PODSTAWY
PSYCHOPATOLOGII

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

PSYCHOPATOLOGIA
OGÓLNA

Psychopatologia jest dziedziną wiedzy

zajmującą się

-

opisywaniem

-

interpretowaniem

-

wyjaśnianiem

-

klasyfikowaniem zjawisk
psychicznych, które stanowią
odchylenie od prawidłowych
czynności psychicznych

Objawy i zespoły
psychopatologiczne

Objawy psychopatologiczne są to zjawiska dające
się stwierdzić w wywiadzie, bezpośrednim badaniu
lub obserwacji, które świadczą o nieprawidłowych
funkcjach psychicznych, przejawach życia
psychicznego i mają dla lekarza wartość
diagnostyczną, prognostyczną i terapeutyczną
Zespołami psychopatologicznymi nazywamy
określone stany zaburzeń psychicznych składające
się z objawów stałych, typowych i ewentualnie
objawów dodatkowych, charakteryzujące się
określonym przebiegiem (np. zespół depresyjny,
paranoiczny, maniakalny)

Analiza psychopatologiczna
obejmuje:

Informacje od pacjenta opisujące jego stany

wewnętrzne (przygnębienie, lęk, złość,

niepamięć, omamy, radość, szczęście)
Informacje badającego na podstawie

obserwacji pacjenta (niepokój ruchowy,

drżenie, ubóstwo ruchu, przyspieszenie lub

zwolnienie psychomotoryczne, bladość,

czerwienienie się)
Odczucia i reakcje badającego wynikające z

kontaktu z pacjentem (wrażenia spłycenia,

niedostosowania, zobojętnienia,

impulsywności, katatymi, paratymi,

paramimi)

Ograniczenia poznania

psychopatologicznego

(błędy i złudzenia badającego)

Niewłaściwe zachowanie badawcze:
-błąd sędziego (postawa wartościująca)
-błąd uprzedmiotowienia (asyntonia)
Niewłaściwy schemat poznawczy
-błąd ignorancji
-błąd doktryny (nadmiar sztywnych przekonań
Nieświadome oczekiwania lub uprzedzenia
wobec pacjenta (błąd tendencyjności)
-przecenianie spostrzeżeń pozytywnych
(efekt Galatei, Pigmaliona)
-przecenianie spostrzeżeń negatywnych
(efekt Golema)

Objawy psychopatologiczne a

przeżycia prawidłowe

Objawy homonomiczne różnią się od

przeżyć prawidłowych ilościowo czyli

nasileniem, czasem trwania,

nadmiarowością lub nieadekwatnością do

sytuacji, wpływem na funkcjonowanie i

mogą być źródłem cierpienia lub

dyskomfortu (np. smutek- nastrój obniżony

w zab. depresyjnym)
Objawy heteronomiczne różnią się od

przeżyć prawidłowych jakościowo, nie

występują u osób zdrowych psychicznie np.

urojenia i omamy (wyjątkiem są omamy

hipnagogiczne i hipnopompiczne).

Podział objawów
psychopatologicznych

Objawy zaburzeń czynności

poznawczych

Objawy zaburzeń czynności

emocjonalnych i aktywności

Objawy zaburzeń integracji

czynności psychicznych

Czynności poznawcze

Czynności poznawcze pozwalają człowiekowi

- rozpoznawać zjawiska środowiska
zewnętrznego i własnego organizmu
(spostrzeganie i uwaga)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy
o świecie (myślenie, język).

Czynności te umożliwiają adekwatne
reagowanie i wpływanie na zmieniające się
warunki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynności poznawcze

1. Spostrzeganie – odzwierciedlanie przedmiotów za

pomocą zmysłów.
2. Uwaga – ukierunkowanie czynności poznawczych,

mechanizm ograniczający nadmiar informacji.
3. Pamięć – czynność poznawcza, która polega na

utrwalaniu

(zapamiętywanie),

przechowywaniu,

rozpoznawaniu, odtwarzaniu informacji.
4. Myślenie – przetwarzanie informacji w wyobrażenia,

pojęcia, zdania, oraz operowanie nimi (analiza,

wnioskowanie, abstrahowanie, uogólnianie itd.) a

zatem tworzenie indywidualnego systemu wiedzy o

świecie, które umożliwia przystosowanie się do

wymogów życia.

Podział objawów zaburzeń

czynności poznawczych

Zaburzenia spostrzegania
Zaburzenia uwagi
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia myślenia

EMOCJE

Emocje - automatyczne, krótkie, złożone reakcje

organizmu; korelaty fizjologiczne widoczne na

zewnątrz
Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów

zachowania homeostazy, by przygotować

organizm do odpowiedniej reakcji
Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ

limbiczny, ciało jest obszarem ekspresji emocji
Pierwotne emocje - 4 pary:

smutek-radość (szczęście), odraza-akceptacja,

strach-złość, zdziwienie-oczekiwanie
Uczucia to refleksyjne, obrazy stanu mózgu

wywołane emocjami, są prywatne, łatwe do

ukrycia, umysł jest obszarem, w którym się

pojawiają.
Zaangażowana jest głównie kora mózgu

EMOCJE

Pojęcia: emocje, uczucia, afekty często używane są
zamiennie
Emocje wyrażają stosunek człowieka do innych osób,
rzeczy, zjawisk, do siebie, swego organizmu lub
własnego działania. Mają funkcję informacyjną,
motywującą do działania i energetyzującą, a więc
nadają dynamikę i kierunek przeżyciom i zachowaniom
Uczucie określa emocje o bardziej złożonym i
subtelnym charakterze (np. uczucie miłości, przyjaźni,
lekceważenia, pogardy)
Afektem tradycyjnie określano silniejsze i prostsze
emocje (np. radość, gniew, wściekłość, pożądanie,
złość, wstręt) Najczęściej afekt w kontekście oceny
stanu psychicznego oznacza obserwowaną,
zewnętrzną ekspresję emocji, odbieraną przez inną
osobę.

OCENA EMOCJI I PODZIAŁ

Proporcja przyjemność-przykrość

-przyjemność (miłość, radość, szczęście,

satysfaskcja)

-przykrość (cierpienie, lęk, rozpacz, gniew,

wstręt)
Proporcja symbioza- separacja (libido-

agresja)

Zaburzenia emocji dzielimy na:

      1. Zaburzenia nastroju
     2. Zaburzenia afektu
3. inne zaburzenia emocjalne

Zaburzenia aktywności (czynności

motorycznych i motywacyjnych)

Motywacja – mechanizmy
zaangażowane w uruchomienie,
ukierunkowanie, podtrzymanie i
zakończenie działania (wola, dążenie,
działanie)

Motywacje tradycyjnie przedstawia
się jako zwiększenie lub zmniejszenie
napędu psychomotorycznego

Zaburzenia aktywności

podział

Zaburzenia aktywności ruchowej

Zaburzenia aktywności impulsywnej

Zaburzenia aktywności złożonej
-intencjonalnej

Zaburzenia integracji czynności

psychicznych dzielą się na:

Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia orientacji auto i allopsychicznej
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia osobowości

Czynności integracyjne odzwierciedlają wysiłek

organizmu aby scalić wiedzę, dynamikę i kierunek

swego działania w celu sprawnego funkcjonowania.

Zaburzenia integracji czynności psychicznych

zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia

człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając

dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i

potrzeb.

ZABURZENIA CZYNNOŚCI
POZNAWCZYCH

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

Czynności poznawcze

Czynności poznawcze pozwalają człowiekowi

- rozpoznawać zjawiska środowiska
zewnętrznego i własnego organizmu
(spostrzeganie i uwaga)
- utrwalać je (pamięć)
- scalać w spójny system indywidualnej wiedzy
o świecie (myślenie, język).

Czynności te umożliwiają adekwatne
reagowanie i wpływanie na zmieniające się
warunki zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynności poznawcze

1. Spostrzeganie – odzwierciedlanie przedmiotów za

pomocą zmysłów.
2. Uwaga – ukierunkowanie czynności poznawczych,

mechanizm ograniczający nadmiar informacji.
3. Pamięć – czynność poznawcza, która polega na

utrwalaniu

(zapamiętywanie),

przechowywaniu,

rozpoznawaniu, odtwarzaniu informacji.
4. Myślenie – przetwarzanie informacji w wyobrażenia,

pojęcia, zdania, oraz operowanie nimi (analiza,

wnioskowanie, abstrahowanie, uogólnianie itd.) a

zatem tworzenie indywidualnego systemu wiedzy o

świecie, które umożliwia przystosowanie się do

wymogów życia.

Podział objawów zaburzeń

czynności poznawczych

Zaburzenia spostrzegania
Zaburzenia uwagi
Zaburzenia pamięci
Zaburzenia myślenia

Zaburzenia spostrzegania

Złudzenia (iluzje) – zniekształcone spostrzeżenia, realnie
istniejących zjawisk lub przedmiotów. Złudzenia mogą być
fizjologiczne, gdy występują

w warunkach utrudniających

właściwe rozpoznanie bodźca np. pod wpływem strachu,
zmęczenia, ciemności) i są korygowane oraz złudzenia
patologiczne, których przeżywający nie koryguje mimo
dowodów błędności.
Omamy (halucynacje)– są spostrzeżeniami pojawiającymi
się bez zewnętrznego bodźca, które mają następujące
ważne cechy charakterystyczne:
- dla pacjenta omamy są dokładnie tym samym, czym są
prawidłowe doznania zmysłowe, tzn. są dla niego realne.
Zatem, pacjent nie ma wglądu w swoje nieprawidłowe
przeżycia.
- są odbierane jako zewnętrze doznania z jednego z pięciu
narządów zmysłu (słuchu, wzroku, smaku, zapachu, dotyku)
i odróżniane są od myśli, pojęć, wyobrażeń czy fantazji.

Zaburzenia spostrzegania

C. Pseudoomamy (pseudohalucynacje), omamy rzekome)

– spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z

zewnątrz, różnią się od halucynacji tym, że pojawiają się w

subiektywnej wewnętrznej przestrzeni umysłu, a nie są

odbierane poprzez narządy zmysłu. Opisywane są jako

doznania odbierane „wewnętrznym uchem” lub „oczami

duszy”, umiejscawiane w obrębie własnego ciała, np. w

głowie, w klatce piersiowej, brzuchu; towarzyszy im poczucie

realności.

D.

Parahalucynacje

(paraomamy,

halucynoidy)–

spostrzeżenia powstające bez bodźców działających z

zewnątrz, których chory nie traktuje jako realnych zjawisk.

Zalicza się do nich automatyzmy sensoryczne (np. błyski,

szmery, dziwny smak lub zapach, pojedyncze słowa,

melodie). Objawy te najczęściej występują napadowo i

zwykle związane są z uszkodzeniem OUN (np. z padaczką).

W tradycji psychopatologii anglosaskiej nie ma rozróżnienia

na psudo- para – i halucynacje.

Zaburzenia uwagi i pamięci

1.   Do zaburzeń uwagi należą: uwaga nadmierna lub
niedostateczna przerzutność uwagi, zaburzenia skupienia
uwagi (koncentracji), niedostateczna trwałość uwagi,
niedostateczna

podzielność

uwagi,

niedostateczna

rozpiętość uwagi (zakres).
2.      Zaburzenia pamięci
W zależności od procesu przechowywania informacji pamięć
można podzielić na: bezpośrednią, krótkotrwałą lub
długotrwałą.
Pamięć bezpośrednia (zwana także pamięcią sensoryczną)
pozwala na przetworzenie ogromnej ilości docierających do
mózgu informacji z narządów zmysłu; informacja
zatrzymywana jest w pamięci na czas krótszy od sekundy.
Pamięć krótkotrwała (zwana także pamięcią pierwotną lub
operacyjną) ma ograniczoną pojemność ( zwykle obejmuje
naraz 7+/- 2 elementy, np. numer telefonu). Informacje te
zostają zwykle zapomniane po 15-30 sekundach, o ile nie są
utrwalone lub przekształcone w pamięć długotrwałą. Pamięć
krótkoterminową można ocenić w badaniu stosując test
powtarzania ciągu cyfr.

Pamięć długotrwała

W pamięci długotrwałej (zwanej pamięcią wtórną)

przechowywane są wszystkie przetworzone i

zrozumiane informacje, przez okres od kilku minut do

dziesiątek lat. Pamięć długotrwała dzieli się na pamięć

świeżą dotyczącą informacji zmagazynowanych w

pamięci kilka minut, godzin, dni, tygodni lub miesięcy

temu oraz pamięć odległą obejmującą informacje

zmagazynowane w wiele lat temu.

Pamięć długotrwała może być jawna lub ukryta.

Pamięć jawna (nazywana czasami pamięcią

deklaratywną) obejmuje wszystkie zapamiętane

informacje, które dostępne są świadomości i zatem

mogą być przekazane innym. Pamięć ukryta (czasami

określana pamięcią proceduralną) obejmuje wszystkie

informacje, które są przechowywane bez ich

uświadomienia sobie, np. umiejętność posługiwania

się językiem lub jazdy na rowerze.

Podział zaburzeń pamięci

A.

Zaburzenia ilościowe czyli dysmnezje,

B.

Zaburzenia jakościowe czyli paramnezje,

Do zaburzeń ilościowych należą:
·        hipermnezja -pamięć wzmożoną,
·        hipomnezja -pamięć osłabiona, ograniczona
·        amnezja -oznacza utratę możliwości

przechowywania (magazynowania) w pamięci nowych

informacji lub odtwarzania informacji wcześniej

zmagazynowanych. Amnezja może być spowodowana

chorobą mózgu (np. otępienie, uraz głowy) lub

czynnikami o charakterze stresorów emocjonalnych (np.

amnezja dysocjalna)

·        ekmnezja- tradycyjnie tym terminem określa się

też znaczne ograniczenie pamięci wydarzeń niedawnych

przy dość dobrze zachowanej pamięci wydarzeń

wcześniejszych)

Amnezja - podział

Amnezja następcza (amnezja anterograda) występuje

po zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję

i sprawia, że od tego momentu pacjent nie jest w

stanie magazynować w pamięci nowych informacji.

Amnezja następcza jest najczęściej wynikiem

uszkodzenia środkowych obszarów płata

skroniowego, szczególnie struktur hipokampa.

Amnezja wsteczna (amnezja retrograda) występuje po

zadziałaniu czynnika, który spowodował amnezję i

sprawia, że pacjent nie jest w stanie odtworzyć

informacji zapamiętanych przed zadziałaniem tego

czynnika, chociaż zachowana jest zdolność

magazynowania w pamięci nowych informacji.

Amnezja wsteczna jest najczęściej wynikiem

uszkodzenia kory czołowej lub skroniowej.

Zaburzenia jakościowe czyli

paramnezje dzielimy na



Pseudomnezje- fałszywe wspomnienia, np. :

omamy pamięciowe (fałszywe wspomnienia przeżywane jako
rzeczywiste), konfabulacje (nieświadome wypełnianie luki pamięciowej
fałszywymi informacjami, które pacjent podaje jako prawdziwe;
najczęściej występują w zespole Korsakowa, którego przyczyną jest
uszkodzenie podwzgórza i międzymózgowia, spowodowane jest
niedoborem tiaminy w przebiegu przewlekłego nadużywania alkoholu.

       Allomnezje- zniekształcone wspomnienia, np.

złudzenia pamięciowe czyli tzw. iluzje pamięci (zniekształcone
wspomnienia prawidłowo zapamiętanych zdarzeń),
złudzenia utożsamiające (błędna identyfikacja w czasie aktualnie
przeżywanej sytuacji np. deja vu –nowa sytuacja rozpoznawana jako
już widziana w przeszłości, deja vecu – jako już przeżywana, jamais vu
–znana sytuacja przeżywana jako nigdy nie widziana, jamais vecu –
jako

nigdy nie przeżywana).

        Represja pamięci- mechanizm obronny charakteryzujący się

nieświadomym zapominaniem nieakceptowanych myśli lub emocji

Zaburzenia myślenia- podział

Zaburzenia treści myślenia:

    Urojenia – fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością i/lub

niezgodne z obowiązującymi w danym środowisku poglądami i normami, które
chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie
koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności. Istotną cechą urojeń jest ich
chorobowy

kontekst

tj.

występują

zawsze

z

innymi

objawami

psychopatologicznymi (tym różnią się od kłamstwa, przesądu, omyłki, niewiedzy
itp.)

Podział

wg

treści

i

budowy.

Do najczęściej występujących urojeń należą: urojenia prześladowcze, ksobne
(odnoszące), oddziaływania, wpływu, nasyłania, zabierania i ugłośnienia myśli,
odsłonięcia, owładnięcia, niewierności małżeńskiej, hipochondryczne, depresyjne
(grzeszności, winy, poniżenia, zubożenia, nihilistyczne), wielkościowe.

 Idea nadwartościowa – wyizolowane usystematyzowane przekonania, często

dotyczące własnej osoby, jej szczególnej roli lub misji do spełnienia, którym
towarzyszy silna tendencja do ich realizacji, przy dużym zaangażowaniu
emocjonalnym. Zachowanie jest mało elastyczne i dysfunkcjonalne.

 Natrętne myśli (obsesje) – uporczywie narzucające się wbrew woli myśli,

wyobrażenia, wspomnienia lub impulsy do działania, z towarzyszącym
przekonaniem o ich niedorzeczności; oceniane krytycznie i traktowane jako
własne

  Pseudologia fantastyczna- słabe rozróżnienie realiów od fantazji, polegające na

podawaniu informacji o własnych wyjątkowych, nadzwyczajnych, a czasem
fantastycznych przeżyciach, osiągnięciach jako prawdziwych zdarzeniach.

Zaburzenia treści myślenia

  Myśli depresyjne- pesymizm, ujemne oceny własnej osoby i

własnej sytuacji, poczucie beznadziejności

   Myślenie wielkościowe – nieuzasadnione przekonanie o swoich

zdolnościach, umiejętnościach, mocy itp

 Myśli lękowe- nadmiernie martwienie się, nieuzasadnione

przewidywanie niekorzystnych zdarzeń, obawy o negatywną

ocenę własnej osoby, myśli fobiczne- intensywne, nieuzasadnione

obawy przed obiektem, działaniem lub sytuacją (np. zwierzęta,

krew, przejście przez most, przebywanie w windzie, podróż

samolotem, wejście do wody, publiczne zabieranie głosu).

Chociaż pacjent zwykle zdaje sobie sprawę, że jego lęk jest

nieuzasadniony, w charakterystyczny sposób unika bodźców

    Hipochondria- nadmierna obawa o własne zdrowie
  Zubożenie treści myślenia – wypowiedzi zawierające niewiele

informacji;

ograniczenie

ilościowe

lub

jakościowe

(czyli

wypowiedzi składają się głównie z wielokrotnych powtórzeń, nic

nie znaczących frazesów itp)

Zaburzenia formy myślenia

Zaburzenia toku myślenia cechują się zaburzeniami tempa
myślenia lub jego ciągłości i obejmują: spowolnienie,
zahamowanie myślenia, otamowanie, przyspieszenie, gonitwa
myślowa, mutyzm, słowotok, rozwlekłość, lepkość myślenia,
perseweracje, stereotypie.
Zaburzenia struktury myślenia

  Myślenie paralogiczne polega na odstępstwie od obowiązujących

reguł logiki, łączenie nieracjonalnymi związkami pewnych
wydarzeń, niezrozumiałe – stosowane przez pacjenta – zasady
relacji logicznych (równoważności, sprzeczności, wynikania)

Rodzajami myślenia paralogicznego są: myślenie nadmiernie

konkretne/

nadmiernie

abstrakcyjne,

nieprawidłowe

gospodarowanie pojęciami (posługiwanie się pojęciami o
znaczeniu prywatnym np. neologizm, metonimia, kontaminacje),
nadmierne

włączanie,

niewłaściwe

wnioskowanie

(np.

ambisentencja,

ambitendencja),

myślenie

magiczne

(przekonanie, że słowem, spojrzeniem, gestem można wpływać
na bieg zdarzeń), myślenie symboliczne (przypisywanie pewnym
znakom, przedmiotom, działaniom itp. szczególnego znaczenia)

Zaburzenia struktury

myślenia

 Myślenie dereistyczne - skrajnie oderwane od

rzeczywistości

  Myślenie autystyczne - skoncentowane na

własnych przeżyciach wewnętrznych

 Rozkojarzenie - różnego stopnia dezorganizacja

myślenia, niekomunikatywność i nieskładność
myślenia, brak logiki; wątki nie są ze sobą
powiązane,

wypowiedzi

porozrywane,

niegramatyczne, w skrajnych przypadkach
stanowią zlepki słów lub głosek powiązanych np.
podobieństwem dźwięku

 Splątanie - zupełnie porozrywane wątki myślowe,

wypowiedzi niekomunikatywne, nieskładne

ZABURZENIE CZYNNOŚCI

EMOCJONALNYCH

I AKTYWNOŚCI

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

EMOCJE

Emocje - automatyczne, krótkie, złożone reakcje

organizmu; korelaty fizjologiczne emocji widoczne są

na zewnątrz
Powstały w wyniku rozszerzenia mechanizmów

zachowania homeostazy, by przygotować organizm do

odpowiedniej reakcji
Emocje wyrażają stosunek człowieka do innych osób,

rzeczy, zjawisk, do siebie, swego organizmu lub

własnego działania. Mają funkcję informacyjną,

motywującą do działania i energetyzującą, a więc

nadają dynamikę i kierunek przeżyciom i zachowaniom
Zaangażowany jest głównie pień mózgu i układ

limbiczny, ciało jest obszarem ekspresji emocji
Pierwotne emocje - 4 pary:

smutek-radość (szczęście), odraza-akceptacja, strach-

złość, zdziwienie-oczekiwanie

EMOCJE

Pojęcia:

emocje,

uczucia,

afekty

często

używane są zamiennie

Uczuciem określa się najczęściej emocje o bardziej

złożonym charakterze (np. uczucie miłości, przyjaźni,

nienawiści, pogardy), są prywatne, łatwiejsze do

ukrycia. W ich przeżywanie zaangażowana jest

głównie kora mózgu

)

Afektem tradycyjnie określano silniejsze i

prostsze emocje (np. radość, gniew, wściekłość,

pożądanie, złość, wstręt) Najczęściej afekt w

kontekście oceny stanu psychicznego oznacza

obserwowaną, zewnętrzną ekspresję emocji,

odbieraną przez inną osobę.

Na przykład u

śmiech spontaniczny i

towarzyski - inne mięśnie twarzy;

spontaniczny angażuje mięśnie wokół oka,

towarzyski głównie ust.

OCENA EMOCJI I PODZIAŁ

Proporcja przyjemność-przykrość
-przyjemność (miłość, radość, szczęście,
satysfaskcja)
-przykrość (cierpienie, lęk, rozpacz, gniew,
wstręt)
Proporcja symbioza- separacja (libido-agresja)
życie – libido - kreacja
śmierć – agresja - destrukcja
Zaburzenia emocji dzielimy na:

      1. Zaburzenia nastroju
     2. Zaburzenia afektu
3. inne zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia nastroju

Nastrój to dłużej utrzymująca się emocja, wyraźnie

zabarwiająca zachowanie i przeżywanie.Odczuwana i

zgłaszana przez pacjenta oraz obserwowana przez innych.

Prawidłowy nastrój określany jest jako eutymia lub nastrój

wyrównany.

Podział zaburzeń nastroju

- obniżony / depresyjny, melancholijny

     -  podwyższony/ maniakalny,
     -  drażliwy, dysforyczny,
    -  euforyczny,
   -  moriatyczny,
     -  ekstatyczny
     -  zmienny/ labilny
- nadmierny żal, żałoba - smutek towarzyszący znaczącej
stracie (np. śmierć, opuszczenie, strata materialna)

Zaburzenia afektu

 - zobojętnienie uczuciowe (hipopatia lub apatia)-ograniczenie

przeżywania uczuć

  - hipertymia- nadmierna ekspresja emocji
  - spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość lub słabe

modulowanie afektu)- ograniczenie intensywności, modulacji

reakcji emocjonalnych

 - zubożenie emocjonalne -osłabienie uczuć wyższych

przewaga elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem

potrzeb biologicznych

   - zaleganie uczuć / lepkość uczuciową- długotrwałe

utrzymywanie się stanów uczuciowych

  - chwiejność uczuciową - nadmierną zmienność, nietrwałość

emocji

- nietrzymanie uczuć (afektu)- zwiększona skłonność

występowania silnych emocji krzyk, głośny płacz, śmiech,

którym towarzyszy agresja - osłabienie kontroli emocji

- niezgodności afektu z treścią przeżywań - do zaburzeń tych

zaliczamy paratymię, paramimia, ambiwalencję emocjonalną,

Inne zaburzenia emocjonalne

1.

Lęk patologiczny

2.

Złość patologiczna (dysforia)

3.

Nadmierna nieśmiałość, wstyd

4.

Nadmierne poczucie winy

5.

Ambiwalencja uczuć- występowanie w

tym samym czasie sprzecznych emocji

wobec tego samego obiektu lub sytuacji

6.

Aleksytymia- niemożność określenia

własnych emocji

Pojęcie lęku, strachu,

obawy

Lękiem określamy poczucie zagrożenia,

trwożliwego oczekiwania, występujące w

sytuacji

kiedy jego źródło jest nieznane,

nieuświadomione

lub

nie

stanowi

realnego zagrożenia. Lęk może być

fizjologiczny i pełnić funkcję adaptacyjną

Strach występuje wobec bezpośredniego

zagrożenia

Obawa – zagrożenie jest przewidywane
Przeżywaniu lęku, strachu, obawy

towarzyszą objawy pobudzenia układu

wegetatywnego

Objawy lęku

Objawy poznawczo-emocjonalne
- poznawcze- treść przeżyć lękowych (myśli o
niebezpieczeństwie, zagrożeniu zdrowia, życia,
możliwości utraty kontroli), zaburzenia uwagi i
pamięci

- emocjonalne- zagrożenie, obawy,
napięcie, panika, niemożność odprężenia

Objawy behawioralne:

proste (niepokój lokomocyjny i manipulacyjny)
złożone (walka, ucieczka, osłupienie)
Objawy somatyczne:
pobudzenie układu wegetatywnego (np. drżenia
tachykardia, częstomocz, nadmierna potliwość)

Rodzaje lęku

lęk napadowy

- krótkotrwaly, nawracający o

znacznym nasileniu z intensywnumi objawami

wegetatywnymi oraz z poczuciem poważnego

zagrożenia zdrowia lub życia często z obawą

utraty kontroli nad swoim zachowaniem (obawą
przed "zwariowaniem")

fobiczny - lęk, wobec zwierząt ,przedmiotów lub

w specyficznych sytuacjach z towarzyszącym

silnym pragnieniem unikania ich
lęk uogólniony - ciągły, wolnopłynący z

objawami wegetatywnymi z nadmiernym

poczuciem zagrożenia, obawami w

codziennych sytuacjach życiowych

LĘK MOŻE PRZEJAWIAĆ SIĘ JAKO

1.     stałe wszechogarniające uczucie napięcia

i zagrożenia
2.     częste przeżywanie uczucia zakłopotania,

niższości
3.     dominującą potrzebę bycia lubianym i

akceptowanym
4.     nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie
5.     unikanie wchodzenia w bliższe związki z

innymi
6.     tendencje do przesady w ocenianiu

potencjalnych zagrożeń

Złość patologiczna (dysforia)

Negatywnie przeżywane wzburzenie, związane z

poczuciem frustracji, z towarzyszącym poczuciem
krzywdy, wzbudzeniem ruchowym i
wegetatywnym

Dysforia może mieć charakter:
 A. wybuchów złości (wściekłości) – gwałtowne,

intensywne, krótkotrwałe wyładowanie złości,
zwykle z agresją lub autoagresją (nietrzymanie
afektu, utrata kontroli nad złością)

 B. złości uogólnionej (nastroju dysforycznego)-

dłużej utrzymujący się stan patologicznej złości,
głównie z drazliwością, rożaleniem, agresją słowną

Zaburzenia aktywności (czynności

motorycznych i motywacyjnych)

Motywacja – mechanizmy

zaangażowane w uruchomienie,

ukierunkowanie, podtrzymanie i

zakończenie działania (wola, dążenie,

działanie)

Napęd psychomotoryczny opisuje

szybkość myślenia, wypowiadania się

i wykonywania czynności. Napęd

może być wzmożony lub obniżony

Zaburzenia aktywności

podział

Zaburzenia aktywności ruchowej

Zaburzenia aktywności impulsywnej

Zaburzenia aktywności złożonej
-intencjonalnej

Zaburzenia aktywności
ruchowej

spowolnienie, zahamowanie lub osłupienie
przyspieszenie, pobudzenie, raptus
ruchy mimowolne (drżenia, dyskinezy, dystonie, ruchy

pląsawicze, tiki, mioklonie)
stereotypie (powtarzanie czynności), manieryzmy

ruchowe
natręctwa ruchowe (kompulsje) - przymus wielokrotnego

powtarzania czynności zgodnie z natręctwami

myślowymi lub sztywnym podporządkowaniem się

określonym regułom, w celu uniknięcia przykrego

zdarzenia w przyszłości, zwykle przynoszą redukcję lęku
parakinezy (niezwykłe formy aktywności ruchowej,

typowe dla katatonii, np. katalepsja, akineza, hipokineza

lub hiperkineza, zastyganie, giętkość woskowa)
deficyt/nadmiar ruchów dowolnych

Zaburzenia aktywności

impulsywnej

Aktywność impulsywna – aktywność, na którą wpływ

mają silne emocje, popędy lub nawyki; w niewielkim

stopniu zależy od woli, a także w ograniczonym

stopniu podlega świadomej kontroli

PODZIAŁ:

- Zmiany ogólnego poziomu impulsywności:

impulsywność ograniczona lub wzmożona

przyczynami tych zmian mogą być czynniki, które

osłabiają mechanizmy kontroli (alkohol, inne

substancje psychoaktywne) lub powodują nasilenie

emocji, popędów i nawyków, co prowadzi do

skrócenia czasu reakcji między wzbudzeniem a

działaniem.

Zaburzenia aktywności
impulsywnej

-

Impulsywność popędowa

motywowana popędami, dotyczą zaburzeń łaknienia,
pragnienia, snu, popędu płciowego

-

Impulsywność nawykowa

motywowana nabytymi, wyuczonymi nawykami,
najczęściej przedstawiana jest jako tzw. ekspresja
popędów archaicznych np. podpalanie,
kolekcjonowanie patologiczne (gromadzenie),
zbieractwo, włóczęgostwo (wędrówka) kleptomania
(kradzież), hazard (ryzyko)

- Impulsywność emocjonalna

motywowana emocjami np. lękiem, dysforią,
obniżonym lub podwyższonym nastrojem (np.
zachowania agresywne, autoagresywne, dysforyczne,
unikowe)

Zaburzenia aktywności

złożonej



zwiększenie/zmniejszenie zainteresowań,

aktywności szkolnej, zawodowej,
społecznej (kontakty interpersonalne,
pełnienie ról społecznych),
Przy ocenie poziomu aktywności złożonej
bierze się pod uwagę takie proporcje
zachowań jak:
bierność-spontaniczność
zainteresowanie- brak
wycofanie- uczestnictwo

ZABURZENIA INTEGRACJI
CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH

ALEKSANDER BESZŁEJ
Katedra i Klinika Psychiatrii
AM
we Wrocławiu

Zaburzenia integracji czynności

psychicznych dzielą się na:

Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe)
Zaburzenia orientacji auto i allopsychicznej
Zaburzenia poczucia zdrowia/ choroby
Zaburzenia sprawności intelektualnej
Zaburzenia osobowości

Czynności integracyjne odzwierciedlają wysiłek

organizmu aby scalić wiedzę, dynamikę i kierunek

swego działania w celu sprawnego funkcjonowania.

Zaburzenia integracji czynności psychicznych

zakłócają lub ograniczają zachowanie i przeżycia

człowieka, utrudniając lub uniemożliwiając

dostosowanie ich do zmieniających się okoliczności i

potrzeb.

Zaburzenia świadomości

(ilościowe i jakościowe)

Zaburzenia świadomości najczęściej są związane z

uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu.

Ilościowe zaburzenia świadomości (przytomności) to:

- senność patologiczna,

- sen głęboki (półśpiączka) z reaktywnością wyłącznie

na silne bodźce

- śpiączka ze zniesieniem wszelkiej reaktywności.
Jakościowe zaburzenia świadomości:

- przymglenie proste,

- zespół majaczeniowy,

- zespół pomroczny albo zamroczeniowy,

- splątanie (amencje)

Jakościowe zaburzenia

świadomości

Przymglenie świadomości charakteryzuje się nieznacznie

zaburzoną orientacją w czasie i miejscu, łagodnym

upośledzenie funkcji poznawczych (uwagi, myślenia, pamięci

i postrzegania); ze względu na to, że przymglenie łączy się ze

spowolnieniem motorycznym i sennością, w niektórych

podziałach zaburzeń świadomości zaliczane jest do zaburzeń

ilościowych. Stan ten może także przebiegać z pobudzeniem.

Majaczenie (delirium) cechuje się utrudnieniem kontaktu,

spostrzegania i pojmowania, dezorientacją, znacznym

niepokojem, lękiem, dysforią, zaburzeniami spostrzegania

(złudzenia i omamy, zwłaszcza wzrokowe)

Zamroczenie (stan pomroczny) charakteryzuje się

ograniczeniem lub zniesieniem kontaktu z otoczeniem,

zaburzoną orientacją w czasie, w miejscu i czasami do

własnej osoby, wyraźnym upośledzeniem funkcji

poznawczych, zaburzeniami zachowania od względnie

uporządkowanego do zupełnie chaotycznego (zachowania

nietypowe dla danej osoby). Zwykle zamroczenie rozpoczyna

się i kończy nagle, trwa krótko i pozostawia niepamięć okresu

zaburzeń

Jakościowe zaburzenia
świadomości

Splątanie przebiega z głębokim przymgleniem,

zaburzeniem orientacji, zaburzeniami funkcji

poznawczych, z charakterystycznym zaburzeniem

struktury myślenia (znaczne porozrywanie wątków

myślowych), z niepokojem, chaotyczną aktywnością

ruchową i niepamięcią okresu zaburzeń.
Osłupienie cechuje się brakiem reakcji na bodźce u

przytomnego pacjenta (może być nieznaczne

przymglenie świadomości). Chociaż jest przytomny,

pacjent w osłupieniu nie wykonuje spontanicznie

żadnych ruchów, nie mówi, sprawia wrażenie, że

niczego nie rozumie. Oprócz przyczyn organicznych

osłupienie może występować w przebiegu schizofrenii

(osłupienie katatoniczne), depresji (osłupienie

depresyjne), manii oraz w stanach dysocjacyjnych

(osłupienie dysocjacyjne).

Zaburzenia orientacji

Tradycyjny podział zaburzeń orientacji obejmuje

1. zaburzenie orientacji autopsychicznej

(dezorientacja w zakresie postrzegania własnej

osoby, zaburzenia schematu ciała,

depersonalizacjaczyli błędne poczucie zmiany

lub nawet obcości własnych przeżyć )

2. zaburzenie orientacji allopsychicznej

(zaburzenia poczucia otoczenia, czasu, miejsca,

sytuacji oraz derealizację czyli błędne poczucie

zachodzących w otoczeniu zmian lub obcości

otoczenia

Zaburzenia poczucia zdrowia/

choroby

    

Do zaburzeń poczucia zdrowia, choroby

możemy zaliczyć:
- brak wglądu chorobowego (jest to
niedostateczne uświadamianie sobie istoty
i konsekwencji przeżywanych zaburzeń
psychicznych)

- nieuzasadnione poczucie choroby - wiąże
się z występowaniem skarg i dolegliwości,
najczęściej somatycznych, które nie mają
uzasadnienia w obiektywnej ocenie
lekarskiej.
- udawanie choroby (np. pozorowanie
choroby, symulację, metasymulację)

Udawanie choroby

Zarówno pozorowanie jak i symulacja polega na

umyślnym produkowaniu przez pacjenta lub udawaniu
objawów fizycznych albo psychicznych.
Pacjenci podają bardzo przekonujące informacje, które
mogą zmylić nawet doświadczonego klinicystę lub też
„fabrykują” objawy choroby.
Różnicując zaburzenie pozorowane i symulację należy
ocenić motywację pacjenta do udawania objawów.
W zaburzeniu pozorowanym (zespół Münchausena)
pacjent nastawiony jest na uzyskanie wewnętrznej korzyści,
jaką jest przyjęcie roli chorego tj. jedynym celem jest to,
aby był traktowany jak pacjent i przyjęty do szpitala.
W przypadku symulacji pacjent skupia się na
zewnętrznych korzyściach wynikających z rozpoznania
choroby, np. zwolnienie ze służby wojskowej, uniknięcie
procesu karnego, uzyskanie świadczeń finansowych.

Zaburzenia sprawności

intelektualnej

Zaburzenia sprawności intelektualnej są głównymi

objawami zespołów psychopatologicznych takich

jak upośledzenie umysłowe i otępienie
Upośledzenie umysłowe to stan zahamowania lub

niepełnego rozwoju umysłu charakteryzujący się

uszkodzeniem umiejętności poznawczych, mowy,

ruchowych i społecznych; ujawnia się w okresie

rozwoju
Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą

mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym, w

którym zaburzone są funkcje poznawcze oraz

zachowanie.

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości to utrwalone dezadaptacyjne

wzorce wewnętrznego przeżywania oraz zachowania
społecznego - prowadzące do indywidualnego
cierpienia lub konfliktów interpersonalnych (rozwijające
się od wczesnego wieku lub w wyniku urazów
psychicznych ewentualnie po zmianach organicznych
UON u osób dorosłych)

Zaburzenia osobowości dzielimy na:
  specyficzne typy zaburzeń osobowości
  trwałe zmiany osobowości (np. po silnych albo

przewlekłych urazach psychicznych ewentualnie
zmianach organicznych UON u osób dorosłych)

 osobowość mnogą

•

dezintegrację osobowości (rozszczepienie, rozpad)

Specyficzne typy zaburzeń osobowości

i trwała zmiana osobowości



Specyficzne typy zaburzeń osobowości- są to głęboko
zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań,
przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na
różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne;
ujawniają się w dzieciństwie lub okresie dojrzewania, i
trwają nadal w życiu dorosłym. Do specyficznych
zaburzeń osobowości należy: osobowość paranoiczna,
schizoidalna, dyssocjacyjna, chwiejna emocjonalnie,
histroniczna, anankastyczna, lękliwa, i zależna.



Trwała zmiana osobowości to wyraźna i trwała zmiana
osobowości u osoby dorosłej, u której wcześniej nie
stwierdzano zaburzeń osobowości, która powstaje w
następstwie stresu o rozmiarach katastrofy, silnych albo
przewlekłych urazów psychicznych, ewentualnie zmian
organicznych mózgu.

Osobowość mnoga i dezintegracja

osobowości



osobowość mnoga- jest to postać zaburzenia

dysocjacyjnego, która cechuje się występowaniem dwóch

lub więcej odrębnych osobowości, przy czym w danej

chwili ujawnia się tylko jedna z nich; każda z osobowości

ma swoje odrębne wspomnienia, własne zachowania,

preferencje itd.



dezintegracja osobowości (rozszczepienie, rozpad) –

zmiana osobowości następująca w przebiegu schizofrenii,

charakteryzująca się utratą spójności pomiędzy różnymi

funkcjami psychicznymi oraz w obrębie poszczególnych

czynności psychicznych (przejawami są np.

ambisentencja, ambitendencja, ambiwalencja uczuć,

paratymia, paramimia), zatarciem granic między

osobowością chorego a światem otaczającym.