawne, usługi medyczne i kosmetyczne,
kina, teatry, rzemieślnicze zakłady
reperacyjne itp.).

Typologia (5)

Ze względu na przynależność do gałęzi

gospodarki wyróżnia się
przedsiębiorstwa:

Przemysłowe;
Handlowe;
Bankowe;
Transportowe;
Rzemieślnicze;
Hotelarsko-gastronomiczne i turystyki,
Komunalne itp.

Typologia (6)

W zależności od celu działalności

gospodarczej rozróżnia się:

Przedsiębiorstwa zarobkowe, które

przede wszystkim dążą do zysku;

Przedsiębiorstwa użyteczności

publicznej

Przedsiębiorstwa spółdzielcze, które

nastawione są w drodze kooperacji na
wspieranie działalności gospodarczej
drobnych i średnich przedsiębiorstw
będących ich członkami, jak i gospodarstw
domowych.

Typologia (7)

Ze względu na głębokość przerobu tj.

stopień wielofazowości, oznaczający
pionową integrację procesów wytwarzania
wyróżnia się:

Przedsiębiorstwa jednofazowe –

produkujące proste wyroby lub
półprodukty.

Przedsiębiorstwa wielofazowe –

występujące w przypadku bardziej
złożonej produkcji, gdy zachodzi potrzeba
pionowego rozczłonkowania całego
procesu na poszczególne fazy.

Typologia (8)

Ze względu na rozmiary wyróżnia się

przedsiębiorstwa:

Małe;
Średnie;
Duże.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje

Misją przedsiębiorstwa określa się

przedmiot aspiracji, czy trwałych dążeń
przedsiębiorstwa, określony zwykle w
akcie erekcyjnym lub w statucie jako
zakresie jej społecznie pożądanej
działalności (L. Krzyżanowski)

Misja jest kategorią socjologiczną z wyraźnym

aspektem prawnym. W obszarze
formułowanym przez misję organizacji
formułowane są jej cele lub wiązki celów i
zadania. Definiuje ona główny cel, dla którego
przedsiębiorstwo zostało powołane oraz określa
rolę, jaką pełni w środowisku, w którym działa.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (2)

Na kształtowanie się misji mają wpływ:
Historia przedsiębiorstwa;
Środowisko, w którym działa

przedsiębiorstwo;

Środki, jakimi dysponuje.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (3)

Wizja przedsiębiorstwa określa

długookresową, co najmniej
kilkunastoletnią strategiczną
prognozę rozwoju po względem:

Dziedziny działania;
Zasięgu działania (rynku);
Dystrybucji zasobów;
Wyrózniających kompetencji.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (4)

Celem przedsiębiorstwa określa się

przedmiotowo i podmiotowo przyszły
pożądany stan lub rezultat działania
przedsiębiorstwa, możliwy i
przewidziany do osiągnięcia w
terminie lub okresie mieszczącym się
w przedziale czasu objętym
wieloletnim lub krótkookresowym
planem działania. Strukturę celu
można rozbudować za pomocą
różnorodnych wskaźników bądź
jednoznacznych dyrektyw.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (5)

Można wyróżnić m.in.:
Cele związane z rynkiem określające:

wielkość udziału w rynku;
Dynamikę obrotów;
Wejście na nowy rynek i jego opanowanie.
Cele efektywnościowe określające:

Wielkość zysku;
Rentowność obrotu;
Stopę zysku od kapitału własnego.

Cele finansowe określające:

Zdolność kredytową;
Przepływy pieniężne;
Płynność majątku.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (6)

Cele socjalne określające:

Zadowolenie pracowników z warunków pracy i

płacy;

Integrację pracowników z celami firmy;
Zapewnienie każdemu pracownikowi rozwoju

osobistego.

Cele prestiżowe i związane ze

środowiskiem określające:

Niezależność przedsiębiorstwa;
Image i prestiż;
Misję społeczną;
Wpływy polityczne;
Wpływy społeczne.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (7)

Często wyróżnia się:
Cel nadrzędny korespondujący z misją

firmy oraz jej ogólną polityką.

Cele kierunkowe pierwszego rzędu

obejmujące pożądany stan rzeczy, do
których organizacja dąży jako całość;

Cele kierunkowe drugiego rzędu

obejmujące pożądane stany rzeczy, do
których dążyć mają poszczególne
fragmenty organizacji;

Cele konkretne określone ilościowo i

jakościowo;

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (8)

Cele przedsiębiorstwa powinny być:
Mierzalne – za pomocą wskaźników

dających się praktycznie obliczyć i porównać;

Zrozumiałe – nie tylko dla kierownictwa

poszczególnych szczebli, ale i dla
wykonawców;

Realistyczne – czyli możliwe do osiągnięcia

z zachowaniem staranności i zaangażowania,
lecz nie przekraczające możliwości kadry
kierowniczej i pracowników oraz
uwzględniające realia, w których funkcjonuje
przedsiębiorstwo.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (9)

Możliwe do zaakceptowania, to znaczy

tak sformułowane, by skutecznie
motywowały i dawały szansę na
samorealizację wszystkim
zaangażowanym w nie uczestnikom.

Spójne – wewnętrznie i wzajemnie

niesprzeczne, a w przypadku kolizji
opatrzone wskaźnikiem priorytetu;

Elastyczne – to jest podatne na

modyfikację wraz z rozwojem sytuacji,
możliwości czy zagrożeń.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (10)

Zadaniem określa się wyodrębnioną

przedmiotowo, podmiotowo,
przestrzennie, rzeczowo i na ogół też
proceduralnie część celu przewidzianą do
wykonania w ustalonym okresie lub
terminie mieszczącym się w przedziale
czasu przewidzianym na jego osiągnięcie.

Owe zadania mogą być realizowane przy

użyciu różnych technologii.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (11)

Przez technologię działań zmierzających

do osiągnięcia jakichś celów końcowych
rozumie się zbiór reguł sztuki celowych
działań, czyli doboru metody i technologii
oraz czasowego i przestrzennego
uporządkowania celów pośrednich i
elementarnych działań, czyli operacji,
prowadzących do ich urzeczywistnienia.
Utrwalenie sposobów (wzorców) działań
prowadzi do ich typizacji i formalizacji, a
stąd do wyodrębnienia się funkcji w
organizacji.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (12)

Funkcją określa się zbiór (zakres)

potencjalnych (możliwych), zwykle
powtarzalnych, typowych i
sformalizowanych proceduralnie działań,
wyodrębnionych ze względu na ich
zawartość treściową (rodzaj) oraz na ich
zrelatywizowane do określonego celu lub
jego części (zadania).

Funkcje można podzielić na podmiotowe

i przedmiotowe.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (13)

Funkcje podmiotowe dzielą się na

kierownicze i wykonawcze.

Funkcje kierownicze (zarządcze), których

treścią są działania informacyjno-
decyzyjne (sfera regulacji
przedsiębiorstwa) obejmują:

Planowanie;
Organizowanie;
Przywództwo (motywowanie);
Kontrolowanie.

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (14)

Funkcje wykonawcze, których treścią są

działania materialno-energetyczne
obejmują trzy główne grupy:

1.

Funkcje związane z zasileniem produkcji w

czynniki wytwórcze, technicznym
przygotowanie produkcji oraz
utrzymywaniem ruchu;

2.

Funkcje związane z produkcją właściwą

czyli transformacją zasileń w wyroby;

3.

Funkcje związane ze zbytem wyrobów

(magazynowanie, transport, sprzedaż,
funkcje pozaprodukcyjne np. socjalne).

Misja, Wizja, Cele, Zadania i

Funkcje (15)

Funkcje przedmiotowe, których treścią

są główne obszary funkcjonowania
przedsiębiorstwa, obejmują następujące
grupy działań:

Badania i rozwój;
Logistykę;
Produkcję;
Marketing;
Finanse.

PRZEDMIOTOWE

FUNKCJE

PRZEDSIĘBIORSTWA

Badania i rozwój

Badaniem określa się każdą pracę skierowaną

na głębsze zrozumienie lub odkrywanie i
wykorzystanie praw natury w służbie
człowieka.

W odniesieniu do przedsiębiorstwa badania

obejmują różne obszary zagadnień mających
istotne znaczenie dla funkcjonowania
przedsiębiorstwa oraz utrzymania się w
biznesie i osiągnięcia jego celów. Są one
realizowane w powiązaniu z wyższymi
uczelniami i innymi instytucjami badawczymi.
W szczególności badania mogą dotyczyć:
rynku, produktu, technologii, organizacji itp.

Badania i rozwój (2)

Badania rynku - obejmują ogół czynności

zmierzających do poznania roli zjawisk i
procesów rynkowych, podaży i popytu, a
także związków między nimi oraz genezy
ich stanu obecnego i tendencji rozwoju.

Metoda trendu – wykorzystuje

stosunkowo prostą technikę ekstrapolacji
danych z przeszłości i obejmuje
określenie trendu wraz z szacowaniem
jego parametrów. Najczęściej
wykorzystywane są dwie postacie trendu:
liniowy i wykładniczy.

Badania i rozwój (3)

Trend arytmetyczny (liniowy) ma postać:

Y = a + bT

Y – zmienna objaśniana
T – zmienna objaśniająca

Trend wykładniczy (semi-logarytmiczny)

ma postać:

bT

Y = ae

Ln Y = lna + bT

Trend ten ma stałe tempo wzrostu b w

każdym okresie.

Badania i rozwój (4)

Metoda poziomu konsumpcji określa poziom

konsumpcji wykorzystując standardowe lub

szacowane wskaźniki i może być zastosowana przy

prognozowaniu popytu dla konkretnego produktu

konsumpcyjnego.

Zakres, w jakim popyt reaguje na zmienny poziom

dochodu mierzy się ekstrapolacją dochodową

popytu. Elastyczności dochodowe popytu są różne

nie tylko dla różnych produktów, ale także dla

różnych grup dochodowych czy różnych regionów

dla tego samego produktu. Dlatego tam, gdzie

można określić wahania w dochodzie na głowę

ludności dla grup o różnych dochodach i różnych

regionów, analiza powinna być rozszerzona o

poszczególne sektory zawodowe, społeczno-

gospodarcze i geograficzne.

Badania i rozwój (5)

Formuła określająca współczynnik elastyczności

dochodowej popytu ma postać:
Q

2

– Q

1

Y

p1

+ Y

p2

E

y

= ------------ - -------------

Y

p2

– Y

p1

Q

1

+ Q

2

Gdzie:
Ey – współczynnik elastyczności dochodowej popytu na produkt
Q1 – wielkość popytu w roku podstawowym
Q2 – popyt w kolejnych badanych latach
Yp1 – dochód na głowę w roku bazowym
Yp2 – dochód na głowę ludności w kolejnych latach obserwacji
Ey>1 – popyt elastyczny Ey<1 popyt nie jest elastyczny

Badania i rozwój (6)

Cenowa elastyczność popytu określa

stosunek względnych zmian wielkości
popytu do względnych zmian ceny,
względem formuły:
Q

1

- Q

0

Q

1

+ Q

0

Q

1

–

Q

o

P

1

+

P

0

E

p

=---------- = ----------- * ----------

P

1

– P

0

P

1

– P

0

Q

1

+ Q

0

P

1

+ P

0

Gdzie: Ep – cenowy współczynnik elastyczności
Q1 – nowy poziom popytu Q0 – istniejący poziom

popytu

P0 – cena obecna P1 – nowa cena

Badania i rozwój (7)

Popyt na produkt określany jest także przez

ceny wyrobów uzupełniających i
zastępczych. Często trzeba określić
wahania cen jakich wyrobów, mogą
wpłynąć na rozpatrywany popyt. Określa
to elastyczność krzyżowa popytu.

Badania i rozwój (8)

Metoda finalnego zastosowania produktu jest

szczególnie przydatna do oceny

zapotrzebowania na półprodukty. Polega ona na

tym, że:

Określa się wszystkie możliwe zastosowania

produktu, włączając zastosowania w innych

gałęziach przemysłu, bezpośrednią konsumpcję

oraz eksport i import.

Określa się lub szacuje współczynniki

przepływów międzygałęziowych dla produktu i

gałęzie, które wykorzystują dany produkt;

możliwe jest wtedy określenie popytu na produkt

(konsumpcja skorygowana o saldo handlu

zagranicznego) na podstawie prognozowanych

wielkości gałęzi zużywających dany produkt.

Badania i rozwój (9)

Badania produktu i technologii

powiązane są z cyklem życia
produktu i technologii.

Typowa krzywa cyklu życia produktu jest

krzywą cykliczną, zbliżoną do paraboli i
można ją podzielić na szereg faz, z
których każda charakteryzuje różne
problemy ekonomiczne, organizacyjne i
zarządcze.

Badania i rozwój (10)

Badania i rozwój (11)

W fazie wprowadzenia produktu na rynek

wielkość sprzedaży jest mała, ale charakteryzuje

się powolnym wzrostem; Jeśli produkt spotka się z

akceptacją nabywców następuje okres szybkiego

wzrostu sprzedaży charakterystyczny dla fazy

drugiej. Sprzedaż pod koniec tej fazy osiąga

najwyższy poziom. Jednocześnie zmniejsza się

liczba potencjalnych nowych nabywców, co

powoduje osłabienie tempa wzrostu sprzedaży,

choć nadal utrzymuje się ono na wysokim

poziomie. Produkt stopniowo przechodzi do fazy

dojrzałości, w której wielkość sprzedaży rośnie

bardzo powoli lub jest stabilna. Pod koniec tej

fazy rozpoczyna się najpierw powolne, a potem

dość znaczne zmniejszenie zbytu. Produkt

stopniowo przechodzi do fazy spadku kończącej

się całkowitym wycofaniem go z rynku.

Badania i rozwój (12)

Cykl życia produktu sugeruje kierunek polityki

przedsiębiorstwa w ramach poszczególnych faz:

1.Należy jak najszybciej przejść do fazy

wprowadzenia do fazy wzrostu, aby

zminimalizować straty;

2.Powinno dążyć się do maksymalnego wydłużenia

fazy wzrostu, w której jest zapewnione

zwiększenie się wielkości sprzedaży i zysków;

3.Powinno starać się wydłużyć fazy dojrzałości

dopóki zyski nie zaczną gwałtownie spadać

(chyba, że już wcześniej istnieje możliwość

rozszerzenia sprzedaży i zwiększenia zysków

poprzez zastąpienie produktu dojrzałego nowym).

Koncepcja cyklu życia produktu jest słuszna niemal

dla wszystkich towarów trwałej konsumpcji oraz

większości maszyn i urządzeń.

Badania i rozwój (13)

Długość cyklu życia produktów istotnie różni

się w zależności od ich rodzajów. Generalnie
obserwuje się tendencję skracania
długości całego cyklu oraz przesunięć
w poszczególnych fazach. Obecnie fazy
wprowadzenia i wzrostu ulegają
wydłużeniu, natomiast faza dojrzałości
czasami znacznie się skraca.

Każda faza cyklu życia produktu

charakteryzuje się koniecznością stosowania
odmiennych strategii marketingowych.

Badania i rozwój (14)

Koncepcja cyklu życia technologii jest bardzo

przydatna przy alokacji środków na badania i
rozwój. Pojawiła się w ślad za cyklem życia
produktu i cyklem życia dziedziny działalności.

W fazie pierwszej przedsiębiorstwo musi ponieść

znaczne koszty na rozwój technologii, zanim
efekty tych inwestycji zaczną być wyraźnie
odczuwalne. W fazie drugiej skumulowanie
odpowiedniej wiedzy i umiejętności, w wyniku
czego rozwój postępuje bardzo szybko. W fazie
trzeciej rozwój staje się ponownie wolniejszy,
ponieważ technologia zbliża się do kresu swego
życia.

Krzywa S-kształtna rozwoju

technologii

Efektywn
ość
zastosow
ań

Nakłady
skumulowa
ne

Początek prac
wdrożeniowyc
h

Kres
technolog
ii

Badania i rozwój (16)

Rozwojem przedsiębiorstwa – określa się

ukierunkowany proces zmian ilościowych i
jakościowych (strukturalnych,
technologicznych, kulturowych itp.)
wykazujących określonego rodzaju stosunkowo
trwałą tendencję, sprzyjających przetrwaniu,
stabilności i rozwojowi danej organizacji.

Wyróżnia się dwie drogi rozwoju:
 specjalizację;
Dywersyfikację
Realizowane w formie wewnętrznej lub

zewnętrznej.

Badania i rozwój (17)

Specjalizacja – polega na zaangażowaniu się

przedsiębiorstwa w jedną wybraną dziedzinę

działalności i skoncentrowaniu na niej

całego własnego potencjału w celu

osiągnięcia w tej dziedzinie możliwie

najwyższych umiejętności i uzyskanie dzięki

temu decydującej przewago konkurencyjnej.

Nie wszystkie fazy cyklu życia dziedziny są

sprzyjające specjalizacji. Nie należy się

specjalizować w dziedzinach, które weszły

już w stadium dojrzałości, lecz w tych, które

się znajdują w fazach wcześniejszych i

stwarzają zachęcające możliwości rozwoju.

Badania i rozwój (18)

W fazach dojrzałości i schyłku pozycje rynkowe

są już utrwalone, a przedsiębiorstwo ma do
wyboru albo utrzymywanie wcześniej
rozwiniętych rodzajów działalności, albo ich
intensyfikowanie, albo też otwarte
przerzucenie się na nową działalność
(dywersyfikacja).

Rozwój przedsiębiorstwa przez specjalizację

powinien być stosowany tak długo, aż
przedsiębiorstwo uzyska w danej dziedzinie
zdecydowaną i trwałą przewagę nad swoimi
konkurentami.

Rodzaje specjalizacji

Badania i rozwój (20)

Dywersyfikacją – określa się takie działania,

które polegają na zmianie dziedziny

działalności przedsiębiorstwa lub poszerzeniu

zakresu dotychczasowej specjalności.

Każda strategia dywersyfikacji polega na

mniejszym lub większym wykorzystaniu

zjawiska synergiczności nowej działalności z

podstawową dziedziną aktywności danego

przedsiębiorstwa.

Proces ten może opierać się na trzech

podstawowych kryteriach:

1.Kryterium geograficznym (dywersyfikacja

terytorialna)

2.Kryterium powiązań (dywersyfikacja pionowa)
3.Kryterium dziedziny działalności

(dywersyfikacja pozioma)

Badania i rozwój (21)

Dywersyfikacja terytorialna – polega na

wychodzeniu przedsiębiorstwa poza jego
dotychczasowy rynek i penetrowaniu
obszarów o odmiennej kombinacji
kluczowych czynników sukcesu. Jeśli
nawet produkty wytwarzane i
sprzedawane przez przedsiębiorstwo
pozostają podobne, to zmieniają się sieci i
reguły ich dystrybucji, co często oznacza
wchodzenie w nowy sektor, z zasadniczo
odmiennymi warunkami powodzenia.

Badania i rozwój (22)

Dywersyfikacja pozioma – polega na

wchodzeniu przedsiębiorstwa w nowe dla
niego dziedziny działalności. Najczęściej
takie dziedziny są synergiczne, bądź
komplementarne względem jego
podstawowej działalności.

Dywersyfikacja pionowa – polega na

integracji przedsiębiorstwa z innymi w
tym samym łańcuchu gospodarczym.
Integracja pionowa w tył oznacza kierunek
dostawców, natomiast integracja pionowa
w przód oznacza kierunek nabywców.

Badania i rozwój (23)

Procesy specjalizacji i dywersyfikacji mogą

pójść dwiema drogami, tzn. rozwoju

wewnętrznego i rozwoju zewnętrznego.

Rozwój wewnętrzny jest drogą lepszą przy

zastosowaniu strategii specjalizacji w

dziedzinie znajdującej się w fazie wzrostu.

Natomiast strategia dywersyfikacji wymaga od

przedsiębiorstwa własnej innowacyjności i

uczenia się nowych specjalności.

Rozwój wewnętrzny polega zwykle na

własnych inwestycjach rzeczowych.

Rozwój zewnętrzny może być realizowany

przez zakup udziałów innych firm, fuzje oraz

alianse strategiczne.

Produkcja

Produkcją przedsiębiorstwa określa się

działalność polegającą na przetwarzaniu
czynników produkcji na wyroby i usługi potrzebne
do spożycia i inestycji.

Czynnikami produkcji w ujęciu ekonomicznym

są zużywane w jej procesie zasoby, które
obejmują trzy zagregowane grupy: pracę, kapitał
i ziemię.

Funkcją produkcji określa się stosunek między

wielkością produkcji danego wyrobu (Q) a
potrzebnymi do jej wytworzenia nakładami
czynników produkcji (L, K, Z), które mogą być
stosowane w różnych proporcjach. Czynniki
produkcji są w pewnym zakresie substytucyjne.

Produkcja (2)

Gdy ilość stałego czynnika produkcji (kapitału) w

stosunku do ilości czynnika zmiennego (pracy) jest
bardzo duża, zwiększenie ilości pracy przynosi
więcej niż proporcjonalny przyrost produktu. Po
pewnym czasie dodawania jednostek pracy
proporcja kapitału do pracy wyrównuje się, po
czym każda dodatkowa jednostka pracy przynosi
coraz to mniejszy przyrost produktu, aż w końcu
dalsze zwiększenie ilości pracy w ogóle przestaje
go przynosić. Zjawisko to określa się prawem
malejących przychodów. Jego przyczyną jest
ograniczona możliwość substytucji jednego
czynnika produkcji na drugi i malejąca krańcowa
technologiczna stopa substytucji.

Produkcja (3)

Krańcową produktywnością określa się

dodatkowy przyrost produktu (ΔQ), jaki

zostaje uzyskiwany w wyniku zwiększenia o

jednostkę czynnika C i zachowania

wszystkich pozostałych czynników w nie

zmienionej ilości:

ΔQ
KMC

1

= -----

ΔC

1

Zapewnienie przedsiębiorstwu maksymalnych

zysków wymaga, ażeby stosunki krańcowych

produkcyjności poszczególnych czynników do

ich cen (p) były dla wszystkich czynników

równe.

Produkcja (4)

W ujęciu rzeczowym czynnikami produkcji są:
1.

Środki techniczne produkcji – teren zakładu

przemysłowego i powierzchnia produkcyjna,
wyposażenie technologiczne, budynki i
budowle, instalacje rurowe, energetyczne, sieci
informacyjne.

2.

Przedmioty pracy - materiały, półfabrykaty

przeznaczone do dalszej produkcji lub montażu;

3.

Czynniki energetyczne – woda, gazy i

sprężone powietrze, ciepło i czynniki
oziębiające, energia elektryczna, paliwa stałe i
gazowe.

Produkcja (5)

4. Czynnik ludzki (załoga) – personel

inżynieryjno-techniczny, personel
wykonawczy, personel administracyjno-
biurowy, personel zarządzający, podstawowe
relacje uposażeń i warunki podejmowania
decyzji, warunki pracy i płynność załogi;

5. Informacje – prognozy i informacje

rynkowe, informacje o konstrukcji wyrobu i
funkcjach użytecznych, informacje o jakości i
koszcie własnym, decyzje związane z
postulowanym programem producji,
doświadczenie produkcyjne załogi;

Produkcja (6)

6. Kapitał – zamrożony w środkach

technicznych produkcji, kapitał
zamrożony w materiałach, półwyrobach i
wyrobach gotowych, kapitał finansowy w
kasie, bankach i u klientów – forma
obiegu kapitału i stopa dyskonta.

Produkcja (7)

W wyniku realizacji procesu produkcji

otrzymuje się:

Wyroby przemysłowe;
Usługi produkcyjne;
Braki produkcyjne i surowce wtórne;
Szkodliwe odpady zanieczyszczające

środowisko – ścieki, wyziewy, odpady
stałe i śmieci, hałas.

Produkcja (8)

Wyróżnia się trzy podstawowe typy produkcji:

jednostykową, seryjną i masową.

Produkcja jednostkowa – jest to taki typ

produkcji, w którym liczba wykonywanych
jednorazowo wyrobów wynosi zazwyczaj jedną
lub kilka sztuk;

Produkcja seryjna – jest to taki typ produkcji, w

którym liczba wyrobów wykonywanych
jednorazowo jest większa i tworzy tzw. Partię lub
serię. Produkcja seryjna może być
niepowtarzalna, czyli jednorazowa lub
powtarzalna. Okresy powtarzalności mogą być
jednakowe, np. miesiąc, kwartał, albo zmienne i
nieregularne.

Produkcja (9)

W zależności od liczby sztuk wyrobu, wykonywanych

jednorazowo w serii, rozróżnia się produkcję

drobno-, mało-, średnio- lub wielkoseryjną.

Seria produkcyjna – jest to zadysponowana do

produkcji ilość wyrobów określonego rodzaju lub

konstrukcji. Wielokrotne serie produkcyjne w

produkcji powtarzalnej mogą dotyczyć tej samej,

czyli podobnej ilościowo wielkości serii

wykonywanej według tego samego konstrukcyjnego

wyrobu i według tej samej dokumentacji.

Produkcja masowa – jest to produkcja, w której

liczba wyrobów wykonywanych w okresie produkcji

jest tak wielka, że na stanowiskach roboczych

wykonuje się ciągle tę samą pracę przez cały okres

produkcji.

Produkcja (10)

Procesem produkcyjnym określa się

uporządkowany ciąg działań służący
przekształceniu czynników produkcji w
produkt finalny. Proces produkcyjny dzieli
się na:

Proces podstawowy (wytwórczy), w

którym można wydzielić fazy produkcyjne
charakteryzujące się swoistą technologią;

Procesy pomocnicze np. transportu,

magazynowania, kontroli itp.

Produkcja (11)

Strukturą technologiczną procesu

produkcyjnego określa się jego wewnętrzną

budowę technologiczną. W jej ramach wydziela się

operacje, zabiegi, czynności, ruchy.

Operacją nazywa się zespół czynności, czyli część

określonego procesu produkcyjnego realizowaną

na jednym stanowisku;

Zabiegiem nazywa się tę część operacji, jaka jest

wykonywana przy jednym zamocowaniu

przedmiotu na obrabiarce lub stole produkcyjnym;

Czynnością nazywa się tę część operacji, która

odnosi się do jednych i tych samych elementów,

na przykład: określonej obrabianej powierzchni,

narzędzia pracy, sposobu pracy, urządzenia

technicznego.

Ruch roboczy jest to najprostszy element

składowy zabiegu.

Produkcja (12)

Strukturą organizacyjną procesu

określa się sposób przebiegu działań przy
przekształceniu czynników produkcji w
finalny produkt.

Wyróżnia się następujące formy

organizacji: stacjonarną, niepotokową,
potokową.

Organizacja stacjonarna polega na

wykonywaniu całkowitego zadania przez
robotnika lub grupę robotników na
jednym stanowisku pracy.

Produkcja (13)

W niepotokowych formach organizacji proces

danego zadania jest podzielony na części lub

operacje; każdą z operacji wykonuje się na

wszystkich zadaniach całej serii, zanim

rozpocznie się realizację następnej operacji.

Niepotokowe formy organizacji mają często

przebieg cykliczny (powtarzalny w określonym

czasie);

Cyklem realizacji zadania (operacji, czynności)

określa się czas w którym jest ono wykonane.

Organizacja potokowa zakłada etapowe

wykonywanie zadań: po zakończeniu realizacji

etapu następuje natychmiastowe przekazanie

zadania do realizacji następnego etapu, gdzie

bezzwłocznie przystępuje się do wykonywania

prac; a zatem czasy niezbędne do realizacji

każdego z etapów zadania muszą być jednakowe.

Produkcja (14)

Miejsca w których realizowane są procesy

produkcyjne określa się stanowiskami

produkcyjnymi.

Linią produkcyjną określa się zespół powiązanych

wzajemnie stanowisk produkcyjnych

uszeregowanych według kolejności przebiegu

poszczególnych operacji w ramach procesu

produkcji danej części wyrobu. Linie produkcyjne

odpowiadają potokowemu przebiegowi produkcji.

Gniazdem produkcyjnym – określa się zespół

wyspecjalizowanych stanowisk produkcyjnych.

Gniazda produkcyjne są zorganizowane na

zasadzie specjalizacji technologicznej lub

przedmiotowej. Gniazda produkcyjne odpowiadają

niepotokowym przebiegom produkcji.

Produkcja (15)

Podejście grupowe, nazywane czasem

technologią grupową (GT) może stanowić

próbę połączenia zalet form niepotokowych i

potokowych. Oznacza ono poszukiwanie łączących

te formy podobieństw, a nie dzielących je różnic.

Identyfikuje się podobieństwa zadań (prac,

wyrobów) i tworzy się ich rodziny, a niezbędne do

ich wykonywania zasoby łączy się w gniazda.

Technologia grupowa (GT) polega na ustaleniu

typowego produktu dla zbioru wyrobów o

podobnej technologii wytwarzania. W celu

zastosowania technologii grupowej opracowuje się

system klasyfikacji i kodowania, który odnosi się

do konstrukcyjnych i technologicznych cech

wyrobów.

Produkcja (16)

Po sformułowaniu rodziny części można określić dla

niej pojęcie tzw. Wyrobu-przedstawiciela.

Pojęcie to odnosi się do takich wyrobów, które

mają wszystkie cechy wyrobów należących do

danej rodziny.

Wyrób taki nie koniecznie musi istnieć w

rzeczywistości, ale sama jego koncepcja jest

wyjątkowo użyteczna. Istniejące maszyny bada się

pod kątem możliwości stworzenia takich grup,

które najlepiej będą nadawać się do wytworzenia

danej rodziny wyrobów. Następnie tak

wyodrębnioną grupę maszyn przemieszcza się

fizycznie w zakładzie i tworzy gniazdo

produkcyjne. Zastosowanie w komórce GT

automatyzacji i sterowania komputerowego daje w

efekcie system produkcyjny (ESP)

Produkcja (17)

Jako elastyczny system produkcyjny może

być potraktowana komórka GT mająca

następujące udogodnienia:

Sterowane komputerowo obrabiarki zdolne do

samodzielnego przezbrajania się na podstawie

polecenia przekazanego im przez komputer;

Urządzenia mogące przemieszczać obrobione

przedmioty od jednej obrabiarki do drugiej w

odpowiednim czasie i w odpowiednim

ustawieniu przestrzennym, także na polecenie

wydane przez komputer (wózki automatyczne,

roboty);

Komputer łaczący obrabiarki i urządzenia

manipulacyjne.

Produkcja (18)

W nowoczesnej technologii produkcji duże znaczenie

ma robotyzacja i komputeryzacja procesów

produkcyjnych.

Robotyzacją (robotyką) określa się zastosowanie

robotów i manipulatorów w działalności wytwórczej.

Robot jest urządzeniem technicznym

programowalnym, przeznaczonym do automatycznej

manipulacji z możliwością wykonywania ruchów

względem kilku osi, zaopatrzonym w chwytaki lub

specjalne narzędzia robocze.

Manipulator jest robotem przeznaczonym najczęściej

do przenoszenia lub zmiany położenia przedmiotów i

wykonującym powtarzalny, zamknięty cykl ruchów o

określonych konstrukcją parametrach statycznych,

dynamicznych i energetycznych.

Produkcja (19)

Typowy robot składa się z trzch elementów:
1.Układu mechanicznego, czyli korpusu,

podstawy, mechanizmu dźwigni i łączników
poruszających się wokół wielu osi i
chwytaków;

2.Układu sterowania bez serwomechanizmu

(pracujące z mechanicznymi ograniczeniami i
wyłącznikami krańcowymi) lub z
serwomechanizmem (wykorzystujące sygnał
sprzężenia zwrotnego);

3.Układu zasilania hydraulicznego,

pneumatycznego, elektrycznego, lub ich
kombinacji.

Produkcja (20)

Trzy generacje robotów:
1.Roboty sterowane programowo z układem

otwartym – bez urządzeń służących do

obserwacji otoczenia („bez inteligencji”);

2.Roboty sterowane programowo w układzie

zamkniętym – wyposażone w urządzenia

czujnikowe służące do obserwacji otoczenia

(stykowe, wizualne) oraz mające możliwości

sprzętowe i programowe wykorzystania tych

obserwacji poprzez zmianę uprzednio

zaprogramowanych działań na zasadzie

sprzężenia zwrotnego.

3.Roboty samoprogramujące się („myślące”)

zdolne do samodzielnego wykonywania

zadań określonych w ogólny sposób,

wyposażone w elementy sztucznej

inteligencji, systemy ekspertowe itp.

Produkcja (21)

W pierwszej generacji robotów można wyróznić

cztery grupy:

1.O stałej kolejności działania – wykonują

kolejne kroki operacji w kolejności uprzednio

zaprogramowanej;

2.Roboty o zmiennej kolejności działania –

charakteryzują się możliwością zmiany informacji

sterujących za pomocą mikroprocesorów.

3.Roboty sterowane numerycznie – mają

możliwość zmiany kolejności, stanu oraz innych

poleceń przez dane cyfrowe wprowadzane do

maszyny. Programy poleceń mogą mieć postać

taśmy perforowanej, magnetycznej, fali radiowej,

impulsu elektromagnetycznego lub mogą być

wczytywane z pulpitu sterowniczego.

Produkcja (22)

4. Roboty recepcyjne – pracują od punktu

do punktu z bazą startu i zatrzymania się.
Robot wyposażony jest w pamięć służącą
do przechowywania instrukcji operatora.
Proces uczenia operator realizuje za
pomocą regulatorów, którymi naprowadza
on ramiona robota do żądanego kroku
operacji. Połączenie to rejestruje się przez
wciśnięcie guzika na tablicy rozdzielczej, a
następnie realizuje się następny krok aż
do zakończenia procesu. Robot następnie
powtarza wyuczony proces.

Produkcja (23)

Druga generacja

Druga generacja robotów ma pewien poziom

sztucznej inteligencji. Taka maszyna jest

wyposażona w sensory, które informują ją o

zewnętrznym świecie. To mogą być dotykowe

przełączniki nacisku, sensory bliskości, systemy

wizji. Sterownik przetwarza dane od całej sensoryki

i dostosowuje odpowiednio rozkaz dla robota. Te

urządzenia weszły do powszechnego użycia około

1980 r.

Generacja druga robotów może wykonywać rozkazy

bez potrzeby doglądania ich pracy przez ludzką

część personelu. Oczywiście, okresowe

sprawdzanie jest potrzebne, ponieważ maszyny

mogą zawsze ulec rozregulowaniu – i bardziej

kompleksowy system, może dłużej nie zadziałać.

Produkcja (25)

Trzecia generacja

Roboty trzeciej generacji zostały tylko wspomniane przez

Nakano, ale od opublikowania jego artykułu wiele rzeczy się

zmieniło. Dwie główne tendencje rozwijają się w kierunku

technologii "inteligentnego" robota. To są: robot autonomiczny

i robot-owad. Oba z tych kierunków wydają się być obiecujące.

Robot autonomiczny może pracować sam z sobą. Zawiera on

odpowiednie oprogramowanie by wykonywać prace w dużej

mierze bez funkcji nadzorującej go czy to przez zewnętrzny

komputer, czy też przez człowieka-nadzorcę. Dobrym

przykładem robota trzeciej generacji jest robot osobisty, jak

np. PaPeRo firmy NEC.

Są pewne rzeczy, które tylko autonomiczne roboty robią bardzo

dobrze. W tych przypadkach, wiele bezrozumnych robotów,

pracując pod kontrolą jednego komputera centralnego,

mogłoby zostać użyte na zasadzie architektury agentowej

(jeden pomaga innym). Tam, gdzie osobiste komputery są

wciąż "głupie", "inteligencja zbiorowa" może stać się

lekarstwem. Dostrzegają to ludzie tworzący roboty-owady.

Produkcja (26)

Czwarta generacja czyli trochę futurologii
Nakano nie napisał o niczym powyżej trzeciej

generacji robotów; jednakże, czwarta

generacja choć jeszcze niewidoczna, ma

poważne szanse na powstanie. Przykładem

tego mogłyby być roboty, które rozmnażają i

rozwijają się czy to częściowo, czy całkowicie

"pod napięciem". Wizję taką już nawet

nakreślił w swym głośnym artykule Bill Joy.

Piąta generacja robotów jest czymś, o czym

nikt jeszcze nie marzył w ogóle – ale jeszcze

nie zostało powiedziane ostatnie słowo.

Produkcja (27)

Zastosowanie robotów w

konwencjonalnych systemach
produkcyjnych może zwiększyć ochronę
pracy poprzez odsunięcie operatora od
czynności szkodliwych lub niebezpiecznych,
natomiast nie przynosi efektów
ekonomicznych.

Efekty ekonomiczne zastosowania

robotów można uzyskać jedynie w produkcji
wspomaganej komputerowo, stosując roboty
jako element wyposażenia automatycznych
stanowisk pracy i ich modułów, oraz w
liniach produkcyjnych.

Produkcja (28)

W technologii wśród systemów wspomagania

komputerowego wyróżnia się:

CAD (computer-aided design) – wykorzystanie

komputerów do projektowania części i

produktów oraz do symulacji ich

funkcjonowania w sposób, który eliminuje

konieczność budowy prototypów.

CAM (computer-aided manufacturing) –

wykorzystanie komputerów do planowania i

sterowania procesami wytwarzania.

CIM lub CAD/CAM (computer-integrated

manufacturing) – zintegrowane zastosowanie

komputerów, maszyn, urządzeń w

kompleksowo pojętym wytwarzaniu.

Produkcja (29)

Oprócz czynności związanych z rozwojem

wyrobów, CIM obejmuje również inne
zadania wynikające z realizacji zadań:
planowanie i sterowanie produkcją,
opracowanie ofert dla klientów, a także
kalkulację kosztów.

Produkcja (30)

Do pomiaru produkcji przedsiębiorstwa stosuje

się mierniki naturalne, umowne i wartościowe.

Mierniki naturalne są oparte na fizycznych

jednostkach miary długości, masy,
powierzchni, objętości, energii, albo są
wyrażane w sztukach. W ilościowym pomiarze
wielkości produkcji za pomocą mierników
naturalnych należy niekiedy posługiwać się
dwoma lub trzema miernikami naturalnymi
ponieważ jedna jednostka miary nie określa w
sposób wyczerpujący wartości użytkowej
danego wyrobu gotowego.

Produkcja (31)

Mierniki umowne – umożliwiają

przeliczenie produkcji różnorodnej, w
ramach grup asortymentowych, na
określony produkt lub produkt umowny -
np. wódkę na spirytus 100%.

Mierniki wartościowe – wyraża się w

cenach bieżących (cenach zbytu, lub
cenach transakcyjnych) i w cenach stałych
(przy badaniu dynamiki produkcji).

Ze względu na udział pracy własnej i

przeniesionej dzieli się je na mierniki
produkcji netto i brutto.

Produkcja (32)

Podstawowymi miernikami produkcji brutto

są produkcja towarowa i produkcja

globalna.

Produkcja towarowa obejmuje wartość

wytworzonej produkcji przemysłowej

przeznaczonej do sprzedaży, w tym:

Wartość wyrobów gotowych;
Wartość sprzedaży półwyrobów i części;
Wartość usług przemysłowych, które mogą

być świadczone (na zewnątrz

przedsiębiorstwa, na rzecz własnej

działalności inwestycyjnej, na rzecz własnej

działalności finansowo wyodrębnionej, a także

na inne cele mieprodukcyjne).

Produkcja (33)

Produkcję towarową oblicza się ze wzoru:

P

t

= W

w

+ W

pc

+ W

up

Ww – wartość wytwarzanych wyrobów gotowych;
Wpc – wartość sprzedanych półwyrobów i części;
Wup – wartość świadczonych usług przemysłowych.
Produkcję globalną oblicza się ze wzoru:

P

g

= P

t

+ ΔP

n

Pt – wartość produkcji towarowej
ΔP

n

– różnica wielkości zapasów produkcji w toku,

zapasów półfabrykatów oraz zapasów narzędzi,

materiałów pomocniczych własnej produkcji,

przeznaczonych do zużycia wewnętrznego.

Produkcja (34)

Do podstawowych mierników produkcji netto

zalicza się produkcję czystą i produkcję
sprzedaną.

Produkcja czysta jest to wartość nowo

wytworzona w przedsiębiorstwie w określonym
czasie, stanowi przeto wynik jego przemysłowej
działalności. Miernik ten nie uwzględnia
rezultatów pozostałych rodzajów zasadniczej
działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.

W przedsiębiorstwie przemysłowym produkcję

czystą oblicza się przez odjęcie od produkcji
globalnej w cenach sprzedaży netto (bez podatku
od towarów i usług) kosztów materialnych
produkcji globalnej.

Produkcja (35)

Do obliczenia produkcji czystej służy wzór:

P

cz

= P

g

- K

mt

Gdzie:
P

g

– wartość produkcji globalnej

K

mt

– koszty materialne.

Oblicza w ten spsób produkcja skłąda się z

dwóch podstawowych elementów, a

mianowicie z kosztów materiałowych, do

których zalicza się wynagrodzenie wraz ze

świadczeniami na rzecz pracowników,

podatki, opłaty i koszty usług

niematerialnych, oraz z podatku akcyzowego

i zysku ze sprzedaży produktów.

Produkcja (36)

Produkcja netto jest różnicą między

wartością sprzedaży w cenach zbytu
(skorygowaną o podatek akcyzowy,
dotacje przedmiotowe oraz ujemne i
dodatnie rozliczenia wyrównawcze w
eksporcie) a kosztami materialnymi bez
amortyzacji.

Głównymi elementami produkcji sprzedanej

netto są oprócz zysku ze sprzedaży
koszty wynagrodzeń wraz ze
świadczeniami na rzecz pracowników i
koszt amortyzacji.

Produkcja (37)

Wartość produkcji sprzedanej netto oblicza się

ze wzoru:

P

sn

= (P

sz

+ D

pt

+ U

re

– P

a

– D

re

) – (K

mt

- K

a

)

Gdzie:
P

sz

– przychody ze sprzedaży produktów

według cen sprzedaży netto;

D

pt

– dotacje przedmiotowe;

U

re

– ujemne rozliczenia (dopłaty)

wyrównawcze w eksporcie;

P

a

– podatek akcyzowy;

D

re

– dodatnie rozliczenia (obciążenia)

wyrównawcze w eksporcie;

K

mt

– koszty materialne;

K

a

– koszty amortyzacji.

Dziękuję za uwagę