Badanie narządów układu krążenia

Tomasz Magoń

Propedeutyka medycyny
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 2006

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Etapy badania pacjenta:

1. wywiad
2. badanie fizykalne

(oglądanie, obmacywanie, opukiwanie, osłuchiwanie)

3. badania dodatkowe

Na podstawie 1, 2 i 3 stawiamy rozpoznanie czyli

diagnozę

.

(rozpoznanie wstępne)

Następnym etapem jest

różnicowanie

.

Następnie zastanawiamy się nad

leczenie

m i

rokowanie

m.

Na podstawie przebiegu choroby i wykonanych badań
stawiamy

rozpoznanie ostateczne

.

Wywiad

Propedeutyka medycyny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Wywiad

Dolegliwości ze strony układu krążenia

- duszność
- sinica
- bóle klatki piersiowej
- nierówne bicie serca / palpitacje / kołatanie /
- wolne bicie serca / szybkie bicie serca
- wymioty
- bóle kończyn
- parestezje, zaburzenia czucia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Duszność

- uczucie braku powietrza, zazwyczaj połączone z

wykonywanymi

z wysiłkiem ruchami oddechowymi

Duszność pojawia się w chorobach układu oddechowego,

układu

krążenia, w cukrzycy, niewydolności nerek, chorobach

OUN,

w gorączce i skrzywieniu kręgosłupa.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Choroby układu krążenia

powodujące duszność to stany

powodujące przekrwienie bierne płuc:

- zwężenie lewego ujścia żylnego (zastawka

przedsionkowo - komorowa lewa)

- lewokomorowa niewydolność serca (niedomykalność
zastawki dwudzielnej, wady zastawki aortalnej,

nadciśnienie tętnicze, zawał serca, miażdżyca,
wrodzone wady serca.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Duszność

Początkowo pojawia się

duszność wysiłkowa

, później

duszność spoczynkowa

, aż wreszcie duszność typu

ortopnoe .

Ortopnoe

– bardzo silna duszność

spoczynkowa zmuszająca chorych do przybrania pozycji
siedzącej, opuszczenia nóg z łóżka i oparcia rąk.

Duszność może występować przez dłuższy czas, lub

pojawiać

się nagle –

duszność napadowa

.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bóle klatki piersiowej

- zmiany w ścianie klatki piersiowej
- skóry
- tkanki podskórnej
- nerwów
- mięśni
- układu kostno-stawowego

- choroby narządów wewnętrznych
- serce
- aorta
- płuca
- narządy i tkanki śródpiersia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bóle klatki piersiowej

Ból w dusznicy bolesnej ból pojawia się za mostkiem, jest
krótkotrwały, promieniuje do lewej kończyny górnej.
Występuje pod wpływem wysiłku fizycznego i szybko mija po jego
zakończeniu. Również zimno, czynniki psychiczne, obfity posiłek
powodują wystąpienie bólu. Po pewnym czasie pojawiają się bóle
spoczynkowe.

Ból w zawale serca jest silny, utrzymuje się długo, połączony z
niepokojem.
Pojawia się duszność i spadek ciśnienia.

Tętniak rozwarstwiający aorty – powoduje silne bóle przesuwające
się ku dołowi ciała.

W zatorze tętnicy płucnej i zawale płuca silnym bólom towarzyszy
kaszel
i krwioplucie.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bóle klatki piersiowej

W każdym przypadku występowania bólów klatki
piersiowej
powinno się określić ich cechy :
- umiejscowienie
- promieniowanie
- nasilenie, czas trwania, charakter
- z czym chory łączy występowanie bólu
- czy zmniejsza się po odpoczynku, zażyciu
nitrogliceryny
- jakie objawy im towarzyszą

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Nierówne bicie serca

- palpitacje / kołatanie / wolne bicie serca / szybkie bicie serca

Osoby zdrowe na ogół nie odczuwają bicia swego serca.

Zaburzenia rytmu serca
- tachykardia
- bradykardia
- pobudzenia dodatkowe
- migotanie lub trzepotanie przedsionków

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Wymiot

y

Wymioty mogą być
objawem towarzyszącym
zawałowi dolnej ściany
serca.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bóle kończyn

Bóle kończyn mogą być wywołane chorobami naczyń
obwodowych.
Bóle mogą powstawać w ścianach naczyń –
spowodowane ich stanem zapalnym, zakrzepowym
zapaleniem żył, zator tętniczy.
Bóle mogą powstawać również wskutek niedokrwienia
tkanek.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bóle kończyn

Zator tętniczy
– silny, nagły ból, zanik tętna

Zarostowe stwardnienie tętnic
– chromanie przestankowe.

Zakrzepowo – zarostowe zapalenie naczyń
– powoduje chromanie przestankowe i bóle spoczynkowe.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie fizykalne układu krążenia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie fizykalne układu krążenia

1. ciśnienie krwi
2. tętno (badanie tętnic obwodowych)
3. sinica
4. obrzęki
5. badanie klatki piersiowej (serca)
- uwypuklenia, tętnienia
- uderzenie koniuszkowe
- opukiwanie serca
- osłuchiwanie serca
6. badanie tętnic obwodowych

Ciśnienie krwi

Wg WHO za górną wartość ciśnienia tętniczego przyjmuje się

ciśnienie skurczowe

140 mmHg (18 kPa)

ciśnienie rozkurczowe

90 mmHg (12 kPa)

Warunki pomiaru:
Podstawowe - po spoczynku nocnym, 2 pomiary, średnia
Inne warunki pomiaru – przygodne

Łagodne – 140 do 159 / 90-99 mmHg
Umiarkowane – 160 do 179 / 100-109
Ciężkie – 180 do 209 / 110-119
Bardzo ciężkie - 210 i więcej / 120 i więcej

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Ciśnienie krwi mierzy się za pomocą
sfigmomanometru zegarowego lub
rtęciowego.

Pomiar najlepiej wykonać na ramieniu
lewym (słabiej rozwinięte mięśnie).

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Metody pomiaru:
1. Metoda Korotkowa.
2. Metoda Riva-Rocci

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Metod pomiaru ciśnienia krwi można podzielić na trzy grupy

1. pomiary krwawe (inwazyjne)

wprowadzenie do układu krwionośnego cewnika

wypełnionego fizjologicznym roztworem wodnym
NaCl kontrolowane przy wykorzystaniu aparatu RTG
z torem wizyjnym. Zaletą metod inwazyjnych jest
możliwość dokonania ciągłego pomiaru ciśnienia w
wybranych miejscach układu krążenia z dobrą
dokładnością

2. pomiary półkrwawe

wypreparowanie (odsłonięciu) odcinka tętnicy, i

przyłożenie do jej ścianki czujnika pomiarowego
połączonego

z manometrem

3. pomiary bezkrwawe

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie tętnic obwodowych

Oglądając i obmacując tętnice zwracamy uwagę na ich tętnienie.
W warunkach prawidłowych mogą być widoczne tętnice skroniowe.
U chorych z miażdżycą widoczne są również inne tętnice
– np. promieniowe.
W miarę narastania miażdżycy przebieg tętnic staje się coraz
bardziej wężykowaty. Tętnice uwypuklają się w miejscu tętniaków.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tętno

Mierząc tętno zwracamy uwagę na jego:

- częstość

- miarowość

- zachowanie w tętnicach jednoimiennych

Sfigmogram – graficznie zarejestrowany przebieg fali tętna

Technika badania sprowadza się do uciśnięta tętnicy w miejscu,
w którym leży bezpośrednio pod skórą czubkami dwóch palców
(bez kciuka).

Jest to cykliczne rozciąganie i kurczenie się ścian naczyń
krwionośnych spowodowane przepływem krwi (w rytmie akcji serca)
U zdrowych dorosłych osób prawidłowa wartość tętna waha się
w granicach 60-80 uderzeń na minutę.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tętno – miejsca pomiaru

Badania tętna dokonuje się na tętnicach powierzchownych.
Tętno najczęściej jest badane w trzech miejscach

- na tętnicy szyjnej
- na tętnicy udowej

- na tętnicy promieniowej (u dziecka poniżej 1 roku
życia na tętnicy ramiennej)

Badamy też tętno na tętnicy podkolanowej, skroniowej
i grzbietowej stopy.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie tętna na tętnicy szyjnej.

Kciuk i trzy duże palce ręki obejmują krtań.
Te trzy palce przesuwają się z boku do zagłębienia utworzonego
przez krtań i boczny mięsień szyjny. Tu powinno być wyczuwalne tętno.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie tętna tętnicy udowej.

Tętnica udowa jest wyczuwalna
w pachwinie: w jednej trzeciej
odległości pomiędzy kroczem
a grzebieniem kości biodrowej.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badanie tętna na tętnicy promieniowej.

Trzy palce jednej ręki przesuwają się do kłębu w kierunku łokcia.
W szczelinie utworzonej przez kość promieniową i ścięgna
zginaczy palców leży tętnica promieniowa.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Wyczuwanie tętna ramiennego u niemowlęcia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Sinica

Niebieskoczerwone lub niebieskoszare zabarwienie skóry i błon
śluzowych.
Najczęściej spowodowane odtlenowaniem hemoglobiny.
Sinica prawdziwa występuje gdy stężenie Hb odtlenowanej
wynosi 5g%

Może być sinica centralna i obwodowa.

Sinica ośrodkowa wynika z zaburzeń utlenowania krwi w
płucach, np.
w wadach serca.

Sinica obwodowa może być wynikiem niewydolności mieśnia
sercowego.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

- uwypuklenia, tętnienia

– u osób młodych na tle wrodzonych

wad serca i wysiękowego zapalenia osierdzia, tętniaka
części wstępującej aorty

- uderzenie koniuszkowe

– wywołane czynnością serca

wstrząsanie klatki piersiowej w lewym V międzyżebrzu, 1-2
palce na prawo od linii środkowo-obojczykowej.

- brak – u otyłych, zapalenie wysiękowe opłucnej, odma

opłucnowa

- wzmożone (unoszące) – u szczupłych, w nerwicach,

gorączce,

nadczynności tarczycy

- przesunięcia UK – na bok i ku górze lub dołowi – przy

przeroście

jam serca

Badanie klatki piersiowej (serca)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

-

opukiwanie serca

– wyróżniamy granice serca względne

i bezwzględne – pomocne przy
diagnozowaniu przerostów jam serca

-

osłuchiwanie serca

– konieczna znajomość miejsc rzutu

zastawek
na przednią ścianę klatki piersiowej i
miejsc
osłuchiwania poszczególnych
zastawek

-

drżenia „koci mruk”

– towarzyszy wadom serca i

szmerom,
zwłaszcza w zwężeniu zastawki
aortalnej
i mitralnej

Badanie klatki piersiowej (serca)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Rzut zastawek serca na
przednią ścianę klatki piersiowej

z. pnia płucnego
z.przeds-kom lewa
z. aortalna
z.przeds-kom
prawa

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Osłuchiwanie serca – miejsca osłuchiwania zastawek

Zastawka aortalna - 2 PMŻ przy prawym brzegu mostka

Zastawka tętnicy płucnej - 2 PMŻ przy lewym brzegu mostka

Zastawka dwudzielna - koniuszek serca

Zastawka trójdzielna - przyczep do mostka lewego 5 żebra

Punkt Erba – przyczep 3 lewego żebra do mostka

Zjawiska akustyczne serca – tony i szmery

Zjawiska akustyczne serca – tony i szmery

Pierwszy ton serca

– zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych

Drugi ton serca

– zamknięcie zastawek półksiężycowatych

Trzeci ton serca

– rozkurcz, wypełnianie komór

Szmery

– występują w warunkach patologicznych

Propedeutyka medycyny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badania dodatkowe kładu krążenia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

EKG

Rtg klatki piersiowej

Echokardiografia

Arteriografia / koronarografia

Angio CT

Angio MRI

ELEKTROKARDIOGRAFIA (EKG)

L

P

czerwona

czarna

żółta

zielona

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Odprowadzenie jednobiegunowe

Odprowadzenia przedsercowe V1 – V6

V1

– IV PMŻ przy prawym brzegu mostka

V2 – IV PMŻ przy lewym brzegu mostka

V3

– między V2 i V4

V4

– V PMŻ w linii środkowo-obojczykowej

V5

– na poziomie V4 w linii pachowej przedniej

V6

– na poziomie V4 w linii pachowej środkowej

Odprowadzenia kończynowe jednobiegunowe

aVR – prawe przedramie
aVL – lewe przedramie
aVF - lewe podudzie

L

P

Odprowadzenia
dwubiegunowe

I

II

III

F

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Załamki

P – początek depolaryzacji przedsionków
QRS – początek depolaryzacji mięśnia komór
T – szybka repolaryzacja komór

Szybkość przesuwu

- 25 mm/s
5 mm = 0,2 s
1 mm = 0,04 s

- 50 mm/s
5 mm = 0,1 s
1 mm = 0,02 s

PQ

PQ

Odcinki

PQ
ST

Odstępy

PQ
ST
QT

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Prawidłowy zapis EKG

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Patologiczne zapisy EKG

• zawał serca
• migotanie komór serca
• migotanie przedsionków
• zaburzenia rytmu serca

Zawał serca

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tachykardia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Bradykardia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Migotanie przedsionków serca z szybką akcją komór

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Migotanie komór serca

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Całkowity blok przedsionkowo-komorowy

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Echokardiografia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Echokardiografia

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Rtg klatki piersiowej – obraz prawidłowy

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Rtg klatki piersiowej – zwężenie zastawki aortalnej

Poszerzona aorta wstępująca i powiększona lewa komora serca.

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Koronarografia
– arteriografia tętnic wieńcowych

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

CT

Klatka piersiowa

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Angio CT

Aorta z odchodzącymi od niej tetnicami

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Angio CT

Obraz 3D aorty brzusznej

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Angio CT

Unaczynienie płuc

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Angio CT

Brzuszny odcinek aorty i unaczynienie nerek (3D)

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Serce i duże naczynia klatki piersiowej

Angio MRI

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

Badania biochemiczne w zawale serca

AspAt

– w zawale serca wzrost 2-15 razy, po 6 godz – do 5-7 doby

AlAt – wzrost 2-10 razy, początek 2 doba, do 7-14 doby

CPK

(CK, CK-MB) – wzrost 2-10 razy, początek 2-6 godzin, do 3-4 doby

GGTP – wzrost 2-5 razy
HBDH – wzrost 3-5 razy

Troponina T i I

– bardziej wiarygodne niż CPK

Mioglobina

– wczesny marker zawału

Leukocytoza – wzrasta w 2-3 dniu po zawale serca
OB. – wzrasta 2-7 dni po zawale i utrzymuje się 4-6 tygodni
Glukoza – stężenie wzrasta po zawale, pojawia się glikozuria

Na, K, Ca, Mg – stężenia elektrolitów ważne w zaburzeniach rytmu serca

Tomasz Magoń WSIiZ Rzeszów 2006

Propedeutyka medycyny

BIAŁKA MIĘŚNI lub
ENZYMY

WARTOŚCI

PRAWIDŁOWE

WZROST STĘŻENIA W SUROWICY

Początek

Szczyt

Powrót

MIOGLOBINA

Mężczyźni < 55 µg

/ l

Kobiety < 55 µg / l

Mocz < 0,3 µg / l

1 - 4 h

4 - 8 h

24 h

TROPONINA T

< 0,2 µg / l

3 - 8 h

12 - 72 h

7 - 14 dni

TROPONINA I

< 0,1 µg / l

3 - 8 h

12 - 24 h

7 - 14 dni

CK, CPK
Kinaza kreatynowa

40 +/- 20 IU / l

4 h

12 - 36 h

4 - 6 dni

Izoenzym
CK - MB

0,6 (0 - 1,4) IU / l

4 h

6 - 10 h

4 - 6 dni

AspAT, GOT
aminotransferaza
asparaginianowa

21 +/- 10 IU / l

4 - 6 h

24 - 48 h

4 - 6 dni

LDH
Dehydrogenaza
mleczanowa

70 - 300 IU / l

6 - 10 h

36 - 72 h

10 - 14 dni

HBDH
Dehydrogenaza
alfa - hydroksy-
maślanowa

55 - 140 IU / l

6 - 10 h

36 - 96 h

10 - 20 dni

Wskaźnik HBDH/LDH

0,6 - 0,8

zwiększa się w zawale mięśnia sercowego